Dự buổi lễ, về phía Đoàn đại biểu cấp cao của Đảng, Nhà nước Cộng hòa Cuba có đồng chí Esteban Lazo Hernandez, Chủ tịch Quốc hội chính quyền nhân dân Cộng hòa Cuba.

Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam có các đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị: Thường trực Ban Bí thư, Trưởng Ban Tổ chức Trung ương Trương Thị Mai; Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn; cùng các đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo các ban, bộ, ngành, tỉnh Quảng Bình và các nhân chứng lịch sử.

Về phía tỉnh Quảng Trị có các đồng chí: Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Trưởng Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lê Quang Tùng; Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy, Chủ tịch Hội đồng nhân dân tỉnh Nguyễn Đăng Quang; Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Võ Văn Hưng .  

Trình bày diễn văn tại buổi lễ, đồng chí Lê Quang Tùng ôn lại sự kiện lịch sử về chuyến thăm của đồng chí Fidel Castro đến Quảng Trị vào 50 năm trước, bất chấp mọi hiểm nguy, với mong muốn được tận mắt chứng kiến, chia sẻ cùng cuộc chiến đấu anh dũng của quân đội và nhân dân Việt Nam. Trong những thời khắc lịch sử đó, lãnh tụ Cuba đã đến thăm nhiều nơi vùng giải phóng tỉnh Quảng Trị khi vùng đất này vẫn còn đầy rẫy đạn bom. Nhiều nơi lãnh tụ Fidel Castro đến thăm chỉ cách bờ nam sông Thạch Hãn hơn 10km, địa điểm lúc bấy giờ địch còn chiếm đóng.

Lãnh tụ Fidel Castro đã đi bộ từ cầu Đông Hà ngược lên phía tây để thị sát những lô cốt, vũ khí của địch bỏ lại và chứng kiến nỗ lực của quân và dân tỉnh Quảng Trị xây dựng lại quê hương sau chiến tranh. Tiếp đó, ngược lên Đường 9 đến thăm Cao điểm 241 ở xã Cam Thành, huyện Cam Lộ và trụ sở Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam ở thị trấn Cam Lộ, huyện Cam Lộ; thăm Dốc Miếu (huyện Gio Linh) là căn cứ quân sự quan trọng của Mỹ có phòng tuyến hàng rào điện tử McNamara.

Bí thư Tỉnh ủy Quảng Trị nhấn mạnh, chuyến thăm của lãnh tụ Fidel Castro đến Quảng Trị vào 50 năm trước là sự kiện có ý nghĩa chính trị hết sức sâu sắc, là nguồn động viên tinh thần to lớn, tiếp thêm ý chí, sức mạnh cho quân và dân Quảng Trị cùng cả nước trong cuộc đấu tranh giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước. Nhân dân Việt Nam, nhân dân Quảng Trị mãi mãi ghi nhớ tình cảm sâu đậm và sự giúp đỡ vô giá mà nhân dân Cuba, Chủ tịch Fidel Castro đã giành cho đất nước, quê hương mình. Cũng bởi đạo lý ấy mà Đảng, Nhà nước, nhân dân Việt Nam từ lâu đã coi việc đoàn kết, ủng hộ và hợp tác với Cuba là một nguyên tắc, một mệnh lệnh của trái tim; đã dành cho đất nước anh em Cuba sự ủng hộ hết lòng, coi việc hỗ trợ Cuba là nghĩa vụ tự nhiên, xuất phát từ lương tâm và tình cảm quốc tế trong sáng, truyền thống hữu nghị và nhân văn của dân tộc.

Phát biểu tại lễ kỷ niệm, Thường trực Ban Bí thư Trương Thị Mai đã ôn lại quá trình chuẩn bị và diễn ra chuyến thăm của lãnh tụ Cuba Fidel Castro tới vùng giải phòng miền Nam Việt Nam tại Quảng Trị cách đây tròn 50 năm. Thường trực Ban Bí thư nhấn mạnh, đồng chí Fidel là nguyên thủ nước ngoài đầu tiên và duy nhất tới Quảng Trị vào thời điểm đó, thể hiện niềm tin tuyệt đối với chiến thắng của nhân dân Việt Nam, là nguồn động viên mãnh liệt cho cách mạng Việt Nam, đồng thời là biểu tượng của tình đoàn kết quốc tế cao đẹp Cuba - Việt Nam.

Đạo lý “uống nước nhớ nguồn” và truyền thống quan hệ nhất quán, thủy chung luôn là giá trị và bản sắc của đường lối và thực tiễn đối ngoại của Việt Nam. Việt Nam luôn coi trọng quan hệ với các nước bạn bè truyền thống và các lực lượng tiến bộ trên thế giới, mong muốn hợp tác chặt chẽ trên cơ sở chia sẻ các nguyên tắc và giá trị chung, phục vụ thiết thực cho sự nghiệp xây dựng và phát triển của mỗi nước, đóng góp vào hòa bình, hợp tác và phát triển của thế giới.

Việt Nam thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển, đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ đối ngoại; là bạn, là đối tác tin cậy và là thành viên tích cực, có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế; tôn trọng quyền tự quyết của các dân tộc và các nguyên tắc của luật pháp quốc tế, Hiến chương Liên hợp quốc.

Đồng chí Trương Thị Mai nhấn mạnh, kỷ niệm chuyến thăm lịch sử của lãnh tụ Cuba Fidel Castro là dịp để chúng ta tôn vinh mối quan hệ hữu nghị đặc biệt Việt Nam - Cuba, mối quan hệ đã vượt ra khỏi các giới hạn thông thường, được tôi luyện, thử thách qua những thăng trầm của lịch sử và những thời khắc khó khăn nhất của mỗi nước. Dù còn nhiều khó khăn, Cuba luôn dành cho Việt Nam sự giúp đỡ vật chất hào hiệp và hiệu quả đúng theo tinh thần cách mạng Cuba mà đồng chí Fidel thường nhắc đến: “Sự đoàn kết không phải đem cho những gì ta dư thừa mà là chia sẻ những gì ta có”.

Hàng nghìn kỹ sư, công nhân, bác sĩ và chuyên gia Cuba đã sang giúp Việt Nam, có người hy sinh trong khi thực hiện nghĩa vụ quốc tế cao cả. Cuba đã giúp đào tạo hàng nghìn sinh viên Việt Nam; viện trợ cho Việt Nam trang thiết bị, vật tư máy móc, lương thực thực phẩm, thuốc men. Ngay trong chuyến thăm lịch sử năm 1973, Chính phủ Cuba đã quyết định viện trợ không hoàn lại giúp Việt Nam xây dựng 5 công trình kinh tế - xã hội quan trọng.

Từ khi Cuba phải đương đầu với “thời kỳ đặc biệt” đầy khó khăn, thách thức trong những năm 90 của thế kỷ trước và đặc biệt kể từ năm 2011 khi Cuba tiến hành đường lối “cập nhật hóa mô hình phát triển kinh tế - xã hội”, Việt Nam và Cuba thường xuyên trao đổi sâu rộng, chân thành và tin cậy các kinh nghiệm, bài học đúc rút được trong tiến trình phát triển kinh tế - xã hội ở mỗi nước. Thông qua Ủy ban Liên Chính phủ hai nước, Việt Nam duy trì cung cấp gạo ổn định, triển khai một số dự án hỗ trợ Cuba phát triển sản xuất lương thực và thủy sản tại chỗ, cùng một số chương trình hỗ trợ và hoạt động đầu tư thiết thực khác.

Hai nước luôn phối hợp chặt chẽ trên các diễn đàn quốc tế. Việt Nam luôn bày tỏ lập trường nhất quán ủng hộ Cuba, yêu cầu Mỹ chấm dứt lệnh cấm vận kinh tế và tài chính chống Cuba. Hai bên đã xây dựng mối quan hệ hữu nghị mật thiết và hợp tác sâu rộng trên tất cả các kênh Đảng, Chính phủ, Quốc hội, các bộ, ngành, địa phương và các tổ chức nhân dân; duy trì trao đổi, hợp tác thực chất thông qua các cơ chế hiện có gồm Ủy ban liên Chính phủ Việt Nam - Cuba về hợp tác kinh tế và khoa học - kỹ thuật. Việt Nam tự hào là đối tác thương mại lớn thứ hai của Cuba, là đối tác đầu tiên tại châu Á ký Hiệp định thương mại cấp Chính phủ với Cuba (tháng 11 - 2018).

Lịch sử đã chứng kiến, bất chấp những biến chuyển phức tạp của tình hình thế giới, mối quan hệ Việt Nam - Cuba luôn vững vàng vượt qua mọi thử thách, không ngừng phát triển cả về bề rộng và chiều sâu, đóng góp vào sự nghiệp chính nghĩa của hai dân tộc. Với Việt Nam, Cuba luôn được trân trọng và dành tình cảm đặc biệt như người đồng chí cùng chung chiến hào, người anh em thân thiết, người bạn thủy chung và tin cậy.

Thường trực Ban Bí thư Trương Thị Mai nhấn mạnh: “Chúng ta có thể tự hào khẳng định mối quan hệ hữu nghị đặc biệt và mẫu mực giữa hai Đảng, hai nước chúng ta do Chủ tịch Hồ Chí Minh và lãnh tụ Fidel đặt nền móng là tài sản vô giá và được các thế hệ lãnh đạo và nhân dân hai nước không ngừng vun đắp, nuôi dưỡng và truyền lại cho thế hệ mai sau”.

Đáp lại tình cảm của nhân dân Việt Nam, phát biểu tại buổi lễ, đồng chí Esteban Lazo Hernandez, Chủ tịch Quốc hội chính quyền nhân dân Cộng hòa Cuba gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất tới Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam đã tổ chức sự kiện kỷ niệm trong những ngày đáng nhớ này, cũng như luôn đoàn kết với đất nước Cuba trong những thời điểm khó khăn nhất.

Bày tỏ sự xúc động khi được thăm những nơi mà lãnh tụ Fidel Castro đã từng đến thăm, Chủ tịch Quốc hội chính quyền nhân dân Cộng hòa Cuba nhấn mạnh, cách đây 50 năm, lãnh tụ Fidel Castro đã vui mừng được ôm các chiến sĩ anh hùng, những người đã chiến đấu bằng máu và lửa, những người luôn chắc chắn sẽ giành chiến thắng. Tại đây, ông nhắc lại với họ sự ủng hộ kiên định nhất, sự ngưỡng mộ và tình cảm của nhân dân Cuba.

Theo Chủ tịch Quốc hội chính quyền nhân dân Cộng hòa Cuba, khi nói đến mối quan hệ anh em mẫu mực giữa Cuba và Việt Nam, có một hình ảnh khiến cho điều đó trở thành bất tử, đó là Chủ tịch Fidel Castro vui mừng phất cao lá cờ của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam tại Cao điểm 241, cách địch chỉ vài ki-lô-mét. Câu nói bất hủ: “Vì Việt Nam chúng tôi sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình” cũng đã trở thành biểu tượng đích thực của mối quan hệ chặt chẽ đoàn kết giữa hai nước Việt Nam - Cuba.

Hơn nửa thế kỷ qua, hai dân tộc Việt Nam - Cuba đã luôn kề vai sát cánh trong cuộc đấu tranh vì độc lập, tự do và ngày nay luôn sát cánh bên nhau vững bước trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ở mỗi nước; đóng góp cho hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển của khu vực và trên toàn thế giới.

Tại lễ kỷ niệm, các đại biểu đã giao lưu với các vị khách mời là nguyên lãnh đạo, nhân chứng lịch sử, như đồng chí Nguyễn Xuân Phong (nguyên Vụ trưởng Vụ Châu Mỹ, Bộ Ngoại giao Việt Nam), người trực tiếp phiên dịch cho lãnh tụ Cuba Fidel Castro thăm vùng giải phóng miền Nam Việt Nam tại tỉnh Quảng Trị năm 1973; nữ du kích Hoàng Thị Chẩm (quê ở thôn Xuân Long, xã Trung Hải, huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị) tại căn cứ Dốc Miếu năm 1973 vinh dự được bắt tay lãnh tụ Fidel Castro.

Nhân dịp này, ban tổ chức cũng đã trao giải Cuộc thi vẽ tranh với chủ đề “Thiếu nhi Việt Nam - Cuba thắm tình đoàn kết”. Cuộc thi do Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh phối hợp với Bộ Ngoại giao và Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Trị tổ chức nhân kỷ niệm 50 năm lãnh tụ Cuba Fidel Castro thăm vùng giải phóng miền Nam Việt Nam tại tỉnh Quảng Trị (1973 - 2023).

Chiều cùng ngày, đồng chí Esteban Lazo Hernandez, Chủ tịch Quốc hội chính quyền nhân dân Cộng hòa Cuba và đồng chí Trần Thanh Mẫn, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội đã đến dâng hoa tưởng niệm lãnh tụ Fidel Castro và trồng cây tại công viên Fidel, thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị./.