Thủ đô Hà Nội hướng tới phát triển đô thị công nghệ cao

Lợi thế phát triển đô thị công nghệ cao của Hà Nội

Hà Nội đang là điểm sáng của khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo trong khu vực. Thủ đô hiện “nắm giữ” những lợi thế đặc biệt quan trọng để phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo. Bên cạnh đó, đẩy mạnh thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào các ngành công nghệ cao được xem như một phần quan trọng trong chiến lược phát triển bền vững và nâng cao giá trị gia tăng của nền kinh tế Thủ đô. Năm 2024, Hà Nội đã thu hút hơn 300 dự án đầu tư trong các lĩnh vực công nghệ cao, với tổng vốn đăng ký đầu tư lên tới hơn 8 tỷ USD. Trong 6 tháng đầu năm 2025, Hà Nội vươn lên dẫn đầu cả nước về thu hút vốn FDI. Hà Nội đặt mục tiêu trở thành trung tâm công nghệ cao của khu vực Đông Nam Á, với định hướng chiến lược về phát triển công nghiệp hỗ trợ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Thủ đô Hà Nội, ngoài vị trí là trung tâm chính trị, văn hóa, kinh tế, ngoại giao, còn là trung tâm lớn về khoa học - công nghệ. Hà Nội có 110 doanh nghiệp khoa học và công nghệ, đứng thứ hai trong cả nước, trong đó tập trung “ba cái nhất” về khoa học - công nghệ:

Một là, Hà Nội có hạ tầng khoa học - công nghệ mạnh nhất, nhiều trung tâm nghiên cứu, số lượng nhà khoa học nhiều nhất và đóng góp tỷ lệ cao nhất vào tiềm lực khoa học - công nghệ quốc gia. Hà Nội chiếm hơn 80% số trường đại học, viện nghiên cứu của cả nước, khoảng 82% phòng thí nghiệm trọng điểm, hơn 65% số giáo sư, phó giáo sư và tiến sĩ của cả nước, gần 105 tổ chức khoa học và công nghệ công lập.

Hai là, nguồn lực đầu tư cho khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo của Hà Nội cao nhất cả về đầu tư từ ngân sách nhà nước, cũng như đầu tư của các doanh nghiệp tư nhân. Hà Nội dẫn đầu cả nước về Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII) trong ba năm liên tiếp (năm 2023, năm 2024 và năm 2025). Trong đó, 18/52 chỉ số thành phần của PII do Hà Nội nắm giữ vị trí đầu tiên (năm 2025). Hà Nội có hơn 1.000 doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo (chiếm trên 26% cả nước) và gần 300 mô hình sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao đem lại kết quả tích cực.

Ba là, Hà Nội dẫn đầu cả nước về sản phẩm “đầu ra” của nghiên cứu khoa học cũng như số lượng công bố quốc tế và mức độ tác động của khoa học - công nghệ với phát triển xã hội và năng suất lao động của Hà Nội cũng ở mức cao nhất. Chính vì thế, Hà Nội có điều kiện thuận lợi để thúc đẩy khởi nghiệp sáng tạo, đưa các doanh nghiệp khởi nghiệp trở thành lực lượng phát triển kinh tế mới của Thủ đô trong tương lai.   

Bên cạnh đó, Hà Nội tiên phong trong việc phát triển các khu đô thị thông minh, tích hợp công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (big data) và Internet vạn vật (IoT) vào quản lý hạ tầng đô thị, giao thông và y tế, góp phần tạo đột phá trong năng lực cạnh tranh của thành phố.

Với 110/550 doanh nghiệp khoa học - công nghệ, trên 300 bằng sáng chế và hơn 400 bằng giải pháp hữu ích, Hà Nội đứng thứ hai về số doanh nghiệp khoa học - công nghệ và số bằng kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu hàng hóa trên cả nước sau Thành phố Hồ Chí Minh. Lĩnh vực hoạt động của các doanh nghiệp khoa học - công nghệ khá đa dạng và chiếm nhiều vị trí quan trọng, chủ lực. Nhiều doanh nghiệp khoa học - công nghệ đã đạt Giải thưởng chất lượng quốc gia, có nhiều sản phẩm được công nhận là sản phẩm công nghiệp chủ lực và đạt được các giải thưởng có uy tín (như Giải thưởng môi trường Việt Nam, Giải thưởng nhân tài Đất Việt...). Nhiều sản phẩm công nghệ cao của Thủ đô, như công nghệ 4G, 5G, thiết bị y tế kỹ thuật số, cấu kiện động cơ máy bay, các giải pháp phần mềm đáp ứng nhu cầu của các doanh nghiệp lớn trên nền tảng Akaminds IOT, Akabot, điện thoại thông minh đều có những đóng góp quan trọng vào thành tựu khoa học - công nghệ quốc gia. Khu Công nghệ cao Hòa Lạc cũng đang hình thành hệ sinh thái khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, triển khai xây dựng nền tảng dữ liệu não người Việt tại hệ tri thức Việt số hóa. Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia được đặt tại Hà Nội với hy vọng sẽ thu hút các nguồn lực để tạo hệ sinh thái đổi mới sáng tạo cho Việt Nam.

Mặc dù có nhiều điều kiện thuận lợi, Thủ đô Hà Nội cũng phải đối mặt với một số khó khăn trong quá trình thúc đẩy phát triển khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo, như thiếu cơ chế đặc thù, chiến lược đột phá cho phát triển khoa học - công nghệ, hạ tầng công nghệ cao chưa hoàn thiện. Vì vậy, việc xây dựng những cơ chế đột phá, đặc thù nhằm đưa khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo thực sự trở thành động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng Thủ đô trở thành đô thị công nghệ cao là hết sức cần thiết.

Giải pháp phát triển đô thị công nghệ cao Hà Nội

Phát triển đô thị công nghệ cao của Hà Nội đang được thúc đẩy mạnh mẽ, với việc thông qua các quy định mới trong Luật Thủ đô sửa đổi (năm 2024) và hàng loạt nghị quyết, chương trình.

Thứ nhất, hoàn thiện khung pháp lý, thể chế tốt hơn về khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo. Hà Nội đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách quan trọng để hỗ trợ phát triển khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo. Luật Thủ đô 2024 trao quyền mạnh cho Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội trong việc quy hoạch, phát triển khu công nghệ cao, đặc biệt là Khu công nghệ cao Hòa Lạc. Mục tiêu là biến Hòa Lạc trở thành hạt nhân của đô thị công nghệ cao, nơi hội tụ nghiên cứu, sản xuất và chuyển giao công nghệ.

Cùng với các nghị quyết, văn bản được ban hành, như Chương trình số 07-CTr/TU, ngày 17-3-2021, của Thành ủy Hà Nội, “Về đẩy mạnh phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trên địa bàn thành phố giai đoạn 2021 – 2025”; Nghị quyết số 18-NQ/TU, ngày 30-12-2022, của Thành ủy Hà Nội, “Về chuyển đổi số và xây dựng thành phố thông minh đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”; Chương trình phát triển thị trường khoa học - công nghệ thành phố Hà Nội; Chương trình phát triển tài sản trí tuệ trên địa bàn thành phố Hà Nội đến năm 2030; Nghị quyết số 34/2025/NQ-HĐND, ngày 29-9-2025, của Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội khóa XVI, “Về một số chính sách phát triển khoa học và công nghệ của thành phố Hà Nội”… đã tạo ra khung pháp lý thuận lợi cho các hoạt động ứng dụng, chuyển giao công nghệ và đổi mới sáng tạo của Hà Nội.

Thứ hai, tăng mức đầu tư nghiên cứu và phát triển (R&D) theo hướng gắn khoa học - công nghệ với sản xuất. Hà Nội đang thực hiện chiến lược đầu tư vào R&D, nhằm xây dựng đô thị công nghệ cao và trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo hàng đầu cả nước. Hiện Hà Nội có hơn 1.000 doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo (chiếm khoảng 26% tổng số cả nước). Hà Nội đang hoàn thiện Đề án phát triển Khu công nghệ cao Hòa Lạc đến năm 2030, tầm nhìn 2045, với mục tiêu để Hòa Lạc trở thành đô thị sáng tạo kiểu mẫu, là trung tâm R&D, sản xuất công nghệ cao và đổi mới sáng tạo, góp phần vào quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa Thủ đô. Năm 2024, Hà Nội thu hút được 768 triệu USD vốn đầu tư vào các khu công nghiệp. Dự thảo Luật Công nghệ cao (sửa đổi) đang được hoàn thiện để tạo hành lang pháp lý minh bạch, khuyến khích đầu tư vào doanh nghiệp R&D nhằm hướng tới xây dựng Hà Nội trở thành đô thị công nghệ cao.

Thứ ba, tăng cường kết nối giữa doanh nghiệp và các trường đại học, viện nghiên cứu, tổ chức khoa học - công nghệ. Hà Nội đặt mục tiêu tiếp tục dẫn đầu cả nước về quy mô đầu tư của doanh nghiệp cho đổi mới sáng tạo, ứng dụng và phát triển công nghệ. Tăng cường liên kết giữa các tổ chức khoa học, công nghệ với doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế có thể tham gia nghiên cứu, chuyển giao ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ và quy chuẩn kỹ thuật chất lượng sản phẩm, hàng hóa theo hướng hỗ trợ hiệu quả cho việc vận hành thị trường khoa học, công nghệ. Tập trung nghiên cứu các cơ chế, chính sách để tăng cường mối liên kết giữa doanh nghiệp với các trường đại học, các viện nghiên cứu. Nhanh chóng phát triển các tổ chức trung gian thúc đẩy đổi mới sáng tạo của các doanh nghiệp nói riêng và thị trường khoa học - công nghệ nói chung. Hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc tiếp cận các công nghệ tiên tiến từ nước ngoài nhằm đẩy nhanh quá trình chuyển giao công nghệ và ứng dụng vào sản xuất. Đẩy mạnh đầu tư vào hạ tầng hỗ trợ chuyển giao, kết nối cung cầu công nghệ, như Sàn Giao dịch công nghệ Hà Nội, các vườn ươm khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, khu hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

Thứ tư, đầu tư phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho đổi mới sáng tạo. Phát triển nguồn nhân lực khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo là nội dung quan trọng vì con người luôn là nhân tố trung tâm của quá trình đổi mới sáng tạo. Lợi thế lớn nhất của Thủ đô về khoa học, công nghệ là nguồn nhân lực chất lượng cao, trong đó có đội ngũ trí thức, đội ngũ các nhà khoa học dẫn đầu cả nước. Tuy nhiên, để phát huy nguồn chất xám phục vụ mục tiêu phát triển Thủ đô, cần tiếp tục ưu tiên đầu tư phát triển nguồn nhân lực. Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là một trong ba khâu đột phá của Hà Nội. Vì vậy, cần ưu tiên phát triển giáo dục - đào tạo, khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo trong tất cả các lĩnh vực của thành phố để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Bởi chỉ có đặt khâu đột phá là ưu tiên phát triển giáo dục - đào tạo, khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo trong toàn xã hội, trên mọi lĩnh vực, thì Thủ đô mới đi đầu cả nước trong cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và xây dựng đô thị thông minh. Có kế hoạch tổ chức đào tạo và đào tạo lại theo nhu cầu của thị trường lao động để Thủ đô trở thành đầu mối cung cấp chính, chủ yếu về nguồn nhân lực chất lượng cao cho thị trường. Hà Nội có nhiều trường đại học, cao đẳng, cơ quan nghiên cứu có đầy đủ các điều kiện để thực hiện tốt giải pháp này. Bên cạnh đó, cần có chính sách thu hút nhân tài khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo, chế độ tuyển dụng, đề bạt phải chuyển từ tiêu chuẩn “thâm niên” sang “vị trí”, “kết quả” công việc.

Thứ năm, chú trọng vai trò hỗ trợ của Nhà nước trong huy động nguồn lực, vốn đầu tư và hỗ trợ kỹ thuật. Nhà nước giữ vai trò điều phối các nguồn lực, định hướng chiến lược, kế hoạch phát triển dài hạn và khung pháp lý thống nhất nhằm thu hút sự tham gia của tất cả các đối tác, các thành phần kinh tế trong xã hội cho phát triển đô thị công nghệ cao, tạo cơ chế để các bên có thể phối hợp được với nhau. Để có được những thành công trong việc xây dựng và phát triển đô thị, mục đích là tạo ra một đô thị được hỗ trợ bởi đổi mới kỹ thuật số và công nghệ đáp ứng nhu cầu luôn thay đổi của người dân. Nhà nước huy động và khuyến khích các doanh nghiệp có tiềm lực tài chính đầu tư, phát triển các giải pháp công nghệ số, dịch vụ tiện ích hướng đến phát triển đô thị công nghệ cao.

Tóm lại, công nghệ là lĩnh vực kinh doanh quan trọng nhất toàn cầu. Sự đổi mới liên tục trong lĩnh vực công nghệ thúc đẩy sự phát triển của đô thị công nghệ. Phát triển đô thị công nghệ cao mang lại triển vọng giải quyết các vấn đề lâu dài mà các đô thị phải đối mặt trong các lĩnh vực giao thông, cung cấp dịch vụ công, giáo dục, chăm sóc sức khỏe và tiện ích. Nhờ sự kết hợp của các công nghệ thông minh như cảm biến, mạng không dây và thiết bị liên lạc, các đô thị có thể phát triển toàn bộ hệ thống thông minh để tự động hóa, quản lý và tối ưu hóa các dịch vụ và tiện ích quan trọng. Hà Nội đặt mục tiêu phát triển khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực chủ yếu phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô. Có thể thấy rằng, phát triển đô thị công nghệ cao không chỉ là xu thế, mà còn là động lực chiến lược giúp Hà Nội nâng cao năng lực cạnh tranh, cải thiện chất lượng sống của người dân và hội nhập sâu rộng với thế giới. Với quyết tâm của chính quyền và sự đồng lòng của cộng đồng, có thể tin rằng Hà Nội sẽ trở thành đô thị thông minh, sáng tạo, mang tầm vóc quốc tế trong tương lai gần./.