Về hệ thống chính trị ở vùng dân tộc thiểu số hiện nay

Mục tiêu của Đảng và Nhà nước ta trong chiến lược phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, thực hiện vấn đề dân tộc và chính sách dân tộc trong sự nghiệp đại đoàn kết của Đảng là bằng nhiều biện pháp tích cực và vững chắc thực hiện cho được các mục tiêu: xóa được đói, giảm được nghèo, ổn định và cải thiện được đời sống, sức khỏe của đồng bào các dân tộc, đồng bào vùng cao, vùng biên giới; xóa được mù chữ, nâng cao dân trí, tôn trọng và phát huy bản sắc văn hóa tốt đẹp của các dân tộc; xây dựng được cơ sở chính trị, đội ngũ cán bộ và đảng viên của các dân tộc ở các vùng, các cấp trong sạch và vững mạnh.

Để đạt được mục tiêu trên, cùng với sự quan tâm của Đảng và Nhà nước về việc đề ra thể chế, chính sách, ưu tiên vốn đầu tư, cần có chiến lược xây dựng và phát huy vai trò của đồng bào các dân tộc tại chỗ, xây dựng và phát huy vai trò tích cực của hệ thống chính trị, đội ngũ cán bộ và đảng viên của các dân tộc ở các vùng, các cấp vững mạnh, tạo nên sự hòa thuận, đoàn kết, tập hợp đồng bào cùng chung sức, chung lòng phát huy thế mạnh của mình, xây dựng quê hương giàu mạnh, tiến bộ, văn minh.

Trong những năm qua, với các chính sách, chương trình, dự án trong từng lĩnh vực và cách làm mới của các ngành ở Trung ương, các địa phương, cùng với sự nỗ lực vươn lên của đồng bào các dân tộc, thực sự đã góp phần quan trọng, tạo được những chuyển biến đáng kể về phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng kết cấu hạ tầng và giải quyết những vấn đề xã hội bức xúc ở các vùng, miền. Cơ cấu kinh tế miền núi đã có chuyển biến tích cực, tạo đà phát triển mới theo hướng sản xuất hàng hóa và từng bước chuyển dịch theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Vấn đề ổn định chính trị, an ninh quốc phòng ở vùng dân tộc thiểu số và miền núi luôn được thực hiện tốt; đồng bào các dân tộc luôn tin tưởng vào đường lối đổi mới, thực hiện tốt các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, đề cao cảnh giác trước mọi âm mưu phá hoại của các thế lực thù địch.

Nhưng hiện nay, ở miền núi, vùng đồng bào dân tộc đang có những khó khăn, thách thức lớn, đó là: kinh tế chậm phát triển, khoảng cách chênh lệch lớn giữa các vùng, các dân tộc, sự phân hóa giàu nghèo có xu hướng gia tăng; các thế lực thù địch tìm mọi cách lợi dụng khó khăn về đời sống, tín ngưỡng của đồng bào để  phục vụ cho âm mưu tuyên truyền, kích động nhằm chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc, làm mất ổn định trong vùng đồng bào dân tộc.

Bên cạnh những truyền thống tốt đẹp của thiết chế xã hội truyền thống vùng dân tộc thiểu số, như: truyền thống đoàn kết cộng đồng, truyền thống tự quản và tính chất dân chủ thuần phát; vai trò của già làng, trưởng bản, những người tiêu biểu, cần được phát huy, thì nhiều hạn chế trong thiết chế xã hội của các dân tộc thiểu số ở nước ta hiện nay, như: tàn dư của tâm lý, phong tục, tập quán, luật tục lạc hậu, tính trì trệ, bảo thủ... đang là những lực cản không nhỏ trong quá trình đổi mới, xây dựng cơ chế mới trong đời sống, sinh hoạt của đồng bào các dân tộc thiểu số, nhất là ở những vùng sâu, vùng xa ở Tây Bắc, Tây Nguyên.

Đội ngũ cán bộ ở miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiếu về số lượng, yếu về chất lượng chưa đáp ứng yêu cầu đòi hỏi của cách mạng trong giai đoạn mới. Đặc biệt đội ngũ cán bộ là người dân tộc thiểu số lại càng thiếu và yếu. Cán bộ tại các thôn, bản phần đông lớn tuổi, có phẩm chất chính trị, đạo đức tốt, nhưng trình độ năng lực còn yếu, tâm lý ỷ lại còn nặng, do đó năng lực lãnh đạo, điều hành còn nhiều bất cập. Hệ thống chính trị cơ sở ở miền núi, vùng đồng bào dân tộc chậm được củng cố, hiệu quả hoạt động còn nhiều yếu kém, nhất là năng lực triển khai thực hiện các chủ trương, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Phương thức hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở còn nhiều lúng túng, bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu của sự phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương, trong công tác quản lý, tổ chức thực hiện và vận động quần chúng. Chức năng, nhiệm vụ của các bộ phận trong hệ thống chính trị chưa được xác định rành mạch, trách nhiệm không rõ. Ở nhiều vùng dân tộc, vai trò của hệ thống chính trị có lúc không rõ ràng, chưa quy tụ, tập hợp được đồng bào. Tình trạng hoạt động hình thức, thụ động của các đoàn thể đã làm giảm đáng kể vai trò, vị trí của hệ thống chính trị trong các phong trào ở địa phương. Đó là những khó khăn, thách thức lớn và là nhiệm vụ bức xúc mà Đảng, Nhà nước ta, đồng bào các dân tộc cùng phải tập trung giải quyết trong thời gian tới.

Những yếu kém trên do nhiều nguyên nhân. Về khách quan, do điều kiện tự nhiên, địa lý, lịch sử ở các vùng dân tộc; đời sống nhân dân còn thấp kém, trình độ dân trí, trình độ văn hóa chính trị, văn hóa pháp luật của nhân dân còn thấp; sự tác động và ảnh hưởng của những phong tục tập quán lạc hậu vẫn còn ăn sâu trong đồng bào. Về chủ quan, đó là sự thiếu đồng bộ, nhất quán và thiếu thực tiễn trong tổ chức và hoạt động của hệ thống chính trị ở cơ sở. Đội ngũ cán bộ vừa thiếu, vừa yếu. Chưa có sự đầu tư đúng mức cho việc xây dựng và phát triển hệ thống chính trị cấp cơ sở; chưa tập trung chỉ đạo, đúc kết kinh nghiệm về cơ cấu, tổ chức và hoạt động của hệ thống chính trị.

Một số giải pháp chủ yếu nhằm xây dựng và phát huy vai trò của hệ thống chính trị vùng dân tộc thiểu số

Để phát triển ổn định, bền vững về kinh tế, văn hóa, xã hội ở vùng dân tộc thiểu số, một mặt cần có một hệ thống các giải pháp đồng bộ, nhất quán và sát thực tiễn của Đảng và Nhà nước về các chủ trương, chính sách đầu tư nguồn lực, vật lực; mặt khác quan tâm đúng mức việc xây dựng và phát triển hệ thống chính trị cấp cơ sở, phát huy vai trò tích cực của hệ thống chính trị cơ sở vùng dân tộc thiểu số.

Củng cố, đổi mới, xây dựng hệ thống chính trị các cấp vùng dân tộc thiểu số phải luôn luôn gắn bó thống nhất với thực hiện chính sách đại đoàn kết dân tộc của Đảng và Nhà nước. Gắn chặt nhiệm vụ xây dựng, phát huy vai trò của hệ thống chính trị cơ sở với thực hiện tốt các chủ trương, nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội vùng dân tộc thiểu số. Kết hợp các nguồn lực, chú ý khai thác, phát huy kinh nghiệm, bài học từ địa phương, cơ sở; sự chỉ đạo sâu sát của cấp ủy và chính quyền các cấp theo phương châm: hiệu quả, thận trọng, vững chắc. Để thực hiện được mục tiêu đó, cần thực hiện đồng bộ những giải pháp chủ yếu sau:

Trước hết, tiến hành rà soát, điều tra cơ bản về thực trạng tổ chức và hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở ở các vùng dân tộc thiểu số, từ đó xây dựng quy chế, chương trình hành động, hoạt động cho phù hợp với từng vùng, đặc điểm từng dân tộc. Chú ý việc sơ kết, tổng kết, trao đổi học tập kinh nghiệm, xây dựng mô hình điểm để nhân ra diện rộng.

Hai là, trong công tác cán bộ, nhất là trong việc xây dựng quy hoạch,  đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng các nguồn cán bộ phải gắn với đặc điểm từng vùng, từng dân tộc. Đảng và Nhà nước cần có chiến lược về đào tạo, sử dụng cán bộ người dân tộc thiểu số và cán bộ vùng dân tộc miền núi, vùng sâu, vùng xa. Ưu tiên phát triển nguồn cán bộ là người dân tộc. Có chính sách sử dụng, đãi ngộ cán bộ người dân tộc và vùng dân tộc. Thực hiện chính sách ưu tiên trong việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ dân tộc thiểu số. Động viên và phát huy vai trò của những người tiêu biểu, có uy tín, vai trò của các già làng, trưởng bản ở địa phương.

Ba là, xây dựng tổ chức cơ sở đảng vững mạnh, chính quyền có năng lực quản lý tốt, đội ngũ đảng viên có phẩm chất đạo đức tốt, có trình độ và năng lực tổ chức chỉ đạo thực hiện các phong trào, hoạt động tại địa phương.

Bốn là, nâng cao dân trí, tạo nguồn và đào tạo nguồn nhân lực cán bộ là người dân tộc tại chỗ; củng cố các tổ chức đoàn thể quần chúng. Cụ thể hóa các chính sách kinh tế - xã hội thành các chương trình, dự án phù hợp với từng vùng dân tộc. Củng cố và phát triển hệ thống trường dân tộc nội trú để đào tạo cán bộ dân tộc./.