Phương thức bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa là cách tiến hành bảo vệ nhằm đạt được mục đích bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong mọi tình huống. Phương thức bảo vệ Tổ quốc phụ thuộc vào tính chất, mục đích của sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa; vào tư tưởng, quan điểm quân sự của Đảng ta, trên cơ sở nhận rõ phương thức, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch đối với cách mạng nước ta. Đây là vấn đề lý luận, thực tiễn có tầm quan trọng đặc biệt, gắn liền với quá trình thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc.

Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ VIII nêu rõ: “Xây dựng vững chắc thế trận quốc phòng toàn dân kết hợp chặt chẽ với thế trận an ninh nhân dân; quán triệt tư tưởng cách mạng tiến công, tích cực, chủ động, sẵn sàng đánh bại mọi âm mưu và hoạt động chống phá ta”(1). Quan điểm này của Đảng đề cập chủ yếu đến phương thức đấu tranh vũ trang trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Tại Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX, Đảng ra Nghị quyết về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Nghị quyết đã nêu rõ những quan điểm cơ bản về phương thức đấu tranh vũ trang, phi vũ trang, kết hợp đấu tranh vũ trang và phi vũ trang, vấn đề tự bảo vệ, xử lý đối tác và đối tượng… Đó là các hình thức, biện pháp đấu tranh bảo vệ Tổ quốc của cả hệ thống chính trị dưới sự lãnh đạo của Đảng và sự điều hành, quản lý của Nhà nước; diễn ra trên tất cả các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại... nhằm giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển kinh tế - xã hội; sẵn sàng đánh bại mọi âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch bằng bất cứ phương thức xâm lược nào đối với nước ta. Thực tiễn tình hình sử dụng các phương thức đấu tranh bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa của Đảng ta qua gần 30 năm đổi mới đất nước, biểu hiện trên một số vấn đề chủ yếu sau:

Đấu tranh vũ trang

Trước năm 1986, quan điểm của Đảng ta về phương thức đấu tranh vũ trang với đặc trưng sử dụng lực lượng vũ trang và biện pháp quân sự là chủ yếu, giữ vai trò quyết định trực tiếp trong việc tiêu diệt lực lượng quân sự của đối phương. Từ khi đất nước thực hiện công cuộc đổi mới năm 1986 đến nay, quan điểm của Đảng ta về phương thức đấu tranh vũ trang được bổ sung, phát triển với những nét đặc sắc, bao gồm các nội dung chính:

- Trong điều kiện có chiến tranh, vấn đề đấu tranh vũ trang không thuần túy chỉ gồm hoạt động quân sự, hoạt động của lực lượng vũ trang, mà còn có sự thâm nhập, đan xen của nhiều nội dung đấu tranh phi vũ trang, đấu tranh tư tưởng, tâm lý. Nếu như trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, phương thức đấu tranh vũ trang chỉ trong phạm vi lãnh thổ đất nước nhằm “tiêu diệt lực lượng quân sự của địch”, “bảo vệ dân, giữ dân, giành dân, làm chỗ dựa cho quần chúng đấu tranh chính trị và nổi dậy giành quyền làm chủ”; thì trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, phương thức đấu tranh vũ trang đã có sự phát triển với phạm vi không gian rộng lớn, cả ở trong nước và ngoài nước, buộc đối phương phải thay đổi theo cách đánh của ta, nhằm đập tan ý chí xâm lược của kẻ thù trong thời gian ngắn nhất.

- Trong điều kiện thời bình, quan điểm của Đảng ta là sử dụng các phương thức bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa phải tuân theo những yêu cầu, nội dung và hình thức mới, vừa tập trung thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; vừa tăng cường xây dựng Quân đội nhân dân và Công an nhân dân “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại”, nâng cao khả năng sẵn sàng chiến đấu của các lực lượng vũ trang.

Đấu tranh phi vũ trang

Những năm qua, các thế lực thù địch thường xuyên chống phá cách mạng nước ta với những thủ đoạn hết sức tinh vi, xảo quyệt, vừa công khai, trắng trợn, vừa ngấm ngầm, sâu và hiểm; đặc biệt, chúng luôn triệt để lợi dụng các vấn đề “dân chủ”, “nhân quyền”, “tôn giáo”, “dân tộc” để kích động, chia rẽ, phân hóa, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” nội bộ ta. Phương thức chống phá của chúng được kết hợp chặt chẽ với phá hoại trên lĩnh vực chính trị, tư tưởng, văn hóa, hòng tạo cớ để gây bạo loạn lật đổ, can thiệp vũ trang, phát động chiến tranh xâm lược nước ta.

Vì vậy, từ sau Đại hội IX của Đảng đến nay, phương thức đấu tranh phi vũ trang được Đảng ta hết sức coi trọng. Theo quan điểm của Đảng, phương thức đấu tranh phi vũ trang bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới có những hình thức, biện pháp đấu tranh diễn ra trên tất cả các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại; nhưng đó là những biện pháp phi quân sự, phi vũ trang, trong đó đấu tranh trên lĩnh vực tư tưởng - văn hóa là mũi nhọn, then chốt; là đặc trưng cơ bản của phương thức đấu tranh phi vũ trang bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Trong đấu tranh phi vũ trang, vai trò của lực lượng vũ trang không giảm đi; trái lại, có vị trí, vai trò hết sức quan trọng.

Kết hợp đấu tranh vũ trang với đấu tranh phi vũ trang, xây dựng với bảo vệ Tổ quốc

Báo cáo Tổng kết một số vấn đề lý luận - thực tiễn qua 20 năm đổi mới (1986 - 2006) của Đảng nêu rõ: “Kết hợp chặt chẽ đấu tranh vũ trang và phi vũ trang, kết hợp bảo vệ với xây dựng, lấy xây dựng để bảo vệ”(2). Đây vừa là yêu cầu, nội dung, vừa là tư tưởng, phương châm chỉ đạo của phương thức bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Quan điểm về sử dụng phương thức bảo vệ Tổ quốc của Đảng trong gần 30 năm qua luôn nhất quán kết hợp sử dụng hai hình thức cơ bản trên, nhằm tác động, hỗ trợ lẫn nhau, tạo được sức mạnh tổng hợp cao nhất cho thực hiện thắng lợi mục tiêu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Thực tế quá trình thực hiện sự kết hợp giữa hai hình thức cơ bản này trong gần 30 năm đổi mới đất nước, Đảng ta đã triển khai hoạch định chiến lược, kế hoạch, sử dụng lực lượng; xác định rõ phạm vi và nội dung kết hợp đấu tranh vũ trang với đấu tranh phi vũ trang, trong cả lĩnh vực quân sự và phi quân sự, trong các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại; bao gồm từ việc xác định mục tiêu, nhiệm vụ đấu tranh, hoạch định chiến lược, tổ chức lực lượng, xây dựng cơ chế phối hợp… đến việc thực hiện các hình thức, biện pháp đấu tranh trong từng giai đoạn, từng thời điểm, cũng như trong suốt quá trình thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.

Kết hợp xây dựng với bảo vệ vừa là phương châm chỉ đạo cho các hoạt động quốc phòng, an ninh, hoạt động kinh tế, xã hội, vừa là một phương thức đấu tranh bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Quá trình thực hiện phương thức xây dựng và bảo vệ, Đảng xác định rõ xây dựng là một phư¬ơng thức hữu hiệu để bảo vệ; trong xây dựng có bảo vệ, trong bảo vệ có xây dựng; hai thành tố xây dựng và bảo vệ có quan hệ hữu cơ với nhau. Đây là sự phát triển nhận thức rất quan trọng của Đảng ta, đã làm tăng khả năng phát huy nội lực đất nước với nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, cũng như làm sâu sắc tính chất toàn dân, toàn diện của sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Đảng luôn tập trung lãnh đạo, chỉ đạo phát triển kinh tế - xã hội kết hợp chặt chẽ với xây dựng tiềm lực và thế trận quốc phòng toàn dân, gắn kết với tiềm lực và thế trận an ninh nhân dân, thể hiện trong chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của cả nước, của từng ngành, địa phương và trong các dự án đầu tư... Trong điều kiện nền kinh tế thị trường ở nước ta, Đảng rất chú trọng tăng trưởng kinh tế phải đi đôi với nâng cao đời sống của các tầng lớp nhân dân, giữ vững ổn định chính trị; tập trung khắc phục, đẩy lùi nguy cơ tụt hậu về kinh tế để tạo điều kiện vững chắc cho bảo vệ. Việc không ngừng tăng cư¬ờng, củng cố vững chắc nền quốc phòng, an ninh theo hướng hiện đại, đã góp phần rất hữu hiệu vào công cuộc bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, tăng cường sức mạnh tổng hợp của đất nước, góp phần làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, gây bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch.

Trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc hiện nay, Đảng rất coi trọng đến vấn đề tự bảo vệ. Nghị quyết của Đảng khẳng định: “Coi trọng nhiệm vụ bảo đảm an ninh chính trị nội bộ, nâng cao khả năng tự bảo vệ của mỗi người, của từng tổ chức, cơ quan, đơn vị”(3). Phương thức tự bảo vệ trong nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc được Đảng ta nhấn mạnh không chỉ nhằm nâng cao khả năng tự bảo vệ của từng tổ chức, cơ quan, đơn vị, của mỗi người; mà còn nâng cao khả năng tự bảo vệ của toàn Đảng, Nhà nước, Chính phủ, các lực lượng vũ trang, để phát huy cao nhất nội lực, sức mạnh bên trong, đủ sức ứng phó với mọi sự biến động phức tạp, khó lường của tình hình thế giới. Phát triển phương thức kết hợp xây dựng đất nước với bảo vệ Tổ quốc trong điều kiện mới, Đảng đưa ra quan điểm “bảo vệ Tổ quốc từ xa”. Đây là sự đổi mới tư duy đúng đắn, sáng tạo của Đảng về nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trên cơ sở kế thừa truyền thống chống giặc ngoại xâm của dân tộc, được nâng lên một tầm cao mới, phù hợp với bối cảnh toàn cầu hóa và cuộc cách mạng khoa học, công nghệ hiện đại trên thế giới đang phát triển mạnh mẽ. Đảng và Chính phủ đã triển khai nhiều nội dung, biện pháp khả thi để thực hiện phương thức “bảo vệ Tổ quốc từ xa”; bao gồm các hoạt động của Chính phủ, phi chính phủ; hoạt động đối ngoại của Nhà nước, đối ngoại nhân dân; kết hợp hoạt động nhiều lĩnh vực kinh tế, thương mại, văn hóa… Lực lượng tham gia “bảo vệ Tổ quốc từ xa” được kết hợp chặt chẽ cả ở trong nước và cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài, tạo nên một thế trận liên hoàn, nhiều tầng nấc, góp phần làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn nham hiểm của các thế lực thù địch chống phá cách mạng nước ta.

Nhìn lại những thành tựu bảo vệ Tổ quốc trong gần 30 năm đổi mới đất nước cho thấy, Đảng ta có sự đổi mới tư duy về phương thức bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, phát triển cả về mặt lý luận và được triển khai trong thực tiễn, trong đó phương thức đấu tranh phi vũ trang ngày càng giữ vị trí quan trọng. Trong công cuộc bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, Đảng đã kết hợp chặt chẽ giữa đấu tranh phi vũ trang và đấu tranh vũ trang; coi trọng đấu tranh trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, tư tưởng, văn hóa, đối ngoại… để tạo nên một hợp lực sức mạnh của đấu tranh phi vũ trang nhằm giữ vững ổn định chính trị - xã hội, tạo môi trường hòa bình, ngăn chặn, đẩy lùi mọi nguy cơ chiến tranh, sẵn sàng đánh thắng chiến tranh xâm lược của kẻ thù trong mọi tình huống. Quá trình thực hiện phương thức bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa với sự kết hợp chặt chẽ giữa vũ trang và phi vũ trang, song Đảng ta cũng không tuyệt đối hóa một phương thức nào, dù trong điều kiện hòa bình hay ngay cả khi xảy ra những tình huống phức tạp với quốc gia có tham vọng bành trướng, bá quyền.

Hiện nay, các thế lực thù địch có những thay đổi mới trong chiến lược toàn cầu phản cách mạng chống phá chủ nghĩa xã hội, chống phá cách mạng Việt Nam. Chiến lược phức hợp “diễn biến hòa bình”, kết hợp với bạo loạn lật đổ và tạo cớ để sẵn sàng phát động chiến tranh xâm lược được chúng thực thi một cách ráo riết vừa công khai, trắng trợn, vừa tinh vi, xảo quyệt, vừa ngầm, vừa sâu. Chúng luôn chĩa mũi nhọn vào những vấn đề nhạy cảm như “dân chủ”, “nhân quyền”, “tự do tôn giáo”, “dân tộc” để kích động, chia rẽ, phá hoại công cuộc đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo. Sự thay đổi trong chiến lược và phương thức chống phá cách mạng nước ta của các thế lực thù địch đòi hỏi Đảng ta phải đổi mới tư duy về chiến lược, về sức mạnh, về phương thức bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa và phải được thực hiện một cách chủ động, tích cực và ngày càng đạt hiệu quả hơn nữa.

Phương thức đấu tranh vũ trang và đấu tranh phi vũ trang được Đảng ta kết hợp chặt chẽ, biện chứng, sử dụng linh hoạt và mềm dẻo, đã và đang phát huy được sức mạnh tổng hợp và vai trò của các tổ chức, lực lượng, các tầng lớp nhân dân trong nước và cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài trong thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Đó là những biểu hiện sinh động, phong phú và sâu sắc tính chất toàn dân, toàn diện của sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong điều kiện mới. Tuy nhiên, quá trình triển khai những nội dung cụ thể về nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc ở các bộ, ngành, địa phương, cơ sở, hiện nay vẫn tồn tại biểu hiện lúng túng trong sử dụng và kết hợp các phương thức đấu tranh bảo vệ Tổ quốc; thậm chí không ít nơi chỉ chú trọng đến lợi ích kinh tế cục bộ, trước mắt mà không sử dụng phương thức đấu tranh phi vũ trang để bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc. Vai trò và trách nhiệm của các lực lượng trực tiếp tham gia trong đấu tranh phi vũ trang, đấu tranh trên lĩnh vực tư tưởng - văn hóa làm thất bại chiến lược “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch, đến nay vẫn còn hiện tượng chồng lấn, chồng chéo nhiệm vụ, chức năng, chưa được các cơ quan có trách nhiệm nghiên cứu để phân định rõ ràng. Trong đấu tranh, xử lý một số “điểm nóng” về an ninh, chính trị, kinh tế còn để tình trạng “bé” thành “to”, “nhỏ” thành “lớn”. Nhận thức của một bộ phận cán bộ, đảng viên, công chức về hợp tác và đấu tranh, đối tác và đối tượng có lúc, có nơi chưa thật rõ và nhạy bén, ảnh hưởng nhất định đến hiệu quả thực hiện phương thức đấu tranh phi vũ trang trong bối cảnh đất nước đẩy mạnh hội nhập quốc tế.

Như vậy, việc sử dụng các phương thức bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa gần 30 năm đổi mới đất nước cho thấy, những vấn đề cơ bản của phương thức đấu tranh vũ trang và đấu tranh phi vũ trang là sự kế thừa, phát triển truyền thống giữ nước của dân tộc ta và những phương thức đấu tranh cách mạng trong công cuộc giải phóng dân tộc, chiến tranh bảo vệ Tổ quốc của nhân dân ta, dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước và được vận dụng sáng tạo vào thực tiễn xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Đó vừa là nội dung đấu tranh, vừa là phương thức đấu tranh, thể hiện nổi bật những quan điểm, tư tưởng, phương châm chỉ đạo chiến lược của Đảng ta trong thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa ở thời kỳ mới. Các phương thức đấu tranh có mối quan hệ chặt chẽ, đan xen và tác động lẫn nhau, không tuyệt đối hóa, tách rời hoặc xem nhẹ một phương thức nào. Điều quan trọng là, trong từng giai đoạn cách mạng, từng thời điểm, thậm chí trong từng tình huống cụ thể, chúng ta cần phải biết sử dụng hợp lý, linh hoạt và sáng tạo các hình thức, phương pháp đấu tranh, đặc biệt là phương thức đấu tranh phi vũ trang để mang lại hiệu quả cao nhất, đó là: giữ vững môi trường hòa bình, ổn định chính trị để tập trung phát triển kinh tế - xã hội, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ thiêng liêng của Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa./.

--------------------------------------------

(1) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr. 119

(2) Báo cáo Tổng kết một số vấn đề lý luận - thực tiễn qua 20 năm đổi mới (1986 - 2006), Nxb. Chính trị quốc gia Hà Nội, 2006, tr. 100

(3) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2006, tr. 109-110