Dấu ấn nước chủ nhà Canada

Hội nghị thượng đỉnh Nhóm 7 nền công nghiệp phát triển nhất thế giới (G7) năm nay diễn ra trong 2 ngày 08 và 09-6 tại vùng Charlevoix của tỉnh Quebec, Canada. Đây là lần thứ 6 Canada đảm nhận vai trò chủ nhà Hội nghị G7. Hội nghị năm nay diễn ra trong bối cảnh chính trị, kinh tế thế giới có những biến chuyển sâu sắc, khó lường với sự tham dự của Tổng thống/Thủ tướng các nước G7 (Mỹ, Anh, Pháp, Đức, Italy, Nhật Bản, Canada), Liên minh châu Âu, 12 nước khách mời (Việt Nam, Agentina, Bangladesh, Haiti, Jamaica, Kenia, Na Uy, Quốc đảo Marshall, Nam Phi, Rwanda, Senegal, Seychelles). Hội nghị còn có sự tham gia của Tổng Thư ký Liên hợp quốc, Tổng giám đốc Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), Tổng Thư ký Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), Giám đốc điều hành Ngân hàng Thế giới (WB).

Nước chủ nhà hy vọng Hội nghị là cơ hội để các nhà lãnh đạo, các bộ trưởng và các nhà làm chính sách của 7 nước cùng nhau tìm kiếm đồng thuận trong ứng phó với những thách thức chung toàn cầu, định hình xu hướng phát triển mới của thế giới và đạt được tiến bộ thực sự cho các mục tiêu đề ra. Các mục tiêu đó bao gồm: đầu tư vào những lĩnh vực tăng trưởng có lợi; chuẩn bị cho việc làm trong tương lai; tăng cường bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ; cùng hành động trong các vấn đề biến đổi khí hậu, đại dương, năng lượng sạch; và xây dựng một thế giới hòa bình, an toàn hơn.

Còn Hội nghị G7 mở rộng tập trung vào các vấn đề liên quan hỗ trợ các cộng đồng ven biển nâng cao khả năng ứng phó, phát triển nghề cá, bảo vệ môi trường và hệ sinh thái biển, xử lý rác thải nhựa trên đại dương và bảo đảm an ninh năng lượng. Đây là những vấn đề nóng mang tính cấp thiết trong bối cảnh biến đổi khí hậu cũng như ô nhiễm môi trường biển đang ảnh hưởng trực tiếp tới cuộc sống con người, trước hết là các cộng đồng ven biển.

Riêng với nước chủ nhà Canada, một trong các nội dung ưu tiên chính trong năm Chủ tịch G7 là thúc đẩy bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ. Chủ đề này đã được Canada lồng ghép toàn diện vào tất cả các nội dung thảo luận xuyên suốt trong cả năm 2018 để đảm bảo sẽ đạt được những tiến bộ thực chất và hiệu quả, làm nền tảng cho các hoạt động tiếp theo của G7 trong tương lai.

Để chuẩn bị và đảm bảo thành công cho Hội nghị thượng đỉnh G7, từ đầu năm đến nay, Canada đã tổ chức hàng loạt hội nghị cấp bộ trưởng về kinh tế, tài chính, an ninh và các hội nghị về thanh niên, phụ nữ, tổ chức xã hội dân sự… Tất cả các chủ đề được thảo luận đều là những vấn đề nóng nhất của thế giới, phản ánh đúng thực tại cũng như xu hướng phát triển trên tất cả các lĩnh vực đời sống xã hội và chính trị quốc tế, từ những “hồ sơ” thuộc diện gai góc nhất như vấn đề hạt nhân Triều Tiên, hạt nhân Iran, tấn công mạng, căng thẳng thương mại quốc tế, quan hệ với Nga, cuộc xung đột tại Ukraine, vấn đề người tị nạn, tới các điểm nóng ở Trung Đông như Iraq, Syria, nguy cơ tại các vùng biển tranh chấp quốc tế, ứng phó với biến đổi khí hậu, ngăn chặn rác thải đại dương và khai thác bền vững các nguồn lợi biển… Tất nhiên, trong một thế giới luôn biến động không ngừng với những toan tính chiến lược đan xen đa tầng nấc của các nước cả ở trong và ngoài G7, tất cả các nội dung được thảo luận đều thuộc diện “khó khăn”, nhất là những vấn đề gây tranh cãi thời gian gần đây như thuế suất mới của Mỹ đánh vào mặt hàng thép và nhôm nhập khẩu mà tất cả 6 nước còn lại trong G7 đều phải hứng chịu, hay việc Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran và nối lại trừng phạt Tehran khiến hàng loạt công ty châu Âu làm ăn với nước cộng hòa Hồi giáo bị ảnh hưởng. Trong nhiều lần phát biểu trên cương vị Chủ tịch G7 năm 2018, Thủ tướng Canada Trudeau luôn nhấn mạnh: "Với các đối tác G7, chúng tôi chia sẻ trách nhiệm đảm bảo rằng mọi công dân đều được hưởng lợi từ nền kinh tế toàn cầu và chúng ta sẽ tạo ra một thế giới an toàn, hòa bình và khoẻ mạnh hơn cho các thế hệ mai sau”.

Năm nay, Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc được Thủ tướng nước chủ nhà Canada Justin Trudeau mời tham dự Hội nghị thượng đỉnh G7 mở rộng, với chủ đề về biến đổi khí hậu, đại dương và năng lượng sạch. Việc Việt Nam lần thứ hai được mời tham dự hội nghị G7 mở rộng cho thấy rõ vai trò và vị thế ngày càng gia tăng của Việt Nam trên trường quốc tế. Đặc biệt, những nỗ lực của Việt Nam trong ứng phó tình trạng biến đổi khí hậu, hỗ trợ phát triển nghề cá và bảo vệ môi trường biển trong thời gian qua đã được cộng đồng quốc tế đánh giá cao. Điều đó khiến cộng đồng quốc tế càng thêm tin cậy và ghi nhận vai trò của Việt Nam trong các vấn đề quốc tế. Đây cũng là cơ hội thể hiện trách nhiệm và quyết tâm của Việt Nam phối hợp cùng các nước giải quyết những thách thức chung toàn cầu.

Bất đồng về các vấn đề thương mại, khí hậu và vấn đề hạt nhân của Iran

Ngày 07-6, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cho biết tại hội nghị thượng đỉnh, các lãnh đạo Nhóm G7 sẽ gây sức ép đối với Tổng thống Mỹ Donald Trump về các mức thuế nhập khẩu mà Washington áp đặt đối với các sản phẩm thép và nhôm, song vẫn giữ thái độ mềm mỏng để thuyết phục ông Trump thay đổi suy nghĩ.

Phát biểu họp báo sau cuộc hội đàm với Thủ tướng Canada Justin, Tổng thống Macron nhấn mạnh Mỹ là một đồng minh quan trọng đối với phần còn lại của G7. Hội nghị thượng đỉnh G7 là cơ hội để các nước vốn là bạn bè và đồng minh lâu đời xích lại gần nhau, cũng như có những cuộc thảo luận cởi mở và thẳng thắn.

Tuy nhiên, ông Macron cũng cho rằng lãnh đạo các nước G7 không nên lo sợ viễn cảnh đạt được các thỏa thuận mà không có sự đồng thuận của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ông nêu rõ tại diễn đàn sắp tới có thể sẽ có những vấn đề mà ông Trump không hoàn toàn đồng tình với các nhà lãnh đạo còn lại trong G7, như thương mại và biến đổi khí hậu. Ông khẳng định các nước châu Âu và Nhật Bản không sẵn sàng từ bỏ mọi thứ để có được chữ ký của Tổng thống Trump.

Về phần mình, Thủ tướng Trudeau cho rằng những lý lẽ ông Trump đưa ra về an ninh quốc gia để biện hộ cho việc Mỹ áp thuế nhập khẩu đối với sản phẩm thép và nhôm của các nước đồng minh là "nực cười".

Còn Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết ông muốn sử dụng Hội nghị thượng đỉnh Nhóm các nước công nghiệp phát triển nhất thế giới để giải quyết với các đồng minh của Mỹ cái mà ông gọi là "những thỏa thuận thương mại không công bằng".

Trên trang mạng Twitter, Tổng thống Trump bày tỏ mong muốn dàn xếp ổn thỏa các thỏa thuận thương mại không công bằng với các nước G7. Ông cũng lạc quan cho rằng nếu các nước không thể thu hẹp các bất đồng, mọi việc vẫn sẽ trở nên tốt đẹp hơn.

Trong ngày họp đầu tiên 08-6, tuy bề ngoài tỏ ra vui vẻ, thân mật, các lãnh đạo 7 nước công nghiệp hàng đầu thế giới đã trao đổi rất gay gắt về quan hệ thương mại giữa Mỹ và các đối tác khác trong nhóm sau khi Washington áp mức thuế mới đối với các sản phẩm thép và nhôm nhập khẩu vào thị trường Mỹ. Mỹ gây căng thẳng với hầu hết các đồng minh khi quyết định áp thuế nhập khẩu nhôm, thép lên tới 10% và 25% với EU, Canada và Mexico. Một số các quốc gia chịu ảnh hưởng cũng đã đáp trả bằng cách áp thuế nhằm vào nhiều mặt hàng nhập từ Mỹ. Lãnh đạo 6 nước còn lại trong G7 muốn tránh một cuộc chiến tranh thương mại và cố thuyết phục Tổng thống Trump rằng việc áp các thuế mới sẽ gây tác hại cho chính nền kinh tế Mỹ và cho tăng trưởng thế giới. Tuy nhiên, Tổng thống Trump vẫn kiên quyết đòi các nước đối tác phải nhập hàng hóa của Mỹ nhiều hơn nữa.

Tuy nhiên, Hãng tin Reuters dẫn nguồn tin từ một quan chức Pháp tham dự hội nghị thượng đỉnh Nhóm G7 tại Canada, cho biết các bên, trong đó có Tổng thống Mỹ Donald Trump, đã nhất trí nguyên tắc của một cơ chế đối thoại giữa EU và Mỹ trong buổi làm việc chiều 08-6 bên lề hội nghị thượng đỉnh ở Canada. Theo nguồn tin này, Tổng thống Mỹ Donald Trump cũng được cho là đã mềm mỏng hơn sau khi có cuộc hội đàm với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và nhận định rằng ông Macron đang có những đóng góp giúp tháo gỡ vấn đề thương mại.

Lãnh đạo Mỹ - Pháp đã có cuộc hội đàm song phương bên lề hội nghị thượng đỉnh G7. Phát biểu sau cuộc hội đàm, ông Trump khẳng định sẽ có những biến chuyển rất tích cực song không đưa ra chi tiết cụ thể. Trong khi đó, Tổng thống Pháp cho rằng có thể tháo gỡ những vấn đề thương mại vốn đang gây chia rẽ trong nội bộ G7. Phát biểu trước báo giới, "ông chủ" Điện Elysée cho rằng trong vấn đề thương mại sẽ luôn có cách để tất cả các bên đều có thể đạt tiến bộ. Ông cũng nhận thấy các bên đều sẵn sàng tìm kiếm biện pháp và cách tiếp cận có lợi nhất cho tất cả.

Thủ tướng Đức Angela Merkel cũng đã đưa ra ý tưởng xây dựng một lộ trình giải quyết căng thẳng thương mại giữa Mỹ và các quốc gia khác trong G7. Lộ trình này được một quan chức mô tả như là cơ chế "tiếp cận chung và đối thoại", somg chưa có thông tin cụ thể về đề xuất trên. Cũng theo quan chức này, đề xuất của bà Merkel đã nhận được sự ủng hộ của các lãnh đạo khác. Trong một diễn biến tích cực khác đánh dấu sự xích lại gần nhau, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Jean-Claude Juncker cũng đề nghị tới Washington để đánh giá mối quan hệ thương mại EU-Mỹ nhằm tìm cách tháo gỡ căng thẳng hiện tại.

Phát biểu với các phóng viên trước khi rời Hội nghị sớm để đi Singapore, Tổng thống Mỹ Donald Trump nhấn mạnh G7 đã có các cuộc thảo luận rất hữu ích về vấn đề thương mại và ông đã đề xuất sáng kiến miễn thuế trong nhóm. Cũng theo Tổng thống Trump, các đối tác G7 đều bắt đầu cam kết về thương mại bình đẳng với Mỹ. Tổng thống Trump đánh giá Hội nghị thượng đỉnh G7 lần này không căng thẳng và mối quan hệ giữa Mỹ và các đối tác vẫn rất tốt. Mỹ đã yêu cầu sự bình đẳng trong tiếp cận thị trường và chấm dứt những thực tiễn bất bình đẳng trong quan hệ thương mại. Liên quan đến vấn đề hạt nhân của Iran, Tổng thống Trump cho biết các nước G7 cam kết sẽ "kiểm soát tham vọng hạt nhân" của Tehran.

Mỹ đề xuất để Nga trở lại G8, không ký tuyên bố chung

Một vấn đề khác cũng nổi lên tại hội nghị thượng đỉnh G7 năm nay là việc Mỹ đã kêu gọi chấm dứt việc loại Nga ra khỏi nhóm này đồng thời nhấn mạnh tới vai trò của Moskva tại các hội nghị thượng đỉnh G7. Phát biểu bên lề hội nghị, Tổng thống Trump cho rằng các nước thành viên G7 cần để Nga trở lại tham gia bởi sự cần thiết của Moskva trên bàn đàm phán. Tuy nhiên, theo ông, việc có trở lại G7 hay không phụ thuộc hoàn toàn vào Nga.

Tuy nhiên, Nga đã bác đề xuất kêu gọi trở lại G7, khẳng định Moskva đang tập trung vào những khuôn khổ hợp tác và đối thoại khác. EU cùng ngày cũng khẳng định hiện chưa phải thời điểm để Nga trở lại G7. Phát biểu bên lề hội nghị, Thủ tướng Đức Angela Merkel cho hay các đại diện của EU đều nhất trí rằng hiện Nga vẫn chưa đáp ứng được những điều kiện để trở lại G7.

Cuối cùng sau rất nhiều nỗ lực ngoại giao, những nhượng bộ, dự thảo tuyên bố chung Hội nghị thượng đỉnh G7 đề cập nhiều vấn đề cấp bách của thế giới như chủ nghĩa bảo hộ thương mại, thỏa thuận hạt nhân Iran, biến đổi khí hậu và quan hệ giữa phương Tây với Nga.

Dự thảo tuyên bố chung G7 khẳng định vai trò cốt yếu của hệ thống thương mại quốc tế dựa trên các quy định, nêu rõ sự cần thiết của một nền thương mại toàn cầu "tự do, công bằng và cùng có lợi", đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đấu tranh chống lại chủ nghĩa bảo hộ. Các nhà lãnh đạo G7 cam kết hiện đại hóa Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) sớm nhất có thể và "nỗ lực giảm các hàng rào thuế quan, các hàng rào phi thuế quan và các khoản trợ cấp của chính phủ".
Về vấn đề hạt nhân Iran, các nhà lãnh đạo G7 cam kết đảm bảo Iran "sẽ không bao giờ tìm kiếm, phát triển hoặc sở hữu vũ khí hạt nhân".

Về quan hệ với Nga, lãnh đạo các nước G7 kêu gọi Moskva chấm dứt cái gọi là "hành vi gây bất ổn" và việc ủng hộ Tổng thống Syria Bashar al-Assad. Tuyên bố chung của G7 cũng đồng thời lên án "vụ tấn công sử dụng chất độc thần kinh cấp độ quân sự ở Salisbury, Anh", bày tỏ sự ủng hộ đối với "đánh giá của Anh rằng nhiều khả năng Nga phải chịu trách nhiệm đối với vụ tấn công" với lý do "không có cách giải thích hợp lý nào khác". Mặc dù vậy, các nhà lãnh đạo G7 nhất trí sẽ tiếp tục "can dự với Nga để giải quyết các cuộc khủng hoảng khu vực và thách thức toàn cầu", những nơi và G7 có lợi ích.

Các nhà lãnh đạo G7 thừa nhận đã thất bại trong nỗ lực đạt được sự đồng thuận với Mỹ trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu.

Dự thảo tuyên bố chung tưởng như đã được các nước đồng thuận ký kết, tuy nhiên, Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 09-6 tuyên bố, ông đã yêu cầu các đại diện của Mỹ không tán thành tuyên bố chung của Hội nghị thượng đỉnh Nhóm các nước công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới vừa bế mạc tại Canada. Lý do mà nhà lãnh đạo Mỹ đưa ra là Thủ tướng Canada Justin Trudeau đã có "tuyên bố sai trái" trong cuộc họp báo sau hội nghị.

Trên đường tới Singapore sau khi rời Hội nghị thượng đỉnh G7 tại Quebec sớm hơn kế hoạch tới 4 tiếng, Tổng thống Trump đã viết trên mạng xã hội Twitter rằng phát biểu của Thủ tướng Canada Trudeau tại cuộc họp báo sau hội nghị là "rất kém cỏi và không thành thật". Tổng thống Trump chỉ trích việc Thủ tướng Canada gọi "thuế của Mỹ như một sự xúc phạm". Bên cạnh đó, nhà lãnh đạo Mỹ cảnh báo thêm rằng việc đánh thuế là đòn đáp trả mức thuế 270% mà Canada áp vào mặt hàng bơ sữa.

Kết quả hội nghị cho thấy các nước trong nhóm hiện chia rẽ sâu sắc về hàng loạt vấn đề. Thủ tướng nước chủ nhà Justin Trudeau cho biết dù đã có những cố gắng nhưng vẫn tồn tại nhiều khác biệt giữa lãnh đạo các nước với Tổng thống Mỹ Donald Trump. Trong khi đó, Thủ tướng Đức Angela Merkel cho biết dù có những nguyên tắc chung nhưng "những khó khăn không ngờ tới vẫn nằm ở các chi tiết".

Kết quả Hội nghị cũng cho thấy tham vọng của nước chủ nhà Canada đặt ra theo như lời Thủ tướng Canada Justin Trudeau: “Khi không một quốc gia nào có thể tự mình giải quyết được tất cả những thách thức trên thì việc chia sẻ ý tưởng và hành động cùng nhau sẽ giúp đạt được những tiến bộ có ý nghĩa” đã không thành hiện thực. /.