Hội thảo: “Đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, nâng cao thu nhập của người trồng lúa”

Dự hội thảo còn có hơn 50 đại biểu đại diện Văn phòng Trung ương Đảng, các Bộ: NN-PTNT, Công Thương, Tài nguyên và Môi trường; lãnh đạo các tỉnh, thành và lãnh đạo các Sở NN-PTNT vùng ĐBSCL, thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Nai; các nhà khoa học, chuyên gia ở nhiều Viện, trường đại học trong và ngoài nước; đại diện một số doanh nghiệp, hợp tác xã, trang trại, hộ nông dân tiêu biểu ở ĐBSCL.

Mục đích của hội thảo là chia sẻ và thảo luận các kết quả nghiên cứu giữa các tổ chức của Việt Nam và quốc tế về các vấn đề liên quan đến cơ cấu và thực trạng của ngành sản xuất lúa gạo Việt Nam; khuyến nghị một số vấn đề về chính sách và chiến lược quốc gia về an ninh lương thực, quản lý đất trồng lúa, thị trường và phát triển chuỗi sản xuất - kinh doanh lúa gạo ở ĐBSCL nói riêng và Việt Nam nói chung.

Phát biểu tại Hội thảo, Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Bùi Bá Bổng nhấn mạnh: Hơn 20 năm qua, từ khi thực hiện công cuộc đổi mới đến nay, Đảng và Chính phủ Việt Nam luôn xem phát triển lúa gạo là nhiệm vụ trung tâm trong phát triển nông nghiệp, đã đầu tư thích đáng cho việc xây dựng cơ sở hạ tầng, khoa học- công nghệ, khuyến nông, các chính sách hỗ trợ nông dân… và đã đạt được nhiều thành tựu ấn tượng trong sản xuất- kinh doanh lúa gạo. Từ năm 1990- 2010, Việt Nam luôn dẫn đầu các nước ASEAN về năng suất lúa với mức bình quân cả nước tăng từ 3,18 tấn/ha lên 5,3 tấn/ha; sản lượng lúa tăng từ 19 triệu tấn lên 40 triệu tấn/năm; xuất khẩu gạo từ 1,6 triệu tấn/năm tăng lên 6,7 triệu tấn/năm. Tuy nhiên, đại đa số nông dân trồng lúa hiện vẫn là những người nghèo (một khảo sát mới nhất của WB ở tỉnh An Giang cho thấy, trong sản xuất lúa, lợi nhuận bình quân đầu người chỉ đạt 3,8 triệu đồng/năm; tương đương 316.250 đồng/tháng. Trong khi đó, ngưỡng nghèo hiện nay là 400.000 đồng/người/tháng - NV); nhiều vùng chuyên trồng lúa là những vùng kém phát triển. Một trong những nguyên nhân là do khâu sản xuất lúa và tiêu thụ gạo chưa được tổ chức tốt; lợi ích giữa các khâu sản xuất- tiêu thụ- xuất khẩu chưa được chia sẻ công bằng; chưa đầu tư mạnh cho khâu tồn trữ lúa gạo; doanh nghiệp thiếu gắn kết với vùng nguyên liệu để nâng cao chất lượng sản phẩm và xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam; thiếu thận trọng trong việc chuyển đổi nhiều vùng đất trồng lúa màu mỡ sang sử dụng vào các mục đích phi nông nghiệp… Thứ trưởng Bùi Bá Bổng khẳng định: trước những thách thức lớn chung mang tính toàn cầu như biến đổi khí hậu (BĐKH), khủng hoảng lương thực, khủng hoảng năng lượng, dân số gia tăng… trong tương lai lúa gạo vẫn là trụ cột an ninh lương thực quốc gia của Việt Nam. Hội thảo được xem là một cơ hội giúp Chính phủ Việt Nam có thêm thông tin để hoạch định chiến lược mới cho phát triển lúa gạo trong 10-20 năm tới, biến những vùng trồng lúa thành những vùng phồn vinh của nông thôn Việt Nam, giúp người trồng lúa vươn lên khá giàu.

Đồng tình với Thứ trưởng Bùi Bá Bổng, bà Victoria Kwakwa, Giám đốc WB tại Việt Nam, hoan nghênh những thành tựu mà Việt Nam đã đạt được trong phát triển kinh tế nói chung và trong sản xuất - kinh doanh lúa gạo nói riêng hơn 2 thập kỷ qua. Tuy nhiên, khi đã vươn lên trở thành quốc gia có thu nhập trung bình, ngày càng hội nhập sâu vào thị trường thế giới, ngành sản xuất- kinh doanh lúa gạo Việt Nam cũng đang đứng trước những cơ hội và thách thức mới. Trong đó, những thách thức đáng quan tâm là: làn sóng cạnh tranh trong xuất khẩu gạo; nhu cầu tiêu dùng thay đổi; yêu cầu ngày càng cao về chất lượng, an toàn lương thực- thực phẩm; yêu cầu bảo vệ môi trường trước những tác động bất lợi của BĐKH toàn cầu; nhu cầu gia tăng thu nhập của nông dân; bẫy thu nhập trung bình… Để sớm vượt qua những thách thức này, đưa ngành sản xuất- kinh doanh lúa gạo nói riêng và sản xuất nông nghiệp Việt Nam nói chung phát triển bền vững, bà Victoria Kwakwa khuyến nghị: Chính phủ Việt Nam cần tăng cường hoàn thiện thể chế, sớm chuyển đổi những chủ trương, chính sách trong sản xuất – kinh doanh lúa gạo thành những cơ chế khuyến khích các doanh nghiệp, nông dân, nhà khoa học đẩy mạnh hợp tác, liên kết để gia tăng giá trị chuỗi sản xuất lúa gạo; đồng thời sớm nghiên cứu xây dựng những chính sách sản xuất lúa gạo phù hợp với tình trạng BĐKH toàn cầu, tạo điều kiện cho nông nghiệp- nông thôn Việt nam phát triển bền vững.

Tại hội thảo, các đại biểu đã thống nhất đề xuất một số khuyến nghị nhằm đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, gia tăng giá trị chuỗi sản xuất lúa gạo, nâng cao thu nhập cho người trồng lúa, đảm bảo hài hòa lợi ích các bên tham gia chuỗi sản xuất lúa gạo trong 10-20 năm tới. Cụ thể là:
- Tiếp cận linh hoạt hơn đối với quy hoạch sử dụng đất:
- Thực hiện các chiến lược hỗ trợ khác nhau ở cấp vùng và tỉnh; giữa những hộ gia đình khác nhau:
- Tách biệt hẳn các hệ thống và chiến lược đối với xuất khẩu gạo mang tính xã hội và thương mại :
- Chính phủ cần định hướng lại trọng tâm chuyển từ các chức năng thương mại sang tập trung vào các mục tiêu xã hội, “hàng hóa công” và quản trị rủi ro
Củng cố hệ thống thông tin an ninh lương thực; đặc biệt là công tác dự báo cây trồng, cảnh báo kịp thời về thời tiết, giám sát dịch bệnh, theo dõi thị trường và theo dõi dự trữ gạo.

Học tập kinh nghiệm quốc tế để thiết kế và thực hiện một hệ thống minh bạch dựa trên pháp luật để giảm thiểu những biến động quá mức về giá lương thực- thông qua hoạt động mua bán của nhà nước, quản lý dự trữ và mạng lưới an sinh xã hội có mục tiêu.

Tăng cường các nỗ lực quản lý để giảm thiểu tác động môi trường của việc gia tăng sản xuất lúa, đặc biệt ở các vùng đồng bằng. Đồng thời, tiếp tục nghiên cứu các tác động của các vấn đề trung hạn (như việc xây dựng các đạp thủy đầu nguồn sông Mê Công) và xây dựng chiến lược dự phòng…/.