Người nghèo dân tộc thiểu số chiếm tỷ lệ cao

Nhân “Ngày quốc tế xóa đói giảm nghèo” (IDEP) và “Ngày vì người nghèo” (ngày 17-10) của Việt Nam, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội phối hợp với Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam và Đại sứ quán Ai - len tổ chức “Diễn đàn giảm nghèo - Tầm nhìn tương lai”. Tại diễn đàn, Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội Phạm Thị Hải Chuyền cho biết, trong hơn 2 thập niên qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước và sự nỗ lực không ngừng của toàn xã hội, mục tiêu giảm nghèo của Việt Nam thu được những kết quả quan trọng: tỷ lệ hộ nghèo cả nước giảm từ 58% (năm 1993) xuống còn dưới 10% theo tiêu chuẩn quốc gia; kết cấu hạ tầng thiết yếu ở các huyện, xã nghèo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số được tăng cường; đời sống của người dân không ngừng được cải thiện về sinh kế và tiếp cận các dịch vụ xã hội. Việt Nam được Liên hợp quốc đánh giá là một trong các nước có thành tích giảm nghèo ấn tượng nhất. Trong bối cảnh khủng khoảng kinh tế toàn cầu, Đảng và Nhà nước ta vẫn tiếp tục ưu tiên nguồn lực cho giảm nghèo và an sinh xã hội. Nhiều chính sách hỗ trợ cho người nghèo, hộ nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số được ban hành mới, góp phần ổn định xã hội và đời sống của người nghèo.

“Báo cáo nghiên cứu rà soát các chính sách dân tộc và đề xuất xây dựng hệ thống chính sách dân tộc thiểu số đến năm 2020” của UNDP chỉ ra rằng, với những khó khăn đặc thù của vùng dân tộc thiểu số (bao gồm: vùng trung du miền núi phía Bắc, vùng Trung Bộ, vùng Tây Nguyên, vùng Tây Nam Bộ) nên nhìn chung, kinh tế - xã hội tại các vùng chưa phát triển; kết cấu hạ tầng mặc dù được quan tâm, nhưng chưa đáp ứng yêu cầu sản xuất, kinh doanh; tỷ lệ mù chữ, bỏ học của trẻ em còn cao; tỷ lệ lao động được đào tạo nghề rất thấp; trình độ của cán bộ còn hạn chế; các vấn đề liên quan đến văn hóa, y tế, chăm sóc sức khỏe… còn nhiều bất cập và có khoảng cách khá xa so với mức chung của cả nước.  Ở một số khu vực như Tây Bắc, Tây Nghệ An, Tây Thanh Hóa, nhiều xã có tỷ lệ hộ nghèo từ 80 - 85%. Xem xét dưới góc độ đa chiều, có thể thấy, người nghèo dân tộc thiểu số không chỉ nghèo về thu nhập, mà còn gặp rất nhiều khó khăn về điều kiện sống, về tiếp cận các phúc lợi xã hội khác.

Tuy nhiên, Việt Nam cũng đứng trước những thách thức lớn, đó là: tốc độ giảm nghèo không đồng đều, chưa bền vững; tỷ lệ nghèo giảm nhanh ở các huyện, xã nghèo nhưng có nơi tỷ lệ hộ nghèo vẫn còn trên 50%, có nơi lên đến trên 60% - 70%; tỷ trọng hộ nghèo là người dân tộc thiểu số chiếm 47% tổng số hộ nghèo cả nước; thu nhập bình quân của hộ dân tộc thiểu số chỉ bằng 1/6 mức thu nhập bình quân của cả nước; khoảng cách chênh lệch giàu nghèo tăng từ 9,2 lần (năm 2010) lên 9,4 - 9,5 lần (năm 2012).

Công tác giảm nghèo chưa hoàn thành, thậm chí ngày càng khó khăn hơn về nhiều mặt. Mặc dù đã có hàng triệu hộ gia đình Việt Nam thoát nghèo, nhiều hộ có thu nhập cận chuẩn nghèo, song, vẫn có nhiều hộ nằm trong nhóm dễ tái nghèo. Nghèo dân tộc thiểu số là một thách thức dai dẳng và là trọng tâm của nhiều chính sách hỗ trợ của các cơ quan, tổ chức trong nước và quốc tế. 

Để người dân tự vươn lên thoát nghèo

Thứ trưởng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Sơn Phước Hoan cho biết, công tác dân tộc trong những năm qua được Đảng và Nhà nước chú trọng, thường xuyên chỉ đạo thực hiện. Các chương trình như Chương trình 134, 135, Chương trình 167,… tiếp tục được quan tâm, góp phần làm thay đổi bộ mặt các xã khó khăn trên địa bàn vùng dân tộc thiểu số. Tuy vậy, “các chính sách hỗ trợ người nghèo vùng dân tộc thiểu số cần được kết hợp với nhau mới có thể tạo sự bứt phá trong công tác giảm nghèo” - ông Sơn Phước Hoan nhấn mạnh. 

Vụ trưởng, Chánh Văn phòng quốc gia về Giảm nghèo, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội Ngô Trường Thi cho biết, thời gian qua, Việt Nam đã tích cực triển khai các hoạt động, như: thay đổi phương pháp tiếp cận nghèo đói; xây dựng kế hoạch tổ chức đánh giá giữa kỳ mục tiêu giảm nghèo giai đoạn 2013 - 2015,… và đang tiến hành tổ chức xây dựng Đề án Giảm nghèo đa chiều, trong đó tập trung nghiên cứu cơ sở lựa chọn các chiều đo lường nghèo đói; rà soát các chính sách hiện hành nhằm tạo cơ hội cho người nghèo tiếp cận các nhu cầu cơ bản, tối thiểu, đề xuất những nội dung để bảo đảm mức tối thiểu về một số dịch vụ xã hội cơ bản cho người dân; xây dựng mức sống tối thiểu làm cơ sở đo lường nghèo đa chiều… 

Quan điểm xây dựng các chính sách đối với các vùng dân tộc thiểu số đã thay đổi, từ chỗ xác định phát triển là làm cho miền núi tiến kịp miền xuôi, đến nay chuyển sang phát huy nội lực của người dân tộc thiểu số trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội, tôn trọng và phát huy bản sắc, tinh hoa, tập quán của người dân tộc thiểu số… Như vậy, để thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững từ nay đến năm 2020, Bộ trưởng Phạm Thị Hải Chuyền lưu ý, cần tập trung một số nhiệm vụ cụ thể sau: 

- Tiếp tục ưu tiên các nguồn lực cho vùng nghèo nhất, khu vực đồng bào dân tộc thiểu số, đồng thời huy động sự tham gia của cả hệ thống chính trị, cộng đồng xã hội cùng thực hiện các mục tiêu giảm nghèo, thu hẹp khoảng cách.

- Xây dựng, ban hành các chính sách hỗ trợ mới theo hướng mở rộng đối tượng là hộ mới thoát nghèo, hộ cận nghèo nhằm hạn chế tình trạng tái nghèo. Các chính sách được thiết kế theo nguyên tắc: hộ nghèo được ưu tiên nhất, sau đó đến hộ mới thoát nghèo và hộ cận nghèo.

- Khuyến khích, tăng cường tính tự chủ, vươn lên của người nghèo, giúp người nghèo tự giác, chủ động thực hiện và có trách nhiệm hơn nữa để vươn lên thoát nghèo. Vì vậy, trong giai đoạn tới, chính sách giảm nghèo cần được gắn với điều kiện, hạn chế việc hỗ trợ cho không; đồng thời quy định thời hạn tối đa hộ nghèo được hỗ trợ chính sách (từ 3-5 năm) nhằm khắc phục tư tưởng trông chờ, ỷ lại. 

- Chuyển đổi phương pháp tiếp cận đo lường nghèo đói từ đơn chiều sang đa chiều nhằm tăng độ bao phủ của chính sách tới các đối tượng và thực hiện mục tiêu giảm nghèo hiệu quả hơn. Đây cũng là phương pháp tiếp cận được Liên hợp quốc và Ngân hàng Thế giới khuyến nghị các quốc gia cần nhanh chóng chuyển đổi trong giải quyết mục tiêu nghèo đói trong thời gian tới. 

- Tiếp tục tăng cường quan hệ đối tác, hợp tác hiệu quả với các tổ chức quốc tế nhằm trao đổi kinh nghiệm, vốn và kỹ thuật cho công cuộc giảm nghèo…

Với chủ đề “Cùng nhau hướng đến một thế giới không phân biệt đối xử: kế thừa kinh nghiệm và hiểu biết về người nghèo cùng cực”, Điều phối viên Liên hợp quốc tại Việt Nam P. Mê-ta cho rằng, để thu hẹp khoảng cách phát triển và bảo đảm các nhóm dân cư đạt được mục tiêu Thiên niên kỷ vào năm 2015, việc xây dựng kế hoạch toàn diện để đẩy nhanh tiến độ thực hiện mục tiêu Thiên niên kỷ ở những vùng còn chưa đạt được là cần thiết. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, nhiều giải pháp giảm nghèo có thể tìm thấy ngay tại chính cộng đồng nghèo. Việc khuyến khích người nghèo, giúp họ tự tìm ra cách thức giảm nghèo và thu hút sự tham gia của họ vào quá trình lập kế hoạch, giám sát là những yếu tố giúp giảm nghèo bền vững./.