Công tác đoàn và phong trào thanh, thiếu niên thời gian qua

Trong thời gian qua, công tác đoàn và phong trào thanh, thiếu niên tiếp tục nhận được sự quan tâm, chăm lo của Đảng, Nhà nước và toàn xã hội. Ban Chấp hành Trung ương Đảng ban hành Nghị quyết số 25-NQ/TW, ngày 25-7-2008, về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa”; Thủ tướng Chính phủ ban hành Chiến lược phát triển thanh niên Việt Nam giai đoạn 2011 - 2020; Nghị quyết Đại hội XI của Đảng, Chỉ thị của Ban Bí thư Trung ương Đảng về Năm Thanh niên 2011, sự chung tay, cộng đồng trách nhiệm của toàn xã hội cùng sự nỗ lực phấn đấu của cán bộ đoàn và đoàn viên, thanh niên cả nước đã định hướng, hỗ trợ, phối hợp và chung sức cùng Đoàn Thanh niên Cộng sản (TNCS) Hồ Chí Minh thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội IX của Đoàn, đóng góp xứng đáng vào những thành tựu chung của đất nước.

Công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống được triển khai đồng bộ, có nhiều đổi mới về phương thức và nội dung, kiên trì phương châm giáo dục qua thực tiễn hành động, nêu gương điển hình tiên tiến, phát huy vai trò tự giáo dục, rèn luyện của thanh niên, góp phần bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, giáo dục truyền thống, đạo đức, lối sống, ý thức pháp luật cho thanh, thiếu niên. Cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” được cụ thể hóa trong tuổi trẻ thành cuộc vận động “Tuổi trẻ Việt Nam học tập và làm theo lời Bác” bằng những nội dung, tiêu chí cụ thể gắn với lao động, học tập, công tác và rèn luyện hằng ngày của từng đối tượng thanh, thiếu niên, tạo ra đợt sinh hoạt chính trị tự giác rộng lớn trong các tổ chức cơ sở đoàn và tuổi trẻ cả nước, tạo bước chuyển về chất trong nhận thức, rèn luyện, tu dưỡng đạo đức của tuổi trẻ. Học và làm theo lời Bác dần trở thành việc làm thường xuyên, liên tục, tuổi trẻ Việt Nam ngày càng đề cao ý thức trách nhiệm với bản thân, với xã hội và đất nước, và được thể hiện bằng hành động cụ thể trong học tập, trong lao động, trong sinh hoạt hằng ngày. Công tác giáo dục chính trị tư tưởng, đạo đức, lối sống, ý thức chấp hành pháp luật cho thanh, thiếu niên tiếp tục được triển khai hiệu quả. Tổ chức đoàn đã tiếp cận và khai thác công nghệ thông tin và truyền thông, chủ động phối hợp với các cơ quan báo chí, xuất bản để tuyên truyền, định hướng, giáo dục thanh, thiếu niên; việc tiếp cận, giáo dục, cảm hóa các đối tượng thanh, thiếu niên chậm tiến đạt nhiều kết quả tích cực. Công tác phát hiện, bồi dưỡng, tuyên dương, nhân rộng các điển hình tiên tiến đã trở thành hoạt động thường xuyên, rộng khắp; Chương trình “Thắp sáng ước mơ tuổi trẻ Việt Nam” được hướng dẫn triển khai trong các trường học và từng bước mở rộng ra các khu vực khác(1). Nhiều gương điển hình tiên tiến đã được giới thiệu, có ý nghĩa động viên, khích lệ thanh niên nỗ lực phấn đấu vươn lên trong cuộc sống.

Hai phong trào “5 xung kích phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc”, “4 đồng hành với thanh niên lập thân, lập nghiệp” đi vào cuộc sống, vừa phát huy vai trò xung kích, tình nguyện, tính sáng tạo của tuổi trẻ trong phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững quốc phòng an ninh, bảo đảm an sinh xã hội, vừa chăm lo các nhu cầu, nguyện vọng chính đáng của thanh niên, cùng với các lực lượng xã hội tạo điều kiện và môi trường cho sự phát triển toàn diện của thanh niên. Mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh của từng địa phương, đơn vị đã được các cấp bộ đoàn tiếp cận một cách khoa học, cụ thể, từ đó triển khai các chương trình, đề án, đăng ký đảm nhận các công trình, phần việc thanh niên. Các phong trào thanh niên tình nguyện, các chương trình “Khi Tổ quốc cần”, “Vì biên cương Tổ quốc”, “Bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu, khắc phục hậu quả bão lũ”, “Bảo vệ dòng sông quê hương”, giữ gìn trật tự an toàn và xây dựng văn hóa giao thông, xây dựng “Nhà bán trú dân nuôi”, hỗ trợ trẻ em có hoàn cảnh khó khăn, phong trào “Sáng tạo trẻ”, “3 tiết kiệm”, “3 trách nhiệm”, “Nghĩa tình biên giới hải đảo”, chương trình “Tiếp sức mùa thi”, “Tiếp sức đến trường”,... đã để lại dấu ấn sâu đậm, được giới trẻ hưởng ứng, được dư luận xã hội đồng tình, tin cậy.

Đoàn đã thực hiện hơn 3.000 công trình thanh niên cấp tỉnh, với tổng trị giá hơn 5.400 tỷ đồng; hơn 20.000 công trình thanh niên cấp huyện, với tổng trị giá hơn 1.650 tỷ đồng; hơn 3.400.000 công trình thanh niên cấp cơ sở, tổng trị giá gần 3.000 tỷ đồng, với sự tham gia của gần 20 triệu lượt thanh niên. Qua các phong trào hành động cách mạng, đã và đang khắc họa hình ảnh thế hệ thanh niên thời kỳ mới biết phát huy truyền thống hào hùng của dân tộc, của Đảng, của các thế hệ cha anh, luôn trung thành tuyệt đối và tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, nêu cao lòng yêu nước, sẵn sàng dấn thân vì sự nghiệp cách mạng, tình nguyện vì cộng đồng, đến những nơi gian khó, đảm nhận những việc mới, việc khó với ý chí quyết tâm đưa đất nước vươn lên.

Tổ chức đoàn không ngừng được củng cố và lớn mạnh với hơn 32 nghìn cơ sở và hơn 7 triệu đoàn viên. Trong 5 năm qua, Đoàn đã giới thiệu cho Đảng xem xét bồi dưỡng kết nạp hơn 520 nghìn đoàn viên ưu tú, chiếm hơn 67,5% tổng số đảng viên mới kết nạp. Mặt trận đoàn kết tập hợp thanh niên không ngừng được mở rộng với sự phát triển mạnh mẽ của Hội Liên hiệp thanh niên và các tổ chức thành viên tập thể. Quan hệ hợp tác giữa Đoàn TNCS Hồ Chí Minh với tổ chức thanh niên các nước và các tổ chức quốc tế được củng cố và mở rộng, tăng cường quan hệ hữu nghị và hiểu biết lẫn nhau giữa thanh niên Việt Nam với thanh niên và nhân dân các nước; tạo điều kiện nâng cao nhận thức về hội nhập quốc tế cho đoàn viên thanh niên; góp phần tích cực vào thành công của công tác đối ngoại nhân dân; nâng cao uy tín và vị thế của thanh niên Việt Nam trên trường quốc tế.

Sự trưởng thành của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và phong trào thanh niên trong thời gian qua đã được các cấp ủy đảng, chính quyền và xã hội ghi nhận, lần thứ hai Đoàn TNCS Hồ Chí Minh được Đảng và Nhà nước tặng thưởng Huân chương Sao vàng nhân kỷ niệm 80 năm thành lập và Năm Thanh niên 2011.

Tuy nhiên, công tác đoàn và phong trào thanh, thiếu niên thời gian qua còn một số hạn chế, yếu kém. Bên cạnh bộ phận thanh niên tiên tiến vẫn có những thanh niên có biểu hiện mờ nhạt lý tưởng, vi phạm pháp luật, mắc tệ nạn xã hội. Phong trào thanh, thiếu niên phát triển chưa đồng đều, chưa khơi dậy mạnh mẽ tiềm năng, sức sáng tạo của các tầng lớp thanh niên. Nội dung, phương thức giáo dục của Đoàn chậm được đổi mới, chất lượng cơ sở đoàn còn nhiều bất cập; lý luận về công tác thanh vận lạc hậu so với chuyển biến nhanh chóng của thực tiễn. Công tác đoàn kết, tập hợp thanh niên, xây dựng và duy trì hoạt động của Đoàn trong khu vực ngoài quốc doanh, khu công nghiệp, khu chế xuất còn nhiều hạn chế; công tác quản lý đoàn viên còn nhiều bất cập; tổ chức và hoạt động của Đoàn ở cơ sở còn yếu, đặc biệt trên địa bàn dân cư; nội dung và hình thức sinh hoạt chi đoàn chậm đổi mới; công tác cán bộ đoàn chưa được đầu tư đúng mức; cán bộ đoàn cơ sở thiếu về số lượng, một bộ phận yếu về kỹ năng, nghiệp vụ và phương pháp công tác. Vai trò của Đoàn phụ trách Đội Thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh và hoạt động thiếu nhi trên địa bàn dân cư còn hạn chế; cơ sở vật chất, thiết chế vui chơi cho thiếu nhi còn ít và thiếu đồng bộ, chậm được đầu tư; việc huy động các nguồn lực xã hội chăm lo, bảo vệ thiếu nhi chưa thật sự hiệu quả. Việc ban hành nghị quyết, chủ trương công tác của Đoàn chưa thực sự đổi mới, nhiều nghị quyết chưa sát tình hình thực tế, tính khả thi không cao; công tác chỉ đạo tổ chức thực hiện nghị quyết chưa quyết liệt; nhiều nghị quyết, chủ trương công tác không được sơ kết, tổng kết kịp thời; vẫn còn tình trạng hành chính, hình thức trong hoạt động của Đoàn.

Những hạn chế, yếu kém trên đây chủ yếu là do: Một là, việc tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận về công tác thanh vận của Đoàn chưa đáp ứng yêu cầu đặt ra. Một số bất cập trong công tác đoàn, nhất là về mô hình tổ chức hoạt động ở một số lĩnh vực được chỉ ra nhưng chậm nghiên cứu, giải quyết. Hai là, năng lực, kỹ năng nghiệp vụ, kiến thức kinh tế, xã hội, tác phong, lề lối công tác, tư duy đổi mới của một bộ phận cán bộ đoàn còn yếu; chế độ, chính sách động viên, thu hút cán bộ đoàn chưa phù hợp. Ba là, công tác tham mưu, phối hợp của một số cấp bộ đoàn thiếu chủ động và chưa hiệu quả. Bốn là, cấp ủy đảng, chính quyền một số nơi chưa quan tâm đúng mức và thường xuyên đối với công tác thanh niên. Năm là, đời sống kinh tế khó khăn, một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống; môi trường gia đình, nhà trường và xã hội có những biểu hiện xuống cấp đã ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp làm cản trở những nỗ lực của tổ chức đoàn trong công tác thu hút, tập hợp, vận động và giáo dục thanh niên.

Một số kinh nghiệm và giải pháp công tác đoàn và phong trào thanh, thiếu niên thời gian tới

Từ thực tiễn phong phú của công tác đoàn và phong trào thanh, thiếu niên thời gian qua, có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm sau:

Thứ nhất, xây dựng đội ngũ cán bộ đoàn tâm huyết, gắn bó với thanh niên, có trình độ, kỹ năng, phương pháp công tác, sáng tạo, dám nghĩ, biết làm, dám chịu trách nhiệm, sẵn sàng đảm nhận việc mới, việc khó.

Thứ hai, luôn quán triệt kịp thời và sâu sắc các chủ trương, nghị quyết và sự lãnh đạo của Đảng; kế thừa và phát huy truyền thống vẻ vang của các thế hệ đi trước, không ngừng đổi mới để xây dựng Đoàn thực sự vững mạnh, thống nhất về nhận thức, tổ chức và hành động.

Thứ ba, xác định nội dung phong trào hành động cách mạng bám sát đòi hỏi của thực tiễn cuộc sống, phù hợp với lợi ích của thanh niên và yêu cầu giáo dục thanh niên qua thực tiễn hành động.

Thứ tư, chủ động tham mưu cho Đảng về công tác thanh niên; tích cực phối hợp với các cấp chính quyền, đoàn thể, phát huy vai trò tham gia của toàn xã hội đối với công tác đoàn và phong trào thanh, thiếu niên.

Thứ năm, nhạy bén, linh hoạt, bám sát nhiệm vụ chính trị của đất nước, sự phát triển của thanh niên để ban hành, tổ chức thực hiện các chủ trương công tác phù hợp với thực tiễn; chỉ đạo, điều hành quyết liệt, tập trung cho cơ sở; thực hiện có trọng tâm, trọng điểm, có điểm nhấn các nội dung, phong trào hành động, tạo hiệu ứng xã hội rộng lớn thông qua các hoạt động đồng loạt; kịp thời sơ kết, tổng kết các nghị quyết, chương trình công tác.

Với tinh thần nghiêm túc, cầu thị, thẳng thắn nhìn nhận những yếu kém, hạn chế thời gian qua; với cách tiếp cận khoa học và thực tiễn từ định hướng của Nghị quyết Đại hội XI của Đảng, với khát vọng cao đẹp và nhu cầu chính đáng của tuổi trẻ, trong thời gian tới, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh sẽ triển khai những nội dung và giải pháp chủ yếu sau:

Một là, kiên trì, sáng tạo thực hiện chức năng trường học xã hội chủ nghĩa của thanh niên; tập trung chỉ đạo, đưa nội dung học tập và làm theo tấm gương đạo đức và phong cách Hồ Chí Minh đi vào thanh niên một cách tự giác; cụ thể hóa các tiêu chí học tập và làm theo trong từng đối tượng thanh niên; xem đây là nội dung trọng tâm, xuyên suốt trong công tác giáo dục lý tưởng cách mạng và đạo đức, lối sống cho thanh niên; tạo môi trường để thanh niên tự rèn luyện, có điều kiện phấn đấu, trải nghiệm và trưởng thành qua các phong trào hành động cách mạng; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông, đa dạng hóa các mô hình giáo dục trực quan, phát huy vai trò của các cơ quan báo chí, xuất bản để đổi mới nội dung và phương thức giáo dục, tìm kiếm những phương thức giáo dục hấp dẫn hơn, gần gũi hơn đối với thanh, thiếu niên. Tiếp tục triển khai hiệu quả chương trình “Thắp sáng ước mơ tuổi trẻ Việt Nam vì dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”; coi trọng việc phát hiện, vun trồng, bình chọn và tuyên dương những điển hình tiên tiến, những tấm gương bình dị mà cao quý trong học tập, lao động sản xuất, công tác và chiến đấu, trong cuộc sống hằng ngày để tạo hiệu ứng lan tỏa, đem đến cho nhiều bạn trẻ khác niềm lạc quan, tin yêu vào cuộc sống, thôi thúc họ vươn lên; quan tâm nắm bắt tình hình tư tưởng và dư luận thanh niên, trang bị kỹ năng, phương pháp, phát huy vai trò tự nghiên cứu của thanh niên nhằm nâng cao nhận thức, bản lĩnh và sự chủ động đấu tranh với cái xấu, với những biểu hiện lệch lạc về chuẩn mực đạo đức, thuần phong mỹ tục, với các luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch. Tiếp tục triển khai hiệu quả và nhân rộng mô hình giáo dục, cảm hóa thanh, thiếu niên chậm tiến.

Hai là, phấn đấu để thanh niên gắn bó với tổ chức đoàn, để Đoàn thực sự là người bạn đồng hành đáng tin cậy của thanh niên. Muốn như vậy, các hoạt động, các phong trào của Đoàn phải xuất phát từ thanh niên, vì thanh niên, đồng hành với thanh niên trên đường lập thân, lập nghiệp, chăm lo những nhu cầu và lợi ích chính đáng của thanh niên. Đoàn TNCS Hồ Chí Minh sẽ tổ chức có hiệu quả phong trào “Đồng hành với thanh niên lập thân, lập nghiệp” góp phần hỗ trợ thanh niên học tập, nghiên cứu khoa học, làm việc, vui chơi giải trí, chuẩn bị những kỹ năng xã hội cần thiết; góp phần hình thành nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Ba là, tiếp tục khẳng định nhiệt huyết và trí tuệ của tuổi trẻ trong quá trình hiện thực hóa mục tiêu rút ngắn quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, tạo nền tảng cơ bản để đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại, các cấp bộ đoàn tiếp tục triển khai và nâng cao chất lượng, hiệu quả phong trào “Xung kích phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc” nhằm phát huy mạnh mẽ vai trò xung kích của thanh niên; vận động và tổ chức cho thanh niên thi đua hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chuyên môn, nhiệm vụ chính trị của mỗi người đoàn viên trong các lĩnh vực học tập, rèn luyện, lao động, công tác của bản thân, tham gia thực hiện các giải pháp cơ bản và những khâu đột phá trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011 - 2020. Tổ chức đoàn tiếp tục triển khai các phong trào hành động cách mạng phù hợp với thực tiễn của từng địa phương, đơn vị; chủ động tham mưu, đảm nhận và tổ chức thực hiện các công trình thanh niên, các chương trình, đề án huy động thanh niên tham gia phát triển kinh tế, bảo đảm an sinh xã hội; triển khai hiệu quả Đề án quy hoạch và phát triển các đảo thanh niên, các làng thanh niên lập nghiệp. Tích cực nghiên cứu tham mưu cho Nhà nước ban hành các chính sách cụ thể để tăng cường thanh niên tham gia phát triển kinh tế - xã hội; chính sách khuyến khích trí thức trẻ tham gia công tác ở các vùng khó khăn; chính sách tài năng trẻ, chính sách cho thanh niên tình nguyện và thanh niên xung phong trong điều kiện mới; phát huy vai trò xung kích trong hội nhập quốc tế của lực lượng doanh nhân trẻ, trí thức trẻ, cán bộ, công chức trẻ.

Bốn là, coi trọng nâng cao chất lượng đoàn viên, giáo dục lý tưởng cách mạng và niềm tin tuyệt đối vào sự lãnh đạo của Đảng, không ngừng đổi mới nội dung và phương thức hoạt động của Đoàn để ngày càng có nhiều hơn những nhân tố tiêu biểu giới thiệu cho Đảng, bổ sung nguồn sinh lực mới cho Đảng, tham gia góp ý xây dựng Đảng và hệ thống chính trị ngày càng vững mạnh như mục tiêu Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XI về “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay” đã đề ra. Coi trọng công tác tạo nguồn, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ trẻ đáp ứng yêu cầu công tác trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa; nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, đổi mới lý luận về công tác thanh vận trong tình hình mới, thí điểm triển khai những mô hình mới trong tổ chức và phương thức hoạt động của Đoàn, Hội trên các địa bàn, đối tượng đặc thù. Mở rộng mặt trận đoàn kết, tập hợp thanh niên Việt Nam cả trong nước và ở nước ngoài bằng nhiều hình thức đa dạng, phong phú, khắc phục một số hoạt động còn mang tính hình thức, hành chính hóa trong công tác đoàn. Quán triệt phương châm xây dựng Đội Thiếu niên vững mạnh là xây dựng Đoàn trước một bước; quan tâm, đào tạo bồi dưỡng đội ngũ tổng phụ trách; thực hiện tốt chương trình rèn luyện đội viên; chú ý bồi dưỡng lớp đội viên lớn để bổ sung lực lượng cho Đoàn.

Năm là, mở rộng quan hệ hữu nghị, hợp tác với các tổ chức thanh niên các nước láng giềng, bạn bè truyền thống trong khu vực ASEAN, châu Á - Thái Bình Dương và các khu vực khác. Tiếp tục tham gia có trách nhiệm vào các hoạt động của Liên đoàn Thanh niên dân chủ thế giới, phong trào thanh niên tiến bộ thế giới; đẩy mạnh tham gia các cơ chế, hoạt động đa phương nhằm tích cực tranh thủ sự đồng tình, ủng hộ của các nước, các tổ chức quốc tế đối với công tác đoàn và phong trào thanh, thiếu niên trong nước, góp phần nâng cao vị thế quốc tế và quảng bá hình ảnh đất nước, con người, đặc biệt là thanh niên Việt Nam. Đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền đối ngoại, kiên trì thực hiện công tác tập hợp thanh niên ngoài nước. Tăng cường khai thác các dự án quốc tế phục vụ công tác đoàn và phong trào thanh, thiếu niên trong nước.

Với tinh thần khát vọng tuổi trẻ dựng xây đất nước, toàn thể thanh, thiếu niên Việt Nam tiếp tục giương cao ngọn cờ vinh quang của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, tiếp bước truyền thống cha anh, nắm chắc thời cơ, vận hội mới, quyết tâm khắc phục mọi khó khăn, thách thức, gánh vác trọng trách, phấn đấu cùng toàn Đảng, toàn dân, toàn quân giữ vững các thành quả cách mạng, thực hiện bằng được mục tiêu cao cả: xây dựng Tổ quốc ta ngày càng hùng cường, đất nước ta ngày càng giàu mạnh, sánh vai với các cường quốc năm châu, như Bác Hồ muôn vàn kính yêu hằng mong ước./.

-------------------------------------------

(1) Tổ chức được hơn 20.000 buổi giao lưu Thắp sáng ước mơ với sự tham gia của hơn 3 triệu lượt đoàn viên. Trong 3 năm (2009 - 2012) đã tuyên dương 215 sinh viên “5 tốt” cấp Trung ương, công nhận 321 học sinh đạt tiêu chuẩn “3 rèn luyện” cấp Trung ương