Vấn đề tỷ giá đồng nhân dân tệ sau chuyến thăm Mỹ của Chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Đào

TCCSĐT - Chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Đào ngày 21-1-2011 đã rời Chi-ca-gô, kết thúc chuyến thăm cấp nhà nước bốn ngày tới Mỹ. Trong cuộc họp báo chung trước đó tại Nhà Trắng, Tổng thống Mỹ B.Ô-ba-ma đánh giá cao chuyến thăm của nhà lãnh đạo Trung Quốc, coi đây là cơ hội để đặt nền móng cho mối quan hệ giữa hai nước trong vòng ba thập kỷ tới. Ông B.Ô-ba-ma khẳng định: "Dù hai quốc gia có quan điểm khác biệt về một số vấn đề, song điều đó không ngăn cản Mỹ và Trung Quốc hợp tác trong các vấn đề quan trọng". Còn Chủ tịch Hồ Cẩm Đào nhấn mạnh: "Trong hoàn cảnh mới, với thách thức mới, Trung Quốc và Mỹ cần chia sẻ các lợi ích chung và có trách nhiệm chung lớn hơn đối với các vấn đề toàn cầu".

Quan hệ Trung - Mỹ: một trong những mối quan hệ song phương quan trọng nhất trên thế giới

Chuyến thăm cấp nhà nước tới Mỹ bốn ngày (bắt đầu từ ngày 18-1 đến 21-1-2011) của Chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Đào diễn ra sau chuyến công du Trung Quốc bốn ngày của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ R.Ghết – một chuyến đi được dư luận đánh giá là “phá băng” với nhiều cách nói hình ảnh, lạc quan và được chứng minh bằng những số liệu đáng ghi nhận. Mặc dù đã có nhiều hợp đồng có giá trị được ký kết, nhưng với những bất đồng còn tồn đọng trong đó có vấn đề tỷ giá đồng nhân dân tệ (NDT), chuyến công du của ông R.Ghết vẫn chưa thực sự giải tỏa hết các gút mắc giữa hai bên.

Chuyến thăm cấp nhà nước tới Mỹ của Chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Đào nhằm mục đích thúc đẩy sự hợp tác tích cực và quan hệ toàn diện giữa hai nước Trung – Mỹ. Trong cuộc hội đàm cấp cao, lãnh đạo hai nước nhất trí tăng cường hợp tác song phương hướng tới mối quan hệ đối tác tích cực dựa trên sự tôn trọng lẫn nhau vì lợi ích của hai nước nói riêng và thế giới nói chung.

Phát biểu tại bữa tiệc tối do Thị trưởng thành phố Chi-ca-gô tổ chức, Chủ tịch Hồ Cẩm Đào nêu rõ Trung Quốc, với tư cách là cường quốc kinh tế mới nổi lớn nhất thế giới, và Mỹ - nền kinh tế phát triển số một thế giới - có một cơ sở rộng lớn hơn để tăng cường hợp tác nhằm thúc đẩy đà tăng trưởng của nền kinh tế toàn cầu, duy trì hòa bình và ổn định trên thế giới hướng tới một sự phát triển bền vững mang tính toàn cầu.

Nhà lãnh đạo Trung Quốc đã đề xuất 5 điểm nhằm thúc đẩy quan hệ hợp tác giữa hai nước. Thứ nhất, hướng tới các lợi ích toàn diện và triển vọng hợp tác lâu dài, nỗ lực đẩy mạnh quan hệ đối tác tích cực. Thứ hai, nắm bắt các cơ hội và chủ động đưa ra sáng kiến để xây dựng một mô hình hợp tác kinh tế mới có lợi cho cả hai bên. Thứ ba, tăng cường sự trao đổi, tham vấn, hợp tác sâu rộng hơn trong đối phó với các thách thức toàn cầu và các vấn đề nóng của khu vực và quốc tế. Thứ tư, tăng cường quan hệ hữu nghị, thúc đẩy sự trao đổi thân thiện giữa các ngành, các lĩnh vực. Thứ năm, quan hệ giữa hai nước cần dựa trên nguyên tắc bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau và cùng giải quyết các vấn đề nhạy cảm theo các cách thích hợp.

Các tờ báo và hãng tin lớn trên thế giới đều đưa tin về những thỏa thuận xuất khẩu trị giá 45 tỉ USD mà lãnh đạo hai nước Trung - Mỹ đạt được sau cuộc hội đàm. Tổng thống B.Ô-ba-ma nhấn mạnh, các thỏa thuận thương mại này sẽ giúp tạo thêm 235.000 việc làm cho người dân Mỹ. Tuy nhiên, ông B.Ô-ba-ma cũng muốn Trung Quốc tạo môi trường kinh doanh công bằng cho các công ty Mỹ. Hiện nay, Trung Quốc và Mỹ là đối tác thương mại lớn thứ hai của nhau, kim ngạch thương mại hai chiều năm 2010 giữa hai nước đạt 385,3 tỉ USD (gấp 160 lần kể từ khi hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao).

Sức mạnh của đồng nhân dân tệ và những bất đồng về vấn đề tỷ giá

Có thể nói, cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 đã làm biến động trật tự kinh tế thế giới. Nhóm được gọi là các quốc gia phương Nam đã kiểm soát đến 52% sản lượng công nghiệp toàn cầu, 80% dự trữ ngoại tệ của thế giới và 66% các dịch vụ tài chính quốc tế được thực hiện tại các sàn chứng khoán của các nước từng được coi là thuộc thế giới thứ ba.

Trung Quốc với chủ trương “quốc tế hóa đồng NDT”, suốt thời gian qua, đang “đánh động” toàn thế giới. Với gần 3.000 tỉ USD dự trữ ngoại tệ, Trung Quốc dư thừa phương tiện để “cứu nguy nhiều tập đoàn” của châu Âu và Mỹ lâm nạn. Cũng chính Bắc Kinh đã bỏ tiền mua công trái của Nhật Bản (trong sáu tháng đầu năm 2010, Trung Quốc mua 15 tỉ ơ-rô công trái của Nhật). Trong lúc Mỹ và châu Âu đau đầu vì vấn đề nhập siêu, thì Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết, chỉ trong tháng 11-2010, cán cân thương mại Trung Quốc thặng dư gần 23 tỉ USD. Trước đó, hàng loạt quốc gia châu Phi “trải thảm” đón các nhà đầu tư, chính khách Trung Quốc tới “giải cứu” lục địa đen thoát khỏi khủng hoảng.

Không những thế, thời gian qua, Trung Quốc đã có nhiều nỗ lực nhằm quốc tế hóa đồng NDT. Để mở rộng việc sử dụng đồng NDT ra bên ngoài biên giới, Bắc Kinh từng bước giảm bớt các hạn chế di chuyển vốn. Chính các biện pháp kiểm soát này đã giúp Trung Quốc tránh được hiện tượng các nhà đầu tư bất ngờ rút vốn ồ ạt, giảm bớt tác động của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008. Tháng 7 - 2009, Bắc Kinh thí điểm dùng đồng NDT trong giao dịch thương mại ở một số vùng biên giới. Chương trình này sau đó được áp dụng cho các đối tác ở Hồng Công, Ma Cao và một số nước ASEAN. Vào cuối năm 2010, Trung Quốc và Nga đã ký thỏa thuận dùng đồng NDT và đồng rúp để thanh toán thương mại, thay vì dùng đồng USD. Bắc Kinh cũng cho phép các nhà xuất khẩu Trung Quốc được quyền giữ lại phần thu nhập ngoại tệ để mua sản phẩm và đầu tư ở nước ngoài.

Theo Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), đồng NDT hiện vẫn chưa phải là một đồng tiền mang tính toàn cầu, nhưng nó sẽ trở thành đồng tiền quốc tế nhanh hơn nhiều so với dự đoán của giới chuyên gia. Sự quốc tế hóa của đồng NDT cũng sẽ hướng hệ thống dự trữ tiền tệ toàn cầu sang cơ cấu dự trữ đa tiền tệ. Hầu hết các nhà phân tích trong một cuộc điều tra dự đoán rằng, sự chuyển đổi này sẽ diễn ra hoàn toàn trước năm 2020, thời điểm Trung Quốc biến Thượng Hải trở thành trung tâm tài chính quốc tế.

Chính sách tiền tệ của Trung Quốc khiến Mỹ hết sức quan ngại. Mỹ thường bị thua khi cạnh tranh với Trung Quốc trên nhiều thị trường nước ngoài. Hơn nữa, Oa-sinh-tơn không thể dừng lại quá trình “Trung Quốc hóa” thị trường hàng tiêu dùng trong nước. Vì thế, Mỹ kêu gọi Trung Quốc phải tăng giá đồng NDT. Trước thềm chuyến thăm của Chủ tịch Hồ Cẩm Đào, Ngoại trưởng Mỹ Hi-la-ry Clin-tơn kêu gọi phía Trung Quốc tạo điều kiện cho đồng nội tệ quốc gia - đồng nhân dân tệ, “sống” theo tỷ giá thị trường tự do, chấm dứt sự phân biệt đối xử với các công ty Mỹ, mở cửa thị trường đối với hàng hóa nhập khẩu. Và trong cuộc hội đàm với Chủ tịch Hồ Cẩm Đào, Tổng thống B.Ô-ba-ma khẳng định mặc dù Bắc Kinh đã thực thi các biện pháp nhằm nâng giá đồng nội tệ của mình, song đến nay, đồng tiền này vẫn đang được định giá thấp hơn so với thực tế nhằm tạo lợi thế cạnh tranh cho các doanh nghiệp xuất khẩu của Trung Quốc trên thị trường thế giới. Oa-sinh-tơn hy vọng đồng NDT sẽ được Bắc Kinh định giá đúng nhằm đảm bảo không quốc gia nào sở hữu một lợi thế kinh tế "không xứng đáng". Một số quan chức trong quốc hội Mỹ thì chỉ rõ, Bắc Kinh phải chịu trách nhiệm về những khó khăn kinh tế của Mỹ, nhất là trong lĩnh vực chế tạo.

Về vấn đề này, trước chuyến thăm Mỹ, Chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Đào tuyên bố rằng, hệ thống tiền tệ quốc tế, trong đó đồng USD đóng vai trò hàng đầu, là “một tàn tích của quá khứ”. Ông đã chỉ trích quyết định của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) về việc rót hơn 600 tỉ USD vào nền kinh tế Mỹ. Theo một số chuyên gia, biện pháp này khiến cho tỷ giá đồng USD xuống thấp hơn nữa, sẽ đem lại lợi ích cho các nhà xuất khẩu Mỹ, nhưng lại đánh vào lợi ích của các nước khác.

Chủ tịch Trung Quốc cùng bày tỏ mong muốn phối hợp với Mỹ nhằm phát huy hết tiềm năng hợp tác giữa hai nước trong lĩnh vực tài chính, năng lượng, môi trường, phát triển cơ sở hạ tầng và nhiều lĩnh vực khác. Ông hy vọng Mỹ cũng sẽ làm việc trên tinh thần như vậy và sớm nới lỏng các rào cản đối với xuất khẩu công nghệ cao sang Trung Quốc.

Trong ngày cuối cùng ở thăm Mỹ, Chủ tịch Hồ Cẩm Đào cam kết sẽ khuyến khích các doanh nghiệp Trung Quốc đầu tư và tạo việc làm ở Mỹ. Ông cũng hy vọng phía Mỹ sẽ xây dựng một sân chơi công bằng cho các công ty của Trung Quốc muốn đầu tư vào Mỹ để họ có thêm nhiều cơ hội đóng góp vào sự phát triển của kinh tế Mỹ, đồng thời hối thúc hai nước đẩy mạnh hợp tác thương mại. Theo ông, các doanh nghiệp Mỹ đang có cơ hội rất lớn đầu tư tại Trung Quốc, trong bối cảnh Trung Quốc tập trung xây dựng các cơ chế dài hạn để thúc đẩy nhu cầu nội địa và đảm bảo tăng trưởng kinh tế dựa vào tiêu dùng, đầu tư và xuất khẩu.

Theo dõi các động thái và phát biểu của hai nhà lãnh đạo hai nền kinh tế lớn nhất thế giới này, dư luận cho rằng, mặc dù đã có những hợp đồng xuất khẩu trị giá rất lớn được ký kết và hai nước đang “có một cơ sở rộng lớn hơn để tăng cường hợp tác nhằm thúc đẩy đà tăng trưởng của nền kinh tế toàn cầu, duy trì hòa bình và ổn định trên thế giới hướng tới một sự phát triển bền vững mang tính toàn cầu”, nhưng vấn đề mà không chỉ có Mỹ và Trung Quốc quan tâm là tỷ giá đồng nhân dân tệ vẫn chưa đạt được thoả thuận cuối cùng.