Nghị quyết hội nghị Trung ương 7 khóa X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đưa ra mục tiêu: “Xây dựng nông thôn mới có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ, đô thị theo quy hoạch; xã hội nông thôn ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc; dân trí được nâng cao, môi trường sinh thái được bảo vệ; hệ thống chính trị ở nông thôn dưới sự lãnh đạo của Đảng được tăng cường”. Nghị quyết nêu rõ quan điểm: “Nông dân là chủ thể của quá trình phát triển, xây dựng nông thôn mới”; “giải quyết vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông thôn là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội; trước hết, phải khơi dậy tinh thần yêu nước, tự chủ, tự lực tự cường vươn lên của nông dân”. 

Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010 - 2020 của Chính phủ là một trong những nội dung, nhiệm vụ quan trọng để triển khai thực hiện Nghị quyết số 26 của Đảng về nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Chương trình có nội dung toàn diện, tổng hợp của các chương trình mục tiêu, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước liên quan trực tiếp đến kinh tế, chính trị, xã hội, an ninh, quốc phòng, ảnh hưởng trực tiếp đời sống vật chất, tinh thần của hơn 70% dân số của cả nước đang sống ở nông thôn và được triển khai trong thời gian dài. Thủ tướng Chính phủ phát động phong trào thi đua “Cả nước chung sức xây dựng nông thôn mới” cũng nhằm huy động cả hệ thống chính trị cùng vào cuộc, góp sức, góp công, huy động nguồn lực của cả xã hội để thực hiện mục tiêu xây dựng nông thôn mới (NTM).

Ban Chấp hành Trung ương hội Nông dân Việt Nam (HNDVN) đã cụ thể hóa bằng Nghị quyết “Hội Nông dân Việt Nam tham gia thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2011 - 2020”, để chỉ đạo hội nông dân (HND) các tỉnh, thành phố trong cả nước triển khai thực hiện. Nhiệm vụ quan trọng đầu tiên của các cấp HND là công tác tuyên truyền, phổ biến đến đông đảo cán bộ, hội viên, nông dân về mục tiêu, ý nghĩa, nội dung của chương trình. Tuyên truyền, phổ biến những gương điển hình, cách làm sáng tạo, hiệu quả của các tập thể, cá nhân tham gia xây dựng NTM. Với nhiều hình thức tuyên truyền đa dạng, phong phú, phù hợp điều kiện cụ thể ở từng địa phương để cán bộ, hội viên, nông dân dễ hiểu, dễ nhớ và tích cực tham gia thực hiện. Công tác tuyên truyền của hội đã giúp hội viên, nông dân có được nhận thức về chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về xây dựng NTM.

Các phong trào thi đua do hội phát động và tổ chức thực hiện, như phong trào nông dân thi đua sản xuất, kinh doanh giỏi; đoàn kết giúp nhau xóa đói, giảm nghèo và làm giàu chính đáng; phong trào thi đua xây dựng NTM; phong trào nông dân tham gia bảo đảm quốc phòng, an ninh đều hướng vào thực hiện các tiêu chí xây dựng NTM. Tích cực vận động hội viên, nông dân chuyển đổi cơ cấu sản xuất, mở rộng quy mô theo hướng sản xuất hàng hóa tập trung; vận động nông dân đóng góp trí tuệ, kinh nghiệm, công sức, tiền của, hiến đất làm đường, xây dựng các công trình phúc lợi công cộng, như trường học, nhà văn hóa,... Ở nhiều địa phương, HND đã tích cực vận động hội viên, nông dân tham gia phong trào xây dựng đời sống văn hóa, phòng, chống các tệ nạn xã hội, bảo vệ môi trường, tham gia củng cố quốc phòng, giữ gìn trật tự và an toàn xã hội trên địa bàn nông thôn.

Hội đã chủ động, tích cực trong việc đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ cho đội ngũ cán bộ hội các cấp, đáp ứng yêu cầu về tuyên truyền, vận động, tổ chức nông dân tham gia thực hiện các chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội ở nông thôn, tổ chức các hoạt động dịch vụ, tư vấn, hỗ trợ và dạy nghề cho nông dân.

Trung ương hội chỉ đạo các cấp hND thực hiện nghiêm túc Kết luận số 61-KL/TW, ngày 03-12-2009, của Ban Bí thư Trung ương Đảng về Đề án “Nâng cao vai trò, trách nhiệm của hội Nông dân Việt Nam trong phát triển nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới và xây dựng giai cấp nông dân Việt Nam giai đoạn 2010 - 2020”, Quyết định số 673/QĐ-TTg, ngày 10-5-2011, của Thủ tướng Chính phủ về việc HNDVN trực tiếp thực hiện và phối hợp thực hiện một số chương trình, đề án phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội nông thôn giai đoạn 2011 - 2020. Trung ương hội khẩn trương triển khai nhiệm vụ được Chính phủ giao cho HNDVN chủ trì, trực tiếp thực hiện: Đầu tư nâng cấp và xây dựng mới các trung tâm dạy nghề và hỗ trợ nông dân thuộc HND cấp tỉnh và chuyển thành đơn vị sự nghiệp để trực tiếp tổ chức các hoạt động hỗ trợ, dịch vụ và dạy nghề cho nông dân; đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động của Quỹ hỗ trợ nông dân. Trung ương hội đã chủ động làm việc thống nhất, ký kết các chương trình phối hợp thực hiện với một số bộ, ngành để thực hiện các nhiệm vụ, như phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thực hiện các hoạt động khuyến nông; hướng dẫn và phát triển các hình thức kinh tế tập thể trong nông nghiệp, nông thôn; xây dựng và nhân rộng mô hình kinh tế hợp tác sản xuất nông nghiệp và tiêu thụ nông sản; phối hợp với Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội tổ chức dạy nghề cho lao động nông thôn theo Quyết định số 1956/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ; xây dựng và nhân rộng một số mô hình giảm nghèo bền vững vùng đặc biệt khó khăn; phối hợp với Bộ Công Thương thực hiện chính sách của Chính phủ về tiêu thụ nông sản hàng hóa cho nông dân; phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường thực hiện nhiệm vụ bảo vệ môi trường nông thôn; nâng cao năng lực thích ứng cho nông dân đối với biến đổi khí hậu và nước biển dâng; phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức các hoạt động tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức của cán bộ, hội viên và nông dân về văn hóa và nhiệm vụ phát triển văn hóa nông thôn; xây dựng và nhân rộng các mô hình gia đình văn hóa, mô hình thôn, ấp, bản, làng văn hóa; xây dựng và duy trì các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao quần chúng; phối hợp với Bộ Thông tin và Truyền thông tổ chức các hoạt động truyền thông, ứng dụng công nghệ thông tin cho nông dân.

Tại buổi làm việc với Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng ngày 10-9-2011 và Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng ngày 16-3-2012, Ban Thường vụ Trung ương HNDVN đã có nhiều kiến nghị, đề xuất cụ thể với Đảng, Nhà nước các giải pháp về cơ chế, chính sách để HNDVN tham gia thực hiện có hiệu quả các mục tiêu, nội dung của Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, cụ thể như: Chính sách huy động các nguồn lực và chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn, bảo hiểm cây trồng, vật nuôi; tạo cơ chế thuận lợi cho nông dân vay vốn phát triển sản xuất, chính sách về đất đai,... những đề xuất, kiến nghị của hội đã được Chính phủ ghi nhận.

Với những hoạt động nêu trên, HNDVN đã đạt được một số kết quả bước đầu trong việc tham gia thực hiện xây dựng NTM, nhưng do thời gian triển khai thực hiện chương trình còn ngắn, nên còn nhiều hạn chế cần khắc phục, đó là: Nhận thức của cán bộ, hội viên, nông dân tuy đã có chuyển biến nhưng chưa thấu triệt các nội dung, yêu cầu đối với nhiệm vụ xây dựng NTM; còn nặng về xây dựng kết cấu hạ tầng, chờ đợi vào đầu tư của Nhà nước, chưa hình dung và hoạch định được các công việc phải làm; tổ chức hội ở nhiều nơi còn lúng túng trong công tác chỉ đạo, tuyên truyền, vận động hội viên, nông dân phát huy vai trò chủ thể, tích cực tham gia các hoạt động xây dựng NTM.

Để tiếp tục tham gia thực hiện có hiệu quả các nội dung, tiêu chí xây dựng NTM, HND các cấp cần tiếp tục đổi mới phương thức hoạt động theo hướng kết hợp chặt chẽ công tác tuyên truyền, vận động với tăng cường các hoạt động hướng dẫn, hỗ trợ, dịch vụ và dạy nghề cho nông dân, tập trung vào một số nhiệm vụ trọng tâm sau:

Một là, tiếp tục làm tốt công tác tuyên truyền để cán bộ, hội viên, nông dân nhận thúc đúng về vai trò chủ thể của mình trong xây dựng NTM, để nông dân chủ động, tích cực tham gia và để xây dựng NTM thực sự trở thành phong trào của nông dân. Xây dựng NTM là việc của nông dân, do nông dân, Đảng lãnh đạo, Nhà nước hỗ trợ; xây dựng NTM dựa vào nội lực là chính để vận động hội viên, nông dân tự giác, tích cực hưởng ứng tham gia thực hiện. Tránh cách hiểu sai cho rằng đây là chương trình đầu tư của Nhà nước; chống tư tưởng trông chờ, ỷ lại vào sự hỗ trợ của Nhà nước. Đây là nhiệm vụ quan trọng của các cấp HND, có ý nghĩa quyết định cho sự thành công của chương trình và sự phát triển bền vững ở nông thôn.

Đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền phù hợp với từng vùng, từng địa phương, với từng đối tượng có trình độ khác nhau, dễ hiểu, dễ áp dụng. Tuyên truyền, vận động hội viên, nông dân tham gia đóng góp đi đôi với việc hỗ trợ nông dân phát triển sản xuất, kinh doanh, nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống. Cán bộ, hội viên, nông dân phải thực sự chủ động tham gia quá trình ngay từ đầu; tham gia không chỉ một, hai nội dung mà toàn bộ các nội dung trong suốt quá trình xây dựng NTM: từ hiến kế xây dựng đề án, góp ý quy hoạch đến việc xác định các công trình, hạng mục đầu tư, hiến đất, đóng góp trí tuệ, kinh nghiệm, công sức, tiền của, trực tiếp làm và giám sát toàn bộ quá trình thực hiện. Chú trọng tuyên truyền các gương điển hình của các tập thể, cá nhân; những sáng kiến, kinh nghiệm hay, cách làm có hiệu quả trong xây dựng NTM để phổ biến, nhân rộng. Phổ biến các quy trình kỹ thuật, các mô hình ứng dụng công nghệ mới vào sản xuất. Tuyên truyền về vai trò, lợi ích của các hình thức kinh tế tập thể, hợp tác, liên kết làm tăng sức mạnh, sức cạnh tranh và hiệu quả sản xuất trong nền kinh tế thị trường để hội viên, nông dân lựa chọn và tự nguyện tham gia. Lồng ghép việc tuyên truyền, hướng dẫn với công tác hỗ trợ về vốn, cung cấp thông tin thị trường, chuyển giao khoa học và công nghệ, đào tạo nghề,... giúp hội viên, nông dân phát triển sản xuất, kinh doanh.

Hai là, tiếp tục phát động và nâng cao chất lượng phong trào nông dân thi đua xây dựng NTM, hưởng ứng phong trào “Cả nước chung tay xây dựng nông thôn mới” do Thủ tướng Chính phủ phát động. Kịp thời tổng kết, tôn vinh, cổ vũ các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích, đóng góp xây dựng NTM để phong trào ngày càng đi vào chiều sâu, thiết thực và hiệu quả. Nắm vững nhu cầu của nông dân để tổ chức các hoạt động dịch vụ, hỗ trợ, tư vấn và dạy nghề cho nông dân. Cung cấp thông tin về thị trường, giá cả, tiêu thụ sản phẩm để nông dân chủ động sản xuất, tiêu thụ sản phẩm; tiếp tục phối hợp với ngành ngân hàng hỗ trợ vốn cho nông dân; sử dụng có hiệu quả nguồn vốn quỹ hỗ trợ nông dân, tập trung xây dựng các mô hình sản xuất hàng hóa, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, phát triển ngành nghề và phát triển các hình thức kinh tế tập thể trong nông nghiệp, nông thôn; ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật, công nghệ mới vào sản xuất nông nghiệp. Tổ chức các hoạt động về dạy nghề cho lao động nông thôn, tập trung đào tạo ngắn hạn, tại chỗ theo phương thức “cầm tay, chỉ việc” cho các đối tượng trực tiếp làm nông nghiệp; gắn dạy nghề với các hoạt động dịch vụ, hỗ trợ nông dân.

Vận động hội viên, nông dân tham gia phát triển văn hóa nông thôn, xây dựng và nhân rộng các mô hình gia đình văn hóa, mô hình thôn, ấp, bản, làng văn hóa. Phối hợp cùng chính quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo của nông dân; vận động, thuyết phục và trợ giúp pháp lý, hòa giải mâu thuẫn trong nội bộ nông dân, nhất là tranh chấp về đất đai, đền bù giải phóng mặt bằng; hạn chế khiếu kiện sai, khiếu kiện vượt cấp, góp phần giữ vững ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội ở nông thôn.

Ba là, tích cực, khẩn trương xây dựng hệ thống trung tâm dạy nghề và hỗ trợ nông dân thuộc HND các tỉnh, thành phố để tổ chức các hoạt động dịch vụ, tư vấn, dạy nghề và hỗ trợ nông dân phát triển sản xuất, kinh doanh, nâng cao thu nhập.

Đa dạng hóa các hình thức chuyển giao khoa học, công nghệ cho nông dân thông qua các câu lạc bộ nông dân, những nông dân sản xuất giỏi, cán bộ khoa học kỹ thuật,... Phát động phong trào sâu rộng trong nông dân về ứng dụng khoa học, công nghệ vào sản xuất; khuyến khích hội viên, nông dân sáng tạo cải tiến thiết bị, công nghệ sản xuất nông nghiệp, chế biến nông sản,...

Phối hợp chặt chẽ với ngành thông tin và truyền thông triển khai thực hiện các chương trình, dự án hỗ trợ hạ tầng, thiết bị; tổ chức tập huấn cán bộ, hội viên, nông dân các kỹ năng cơ bản về khai thác thông tin trên mạng in-tơ-nét, cập nhật thông tin về khoa học - công nghệ, kỹ thuật, thị trường, giá cả, tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm, quy trình sản xuất,... để nông dân tự tìm hiểu, khai thác lựa chọn và quyết định việc đầu tư, ứng dụng khoa học và công nghệ vào sản xuất và đời sống.

Bốn là, xây dựng NTM là quá trình lâu dài với một khối lượng rất lớn các công việc, chúng ta cần phải tích cực, khẩn trương nhưng tránh nôn nóng, cần có bước đi phù hợp với khả năng, điều kiện cụ thể của từng địa phương. Do vậy, trong chỉ đạo thực hiện, HND các tỉnh, thành phố cần có kế hoạch cụ thể, chi tiết cho từng nội dung, có biện pháp phù hợp, thiết thực, tránh việc chung chung, hình thức; chọn một số điểm để chỉ đạo, phân công rõ trách nhiệm cho từng cấp, từng đơn vị; phối hợp đồng bộ với các cấp, các ngành trong tổ chức thực hiện. Chọn một số việc cụ thể hội có khả năng làm tốt, có thế mạnh để tham gia thực hiện Chương trình. Trên cơ sở đó, thường xuyên kiểm tra, đôn đốc, tổng kết, rút kinh nghiệm để chỉ đạo nhân rộng.

Lồng ghép các hoạt động của hội về dịch vụ, hỗ trợ và dạy nghề cho nông dân tham gia có hiệu quả một số nội dung của Chương trình, như chuyển dịch cơ cấu, phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập; giảm nghèo và an sinh xã hội; đổi mới và phát triển các hình thức tổ chức sản xuất có hiệu quả ở nông thôn.

Tích cực nghiên cứu, nắm vững nhu cầu, điều kiện cụ thể ở từng nơi để làm cơ sở cho việc xây dựng các dự án, đề xuất các nội dung phối hợp thực hiện. Thường xuyên sâu sát nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của hội viên, nông dân, những vướng mắc, bất hợp lý trong quá trình tham gia thực hiện Chương trình ngay từ khâu quy hoạch để phản ánh, tham mưu, đề xuất với cấp ủy, chính quyền, đồng thời báo cáo về Trung ương hội kiến nghị, đề xuất với Đảng, Nhà nước bổ sung, điều chỉnh các chính sách phù hợp với từng vùng, từng khu vực.

Rà soát, bố trí, tập huấn nâng cao năng lực đối với cán bộ lãnh đạo các cấp hội đáp ứng yêu cầu về quản lý, điều hành và tổ chức thực hiện các chương trình, dự án.

Hội Nông dân Việt Nam kiến nghị với các cấp ủy, chính quyền, các bộ, ban, ngành ở Trung ương và địa phương quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, phối hợp với các cấp HND thực hiện nghiêm túc Kết luận số 61-KL/TW, ngày 03-12-2009, của Ban Bí thư Trung ương Đảng và Quyết định số 673/QĐ-TTg, ngày 10-5-2011, của Thủ tướng Chính phủ, tạo điều kiện cần thiết và nguồn lực tài chính để HNDVN trực tiếp và phối hợp hỗ trợ nông dân phát triển kinh tế, nâng cao đời sống vật chất và văn hóa tinh thần, tham gia thực hiện có hiệu quả Chương trình xây dựng NTM./.