Chính những thành quả to lớn, có ý nghĩa lịch sử từ thực tế đời sống của nhân dân đã minh chứng rõ ràng, chân thực nhất tính đúng đắn của đường lối đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo. Ba mươi năm đổi mới trên đất nước ta đã có vô số cái mới không ngừng nảy nở, vun trồng, phát triển trực tiếp góp phần vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc: mới trong tư duy lý luận; mới trong chủ trương, đường lối của Đảng; mới trong lao động sản xuất; mới trong sáng tạo văn hóa, nghệ thuật của quần chúng nhân dân;... Những cái mới được hòa quyện giữa truyền thống văn hóa dân tộc với giá trị thời đại để trở thành căn cứ chủ yếu của chính sách đối nội, đối ngoại cùng với kế sách xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Quan điểm về “đối tác, đối tượng” là một trong những cái mới làm nên bước đột phá mở đầu cho sự nghiệp đổi mới thắng lợi, góp phần khẳng định trí tuệ, bản lĩnh của Đảng Cộng sản Việt Nam - một đảng cộng sản chân chính, xứng đáng là lực lượng duy nhất lãnh đạo toàn dân, toàn quân tiến hành sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Đổi mới tư duy từ “bạn và thù” sang “đối tác và đối tượng” là bước đột phá mở đầu cho những thành tựu trong sự nghiệp đổi mới của cách mạng nước ta

Thời điểm Việt Nam thực hiện đổi mới, mở cửa hội nhập quốc tế, thế giới chia thành hai phe đối kháng trên cơ sở ý thức hệ đối lập, quan hệ giữa các quốc gia được chia thành: ta, bạn, thù. Khi mô hình chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và Đông Âu tan rã làm cho cục diện thế giới thay đổi căn bản thì quan niệm “bạn - thù” trong quan hệ giữa các nước đã bị lung lay, đòi hỏi mỗi quốc gia dân tộc cần phải có cái nhìn mới toàn diện, sâu sắc hơn để giữ vững lợi ích của mình, nhất là các nước nhỏ.

Tháng 12-1986, Đại hội VI của Đảng diễn ra với phương châm “nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, nói rõ sự thật”, vạch đường lối đổi mới toàn diện, mở cửa giao lưu hội nhập quốc tế, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Vấn đề đặt ra là: làm thế nào đưa đường lối đổi mới vào cuộc sống; làm thế nào mở cửa mời gọi được nước ngoài vào trao đổi thương mại hợp tác đầu tư; làm thế nào để giao lưu hội nhập với các nước láng giếng, trong khu vực và các nước trên thế giới. Đứng vững trên lập trường giai cấp công nhân, thấm nhuần chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, từ truyền thống dân tộc và kinh nghiệm của thế giới, Đảng ta chuyển từ quan niệm “bạn, thù” sang quan điểm “đối tác, đối tượng” trong nhận thức và xứ lý các quan hệ quốc tế. Thực tiễn những thành tựu trong đối nội, đối ngoại của gần 30 năm đổi mới cho thấy quan điểm “đối tác, đối tượng” là bước đột phá quan trọng trong tư duy và hành động, đưa đường lối đổi mới thành hiện thực, góp phần khẳng định bản lĩnh, trí tuệ của Đảng ta. Quan điểm “đối tác, đối tượng” không ngừng được thực tiễn phong phú của cách mạng củng cố, bổ sung, phát triển toàn diện, ngày càng khẳng định giá trị lịch sử và hiện thực.

Quan điểm “đối tác, đối tượng” là tư duy biện chứng sâu sắc, toàn diện của Đảng ta trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc

Lịch sử dựng nước đi đôi với giữ nước đã nhắc nhở dân tộc ta kiên trì thực hiện quan điểm “thêm bạn, bớt thù” trong mọi suy nghĩ và hành động. Bài học ấy một lần nữa được phát huy, góp phần cô lập kẻ thù, đồng thời tận dụng sự ủng hộ của nhân loại tiến bộ trên thế giới trong cách mạng giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước. Nhưng chỉ trong chiến lược bảo vệ Tổ quốc thời kỳ đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa hội nhập quốc tế, truyền thống dân tộc kết hợp tinh hoa nhân loại và xu thế thời đại mới định hình quan điểm “đối tác, đối tượng” của Đảng ta.

Từ những vấn đề rất cơ bản có tính định hướng về “đối tác, đối tượng” trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (năm 1991), được thực tiễn bổ sung, phát triển thành quan điểm trong Nghị quyết số 28-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới: “Những ai tôn trọng độc lập, chủ quyền, thiết lập và mở rộng quan hệ hữu nghị, hợp tác bình đẳng, cùng có lợi với Việt Nam đều là đối tác; bất kỳ thế lực nào có âm mưu và hành động chống phá mục tiêu của nước ta trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc đều là đối tượng. Mặt khác, trong tình hình diễn biến nhanh chóng và phức tạp hiện nay, cần có cách nhìn biện chứng: Trong mỗi đối tượng vẫn có thể có mặt cần tranh thủ, hợp tác; trong mỗi đối tác có thể có mặt mâu thuẫn với lợi ích của ta cần phải đấu tranh”(1).

Quan điểm trên của Trung ương Đảng không những chỉ ra các dấu hiệu cơ bản quan trọng để nhận thức đâu là “đối tác” có thể mở rộng quan hệ hợp tác, đâu là “đối tượng” cần kiên quyết đấu tranh, mà còn cho thấy tư duy biện chứng sâu sắc, toàn diện của Đảng ta về “đối tác” và “đối tượng”, hoàn toàn phù hợp với tình hình diễn biến nhanh chóng và phức tạp hiện nay. Nếu như trong Nghị quyết Trung ương 8, khóa IX chỉ nêu “...trong một số đối tác, có thể có mặt khác biệt, mâu thuẫn với lợi ích của ta”, thì Nghị quyết Trung ương 8, khóa XI đã khẳng định tính hai mặt cùng tồn tại, đan xen một cách phổ biến trong “mỗi đối tác” và “mỗi đối tượng”.

Tư duy biện chứng của Đảng ta được thể hiện sâu sắc trong giải quyết mối quan hệ giữa “đối tác” và “đối tượng” với mỗi chủ thể nhất định. Trước hết, khi đã nhận thức về “đối tác và đối tượng” trong cùng một chủ thể thì phải lấy mục tiêu “xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa” làm tiêu chuẩn để quyết định mức độ quan hệ hợp tác. Nghĩa là, trong khi mở rộng quan hệ hợp tác với “đối tác” cần nêu cao tinh thần cảnh giác phát hiện các mâu thuẫn có thể nảy sinh để kịp thời đấu tranh. Đồng thời, trong đấu tranh với “đối tượng” không có nghĩa là phân tuyến đối đầu mà cần tranh thủ mọi cơ hội tìm hiểu, tạo lòng tin để đi đến “tôn trọng độc lập, chủ quyền” của nhau mà mở rộng hợp tác bình đẳng cùng có lợi. Mục tiêu cơ bản lâu dài trong nhận thức và vận dụng quan điểm “đối tác, đối tượng” là nhằm không ngừng tăng cường đoàn kết, mở rộng quan hệ hợp tác hữu nghị với bạn bè quốc tế. Đấu tranh với quan điểm, tư tưởng nhận thức máy móc, khô cứng, khi xem “đối tác”là để hợp tác và chỉ rõ “đối tượng” là để cô lập đấu tranh.

Nhận thức và vận dụng đúng đắn, sáng tạo quan điểm “đối tác và đối tượng”, góp phần xây dựng củng cố đoàn kết trong Đảng, đoàn kết toàn dân, đoàn kết dân tộc

Suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, việc Đảng ta luôn nỗ lực phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân là hạt nhân đoàn kết trong Đảng, đoàn kết toàn dân, đoàn kết dân tộc, cội nguồn gìn giữ và phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết dân tộc, kết hợp sức mạnh dân tộc và sức mạnh quốc tế. Chúng ta cần tiếp tục quán triệt, xây dựng và củng cố, không ngừng nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng, kiên quyết, kịp thời đấu tranh với tư tưởng, lối sống cá nhân ích kỷ làm hại tới lợi ích của giai cấp, của nhân dân và của dân tộc. Thực tiễn cho thấy, một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, xuống cấp về đạo đức, lối sống, quan liêu, tham nhũng, lãng phí là nguyên nhân hàng đầu ảnh hưởng trực tiếp đến công tác xây dựng Đảng, làm xói mòn niềm tin của nhân dân với vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Như vậy, bộ phận cán bộ, đảng viên này phải được nhận thức là “đối tượng” cần kiên quyết đấu tranh. Quá trình nhận dạng và đấu tranh với “đối tượng” này sẽ vô cùng khó khăn, phức tạp vì nó tồn tại trong mỗi cán bộ, đảng viên, trong mỗi cơ quan, mỗi tổ chức. Hơn nữa, sự suy thoái về tư tưởng, đạo đức lối sống là môi trường tốt nhất để các thế lực thù địch chống phá cách mạng nước ta bằng chiến lược “diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ ta; và ngược lại quá trình “tự biễn biến, tự chuyển hóa” lại là điều kiện tốt, là cái cớ “ngụy biện” cho mọi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của bộ phận cán bộ đảng viên ấy.

Quán triệt sâu sắc quan điểm “đối tác, đối tượng” trong công tác xây dựng Đảng để mỗi cán bộ, đảng viên đề cao cảnh giác, tích cực nỗ lực phấn đấu, rèn luyện, nâng cao phẩm chất đạo đức cách mạng, kiên quyết đấu tranh, khắc phục triệt để sự suy thoái về tư tưởng, đạo đức lối sống, chống tham ô, lãng phí. Muốn vậy, cần tiếp tục quán triệt và thực hiện nghiêm túc nguyên tắc tập trung dân chủ trong sinh hoạt đảng, đẩy mạnh tự phê bình và phê bình đúng với ý nghĩa là quy luật phát triển của Đảng, là biện pháp hiệu quả nhất không chỉ nhận rõ “đối tác” và “đối tượng”, mà còn trực tiếp góp phần nâng cao bản lĩnh chính trị, rèn luyện đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên và tăng cường đoàn kết trong Đảng trên cơ sở Cương lĩnh chính trị, Điều lệ Đảng và củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Bởi vì, “thực thà tự phê bình và thành khẩn phê bình là thứ vũ khí sắc bén nhất để sửa chữa khuyết điểm và phát triển ưu điểm”(2) và “trong Đảng thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên và nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình là cách tốt nhất để củng cố và phát triển sự đoàn kết thống nhất của Đảng”(3).

Trong tình hình diễn biến nhanh chóng và phức tạp hiện nay, bài học “Không ngừng củng cố, tăng cường đoàn kết: đoàn kết toàn Đảng, đoàn kết toàn dân, đoàn kết dân tộc, đoàn kết quốc tế”(4) của 85 năm thực tiễn lãnh đạo cách mạng phải tiếp tục được quán triệt và thực hiện nghiêm túc. Đây là cội nguồn sức mạnh của Đảng, sức mạnh của dân tộc để vượt qua bao khó khăn, thử thách trong những tình huống ngặt nghèo của cách mạng. Để tiếp tục hội nhập quốc tế, tạo điều kiện thuận lợi cho sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, quan điểm “đối tác, đối tượng” cần được quán triệt, vận dụng linh hoạt, sáng tạo trong cả đối nội và đối ngoại. Đây chính là “cẩm nang” cách mạng và khoa học để các cấp, các ngành, các lực lượng, các địa phương và toàn dân nêu cao tinh thần cảnh giác, vừa hợp tác, vừa đấu tranh, kiên trì chủ trương “thêm bạn, bớt thù” góp phần xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, gắn bó mật thiết với nhân dân, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân, đoàn kết quốc tế, bảo đảm sự ổn định chính trị, trật tự, an toàn xã hội, tạo nền tảng vững chắc để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc./.

--------------------------------------------------------------------------

Chú thích:

(1) Ban Chấp hành Trung ương: Nghị quyết số 28-NQ/TW về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới

(2) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, H, 2002, t. 8, tr. 158

(3) Hồ Chí Minh: Sđd, t. 12, tr. 510

(4) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb. Chính trị quốc gia, H, 2011, tr. 65