Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương (sau đây gọi tắt là Đảng bộ Khối) bao gồm các tổ chức đảng trong các cơ quan Trung ương của Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội ở cả trong và ngoài nước; là đảng bộ lớn, đặc thù, có vị trí, vai trò quan trọng trong hệ thống chính trị. Hiện nay, Đảng bộ Khối gồm 61 đảng bộ trực thuộc và hơn 8 vạn đảng viên, là những người vừa thực hiện nhiệm vụ tham mưu, vừa tổ chức thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Trong đó, có một bộ phận lớn cán bộ, đảng viên giữ vị trí chính trị quan trọng, nhiều đồng chí là lãnh đạo cấp cao của Đảng và Nhà nước. Từ đó cho thấy, việc thực hiện nêu gương ở Đảng bộ Khối có ý nghĩa vô cùng quan trọng, ảnh hưởng to lớn, tác động trực tiếp, sâu rộng đến chất lượng, hiệu quả hoạt động của cả hệ thống chính trị, sự phát triển của đất nước và đời sống nhân dân.

Ba khâu đột phá góp phần nâng cao trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu nhiều luận điểm về cán bộ, công tác cán bộ và vai trò, tác dụng của việc nêu gương của cán bộ, đảng viên. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, cán bộ, đảng viên phải luôn tiên phong, gương mẫu, Người nhấn mạnh: “Muốn dân tin, dân yêu, dân làm theo, thì mỗi cán bộ, đảng viên cần phải làm gương trước”, “đảng viên đi trước, làng nước theo sau”⁽¹⁾. Trong bài nói chuyện tại buổi bế mạc Hội nghị cán bộ của Đảng lần thứ sáu, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhắc nhở cán bộ, đảng viên: “Muốn hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước”⁽²⁾. Cán bộ, đảng viên nắm giữ các chức vụ, quyền hạn càng cao thì càng phải nêu gương sáng, gương mẫu trong mọi công việc, không màng danh lợi, quyền chức...

Thấm nhuần sâu sắc tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong quá trình hoạt động, lãnh đạo, chỉ đạo, Đảng ta luôn quan tâm đến công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng, đặc biệt là phát huy vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp và coi đây là nhiệm vụ then chốt. Nhận thức được tầm quan trọng của công tác này, Đảng ta đã ban hành một loạt các quy định nhằm nâng cao vai trò, trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp, như Quy định số 101-QĐ/TW, ngày 7-6-2012, của Ban Bí thư Trung ương Đảng khóa XI, “Về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp”; Quy định số 55-QĐ/TW, ngày 19-12-2016, của Bộ Chính trị, “Về một số việc cần làm ngay để tăng cường vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên”; Quy định số 08-QĐi/TW, ngày 25-10-2018, của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII, về “Trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương”. Đặc biệt, trong Báo cáo của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về các văn kiện trình Đại hội XIII của Đảng, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh: “phát huy thật tốt trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên theo phương châm chức vụ càng cao càng phải gương mẫu”⁽³⁾. Trên cơ sở các quy định của Trung ương, cấp ủy, chính quyền các cấp và cả hệ thống chính trị đã tổ chức quán triệt nghiêm túc và cụ thể hóa phù hợp với điều kiện của từng tổ chức đảng, từng cấp, từng ngành, từng địa phương để tổ chức thực hiện hiệu quả, qua đó góp phần đổi mới phong cách, lề lối làm việc, nâng cao trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên; bảo đảm dân chủ, không độc đoán, chuyên quyền, quan liêu, xa dân của đội ngũ cán bộ, đảng viên. Trách nhiệm nêu gương của đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu cấp ủy các cấp đã góp phần đẩy mạnh cuộc đấu tranh phòng, chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí, chủ nghĩa cá nhân, lối sống cơ hội, thực dụng, bè phái, “lợi ích nhóm” và những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.

Trên cơ sở thực hiện các quy định của Trung ương về thực hiện trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp, Ban Thường vụ Đảng ủy Khối đã ban hành Nghị quyết số 05-NQ/ĐUK, ngày 25-1-2017, về “Đổi mới công tác tư tưởng nhằm đấu tranh, ngăn chặn có hiệu quả biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ” và đặc biệt là Nghị quyết số 06-NQ/ĐUK, ngày 25-1-2017, về “Tăng cường tính tiên phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu cấp ủy, cơ quan, đơn vị trong tình hình hiện nay”, trong đó xác định 8 nhóm nhiệm vụ, giải pháp và 8 nhóm tiêu chí: Tiên phong, gương mẫu kiên định với chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, tuyệt đối trung thành với Đảng, vì lợi ích quốc gia, dân tộc; tiên phong, gương mẫu nghiên cứu, học tập, quán triệt, thực hiện Cương lĩnh Chính trị, Điều lệ Đảng, các nghị quyết, chỉ thị, quy định, kết luận của Đảng; tiên phong, gương mẫu chấp hành nguyên tắc tập trung dân chủ, tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt Đảng; tiên phong, gương mẫu thực hiện chức trách, nhiệm vụ của người đảng viên và nhiệm vụ được giao; tiên phong, gương mẫu giữ gìn đạo đức, lối sống, tác phong; tiên phong, gương mẫu giữa nói và làm, chấp hành sự phân công của tổ chức Đảng, xây dựng khối đoàn kết, đồng thuận trong cơ quan, đơn vị; tiên phong, gương mẫu trong quan hệ với đồng nghiệp và nhân dân; tiên phong, gương mẫu trong việc chấp hành và lãnh đạo, chỉ đạo công tác kiểm tra, giám sát.

Trên cơ sở đó, từ đặc thù của Đảng bộ, Ban Thường vụ Đảng ủy Khối xác định, để thực hiện tốt trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, cần gắn chặt việc thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW, ngày 15-5-2016, của Bộ Chính trị, “Về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” với Nghị quyết số 04-NQ/TW, ngày 30-10-2016, của Hội nghị Trung ương 4 khóa XII, “Về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”. Đảng ủy Khối coi việc thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW là một trong những nội dung giải pháp quan trọng để thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XII; đồng thời, tập trung thực hiện tốt Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XII để đưa Chỉ thị số 05-CT/TW vào cuộc sống. Từ đó, Đảng ủy Khối chủ động chọn 3 khâu đột phá như sau:

Khâu đột phá thứ nhất, xây dựng và thực hành đạo đức công vụ theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Trên cơ sở đó, Đảng ủy Khối ban hành chuẩn mực đạo đức “Trung thành - Trung thực - Đoàn kết - Tận tụy - Sáng tạo - Nêu gương” để tổ chức thực hiện và xác định 5 nội dung trọng tâm trong thực hành đạo đức công vụ. Một là, làm chuyển biến nhận thức, ý thức trách nhiệm của cán bộ, đảng viên đối với việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, trở thành nhu cầu tự thân của mỗi người. Hai là, học tập và làm theo phong cách quần chúng của Bác. Ba là, chấp hành nghiêm các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và nội quy, quy chế của cơ quan, đơn vị. Bốn là, thực hành tiết kiệm, chống tham nhũng, lãng phí, quan liêu. Năm là, đẩy mạnh việc nêu gương của những người đứng đầu cấp ủy, thủ trưởng cơ quan, đơn vị, đảng viên giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý. Các cấp ủy trong Đảng bộ đã tổ chức nhiều hoạt động nhằm thực hiện tốt năm trọng tâm trên, góp phần nâng cao đạo đức nghề nghiệp theo lời dạy của Bác và thực hành đạo đức công vụ theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh đối với cán bộ, đảng viên, công chức trong các cơ quan Trung ương.

Khâu đột phá thứ hai, tập trung nâng cao chất lượng chi bộ. Là đảng bộ với trên 6.000 chi bộ, hơn 8 vạn đảng viên đang công tác và học tập ở trong nước và ngoài nước, Đảng bộ Khối luôn nhận thức sâu sắc vị trí, vai trò và tầm quan trọng của chi bộ. Do đó, Ban Thường vụ Đảng ủy Khối xác định, lấy chi bộ làm nền tảng, làm địa bàn trọng điểm để triển khai thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW và ngược lại, lấy việc thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW như một công cụ để nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ; đồng thời, việc triển khai Chỉ thị số 05-CT/TW phải gắn với thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XII và các quy định của Trung ương về nêu gương của đội ngũ cán bộ, đảng viên. Với quan điểm đó, Ban Thường vụ Đảng ủy Khối các cơ quan Trung ương khóa XII đã ban hành và tổ chức thực hiện Nghị quyết số 01-NQ/ĐUK, ngày 19-8-2016, về “Nâng cao chất lượng chi bộ trong Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương”. Theo đó, Đảng ủy Khối và các cấp ủy trực thuộc tập trung vào 5 nhóm vấn đề trọng tâm nhằm tạo sự chuyển biến thực sự trong công tác xây dựng Đảng của Đảng bộ, đó là: Từng bước siết lại kỷ cương, giữ vững nguyên tắc sinh hoạt đảng; tập trung chỉ đạo đổi mới nội dung, nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ, thực hiện đúng quy định sinh hoạt chuyên đề, đưa các nội dung học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh vào sinh hoạt chuyên đề, qua đó tạo ra bước đổi mới về chất trong sinh hoạt chi bộ; tập trung phòng, chống những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong cán bộ, đảng viên; trong sinh hoạt chi bộ cần đề cao trách nhiệm, tính gương mẫu của người đứng đầu và cán bộ lãnh đạo, quản lý; tăng cường công tác kiểm tra và giám sát của Đảng, tập trung giải quyết ngay những vấn đề nổi cộm, tồn tại nhiều năm.

Khâu đột phá thứ ba, tăng cường và đổi mới công tác dân vận, nhất là trong các cơ quan nhà nước. Đảng ủy Khối xác định, trước hết tập trung nâng cao nhận thức, xác định rõ vai trò, trách nhiệm của cấp ủy, lãnh đạo cơ quan, đơn vị, ban chấp hành đoàn thể, của mỗi cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, đoàn viên, hội viên và người lao động, đặc biệt là vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu đối với công tác dân vận trong các cơ quan Trung ương. Cùng với đó, đẩy mạnh công tác dân vận của các cơ quan nhà nước, trọng tâm là thực hiện Quy chế Dân chủ ở cơ sở; cải cách hành chính, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và chất lượng tham mưu chủ trương, chính sách hợp lòng dân,...

Thông qua việc triển khai thực hiện 3 khâu đột phá, việc nhận thức và thực hiện trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp được nâng lên. Nhiều cán bộ, đảng viên phát huy vai trò tiên phong, gương mẫu, tự giác, hăng hái, tận tụy với công việc. Có nhiều tấm gương điển hình về bản lĩnh chính trị vững vàng, ý thức rèn luyện, giữ gìn phẩm chất đạo đức, lối sống, hết lòng, hết sức tận tụy, phục vụ nhân dân, được nhân dân yêu mến, tín nhiệm. Nhiều cán bộ, đảng viên hoạt động trong các môi trường phức tạp, điều kiện khó khăn đã năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm trước dân, trước Đảng; mạnh dạn tìm tòi, thử nghiệm nhiều cách làm mới, đạt hiệu quả cao, được quần chúng tin yêu, ca ngợi. Xuất hiện nhiều tấm gương không quản ngại nguy hiểm, gian lao, sẵn sàng vào nơi khó khăn, hiểm nguy để bảo vệ, cứu giúp nhân dân,... Những tấm gương đó góp phần quan trọng trong việc tạo chuyển biến tích cực và tạo sức lan tỏa mạnh mẽ trong đội ngũ cán bộ, đảng viên và nhân dân, qua đó, từng bước tăng cường và củng cố niềm tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân đối với sự lãnh đạo của Đảng.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, việc thực hiện trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp ở Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương vẫn còn tồn tại một số hạn chế, yếu kém như sau:

Thứ nhất, nhận thức về trách nhiệm nêu gương của một số cấp ủy và người đứng đầu cơ quan, đơn vị chưa đầy đủ, sâu sắc và toàn diện. Việc nêu gương chưa trở thành việc làm thường xuyên gắn với những công việc hằng ngày.

Thứ hai, ở một số nơi, việc thực hiện các quy định về trách nhiệm nêu gương còn mang tính hình thức, chưa đi vào chiều sâu, thực chất, đôi khi còn qua loa, chiếu lệ, làm theo phong trào. Còn một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên thiếu tu dưỡng, rèn luyện, có những biểu hiện “cua cậy càng, cá cậy vây”, quan liêu, xa dân, có biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống,... làm xói mòn niềm tin của nhân dân đối với Đảng và chế độ. Thực tiễn cho thấy, từ đầu nhiệm kỳ Đại hội XII của Đảng đến nay, cấp ủy, tổ chức đảng và ủy ban kiểm tra các cấp đã kiểm tra, giám sát hàng chục vạn tổ chức đảng và hàng triệu đảng viên; thi hành kỷ luật hơn 1.000 tổ chức đảng và hơn 87.000 đảng viên, trong đó, có cả cán bộ lãnh đạo cấp cao của Đảng và Nhà nước, các tướng lĩnh trong lực lượng vũ trang, kể cả đương chức và đã nghỉ hưu, cán bộ liên quan đến nhân sự đại hội đảng bộ các cấp,...

Thứ ba, việc sơ kết, tổng kết, biểu dương, khen thưởng những tấm gương người tốt, việc tốt, những điển hình tiên tiến ở một số cơ quan, đơn vị còn chưa thực sự hiệu quả, chưa chính xác, kịp thời, vẫn mang tính hình thức.

Một số vấn đề đặt ra

Với vai trò là Đảng bộ các cơ quan Trung ương có tính đặc thù, hoạt động của Đảng bộ có ảnh hưởng không nhỏ tới hoạt động của cả hệ thống chính trị và mọi mặt của đời sống xã hội, Ban Thường vụ Đảng ủy Khối cho rằng, trong việc nêu gương của mỗi cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp, đã đặt ra một số vấn đề sau: 

Một là, đề cao vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên, coi đây là phương pháp đúng đắn, hiệu quả và là yêu cầu bức thiết trong tình hình hiện nay. Cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp phải nghiêm khắc với mình, luôn tự nhìn nhận, xem xét, đánh giá bản thân một cách nghiêm túc theo chuẩn mực “cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư”, giữ vững nguyên tắc dân chủ, công tâm, khách quan, minh bạch trong sử dụng và đánh giá cán bộ. Không ngừng học tập, tu dưỡng, rèn luyện, trau dồi đạo đức cách mạng; trung thực, giản dị, thẳng thắn, chân thành.

Hai là, nâng cao nhận thức về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, để mọi người đều thấy rằng nêu gương là trách nhiệm, bổn phận và đạo lý của người cán bộ, đảng viên; đồng thời, chuyển từ nhận thức, thái độ đúng đắn thành những hành động, việc làm thiết thực, cụ thể.

Ba là, thường xuyên bồi dưỡng, rèn luyện lý tưởng đạo đức cách mạng của Đảng và của mỗi cán bộ, đảng viên, kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, tiêu cực; dũng cảm tự phê bình và phê bình. Đi kèm với đó là tiếp tục đổi mới phong cách, lề lối làm việc; kiên quyết chống những biểu hiện vi phạm chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

Bốn là, cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu cấp ủy, cơ quan, đơn vị phải tự giác, gương mẫu trong việc thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW gắn với thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XII.

Năm là, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, nhất là kiểm tra, giám sát tổ chức đảng và đảng viên khi có dấu hiệu vi phạm để xử lý công minh, chính xác, kịp thời theo quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước, đúng với tinh thần “không có vùng cấm, không có ngoại lệ, không có khoan nhượng, không có đặc quyền, đặc lợi, không có điểm dừng”.

Nhiệm vụ trọng tâm thời gian tới

Để việc nêu gương ở Đảng bộ Khối ngày càng có sức lan tỏa, Ban Thường vụ Đảng ủy Khối xác định tập trung thực hiện một số nhiệm vụ trọng tâm sau:

Thứ nhất, tiếp tục triển khai nghiêm túc, sáng tạo các quy định của Trung ương về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là trong việc thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW và Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XII; đồng thời, không ngừng nâng cao đạo đức cách mạng, tinh thần trách nhiệm của cán bộ, đảng viên. Xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên có đạo đức trong sáng, có năng lực tham mưu và thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; tiên phong, gương mẫu. Xây dựng Đảng bộ Khối trong sạch, vững mạnh, góp phần xây dựng Đảng vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức.

Thứ hai, tập trung xây dựng tổ chức đảng vững mạnh, trọng tâm là tiếp tục nâng cao chất lượng chi bộ và chất lượng sinh hoạt chi bộ. Quán triệt, triển khai thực hiện nghiêm túc Nghị quyết số 01-NQ/ĐUK, tăng cường quản lý đảng viên về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống... để cán bộ, đảng viên Đảng bộ Khối thực sự trở thành tấm gương sáng trên mọi lĩnh vực.

Thứ ba, tập trung khắc phục những hạn chế trong việc xây dựng và thực hiện chuẩn mực đạo đức trong thời gian vừa qua. Việc xây dựng chuẩn mực đạo đức cần chú trọng đến việc tạo điều kiện cho cán bộ, đảng viên đăng ký và tự giác thực hiện. Đồng thời, cần phải có những quy định, nội quy cụ thể để đảng viên thực hiện chuẩn mực đạo đức đó.

Tinh thần trách nhiệm nêu gương không phải tự nhiên mà có, không phải tự nó tồn tại, mà phải thông qua giáo dục, rèn luyện và các biện pháp, chế tài của Đảng và pháp luật của Nhà nước. Khi nâng cao được trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp sẽ góp phần hạn chế sự tha hóa quyền lực, nhất là lạm quyền, lộng quyền, lợi dụng quyền lực để trục lợi. Vì vậy, công tác giáo dục, trách nhiệm nêu gương, rèn luyện phẩm chất đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân, cơ hội, thực dụng là nhiệm vụ vừa cấp bách, vừa lâu dài, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên thật sự trong sạch, vững mạnh, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của cách mạng trong tình hình mới./.

----------------------

(1) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, t. 15, tr. 546
(2) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 6, tr. 16
(3) Xem: Tạp chí Cộng sản, số 959 (2-2021), tr. 27