Hà Nội phát triển nguồn nhân lực số trong xây dựng chính quyền số, kinh tế số, xã hội số

Phát triển nhân lực số - điều kiện tiên quyết, lực lượng nòng cốt trong quá trình chuyển đổi số

Chuyển đổi số là quá trình ứng dụng toàn diện công nghệ số vào các lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội nhằm hình thành phương thức phát triển mới dựa trên dữ liệu số, công nghệ số và năng lực đổi mới sáng tạo của con người. Đặc trưng nổi bật của phương thức sản xuất số là sự kết hợp chặt chẽ giữa con người và trí tuệ nhân tạo trong chuỗi giá trị, trong khi dữ liệu số đóng vai trò là tài nguyên thiết yếu và tư liệu sản xuất chủ yếu. Chuyển đổi số cũng làm thay đổi căn bản quan hệ sản xuất, từ hình thức sở hữu đến cơ chế phân phối các tư liệu sản xuất, từng bước hình thành mô hình xã hội số.

Trong tiến trình chuyển đổi số quốc gia, nhân lực số được xác định là yếu tố trung tâm, đóng vai trò quyết định đến sự thành công của cả ba trụ cột: chính quyền số, kinh tế số và xã hội số. Trong khi hạ tầng số và công nghệ số có thể được đầu tư, nhập khẩu và triển khai tương đối nhanh chóng, thì nguồn nhân lực số lại đòi hỏi thời gian dài để đào tạo, bồi dưỡng nhằm phù hợp với đặc thù văn hóa - thể chế của từng quốc gia, địa phương. Vì vậy, nhân lực số không chỉ là đối tượng phục vụ của chuyển đổi số mà còn là chủ thể kiến tạo của quá trình này.

Nguồn nhân lực số không chỉ giới hạn nhân lực công nghệ thông tin mà còn có lãnh đạo của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, cán bộ, công chức, viên chức, người lao động và người dân trong xã hội tham gia vào quá trình chuyển đổi số. Các đặc trưng của nguồn nhân lực số là: 1- Có năng lực làm chủ các thiết bị công nghệ số trong quá trình tương tác của các hoạt động kinh tế, văn hóa, xã hội; 2- Có khả năng sẵn sàng với môi trường lao động và tiến bộ khoa học - công nghệ trong thời gian nhanh nhất; 3- Có khả năng tư duy đột phá trong công việc, hay còn gọi là tính sáng tạo. Đây được xem như điều kiện đủ và là tiêu chí đặc trưng của nguồn nhân lực số.

Phát triển nguồn nhân lực số được hiểu là quá trình tăng lên về số lượng và chất lượng nguồn nhân lực số để đáp ứng các yêu cầu do chuyển đổi số đặt ra. Trong đó, phát triển về số lượng nhằm tạo ra nhân lực số dồi dào, đặc biệt là lực lượng chuyên trách về chuyển đổi số (phụ trách công nghệ thông tin và an toàn thông tin); phát triển về chất lượng nhằm nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, ý thức, thái độ và kỹ năng hoạt động nghề nghiệp của nguồn nhân lực số. Nguồn nhân lực số là yếu tố quan trọng để thực hiện chuyển đổi số hiệu quả và bền vững giúp thực hiện thành công các mục tiêu trong chương trình chuyển đổi số quốc gia. Do vậy, nguồn nhân lực số phải là nguồn nhân lực được đào tạo bài bản, vững về chuyên môn, nghiệp vụ, có đạo đức, có năng lực làm chủ công nghệ, có tính sáng tạo và khả năng thích ứng nhanh với sự phát triển công nghệ.

Hà Nội tăng cường nguồn nhân lực số

Trong những năm qua, trên cơ sở các chủ trương, định hướng của Trung ương, Hà Nội là một trong những địa phương tiên phong ban hành hệ thống chính sách, kế hoạch hành động cụ thể nhằm thực hiện hóa mục tiêu xây dựng chính quyền số, kinh tế số, xã hội số, trong đó phát triển nhân lực số được xác định là yếu tố then chốt, mang tính quyết định.

Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội ban hành Chương trình Chuyển đổi số thành phố Hà Nội đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, với tầm nhìn phát triển Hà Nội trở thành đô thị “Xanh - Thông minh - Hiện đại”, trong đó chuyển đổi số đóng vai trò nền tảng thúc đẩy phát triển bền vững, đổi mới, sáng tạo và nâng cao năng lực cạnh tranh. Mục tiêu tổng quát của chương trình là đẩy mạnh ứng dụng khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao - đặc biệt là nhân lực số nhằm tận dụng hiệu quả các cơ hội của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư để phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế. Đặc biệt, thành phố phê duyệt Đề án một số nhiệm vụ đột phá về chuyển đổi số thành phố Hà Nội đến năm 2025. Đề án xác định rõ các lĩnh vực trọng điểm cần ưu tiên, trong đó có phát triển nhân lực số, nâng cao năng lực công nghệ, tăng cường sử dụng dữ liệu lớn và bảo đảm an toàn, an ninh thông tin. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng cho việc hoạch định và tổ chức triển khai các chương trình đào tạo, bồi dưỡng nhân lực số tại các cơ quan, tổ chức trên địa bàn thành phố.

Thành phố cũng ban hành Kế hoạch số 95/KH-UBND, ngày 1-4-2024, về triển khai xác định chỉ số chuyển đổi số (DTI) của các cơ quan nhà nước. Chỉ số DTI bao gồm các tiêu chí liên quan đến mức độ sẵn sàng và hiệu quả chuyển đổi số, trong đó có nội dung đánh giá năng lực số của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức. Việc đo lường này giúp Hà Nội xây dựng các chương trình đào tạo phù hợp, góp phần nâng cao năng lực thực thi chính quyền số. Năm 2024, Hà Nội xếp vị trí thứ nhất trong bảng xếp hạng DTI cấp tỉnh/thành phố. Thủ đô đứng đầu về 4 chỉ số chính gồm nhận thức số, thể chế số, hoạt động kinh tế số và hoạt động xã hội số.

Đặc biệt, trong lĩnh vực chính quyền số, Hà Nội đặt mục tiêu đến năm 2025: 100% số cán bộ, công chức, viên chức được bồi dưỡng kỹ năng số cơ bản; ít nhất 50% được tập huấn năng lực phân tích, khai thác dữ liệu và ứng dụng công nghệ số. Tổ chức triển khai chương trình bồi dưỡng, tập huấn, nâng cao kỹ năng số, phong trào “Bình dân học vụ số” tới toàn bộ công chức, viên chức, người lao động và nhân dân trên toàn thành phố, ứng dụng nền tảng đào tạo trực tuyến bảo đảm phù hợp, hiệu quả, thuận tiện. Trong lĩnh vực xã hội số, thành phố khuyến khích phổ cập điện thoại thông minh, mạng 4G/5G, truy cập internet băng rộng với chi phí hợp lý; đồng thời hướng tới mục tiêu mỗi người dân có danh tính số, tài khoản thanh toán điện tử, mỗi hộ gia đình có địa chỉ số và được sống trong môi trường an toàn số, bảo mật, bảo đảm quyền riêng tư theo quy định pháp luật. Phát triển ứng dụng “Công dân Thủ đô số” - iHnoi, kênh tương tác trực tuyến trên môi trường số giữa người dân, doanh nghiệp với các cấp chính quyền thành phố, nhằm phản ánh toàn diện các vấn đề đời sống dân sinh bức xúc tới các cấp chính quyền để tiếp nhận, giải quyết kịp thời. Thành phố đã tiến hành số hóa thông tin dân cư, quản lý đô thị thông minh, trang bị camera giám sát,… Trong giáo dục - đào tạo, thành phố chủ động ứng dụng công nghệ trong quản lý và giảng dạy, triển khai hệ thống quản lý giáo dục trực tuyến, giúp nâng cao hiệu quả trong công tác quản lý và điều hành tại các cơ sở giáo dục của thành phố. Bên cạnh đó, thành phố triển khai các nền tảng dạy học trực tuyến. Đào tạo và bồi dưỡng kỹ năng số cho giáo viên và học sinh trên địa bàn thành phố nhằm nâng cao năng lực giảng dạy và học tập trong môi trường số.

Trong tiến trình chuyển đổi số, trong đó có phát triển nguồn nhân lực số đang là ưu tiên hàng đầu của Hà Nội, nhưng thành phố vẫn phải đối mặt với một số hạn chế, khó khăn. Đội ngũ cán bộ chuyên trách tại các cơ quan trên địa bàn thành phố vẫn chưa được trang bị đầy đủ kỹ năng về quản lý dữ liệu, kiến trúc hệ thống và an toàn thông tin, làm chậm quá trình chuyển đổi hạ tầng từ dạng phân tán sang tích hợp và thông minh. Thành phố hiện chưa có hệ sinh thái trung tâm dữ liệu quy mô lớn và đủ tiêu chuẩn quốc tế, dẫn đến phụ thuộc vào các dịch vụ lưu trữ đám mây của bên thứ ba, gây rủi ro về bảo mật và an toàn thông tin. Việc thiếu trung tâm dữ liệu địa phương cũng làm hạn chế tốc độ truy xuất, xử lý và đồng bộ dữ liệu phục vụ các ứng dụng sử dụng trí tuệ nhân tạo hay phân tích dữ liệu lớn.

Tiếp tục đẩy mạnh phát triển nguồn nhân lực số trong thời gian tới

Thời gian tới, cấp ủy, chính quyền các cấp thành phố tiếp tục thực hiện một số giải pháp sau:

Thứ nhất, các cơ quan, đơn vị cần căn cứ vào nhu cầu thực tế để có chính sách đào tạo, thu hút, trọng dụng nhân tài hợp lý; tránh tình trạng “chảy máu chất xám”. Ngoài ra, cần xây dựng các chương trình cấp quốc gia về thu hút, trọng dụng nhân tài, thu hút và khuyến khích nguồn nhân lực trình độ cao từ các nước phát triển và du học sinh trở về để giải quyết các bài toán phát triển nguồn nhân lực số của Thủ đô.

Thứ hai, tổ chức đào tạo định kỳ, bắt buộc về công nghệ số, quản trị dữ liệu, an toàn thông tin cho cán bộ các cấp. Phát triển nhân lực chất lượng cao trong khu vực tư nhân và người dân thông qua hỗ trợ đào tạo, nâng cao năng lực chuyển đổi số cho doanh nghiệp vừa và nhỏ; phổ cập kỹ năng số cho người dân, nhất là nhóm yếu thế, vùng ngoại thành.

Thứ ba, quan tâm xây dựng cơ chế, chính sách, thu hút sử dụng nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao. Quan tâm việc xây dựng chính sách đãi ngộ nhằm thu hút đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; có kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống, bồi dưỡng nâng cao kỹ năng, năng lực làm việc, ý thức, tinh thần trách nhiệm, thái độ ứng xử, phục vụ nhân dân của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức thành phố. Cùng với đó, bảo đảm chế độ đãi ngộ về lương thưởng, nhà ở… để đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức được bảo đảm điều kiện, mức sống tốt hơn. Xây dựng môi trường làm việc dân chủ, thân thiện; khuyến khích sự sáng tạo, đổi mới, tạo điều kiện cho người có năng lực, trình độ thăng tiến và cống hiến. Sắp xếp phù hợp với chuyên môn, tránh để tình trạng lãng phí nhân tài.

Thứ tư, nghiên cứu xây dựng chiến lược đào tạo, bồi dưỡng giảng viên các trường chính trị trên địa bàn thành phố về năng lực công nghệ, kỹ năng sư phạm số và cập nhật tri thức mới về quản trị số, dữ liệu mở, kỹ năng sư phạm số và cập nhật tri thức mới về quản trị số, trí tuệ nhân tạo. Khuyến khích mời các chuyên gia công nghệ, cán bộ thực tiễn từ các sở, ngành, doanh nghiệp số tham gia giảng dạy, chia sẻ kinh nghiệm, góp phần làm phong phú nội dung giảng dạy và tăng tính thực tiễn.

Thứ năm, đẩy mạnh hợp tác công - tư (PPP) trong đào tạo nhân lực số, khuyến khích doanh nghiệp đồng hành xây dựng chương trình học, tổ chức đào tạo thực tế, tài trợ thiết bị và công nghệ. Đồng thời, cần tăng cường liên kết đào tạo giữa các địa phương, hình thành mạng lưới chia sẻ tri thức, công nghệ và kinh nghiệm đào tạo nhân lực số./.