Cùng với đó, Văn kiện cũng đưa ra phương hướng và giải pháp: “Tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”(3), và cần “tiếp tục thể chế hóa, cụ thể hóa mối quan hệ Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ’, nhất là nội dung nhân dân làm chủ và phương châm ‘Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”(4). Điều này cho thấy việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ nói chung, cán bộ cấp chiến lược và chủ trì nói riêng, ngày càng có vị thế và vai trò quan trọng, nhằm xây dựng đội ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực và uy tín ngang tầm nhiệm vụ trong bối cảnh mới.

Nhận thức và xác định mục tiêu

Khi nói đến cán bộ chiến lược, người ta thường nghĩ ngay đến đội ngũ cán bộ hoạt động trong các cơ quan Đảng, Nhà nước, đoàn thể ở cấp trung ương (bộ, ban, ngành, viện nghiên cứu…) mà cụ thể là đội ngũ cán bộ thuộc diện quản lý của Bộ Chính trị, Ban Bí thư hiện nay.

Trong thời kỳ mới, những yêu cầu của nhiệm vụ cách mạng không cho phép chúng ta dừng lại ở nhận thức cũng như cơ chế phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng đội ngũ cán bộ theo phương thức cũ mà cần phải có tư duy mới phù hợp hơn như Văn kiện Đại hội XII của Đảng đã chỉ ra. Đó là cần “tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là đội ngũ cán bộ cấp chiến lược, đủ năng lực và phẩm chất, ngang tầm nhiệm vụ. Có cơ chế, chính sách phát hiện, thu hút, sử dụng nhân tài”(5).

Đó là yêu cầu vừa khách quan, vừa cấp bách. Để thực hiện mục tiêu: “xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền và sức chiến đấu của Đảng, xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh, Đảng ta cần phát huy sức mạnh toàn dân tộc và dân chủ xã hội chủ nghĩa. Đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới; phát triển kinh tế nhanh, bền vững, xây dựng nền tảng để sớm đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại. Nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân. Kiên quyết, kiên trì đấu tranh bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ XHCN. Giữ gìn hoà bình, ổn định chủ động và tích cực hội nhập quốc tế để phát triển đất nước. Nâng cao vị thế và uy tín của Việt Nam trong khu vực và trên thế giới” (6).

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang phát triển mạnh mẽ; cấu trúc an ninh toàn cầu mới “đa cực, đa trung tâm” đang định hình; cạnh tranh và đấu tranh quốc tế ngày càng găy gắt… cả thời cơ, nguy cơ, vận hội và thách thức đều tồn tại đan xen phức tạp, đòi hỏi đội ngũ cán bộ phải có tầm nhìn xa, trông rộng phải có khả năng tổng kết những bài học quá khứ, đánh giá đúng đắn tình hình hiện tại và dự báo được tương lai để “không bị động, bất ngờ”. Vì thế, tư duy chiến lược, năng lực dự báo là yêu cầu phải có không chỉ với cán bộ làm việc ở cấp vĩ mô mà còn cả ở cấp vi mô, nhất là cán bộ lãnh đạo, chủ trì.

Đối với đội ngũ cán bộ lãnh đạo, chủ trì; cán bộ nghiên cứu ở các cơ quan hoạch định chiến lược lại càng đòi hỏi phải có tư duy chiến lược tổng hợp và sâu sắc hơn, đáp ứng yêu cầu của thời kỳ phát triển mới trong một thế giới đầy biến động chứa đựng nhiều yếu tố khó lường. Để đội ngũ cán bộ lãnh đạo, chủ trì hoàn thành được nhiệm vụ lịch sử mà Đảng và nhân dân giao phó, trong công tác chiến lược cán bộ chúng ta không thể không đặt yêu cầu cao hơn đối với đội ngũ cán bộ nói chung, đặc biệt là cán bộ hoạt động ở cơ quan hoạch định chiến lược của Đảng và Nhà nước.

Kiến thức vừa tổng hợp vừa chuyên sâu, nhất là kiến thức liên ngành, khả năng nhạy bén trong tư duy lô-gíc, sáng suốt trong tư duy dự báo... là những phẩm chất nhất thiết phải có ở mỗi cán bộ trong thời kỳ mới. Phát biểu tại Hội nghị toàn quốc tổng kết công tác xây dựng Đảng năm 2017 của Ban Tổ chức Trung ương ngày 19-01-2018, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cho rằng: “Lâu nay chúng ta thường nói, sau khi có đường lối đúng thì cán bộ đóng vai trò quyết định việc tổ chức thực hiện đường lối. Nhưng mặt khác, lại phải thấy, nhiều khi cán bộ quyết định cả việc định ra đường lối; cán bộ nào thì đường lối ấy. Chúng ta càng ngày càng thấm thía “cán bộ là cái gốc của mọi công việc”, “là nguyên nhân của mọi nguyên nhân”(7).

Những giải pháp quan trọng cần quan tâm

Để đội ngũ cán bộ đáp ứng đầy đủ yêu cầu phát triển của đất nước như Văn kiện Đại hội XII đề ra là nâng cao năng lực củng cố niềm tin; phương thức lãnh đạo, chỉ đạo; cụ thể hóa đường lối; và công tác dân vận, chúng ta có thể và cần quan tâm đến một số giải pháp quan trọng sau đây:

Một là, cần nhận thức rõ, cán bộ chiến lược và tư duy chiến lược của cán bộ không chỉ đòi hỏi ở cấp trung ương - cấp vĩ mô mà cần có ở tất cả các cấp cán bộ, nhất là cán bộ lãnh đạo, chủ trì các cấp, các ngành theo hướng “đổi mới mạnh mẽ công tác cán bộ”(8) như Văn kiện Đại hội XII đã nêu ra và được cụ thể hóa trong Đề án về xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược là, đến năm 2020 hoàn thành nghiên cứu, xây dựng chiến lược nhân tài, chương trình quốc gia về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, lựa chọn cán bộ thực đức, thực tài, có năng lực nổi trội, chuẩn bị nguồn nhân sự cho đại hội Đảng các cấp thông qua các tổ chức khảo sát nhân sự.

Trong khâu tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ ở các cấp hoạch định chiến lược cần chú trọng đến việc trang bị kiến thức tổng hợp về kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại... có như vậy việc hoạch định chiến lược và chỉ đạo thực thi nhiệm vụ phát triển quốc gia, vùng, ngành, lĩnh vực, địa phương... mới tránh được sự phiến diện và chắp vá. Bên cạnh đó, Văn kiện Đại hội XII cũng đã yêu cầu phải: “Xây dựng và thực hiện tốt các quy định để phát huy vai trò gương mẫu trong rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống, phong cách, tác phong, lề lối công tác của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo các cấp, người đứng đầu các cơ quan, đơn vị”(9).

Hai là, cần tìm kiếm phương thức tuyển chọn cán bộ “để lựa chọn những người có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức tốt, năng động, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm giữ các vị trí lãnh đạo, đặc biệt là người đứng đầu. Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là đội ngũ cán bộ cấp chiến lược, đủ năng lực và phẩm chất, ngang tầm nhiệm vụ”(10). Kết hợp giữa quy hoạch, kế hoạch đào tạo bồi dưỡng cán bộ với việc động viên khuyến khích nhân tài tự nguyện tham gia xây dựng và bảo vệ đất nước.

Cơ quan Trung ương Đảng hiện đang xây dựng đề án công tác cán bộ với 5 đột phá quan trọng bao gồm: Tạo môi trường bình đẳng để thu hút tối đa tiềm năng, trí tuệ của đội ngũ cán bộ các cấp đi đôi phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng trọng dụng nhân tài; Tiêu chuẩn hóa và siết chặt kỷ cương, đồng thời mở rộng không gian, cơ chế cho sự sáng tạo; Đánh giá cán bộ theo hướng đa chiều, coi trọng kết quả và hiệu quả cụ thể; Có chính sách đãi ngộ thỏa đáng về vật chất, tinh thần; Đẩy mạnh việc nhân dân tham gia xây dựng Đảng. Theo đó, việc “tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cán bộ cấp chiến lược đủ năng lực, phẩm chất và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ” sẽ tiếp tục được bổ sung, hoàn thiện trước khi trình Hội nghị Trung ương 7 khóa XII vào tháng 5 tới. Mục tiêu của đề án là tiếp tục cụ thể hoá các quy định, quy chế về công tác cán bộ, bảo đảm sự đồng bộ, liên thông giữa các quy định của Đảng và Nhà nước, giữa các cấp, các ngành và các khâu của công tác cán bộ.

Chúng ta cần sớm nắm bắt thành quả của thời đại công nghiệp 4.0, đồng thời coi trọng vai trò trung tâm của con người. Cán bộ có chức, có quyền, làm chủ công nghệ với sức mạnh vượt trội nhưng vẫn phải tâm huyết, vì dân, vì nước. Mặt khác, chúng ta cũng cần sớm hình thành một cơ chế, theo đó có thể khai thác tổng hợp tiềm năng của các cơ quan có chức năng chuyên môn về hoạch định chiến lược như các viện nghiên cứu phát triển, các ban ngành trung ương; các vụ quy hoạch và kế hoạch ở các bộ, ngành... nhằm tạo ra những yếu tố, những cơ sở, tiền đề cho một sản phẩm chiến lược, sản phẩm dự báo có tính khoa học và thực tiễn ngày càng cao hơn.

Ba là, phải kiểm soát quyền lực ở tất cả các cấp, các ngành. Việc kiểm soát quyền lực hiệu quả vừa là yêu cầu cấp bách, vừa là yếu tố quan trọng trong việc xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược cho tương lai của đất nước. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cho rằng, phải “nhốt quyền lực vào chiếc lồng thể chế”. Theo đó, quyền lực phải tuân theo kỷ luật Đảng, pháp luật của Nhà nước, sự giám sát của nhân dân, đó chính là cơ chế mà điều lệ Đảng đã quy định. Vấn đề hiện nay là phải định hình rõ cơ chế vận hành việc kiểm soát quyền lực, làm rõ ai kiểm soát, kiểm soát ai, kiểm soát những nội dung gì, bằng công cụ và thước đo gì.

Trước đây, chúng ta đã coi trọng tính kỷ luật, kỷ cương, nhưng vẫn còn mang nhiều định tính, nay cần được lượng hóa, quy định rõ ràng hơn, cụ thể hơn như đối với cán bộ cấp cao thì có Quy định số 89-QĐ/TW “Về khung tiêu chuẩn chức danh, định hướng khung tiêu chí đánh giá cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp”, Quy định số 90-QĐ/TW “Về tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí đánh giá cán bộ thuộc diện Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý”; Quy định 102-QĐ/TW ngày 15-11-2017 của Bộ Chính trị “Về xử lý kỷ luật đảng viên vi phạm…".

Với các quy định cụ thể, sát hơn như vậy, những cán bộ, đảng viên có chức quyền ở cấp cao có thể được xem xét, đánh giá chính xác hơn, cũng là để các cán bộ, đảng viên trong diện quy hoạch, sau này có thể được lựa chọn đảm nhận những vị trí lãnh đạo cao hơn soi rọi, rèn giũa ngay từ bây giờ, đồng thời để Đảng có thể lựa chọn, sàng lọc cán bộ từ sớm, dần hạn chế tình trạng nể nang, xuê xoa, né tránh theo kiểu, “tôi không đụng đến anh thì anh không đụng đến tôi”… Lần đầu tiên Ban Tổ chức Trung ương Đảng ta đã lấy ý kiến về cơ chế “kiểm soát quyền lực”, trong đó nhắc đến việc xoá bỏ những đặc quyền, đặc lợi của cán bộ có chức vụ, tiến tới cán bộ lãnh đạo, quản lý được hưởng đúng quyền lợi gắn với chức trách, nhiệm vụ được giao, hay đề xuất tăng cường đội ngũ cộng tác viên, dư luận xã hội, dư luận quần chúng nhân dân nhằm có thêm kênh thông tin kiểm tra, giám sát, phát hiện kịp thời những dấu hiệu tiêu cực, chạy chức, chạy quyền… Trong phát biểu của mình tại Hội nghị toàn quốc Ngành tổ chức xây dựng Đảng năm 2017, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh: “Đó là những đề xuất mới rất đáng chú ý, cần được quan tâm, xem xét kỹ lưỡng để từng bước triển khai. Việc này rất khó và đụng chạm đến quyền lợi của nhiều cán bộ có chức, có quyền, nhưng đã đến lúc không thể không làm”.

Bốn là, nâng cao hiệu lực, hiệu quả kiểm soát của các cơ quan, nhất là giám sát ngang cấp. Theo đó, cần kiện toàn, làm rõ trách nhiệm, nội dung kiểm tra, giám sát để nâng cao hiệu lực, hiệu quả của cơ quan kiểm soát ngang cấp, tránh tình trạng, nhiều vụ việc cơ quan ngang cấp làm rồi nhưng sau đó cấp trên kiểm tra vẫn phát hiện vi phạm, thậm chí sai phạm nghiêm trọng hơn. Trên cơ sở đó, chấm dứt tình trạng “trên nóng, dưới lạnh”, “cấp trên đốt lửa to, nhưng cấp dưới chậm đốt lửa hoặc đốt lửa nhỏ”. Kiểm soát quyền lực đòi hỏi phải chú trọng ở diện rộng, cả các cấp thấp hơn. Bất kỳ ở đâu vi phạm pháp luật, lợi dụng chức quyền để tư lợi thì cấp nào cũng phải theo mức độ vi phạm mà xử lý; việc kiểm soát quyền lực của cán bộ ở cấp cao dù sao cũng đã có một số quy định về kiểm tra, giám sát và đang tiếp tục được quan tâm, nhưng với diện rộng thì kiểm soát khó hơn, vì con số rất lớn, ở từng sở, ban, ngành, địa phương, từ tỉnh, huyện xuống mỗi xã, phường... Mặt khác, tình trạng lạm dụng chức, quyền “tham nhũng vặt” ở diện rộng, kiểu đi đâu cũng phong bì, bôi trơn, cán bộ “mặt lạnh như tiền”, “thủ đoạn vòi vĩnh” còn rất nhức nhối, nếu kiểm soát quyền lực diện rộng này được thực hiện thì không chỉ tạo ra của cải vất chất mà còn khôi phục lại được niềm tin của nhân dân đối với đội ngũ cán bộ của Đảng và Nhà nước ta.

Như vậy, từ thực tiễn cho thấy, Đảng ta trong thời kỳ mới càng cần những cán bộ có năng lực, phẩm chất ngang tầm với nhiệm vụ cách mạng. Vì thế, việc quán triệt sâu sắc hơn nữa quan điểm và giải pháp xây dựng cán bộ chiến lược đã đề ra trong Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng càng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết./.

------------------------------------------------------

(1) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, 2016, tr189

(2) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Sđd, tr 194

(3) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Sđd, tr 204

(4) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Sđd, tr 210-211

(5) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Sđd, tr 207

(6) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Sđd, tr 76

(7) VOV: Tổng Bí thư: “Chạy chức, chạy quyền còn diễn biến tinh vi, phức tạp”, đăng ngày 19-01-2018

(8) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Sđd, tr 80

(9) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Sđd, tr 203

(10) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Sđd, tr 206-207