Những sự kiện quốc tế đáng chú ý trong tuần (từ ngày 10-1-2011 đến ngày 16-1-2011)

TCCSĐT - Ngày 16-1-2011, Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN (AMM Retreat) đầu tiên trong năm 2011 đã khai mạc tại thủ phủ Lôm-bốc (Lombok) thuộc tỉnh Tây Nu-xa Teng-ga-ra (West Nusa Tenggara) của In-đô-nê-xi-a. Tại hội nghị, các Ngoại trưởng ASEAN đã thảo luận và nhất trí định hướng, quyết tâm tạo bước tiến quan trọng xây dựng Cộng đồng ASEAN vào năm 2015 trên ba trụ cột là chính trị - an ninh, kinh tế và văn hóa - xã hội.

1. Mỹ - Trung nối lại trao đổi quân sự cấp cao

Ngày 10-1-2011, trong cuộc hội đàm tại Trung Quốc, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Rô-bớt Ghết (Robert Gates) và người đồng cấp phía Trung Quốc Lương Quang Liệt đã nhất trí nối lại trao đổi quân sự cấp cao. Theo đó, hai bên đã đạt được đồng thuận về nỗ lực mở rộng lợi ích chung, tăng cường trao đổi và đối thoại sâu rộng, thiết lập các cơ chế trao đổi hoạt động giữa quân đội hai nước. Đồng thời, hai bên cam kết tránh hiểu lầm, các bất đồng nên được giải quyết thông qua đối thoại nhằm đảm bảo quan hệ quân sự được phát triển đúng hướng. Cùng ngày, ông Rô-bớt Ghết đã có các cuộc gặp riêng rẽ với Phó Chủ tịch nước Tập Cận Bình và Phó Chủ tịch Quân ủy trung ương Từ Tài Hậu. Chuyến thăm của Bộ trưởng Rô-bớt Ghết tới Trung Quốc, diễn ra chỉ vài ngày trước chuyến thăm Mỹ của Chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Đào, là một trong những hoạt động quân sự cấp cao đã được lên kế hoạch, song bị đình lại sau khi Bộ Quốc phòng Mỹ quyết định bán lượng vũ khí tổng trị giá gần 6,4 tỉ USD cho Đài Loan (Trung Quốc) hồi tháng 1-2010.

2. Phát hiện thịt lợn nhiễm đi-ô-xin tại Đức

Ngày 11-1-2011, người phát ngôn Bộ Bảo vệ người tiêu dùng ở một bang thuộc miền Bắc Đức cho biết, lần đầu tiên nước này đã phát hiện thịt lợn bị nhiễm đi-ô-xin. Theo nguồn tin trên, các chuyên gia thú y đã phát hiện hàm lượng độc tố đi-ô-xin cao hơn mức bình thường khi làm thử nghiệm mẫu thịt của một con lợn đang mổ tại một trại nuôi lợn. Ngay sau khi phát hiện, các nhà chức trách đã quyết định thiêu hủy toàn bộ số lợn nuôi ở trang trại (lên tới vài trăm con), thay vì giết mổ bán ra thị trường. Ngày 14-1, Bộ Nông nghiệp Đức đã công bố hàng loạt biện pháp nhằm cải thiện các tiêu chuẩn chất lượng thức ăn chăn nuôi. Theo đó, các doanh nghiệp sản xuất các loại chất béo sử dụng cho thức ăn nuôi sẽ phải tuân theo một trình tự đăng ký mới và phải tách biệt kỹ càng giữa sản phẩm dành cho công nghiệp với sản phẩm dành cho chăn nuôi. Bên cạnh đó, các nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi cũng phải bảo đảm chất lượng sản phẩm của mình bằng cách thực hiện các xét nghiệm về các thành phần thức ăn và trình kết quả lên các cơ quan chức năng. Đức sẽ thành lập một một cơ chế báo động sớm dựa trên tổng hợp các kết quả này. Ngoài ra, Đức cũng dự kiến yêu cầu châu Âu thông qua một danh sách các sản phẩm được phép sử dụng cho thức ăn chăn nuôi ở quy mô khu vực.

3. Nguy cơ tái diễn khủng hoảng lương thực năm 2008 

Ngày 11-1-2011, trong một cuộc trả lời phỏng vấn báo Pháp, chuyên gia về lương thực Liên hợp quốc Ô-li-vơ đờ Xchắt-tơ (Olivier de Schutter) đã nhận định, đang có những dấu hiệu về sự bắt đầu của một cuộc khủng hoảng lương thực trên thế giới giống như năm 2008. Theo chuyên gia của Liên hợp quốc, hiện nay, khoảng 80 quốc gia trên thế giới đang phải đối mặt với tình trạng thiếu lương thực. Những khu vực bị đe doạ nhiều nhất là các nước ở Bắc và Trung Phi, tiếp đó là các nước châu Á như: Áp-ga-ni-xtan, Mông Cổ hay CHDCND Triều Tiên. Tình trạng thiếu lương thực càng trở nên nghiêm trọng đối với các quốc gia phải nhập khẩu lương thực nhưng lại thiếu ngoại tệ để làm việc đó. Cũng như năm 2008, xét tổng thể, thế giới không bị thiếu hụt lương thực, nhưng nhiều thông tin về thời tiết bất lợi như cháy rừng ở Nga, nắng nóng ở U-crai-na hay mưa lớn ở Ô-xtrây-li-a… khiến nhiều nhà phân phối có xu hướng ghim hàng, trong khi người mua lại tìm cách mua hàng càng sớm càng tốt. Chính điều đó đã đẩy giá lương thực tăng cao. Theo ông Xchắt-tơ, các quốc gia cần tìm cách tăng cường kho dự trữ lương thực để tránh tình trạng tăng giá. Bên cạnh đó, các giao dịch liên quan đến thực phẩm cần phải minh bạch hơn, nhằm tránh tình trạng đầu cơ tăng giá.

4. Nhật Bản mua trái phiếu ơ-rô

Ngày 11-1-2011, Nhật Bản đã mua trái phiếu thuộc Quỹ ổn định tài chính châu Âu (EFSF) nhằm giúp ổn định khu vực đồng tiền chung châu Âu, vốn đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng nợ công và thâm hụt ngân sách. Theo thông báo của Bộ Tài chính Nhật Bản, nước này có thể sẽ mua khoảng 1 tỉ ơ-rô trái phiếu, chiếm 20% tổng số vốn mà châu Âu đang huy động trong khuôn khổ Quỹ ổn định tài chính châu Âu. Theo các nhà phân tích, lý do khiến cho ơ-rô sụt giá trở lại là vì thông báo mua trái phiếu châu Âu, nhưng Nhật Bản lại cho biết, sẽ sử dụng nguồn dự trữ ngoại tệ bằng đồng ơ-rô của mình để mua, nên không tác động tới lượng đồng ơ-rô trên thị trường. Dù vậy, quyết định của Nhật Bản mua trái phiếu châu Âu sau quyết định trước đó của Trung Quốc cũng là một tín hiệu tích cực, góp phần gia tăng niềm tin của các nhà đầu tư vào đồng ơ-rô và giúp ổn định đồng tiền này.

5. Giá dầu tiếp tục “leo thang” 

Ngày 11-1-2011, giá dầu thế giới đã tăng 2% lên trên ngưỡng 91 USD/thùng do hai giếng dầu ở Biển Bắc bị đóng cửa thổi bùng những lo ngại về nguồn cung trên thị trường vốn đã chịu áp lực từ việc đường ống dẫn dầu xuyên A-lát-xca, tuyến đường vận chuyển 12% sản lượng dầu của Mỹ, tiếp tục ngày thứ tư bị đóng cửa. Tại Niu-Oóc, kết thúc phiên 11-1, giá dầu ngọt nhẹ giao tháng 2-2011 tăng 1,86 USD lên 91,11 USD/thùng; còn tại Luân Đôn, giá dầu Bren (Brent) Biển Bắc cùng kỳ hạn tăng 1,91 USD lên 97,61 USD/thùng, sau khi có lúc chạm 97,82 USD/thùng - mức cao nhất kể từ ngày 1-10-2008. Sang ngày 12-1-2011, tại Sàn giao dịch điện tử Xinh-ga-po, giá dầu ngọt nhẹ giao tháng 2-2011 tiếp tục tăng 21 xu lên 91,32 USD/thùng, còn giá dầu Bren Biển Bắc giao cùng kỳ giảm 2 xu xuống 97,59 USD/thùng. Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA) dự báo, giá trung bình của dầu Tây Tếch-dát (WTI) trong năm 2011 sẽ đứng ở mức 93 USD/thùng, tăng 14 USD so với mức giá của năm ngoái. Đối với năm 2012, EIA cho rằng giá dầu WTI sẽ tiếp tục xu hướng đi lên, với mức giá trong quý IV trung bình khoảng 99 USD/thùng.

6. Thỏa thuận hạt nhân dân sự Nga - Mỹ có hiệu lực

Ngày 12-1-2011, thỏa thuận hạt nhân dân sự giữa Mỹ và Nga ký kết năm 2008 chính thức có hiệu lực. Thỏa thuận này cho phép Mỹ và Nga trao đổi công nghệ năng lượng hạt nhân, tham gia liên doanh thương mại điện hạt nhân, và phối hợp chặt chẽ với nhau nhằm ngăn chặn mọi hoạt động phổ biến vũ khí hạt nhân. Thỏa thuận này có hiệu lực sau khi Đại sứ Mỹ Giôn Bây-le (John Beyrle) và Thứ trưởng Ngoại giao Nga Xéc-gây Ri-a-khốp (Sergei Ryabkov) trao đổi các công hàm ngoại giao. Mặc dù thỏa thuận này ký năm 2008, nhưng lúc đó xảy ra cuộc xung đột quân sự giữa Nga và Gru-di-a nên phía Mỹ đã gác lại việc phê chuẩn thỏa thuận. Để cải thiện quan hệ với Nga, Tổng thống Mỹ Ba-rắc Ô-ba-ma sau khi nhậm chức đã chuyển Thỏa thuận này lên Quốc hội vào tháng 5-2010 và được Quốc hội Mỹ thông qua hồi tháng 12-2010.

7. EC muốn mở rộng cơ chế cứu trợ khủng hoảng nợ

Ngày 12-1-2011, Ủy viên Ủy ban châu Âu (EC) phụ trách các vấn đề kinh tế và tiền tệ Ô-li Ren (Olli Rehn) đề nghị mở rộng quy mô quỹ cứu trợ khủng hoảng, được thành lập để hỗ trợ các nước có nguy cơ vỡ nợ công trong khu vực. Cụ thể, EU phải tăng cường và mở rộng phạm vi hoạt động của Quỹ ổn định tài chính châu Âu (EFSF), cũng như Cơ chế ổn định tài chính dài hạn, sẽ được thành lập sau khi EFSF hết hiệu lực vào năm 2013. Ông Ren đưa ra lời kêu gọi trên trong bối cảnh Bồ Đào Nha đã phải chấp nhận phí tổn vay mượn cao đến mức nguy hiểm nhằm tránh phải xin cứu trợ vỡ nợ, trong khi Tây Ban Nha đang có nguy cơ rơi vào vòng xoáy khủng hoảng nợ công. Sau khi xảy ra cuộc khủng hoảng nợ công ở Hy Lạp tháng 5-2010, EU đã cam kết đóng góp 440 tỉ ơ-rô cho quỹ cứu trợ ngắn hạn trị giá 750 tỉ ơ-rô (hơn 1.000 tỉ USD) phối hợp với Quỹ Tiền tệ Quốc tế. Trên thực tế, EU chỉ có khả năng cho vay 250 tỉ ơ-rô, phần còn lại được sử dụng như vật đảm bảo để vay mượn trên thị trường với lãi suất thấp. Theo tạp chí Phố Uôn của Mỹ và báo Đai Oen (Die Welt) của Đức, EU đang cân nhắc nâng khả năng cho vay lên 440 tỉ ơ-rô. Điều này đồng nghĩa các nước Khu vực đồng ơ-rô phải tăng phần đóng góp của mình.

8. Báo cáo triển vọng kinh tế toàn cầu năm 2010 của WB

Ngày 12-1-2011, trong Báo cáo triển vọng kinh tế toàn cầu năm 2010, Ngân hàng thế giới (WB) dự báo kinh tế toàn cầu sẽ tăng trưởng 3,3% trong năm nay sau khi đã tăng 3,9% trong năm 2010, và năm 2012 có thể đạt tốc độ tăng trưởng 3,6%. Theo báo cáo, các nước đang phát triển vốn đóng vai trò dẫn đầu trong sự phục hồi kinh tế toàn cầu sau khủng hoảng tài chính, dự kiến sẽ đạt mức tăng trưởng 6% trong năm 2011, giảm so với 7% của năm 2010, và sẽ nhích lên 6,1% trong năm 2012. Mức tăng trưởng này bỏ xa các nước thu nhập cao, những nước được cho là tăng trưởng 2,8% trong năm 2010, 2,4% trong năm 2011 và 2,7% trong năm 2012. Báo cáo cũng dự đoán nền kinh tế Trung Quốc, nền kinh tế mới nổi lớn nhất thế giới, đạt tăng trưởng 8% trong năm 2011 và 7,8% trong năm 2012. WB cũng cho rằng, các nước thu nhập cao và các nước đang phát triển dự kiến sẽ lấy lại tốc độ tăng trưởng trong nửa cuối năm 2011 và "đạt mức gần với tiềm năng lâu dài". Thế nhưng, kinh tế toàn cầu nhìn chung vẫn tăng trưởng chưa đủ mạnh để dẫn tới sự phục hồi vững chắc, hoặc giúp giảm tỷ lệ thất nghiệp và tình trạng uể oải trong các khu vực kinh tế gặp nhiều khó khăn nhất. Thêm vào đó, những sức ép và rủi ro lớn tồn tại trong nền kinh tế toàn cầu có thể làm trệch hướng sự phục hồi ở những mức độ khác nhau.

9. IAEA tìm giải pháp cho khủng hoảng nguồn phóng xạ 

Ngày 13-1-2011, Giám đốc phụ trách các lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu của IAEA, ông Pa-blô A-đê-phang (Pablo Adelfang), nhấn mạnh nhu cầu cấp bách cải thiện độ tin cậy và ổn định của nguồn cung phóng xạ phục vụ y tế, đặc biệt là để sử dụng chẩn đoán và điều trị các bệnh đau tim và ung thư, nhưng cũng phải loại trừ hiểm họa từ nguồn nguyên liệu u-ra-ni có độ làm giàu cao (HEU). Việc phục hồi hai lò phản ứng hạt nhân của IAEA sản xuất các chất đồng vị phóng xạ cho y tế không có nghĩa là cuộc khủng hoảng đã chấm dứt. IAEA đang thúc đẩy dự án nghiên cứu (CRP) phối hợp 15 nước tham gia phát triển kỹ thuật sản xuất Mo-99 từ nguồn u-ra-ni có độ làm giàu thấp (LEU) để giải quyết tận gốc cuộc khủng hoảng này. Hơn một nửa trong số 15 nước này hiện đã vượt qua giai đoạn thử nghiệm, bắt đầu đi vào sản xuất quy mô nhỏ và vừa các chất đồng vị phóng xạ dành cho y tế trong năm 2011. IAEA tiếp tục thúc đẩy xây dựng các lò phản ứng nghiên cứu quy mô lớn đồng thời tiếp tục đa dạng hóa những nguồn cung các chất đồng vị này. Cuộc khủng hoảng nguồn cung chất đồng vị phóng xạ cho y tế bắt đầu từ cuối năm 2007 do nguồn cung các chất như Mô-li-đen-num-99 (molybdenum-99) và Tếch-ne-ti-um-99m (technetium-99m) bị cắt giảm từ 20-70%. Hai chất đồng vị phóng xạ này được sử dụng cho hơn 30 triệu ca chẩn đoán và điều trị các bệnh đau tim và ung thư hàng năm trên toàn cầu.

10. Công bố nguy cơ đối với thế giới trong năm 2011

Ngày 13-1-2011, Diễn đàn kinh tế thế giới (WEF), có trụ sở tại Giơ-ne-vơ (Thụy Sĩ), đã công bố báo cáo hằng năm về các nguy cơ đối với thế giới, theo đó, các nguy cơ này được chia ra làm ba nhóm lớn là tội phạm có tổ chức, tham nhũng và tính bấp bênh của các quốc gia; nguy cơ liên quan tới nguồn nước, lương thực và năng lượng; các nguy cơ gây bất ổn đối với kinh tế vĩ mô của thế giới. Sự bùng nổ về giá nguyên liệu được các chuyên gia của WEF đánh giá là vấn đề nhạy cảm nhất. Đây là những triệu chứng của vấn đề về dài hạn như nhu cầu về nước, lương thực và năng lượng trên thế giới sẽ gia tăng vào khoảng từ 30-50% trong hai thập kỷ tới. Tuy vậy, báo cáo nêu trên của WEF cho rằng các quốc gia trên thế giới vẫn chưa sẵn sàng đối phó với những vấn đề này về dài hạn. WEF đề xuất giảm sự can thiệp của các chính phủ để thị trường phản ánh giá thực của các nguyên liệu. Liên quan tới tội phạm có tổ chức - ma túy, mại dâm, làm hàng giả..., báo cáo của WEF cho rằng từ 7 tới 10% thương mại thế giới có liên quan tới hoạt động buôn bán bất hợp pháp. WEF đề xuất nhanh chóng thiết lập hình thức hợp tác quốc tế hiệu quả để giải quyết vấn nạn này. Nguy cơ cuối cùng mà báo cáo của WEF nêu ra là sự mất ổn định của kinh tế thế giới. Ngoài ra, cũng theo WEF, sự chia rẽ trong xã hội cũng là nguy cơ tiềm ẩn đối với thế giới.

11. Liên hợp quốc kêu gọi tăng cường hoạt động cứu trợ nhân đạo 

Ngày 13-1-2011, Liên hợp quốc đã kêu gọi cộng đồng thế giới đóng góp để lập các quỹ cứu trợ khẩn cấp các nhu cầu nhân đạo. Các cơ quan cứu trợ của Liên hợp quốc đang thúc đẩy các nỗ lực cứu trợ nhân đạo trong bối cảnh tình trạng nhân đạo khẩn cấp do xung đột, thiên tai tiếp tục tăng lên trên toàn cầu. Cuộc cứu trợ nhân đạo lớn nhất trong lịch sử Liên hợp quốc tiếp tục ở Hai-ti với ngân sách cứu trợ lên tới hơn 1 tỉ USD để đáp ứng các nhu cầu thiết yếu về nơi ở, lương thực và thuốc chữa bệnh cho 1,5 triệu nạn nhân của trận động đất hồi tháng 1-2010. Văn phòng Liên hợp quốc điều phối các vấn đề nhân đạo (OCHA) đã kêu gọi cộng đồng thế giới đóng góp để lập các quỹ cứu trợ khẩn cấp các nhu cầu nhân đạo tăng đột biến. Chính phủ Nhật Bản đã tài trợ gần 200 triệu USD, khoản đóng góp cứu trợ lớn nhất của một nước thành viên trong lịch sử cứu trợ nhân đạo của Liên hợp quốc, để đáp ứng các nhu cầu nhân đạo khẩn cấp. OCHA cũng đã gây quỹ 84 triệu USD trợ giúp những cộng đồng dân cư bị tác động của nạn đói, thiếu dinh dưỡng, bệnh tật, mất nhà ở và xung đột ở 15 khu vực khẩn cấp về nhân đạo nhưng lâu nay bị lãng quên trên toàn cầu như Xô-ma-li-a (Somalia), Cộng hoà Trung Phi, Bu-run-đi (Burundi), Ma-đa-ghát-xca (Madagascar)... Cao ủy Liên hợp quốc về người tị nạn (UNHCR) cũng tăng cường các hoạt động cứu trợ cho hàng chục nghìn người Bờ Biển Ngà bị mất nhà cửa buộc phải chạy sang nước láng giềng Li-bê-ri-a (Liberia) hoặc tị nạn ở ngay quê hương mình do cuộc tranh giành quyền lực hậu bầu cử ở Bờ Biển Ngà.

Ngày 16-1-2011, Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN (AMM Retreat) đầu tiên trong năm 2011 đã khai mạc tại thủ phủ Lôm-bốc (Lombok) thuộc tỉnh Tây Nu-xa Teng-ga-ra (West Nusa Tenggara) của In-đô-nê-xi-a. Tại hội nghị, các Ngoại trưởng ASEAN đã thảo luận và nhất trí định hướng, quyết tâm tạo bước tiến quan trọng xây dựng Cộng đồng ASEAN vào năm 2015 trên ba trụ cột là chính trị - an ninh, kinh tế và văn hóa - xã hội; tập trung thảo luận quy chế hoạt động của Nhóm điều phối thực hiện kết nối ASEAN; tiếp tục phát huy vai trò trung tâm của ASEAN trong những vấn đề liên quan tới cấu trúc khu vực đang hình thành, với sự tham gia chính thức của Mỹ, Nga vào Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS), thúc đẩy hợp tác, hòa bình và ổn định của nội khối và giữa ASEAN với các bên đối tác, đối thoại, nâng cao vai trò, vị thế của ASEAN trong cộng đồng toàn cầu. Đây cũng chính là những nội dung ưu tiên mà In-đô-nê-xi-a xác định và nêu lên cho năm Chủ tịch ASEAN 2011. Các Ngoại trưởng đã trao đổi quan điểm rộng rãi về các vấn đề quốc tế, khu vực, liên quan đến tình hình Mi-an-ma, Bán đảo Triều Tiên và vấn đề Biển Đông. Hội nghị cũng đã đề cập nhiều nội dung phát triển hạ tầng và đường bộ trong ASEAN, trong đó có dự án kết nối đường bộ từ Thái Lan, qua Lào tới miền Nam Trung Quốc, triển khai quỹ hạ tầng ASEAN, kết nối, hợp tác khai thác các tiềm năng to lớn về du lịch ở các nước thành viên ASEAN như Mi-an-ma, Việt Nam, In-đô-nê-xi-a./.