Ngoài những tin, bài tổng hợp, bình luận những vấn đề thời sự, chính trị trong nước và quốc tế, Tạp chí Cộng sản điện tử đăng tải những bài nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn và những vấn đề lý luận đang được dư luận trong nước và quốc tế quan tâm.

Vấn đề đặt ra với sự phát triển của Tạp chí Cộng sản điện tử hiện nay

Ngày nay, internet đã trở thành kênh thông tin gần gũi, tiện lợi, bổ ích. Cùng với hệ thống báo chí đã có, trên internet xuất hiện ngày càng nhiều các mạng xã hội, công cụ tìm kiếm, kết nối thông tin khác phát triển nhanh, lan tỏa rộng khắp toàn cầu, điển hình là Facebook, Twitter, YouTube, Google, Yahoo chat, Gmail... Riêng Facebook, chỉ sau mấy năm ra đời, mạng xã hội này đã có xấp xỉ cả tỷ người khắp thế giới sử dụng. Ở những nước phát triển như Mỹ, EU, một số nước châu Á, có hơn 50% số dân và gần như toàn bộ giới trẻ thường xuyên dùng mạng xã hội(1).

Lượng người sử dụng internet chính là thị trường bạn đọc/bạn đọc tiềm năng của báo chí điện tử. Các mạng xã hội, công cụ tìm kiếm thì còn hơn thế, không chỉ là thị trường bạn đọc, mà còn là “cộng sự” cũng là “đối thủ” của báo chí điện tử.

Ở Việt Nam, chúng ta đã sớm nhận ra thế mạnh, xu hướng vận động, phát triển của báo chí điện tử. Thực tiễn báo chí điện tử cũng phát triển rất phong phú. Theo báo cáo của Bộ Thông tin và Truyền thông đầu năm 2015, hiện cả nước có 98 cơ quan báo chí điện tử và 1.525 trang thông tin điện tử tổng hợp; 420 mạng xã hội được phép hoạt động với lượng truy cập rất cao, ảnh hưởng ngày càng lớn về thông tin. Nhiều báo điện tử xây dựng được thương hiệu lớn, có sức lan tỏa thông tin mạnh mẽ. Từ năm 2005, Ban Bí thư đã ban hành Chỉ thị số 52-CT/TW, yêu cầu: Tiếp tục nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò, tác động của mạng thông tin toàn cầu và các báo điện tử đến sản xuất và đời sống xã hội. Đổi mới nội dung, phương thức chỉ đạo, quản lý của các cơ quan nhà nước đối với báo điện tử; xây dựng các tờ báo điện tử ở nước ta có kỹ thuật và công nghệ hiện đại; đúng đắn, chân thực, phong phú về nội dung, sắc bén về tính định hướng, tính chiến đấu; có tính văn hóa, tính nghiệp vụ cao.

Chỉ thị số 30-CT/TW, của Bộ Chính trị khóa X, ban hành ngày 25-12-2013 về “Phát triển và tăng cường quản lý báo chí điện tử, mạng xã hội và các loại hình truyền thông khác trên internet”, chỉ rõ:
- Không ngừng đổi mới tư duy lãnh đạo, chỉ đạo và quản lý báo chí điện tử, mạng xã hội và các loại hình truyền thông khác trên internet theo kịp với sự phát triển của công nghệ internet, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong thời kỳ hiện nay.

- Chủ động, kiên trì thúc đẩy phát triển đúng hướng đi đôi với quản lý chặt chẽ, có hiệu lực, hiệu quả báo chí điện tử, mạng xã hội và các loại hình truyền thông khác trên internet.

- Tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo chủ động định hướng, cung cấp thông tin kịp thời để chi phối, làm chủ thông tin; lấy thông tin tích cực, chính thống lấn át, đấu tranh chống lại các thông tin sai trái, xấu độc, phản động trên internet.

- Coi trọng tuyên truyền, giáo dục, vận động người sử dụng internet tuân thủ luật pháp, chuẩn mực đạo đức xã hội, văn hóa, biết phân biệt đúng sai, thật giả, tích cực đấu tranh phê phán các thông tin sai trái, bịa đặt, vu cáo, độc hại trên internet đi đôi với tăng cường quản lý thông tin trên internet.

- Khuyến khích khai thác, phát triển những tiện ích, lợi thế của internet nói chung, báo chí điện tử, mạng xã hội và các loại hình truyền thông khác trên internet nói riêng.

- Tăng cường rà soát, bổ sung những chế tài đủ mạnh đối với việc đưa tin sai sự thật, bôi nhọ, xúc phạm đời tư các cá nhân, tổ chức, công dân, kích động, chia rẽ, chống phá Đảng, Nhà nước và gieo rắc sản phẩm văn hóa đồi trụy.

Trên cơ sở đó, Chính phủ đã xây dựng và ban hành Nghị định số 97/2008/NĐ-CP, ngày 28-8-2008, về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ internet và thông tin điện tử trên internet; Nghị định số 72/2013/NĐ-CP, ngày 15-7-2013, về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ internet và thông tin trên mạng và nhiều nghị quyết, chỉ thị, thông tư liên quan đến quản lý, phát triển của báo điện tử.

Như vậy, có thể khẳng định, báo chí điện tử, với những thế mạnh vượt trội của nó, sẽ trở thành loại hình báo chí chủ đạo tại Việt Nam cũng như phạm vi toàn cầu. Đó không còn là sự tranh cãi, mà đã được lý luận báo chí thế giới thừa nhận.

Vấn đề đặt ra ở đây là làm thế nào để báo chí Việt Nam nói chung, báo chí điện tử nói riêng, trong đó có Tạp chí Cộng sản điện tử, có những bước đi phù hợp với xu hướng phát triển tất yếu hiện nay.

Tạp chí Cộng sản điện tử - www.tapchicongsan.org.vn được phát lên mạng thử nghiệm từ ngày 02-9-2001, được xác định là “cánh tay nối dài” của Tạp chí Cộng sản. Đến nay, ngoài trang tiếng Việt và tiếng Anh, Tạp chí Cộng sản điện tử đã mở thêm các trang tiếng Lào và tiếng Trung; lượng người truy cập cũng không ngừng tăng, vượt mức 1 triệu người/tháng. Những thành tích của Tạp chí Cộng sản điện tử là rất đáng trân trọng và thể hiện sự năng động, sáng tạo của cơ quan trong phát triển báo chí điện tử phù hợp xu hướng hiện nay.

Tuy nhiên, xét một cách khách quan, nhiều nhà nghiên cứu báo chí cho rằng Tạp chí Cộng sản điện tử chưa phát triển tương xứng tiềm năng, vẫn còn những điểm mạnh của báo chí điện tử nói chung chưa được sử dụng hoặc sử dụng hiệu quả.

Ở đây, chủ yếu đề cập sức hấp dẫn về mặt hình thức, tất nhiên, trong chừng mực nào đó, hấp dẫn hình thức cũng liên quan chặt chẽ với nội dung, nhất là đối với đặc trưng của báo chí điện tử; đặt Tạp chí Cộng sản điện tử trong các đặc trưng của báo chí điện tử để đề ra các đề xuất nâng cấp hiệu quả. Đồng thời với đó, cần sớm xác định và khẳng định đặc trưng của thông tin trên Tạp chí Cộng sản điện tử.

Một số đề xuất để nâng cao sự hấp dẫn của Tạp chí Cộng sản điện tử

“Đặc trưng” của thông tin

Báo và tạp chí có những tiêu chuẩn, tiêu chí, sức hấp dẫn riêng. Báo điện tử và tạp chí điện tử cũng vậy. Mặc dù được gọi chung là báo chí điện tử, và có cùng cơ sở lý luận, nhưng rõ ràng giữa báo và tạp chí điện tử vẫn có một số đặc trưng khác nhau. Và cũng tùy từng tính chất báo, tạp chí mà nội dung thông tin sẽ có những khác biệt. Sự hấp dẫn riêng làm nên “đặc trưng” thông tin của mỗi báo điện tử.

Theo chúng tôi, “đặc trưng” thông tin của Tạp chí Cộng sản điện tử chính là tính lý luận chính trị. Điều này đã được Tạp chí Cộng sản điện tử nói riêng, các ấn phẩm của Tạp chí Cộng sản nói chung, làm rất tốt trong thời gian qua. Bên cạnh nội dung mang tính lý luận chính trị cao, hình thức thể hiện, cách lựa chọn tin, bài, lựa chọn tác giả xuất hiện trên Tạp chí Cộng sản điện tử, thậm chí là từng câu chữ, cách hành văn,… cũng cần tiếp tục thể hiện “đặc trưng” của tạp chí hàng đầu, cơ quan lý luận và chính trị của Trung ương Đảng.

Để nâng cao sức hấp dẫn về thông tin của Tạp chí Cộng sản điện tử, đòi hỏi một chiến lược phát triển đúng đắn về định hướng tuyên truyền; xây dựng đội ngũ cán bộ đủ năng lực thực hiện nhiệm vụ, về tổ chức, thực hiện tin, bài lẫn kỹ năng, nghiệp vụ báo chí điện tử; xây dựng đội ngũ cộng tác viên có trình độ chuyên môn cao… Trong thực hiện tin, bài cần chú trọng sự hấp dẫn thể hiện qua tính lý luận chính trị, sự phân tích chuyên sâu, toàn diện - đây là điểm khác giữa tạp chí điện tử với báo điện tử.

Tăng khả năng tích hợp đa phương tiện

Đây chính là thế mạnh giúp báo điện tử trong tương lai sẽ trở thành kênh truyền thông chủ đạo. Khả năng tích hợp đa phương tiện của báo chí điện tử ít nhất có hai dạng thức, mà không loại hình báo chí nào khác có thể có được:

- Tích hợp nhiều phương thức truyền thông trên một địa chỉ báo chí điện tử. Trên báo chí điện tử, người ta thấy hình bóng của cả báo in, phát thanh, truyền hình.

- Tích hợp đa phương tiện ngay trong từng tin, bài. Tại mỗi tin, bài, có thể có cả phần audio, video, thông tin đồ họa, phóng sự ảnh,… bên cạnh thông tin là chữ (text). Điều đó đem lại cảm giác chân thực, đáng tin cậy cũng như sự hào hứng với tâm lý người tiếp nhận thông tin.

Hiện nay, những báo điện tử lớn trên thế giới đều đã thực hiện được 2 hình thức đa phương tiện trên nhưng với báo điện tử ở Việt Nam thì còn khá hạn chế.

Đối với Tạp chí Cộng sản điện tử, bước đầu đã có các video, phóng sự ảnh được đưa lên, nhưng số lượng vẫn rất hạn chế. Và Tạp chí cũng chưa có các thông tin video, audio hay đồ họa trong các tin, bài. Như vậy, Tạp chí Cộng sản điện tử chưa khai thác được thế mạnh nhất của báo chí điện tử.

Tuy nhiên, để thực hiện khả năng tích hợp đa phương tiện, đòi hỏi khá nhiều về vật lực cũng như trình độ phóng viên, biên tập viên. Mặt khác, với tính chất là tạp chí điện tử, cũng không nên và không thể đi theo hướng là sản xuất các chương trình thời sự video hay audio. Theo chúng tôi, có thể thực hiện một số giải pháp để tăng khả năng tích hợp đa phương tiện của Tạp chí Cộng sản điện tử, như sau:

- Tăng cường thông tin đồ họa. Đặc điểm của báo điện tử là không nên quá dài dòng, còn đặc điểm của Tạp chí lại là không thể chỉ bao gồm các thông tin mang tính phản ánh, mà phải bảo đảm có tính lý luận chính trị, có bình luận bày tỏ quan điểm,… Thông tin đồ họa không chỉ làm cho tin, bài ấn tượng hơn, mà nó còn rút ngắn độ dài của bài viết một cách hợp lý. Bên cạnh đó, đẩy mạnh việc sử dụng các phóng sự ảnh nhưng phải được trình bày hiện đại, mỹ thuật hơn và có chủ đề rõ ràng chứ không thuần túy như một bộ sưu tập ảnh.

- Tăng cường thông tin video, audio. Thông tin hình ảnh, âm thanh có tác động về mặt cảm xúc cũng như tính khách quan, chân thực tốt hơn thông tin bằng chữ, đồng thời cũng giúp giảm bớt diện tích tin, bài. Đối với Tạp chí Cộng sản điện tử, đó có thể là các video hội thảo, phát biểu; video, audio các đoạn phỏng vấn liên quan bài viết. Nguồn phát có thể do biên tập viên, phóng viên thực hiện hoặc khai thác lại từ các nguồn chính thống. Nên có thông tin audio/video đối với các bài phỏng vấn, phóng sự để tăng tính xác thực của thông tin.

Tăng cường tính liên kết, kết nối thông tin

Một thế mạnh khác mà chỉ có báo chí điện tử mới có đó là tính liên kết, kết nối thông tin rộng mở, dựa trên việc không bị các giới hạn, hạn chế về không gian, thời gian. Nhờ đó, báo chí điện tử tăng cường thêm sức mạnh thông tin tổng hợp của nó. Đồng thời, với bạn đọc ham hiểu biết, cũng không mất nhiều thời gian để theo dõi chiều sâu của thông tin. Sức mạnh liên kết thông tin nằm ở chỗ:

- Sự liên kết bằng từ khóa trong tin, bài. Bằng các từ khóa trong nội dung tin, bài, người đọc có thể nhanh chóng tiếp nhận các thông tin liên quan, có thể thông tin mang tính chú thích, thông tin mở rộng; theo dõi tin, bài cùng nhóm, cùng sự kiện…

- Sự liên kết theo chủ đề thông tin. Đó có thể là các thông tin tham chiếu nhằm mở rộng nội dung; thông tin theo dòng chủ đề.

- Liên kết với công cụ tìm kiếm, dùng để tìm kiếm trong chính báo chí điện tử đó hoặc tìm kiếm ra bên ngoài.

- Liên kết giữa các báo chí điện tử với nhau.

Hiện nay, Tạp chí Cộng sản điện tử mới có phần công cụ tìm kiếm (nhưng chưa được tốt) nên chưa bảo đảm được tính tổng hợp, đa chiều của thông tin. Để khắc phục được vấn đề này, đòi hỏi cần có sự đầu tư nâng cấp website cũng như đào tạo nghiệp vụ cho biên tập viên, phóng viên. Theo chúng tôi, một số nội dung có thể thực hiện nhằm làm Tạp chí Cộng sản hấp dẫn hơn, bao gồm:

- Tăng tính liên kết thông tin trong từng tin, bài về các nội dung liên quan. Chẳng hạn, chuyển các chú thích, các thông tin bổ sung thành các box nổi, chỉ cần bạn đọc đưa chuột tới thì box sẽ hiện ra thay vì phải đến cuối bài mới có thể theo dõi. Trong tin, bài có một số từ khóa, link sang các nội dung tin bài khác nội dung liên quan. Điều này, nhiều tờ báo điện tử khác đã làm, Tạp chí Cộng sản điện tử cũng có thể làm được.

- Liên kết thông tin theo chủ đề. Các tin, bài có nội dung liên quan trên Tạp chí Cộng sản điện tử hoặc phản ánh cùng một sự việc theo diễn tiến thời gian nên được sắp xếp trên cùng một giao diện của một tin, bài cụ thể, giúp người xem có thể tiếp nhận được thông tin tổng hợp, có chiều sâu.

- Ngoài việc nhóm thông tin theo tin mới nhất, nên tổ chức các nhóm thông tin quan trọng nhất, thông tin theo lĩnh vực, thông tin đọc nhiều… Đặc biệt nên chú trọng việc thực hiện tổ chức mục các thông tin quan trọng nhất, đó là cách nhìn, là tính lý luận chính trị của Tạp chí Cộng sản điện tử.

Tăng cường tính tương tác

Tương tác là thế mạnh của báo chí điện tử. Phát thanh, truyền hình trực tiếp cũng có tính tương tác cao nhưng việc thực hiện tốn kém hơn và yếu hơn về tính lưu trữ. Tương tác hấp dẫn bạn đọc bởi thông tin được mang tính hai chiều. Sự tương tác giúp báo điện tử đạt các ý nghĩa:

- Bạn đọc trở thành một phần của nội dung truyền thông, có thể bày tỏ thái độ, phản biện với nội dung tin, bài. Đó đương nhiên trở thành một trong những thước đo hiệu quả thông tin.

- Nội dung bạn đọc phản biện lại là một trong những kênh thông tin phản hồi hữu hiệu.

- Mở rộng độ “phủ” của thông tin khi bạn đọc có thể chia sẻ thông tin lên các mạng xã hội; hoặc ít nhất là bạn bè, người thân của người đó cũng biết bạn đọc quan tâm tin, bài.

Tạp chí Cộng sản điện tử do những khó khăn về nhân lực, vật lực nên hiện chưa tạo ra cơ chế tương tác giữa người đọc với tòa soạn về tin, bài. Điều này khiến cho một trong những thế mạnh của báo chí điện tử chưa được khai thác. Theo chúng tôi, thời gian tới, nên nghiên cứu tạo chức năng phản hồi thông qua comment, like, chia sẻ trên mạng xã hội,… trên Tạp chí Cộng sản điện tử. Về mặt quản lý nội dung phản hồi, cũng cần có các admin website để lọc, lựa chọn các thông tin,… bởi thực tế, cũng không một báo chí điện tử nào có chức năng phản hồi tức thì, mọi nhận xét của bạn đọc đều được quản trị mạng thẩm định trước. Tính tương tác còn ở chỗ bạn đọc có thể phản hồi ý kiến bằng hình thức mail, chat, call tức thì tới Tạp chí Cộng sản điện tử ngay trên giao diện của tin, bài.

Tăng cường “không gian” thông tin

Lợi thế của báo chí điện tử là khả năng lưu trữ và liên kết thông tin rất to lớn do không bị ràng buộc về không gian và thời gian. Khả năng này thể hiện qua việc báo chí điện tử có thể:

- Lưu trữ toàn bộ thông tin của bản thân báo, tạp chí điện tử.

- Lưu trữ số lượng lớn các tài liệu do cơ quan báo chí sưu tập, mua lại hay có chức năng truyền tải.

- Liên kết các thông tin từ các website khác.

- Tích hợp công cụ tìm kiếm hiệu quả.

Việc lưu trữ thông tin ngoài chức năng là cơ sở dữ liệu, còn khẳng định vị thế cơ quan báo chí, sự quan tâm độc giả; là hình thức giữ chân người truy cập,…

Tạp chí Cộng sản điện tử có thể là không gian lưu trữ toàn bộ nội dung của các ấn phẩm của Tạp chí Cộng sản, cơ sở dữ liệu của Tạp chí Cộng sản và một số tài liệu của Trung ương Đảng, liên kết với các cơ sở dữ liệu có nội dung liên quan hoạt động của Tạp chí,… và được tích hợp công cụ tìm kiếm nội bộ, tìm kiếm bên ngoài mạnh mẽ, hiệu quả.../.

--------------------------------

1. Xem: http://www.thanhnien.com.vn/the-gioi/bao-dien-tu-trang-tin-dien-tu-va-mang-xa-hoi-dinh-huong-phat-trien-va-quan-ly-525099.html