Đến Đại hội XII (năm 2016), Đảng ta tiếp tục nhấn mạnh: “Tăng cường xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh”. Sự nhấn mạnh này không chỉ đáp ứng yêu cầu xây dựng Đảng, còn xuất phát từ thực tiễn tình hình, từ quyết tâm giải quyết triệt để một vấn đề cấp bách hiện nay, đáp ứng nguyện vọng của cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân.

1- Một trong những tư tưởng lớn và nội dung cốt lõi trong Văn kiện Đại hội XII được tiếp tục khẳng định là “xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng”, trong đó nhấn mạnh “Xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức”.

Tổng kết 20 năm đổi mới, tại Đại hội X (năm 2006), Đảng khẳng định: “xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh là khâu then chốt, là nhân tố quyết định thắng lợi của sự nghiệp đổi mới”. Nghị quyết Đại hội cũng khẳng định: “Đảng đã kiên trì và nghiêm túc thực hiện nhiệm vụ then chốt về xây dựng Đảng trên cả ba mặt chính trị, tư tưởng, tổ chức”(1).

Tổng kết 30 năm đổi mới, Đảng tiếp tục khẳng định: “xây dựng Đảng là nhiệm vụ then chốt, nhiệm vụ sống còn trong toàn bộ sự nghiệp cách mạng; Đảng phải thường xuyên tự đổi mới, tự chỉnh đốn, coi đây là quy luật tồn tại và phát triển của Đảng. Đảng ta luôn nhấn mạnh vấn đề giữ vững bản chất cách mạng và khoa học, xây dựng Đảng vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức; có phương thức lãnh đạo khoa học”(2).

Trong thời gian qua, công tác xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng đã có nhiều chuyển biến tích cực, nhận thức được nâng cao hơn, tư duy được đổi mới hơn, tư tưởng được thống nhất hơn, thể hiện ở việc đã tạo được sự nhất trí trong Đảng, sự đồng thuận trong xã hội đối với những vấn đề lớn, cơ bản trong quá trình tiến hành công cuộc đổi mới, công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đại hội XII nhấn mạnh công tác xây dựng Đảng về đạo đức. Đây là điểm mới rất quan trọng. Sự bổ sung này cho thấy Đảng đã nhìn thẳng, xuất phát từ thực tế tình hình hiện nay với quyết tâm giải quyết triệt để và quan trọng là rất được nhân dân đồng tình ủng hộ. Đây không phải lần đầu tiên Đảng đặt vấn đề xây dựng Đảng về đạo đức nhưng là lần đầu tiên xây dựng Đảng về đạo đức được đặt lên ngang tầm với xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng và tổ chức.

Mục tiêu “xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức” thực chất là để “nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng”. Như vậy, về bản chất không thay đổi mà chỉ đi sâu hơn vào vấn đề cấp thiết hiện nay. Trước âm mưu “diễn biến hòa bình”, nguy cơ “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức là nhiệm vụ cần thiết, cấp bách. Hai trong 6 nhiệm vụ trọng tâm của nhiệm kỳ Đại hội XII cũng được xác định là: “tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn đẩy lùi suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là đội ngũ cán bộ cấp chiến lược, đủ năng lực, phẩm chất và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ”(3); “tập trung xây dựng con người về đạo đức, nhân cách, lối sống, trí tuệ và năng lực làm việc; xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh”(4).

Nền tảng quan trọng để xây dựng Đảng về chính trị trước hết là: kiên định chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, vận dụng sáng tạo và phát triển phù hợp với thực tiễn Việt Nam; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; kiên định đường lối đổi mới; kiên định những vấn đề có tính nguyên tắc trong công tác xây dựng Đảng; không ngừng nâng cao năng lực cầm quyền của Đảng, năng lực hoạch định đường lối, chính sách phù hợp với quy luật khách quan, đặc điểm của Việt Nam, nâng cao bản lĩnh chính trị và trình độ trí tuệ của toàn Đảng và của mỗi cán bộ, đảng viên, trước hết của cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp; không dao động trong bất kỳ tình huống nào, dù khó khăn đến đâu cũng chủ động vượt qua, luôn giữ vững bản chất cách mạng của Đảng, không để ảnh hưởng, tác động xấu đến sự phát triển của đất nước và cuộc sống của nhân dân. Và nhiệm vụ quan trọng cần tập trung là nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác tư tưởng, lý luận. Tăng cường nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn, làm sáng tỏ một số vấn đề về đảng cầm quyền, về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta và những vấn đề mới nảy sinh trong quá trình tiến hành sự nghiệp đổi mới; kiên quyết đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu và hoạt động “diễn biến hoà bình”; chủ động phòng ngừa, đấu tranh, khắc phục sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên; giữ gìn sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng, sự đồng thuận xã hội.

Xây dựng Đảng về tư tưởng với nền tảng là chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh để nâng cao nhận thức về chủ nghĩa xã hội, về xây dựng Đảng cầm quyền. Qua đó, làm cho tư tưởng của cán bộ, đảng viên phù hợp với tư tưởng của Đảng, thống nhất cao và tin tưởng vào đường lối, chủ trương của Đảng. Xuất phát từ phương châm lý luận kết hợp với thực tiễn, tổng kết thực tiễn, công tác tư tưởng phải bảo đảm tính thuyết phục trên cơ sở lý luận, thực tiễn chính xác, khoa học, thiết thực. Xây dựng Đảng về tư tưởng không chỉ có tác động tích cực đối với việc xây dựng, phát triển đường lối, nhiệm vụ chính trị, mà có ý nghĩa quan trọng đối với toàn bộ các mặt xây dựng Đảng.

Xây dựng Đảng về tổ chức là xây dựng hệ thống tổ chức, bộ máy của hệ thống chính trị (Đảng, Nhà nước, Mặt trận, các đoàn thể chính trị - xã hội) từ Trung ương đến cơ sở thật sự khoa học, tinh gọn, hiệu quả; xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên có đủ phẩm chất, bản lĩnh và năng lực để luôn có nhận thức đúng, nhanh nhạy, sáng tạo... ; xây dựng tổ chức cơ sở Đảng, đảng viên từ các chi bộ thật sự trong sạch, vững mạnh, đủ sức chiến đấu và lãnh đạo, tổ chức thực hiện thắng lợi mọi đường lối, chủ trương và các nghị quyết của Đảng; thực hiện bảo vệ chính trị nội bộ...

Xây dựng Đảng về tổ chức có vai trò đặc biệt quan trọng, trong đó, các tổ chức cơ sở của Đảng dù quy mô như thế nào, thuộc loại hình nào đều là khâu quan trọng, là nền tảng, hạt nhân chính trị, bởi đây là cấp cơ sở trực tiếp tiến hành các hoạt động xây dựng nội bộ đảng. Chính vì vậy, phải nâng cao trình độ khoa học tổ chức Đảng từ Trung ương đến cơ sở, phải thực hiện đúng các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng. Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương khóa X đã khẳng định: “Thực hiện đúng các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng; xây dựng, kiện toàn hệ thống tổ chức, làm rõ chức năng, nhiệm vụ, mối quan hệ, thẩm quyền, trách nhiệm của mỗi tổ chức, bảo đảm bộ máy tinh gọn, có hiệu lực, hiệu quả. Đặc biệt chú trọng nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng, gắn xây dựng tổ chức cơ sở đảng với xây dựng hệ thống chính trị ở cơ sở”(5). Điều lệ Đảng do Đại hội Đảng lần thứ XI thông qua cũng khẳng định: Đảng là một tổ chức chặt chẽ, thống nhất ý chí và hành động, lấy tập trung dân chủ làm nguyên tắc tổ chức cơ bản, thực hiện tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, thương yêu đồng chí, kỷ luật nghiêm minh, đồng thời thực hiện các nguyên tắc: tự phê bình và phê bình, đoàn kết trên cơ sở Cương lĩnh chính trị và Điều lệ Đảng, gắn bó mật thiết với nhân dân, Đảng hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật.

Xây dựng Đảng về đạo đức thực tế luôn gắn liền, nằm trong xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng, tổ chức nhưng nay được gọi tên, được đặt ngang hàng đã thể hiện ý chí của Đảng là đề cao, coi trọng đạo đức. Trước đây, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đã khẳng định: “Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân”(6). Đạo đức không chỉ thể hiện các giá trị, chuẩn mực đạo đức, mà còn thể hiện trình độ, xu hướng nhận thức và chi phối hành vi của mỗi người. Xây dựng Đảng về đạo đức là xây dựng đạo đức cách mạng, là suốt đời phấn đấu vì sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc; hết lòng, hết sức phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, đặt lợi ích của quốc gia, dân tộc, của nhân dân lên trước lợi ích của cá nhân. Đối với các tổ chức đảng và từng cán bộ, đảng viên, tăng cường xây dựng Đảng về đạo đức là không quan liêu, lãng phí, tham ô, là “cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư”; có lối sống khiêm tốn, giản dị, trung thực, nêu cao tinh thần trách nhiệm; tích cực học tập lý luận, rèn luyện chuyên môn, nâng cao trình độ về mọi mặt…, đó cũng chính là giải pháp cơ bản nhất hiện nay để củng cố và tăng cường đoàn kết thống nhất trong Đảng, tiếp tục tạo dựng niềm tin trong nhân dân. Trong Di chúc, Bác đã nhấn mạnh, xây dựng Đảng về đạo đức đặt ra yêu cầu cơ bản đối với mỗi cán bộ, đảng viên, đó là “phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư… phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”(7). Trong thời điểm hiện nay, mỗi cán bộ, đảng viên càng cần phát huy gương mẫu, nêu gương đi đầu trong tu dưỡng rèn luyện đạo đức, giữ gìn lối sống để quần chúng làm theo.

Về học tập tấm gương Hồ Chí Minh, đến nay đã 4 kỳ đại hội: Đại hội IX, Ban Bí thư Trung ương Đảng khóa IX ra Chỉ thị số 23-CT/TW, ngày 27-3-2003 về đẩy mạnh nghiên cứu, tuyên truyền, giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh trong giai đoạn mới; Đại hội X, Bộ Chính trị khóa X phát động cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”; Đại hội XI, Bộ Chính trị khóa XI ban hành Chỉ thị số 03/CT-TW về “Tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, và gần đây nhất, ngày 15-5-2016, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã ký ban hành Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị khóa XII về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh qua ba kỳ đại hội IX, X, XI đã nhận được sự hưởng ứng, sự tham gia tích cực của đông đảo cán bộ, đảng viên và nhân dân, đã đạt được những kết quả bước đầu quan trọng, đã xác định đây vừa là nhiệm vụ có ý nghĩa cấp bách trước mắt, vừa có ý nghĩa cơ bản, lâu dài. Trong nhiệm kỳ Đại hội XII này, với quyết tâm cao từ các đồng chí trong Bộ Chính trị, với chủ trương triển khai thực hiện nghiêm túc, hiệu quả trong toàn Đảng, toàn dân, việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh sẽ góp phần thực hiện thành công mục tiêu xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức mà Nghị quyết Đại hội XII của Đảng đã đề ra.

Nhìn lại, từ nhiệm kỳ Đại hội XI, việc ban hành và ý chí quyết tâm thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XI về xây dựng Đảng đã tạo nên một sức mạnh chính trị - tinh thần, củng cố niềm tin của nhân dân với Đảng, tăng cường uy tín của Đảng với nhân dân. Báo cáo Chính trị trình Đại hội XII đánh giá việc thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XI về xây dựng Đảng: “đã đạt được những kết quả bước đầu quan trọng, tạo chuyển biến tích cực trong hệ thống chính trị, góp phần cảnh tỉnh, cảnh báo, răn đe, từng bước ngăn chặn và đẩy lùi tiêu cực, suy thoái trong Đảng…, góp phần siết lại kỷ luật, kỷ cương trong Đảng”(8). Tuy nhiên, tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống; tình trạng tham nhũng, lãng phí chưa được ngăn chặn, đẩy lùi, công tác xây dựng Đảng vẫn đứng trước những thách thức không nhỏ, có tác động trực tiếp tới uy tín của Đảng, năng lực lãnh đạo của Đảng, sức mạnh của Đảng, vai trò lãnh đạo, cầm quyền của Đảng. Đánh giá về thực trạng này, Báo cáo Chính trị trình Đại hội XII cho rằng: “Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên chưa bị đẩy lùi; có mặt, có bộ phận còn diễn biến phức tạp hơn”(9), chính vì vậy Đại hội XII của Đảng đã kế thừa, tiếp tục nhấn mạnh, đưa việc xây dựng Đảng về đạo đức lên một vị trí mới.

Xây dựng Đảng về đạo đức là một tư duy mới trong xây dựng Đảng nói chung, việc đặt thẳng vấn đề đạo đức trong xây dựng Đảng thể hiện ý chí của Đảng ta quyết tâm đấu tranh với một hiện tượng đã trở nên khá phổ biến, được coi “sẽ là thách thức đối với vai trò lãnh đạo của Đảng và sự tồn vong của chế độ”. Do đó, việc Đại hội XII điều chỉnh “tăng cường xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh” và bổ sung xây dựng Đảng về đạo đức vào mục tiêu xây dựng Đảng là hoàn toàn đúng đắn, không chỉ đáp ứng yêu cầu xây dựng Đảng, còn xuất phát từ thực tiễn tình hình, từ quyết tâm giải quyết triệt để một vấn đề cấp bách, đáp ứng nguyện vọng của cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân.

2- Để đạt được mục tiêu “Xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức” cần tập trung vào những nội dung chủ yếu sau:

Một là, tăng cường xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng. Thứ nhất, nâng cao bản lĩnh chính trị, lấy nền tảng là chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Mỗi cán bộ, đảng viên kiên định chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, không giáo điều, máy móc; kiên định con đường xã hội chủ nghĩa và mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, phê phán những ý kiến phủ nhận chủ nghĩa Mác - Lê-nin. Nâng cao năng lực hoạch định đường lối, xây dựng chính sách đúng đắn, phù hợp với từng giai đoạn phát triển, phù hợp với quy luật khách quan và đặc điểm của Việt Nam. Thứ hai, đổi mới mạnh mẽ nội dung, hình thức, phương pháp công tác tư tưởng theo hướng gắn với thực tiễn, với cơ sở; nâng cao chất lượng sinh hoạt ở từng chi bộ; tăng cường số lượng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác tư tưởng; nâng cao cảnh giác và tính sắc bén trong cuộc đấu tranh tư tưởng, đẩy mạnh đấu tranh chống diễn biến hòa bình, các luận điệu cơ hội, phá hoại Đảng; đẩy mạnh công tác phòng, chống suy thoái về tư tưởng, chính trị trong cán bộ, đảng viên.

Hai là, tiếp tục đổi mới, kiện toàn tổ chức, công tác cán bộ. Kiện toàn tổ chức, bộ máy của Đảng và hệ thống chính trị trên cơ sở: xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, mô hình tổ chức, tạo chuyển biến về chất lượng hoạt động; đánh giá đúng thực trạng, những điểm còn hạn chế, tồn tại từ mô hình tổ chức đến phương thức hoạt động; nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của các tổ chức cơ sở đảng, nâng cao chất lượng hoạt động của loại hình cơ sở đảng, bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện của Đảng ở cơ sở; giữ vững các nguyên tắc tổ chức, hoạt động cơ bản của Đảng, như tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, tự phê bình và phê bình, đoàn kết thống nhất…; đổi mới mạnh mẽ công tác cán bộ từ khâu phát hiện, tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng cán bộ, xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên có đức, có tài. Nâng cao chất lượng đảng viên, mỗi cán bộ, đảng viên phải thường xuyên gần gũi quần chúng nhân dân, lắng nghe ý kiến của nhân dân, xây dựng mối quan hệ chặt chẽ giữa Đảng với nhân dân; phát huy dân chủ, quyền làm chủ của nhân dân trên mọi lĩnh vực, bảo đảm mọi quyền lực thuộc về nhân dân.

Ba là, chú trọng tăng cường xây dựng Đảng về đạo đức, kiên quyết đấu tranh chống tham nhũng, xử lý nghiêm minh những cán bộ, đảng viên sai phạm, làm trong sạch bộ máy Đảng và Nhà nước, làm lành mạnh các quan hệ xã hội. Cụ thể cần tập trung vào một số vấn đề sau:

Thứ nhất, các cấp ủy, tổ chức Đảng phải đẩy mạnh, thường xuyên, liên tục, tránh các biểu hiện hình thức trong công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho cán bộ, đảng viên. Nghiên cứu, đổi mới hình thức giáo dục cho phù hợp. Nội dung giáo dục phải lấy chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm gốc.

Thứ hai, gắn xây dựng Đảng về đạo đức với xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng và tổ chức. Xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên có phẩm chất đạo đức, lối sống trong sáng, cao đẹp, mỗi cán bộ, đảng viên, đặc biệt là người đứng đầu gương mẫu, “cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư”, có lối sống lành mạnh, đạo đức trong sáng, nói đi đôi với làm, cũng chính là nền tảng để xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên có bản lĩnh chính trị vững vàng, không dao động trước khó khăn, thử thách, âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch.

Thứ ba, trong tình hình cụ thể hiện nay, đội ngũ cán bộ chủ chốt phải nêu gương thực hành đạo đức, thúc đẩy toàn Đảng, toàn dân học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách của Chủ tịch Hồ Chí Minh, gắn việc thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị khóa XII với việc thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XI về “Một số vấn đề cấp bách trong xây dựng Đảng hiện nay”. Đồng thời, kiên quyết đấu tranh với các biểu hiện suy thoái về chính trị, tư tưởng, đạo đức lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ./.

-----------------------------------------

(1) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2006, tr. 264

(2) Báo cáo Tổng kết một số vấn đề lý luận - thực tiễn qua 30 năm đổi mới (1986 - 2016), Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2015

(3) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, 2016, tr. 51

(4) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Sđd, tr. 53

(5) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng, Sđd, tr. 280

(6) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002, t. 5, tr. 253

(7) Hồ Chí MinH: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002, t. 12, tr. 510

(8) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Sđd, tr. 41 - 42

(9) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Sđd, tr. 44