Cách đây 85 năm, vào ngày 5-8-1930, “Tạp chí Đỏ” tiền thân của Tạp chí Cộng sản ra số đầu tiên. Đồng chí Nguyễn Ái Quốc là người sáng lập, đồng thời là chủ bút của Tạp chí. Trải qua các giai đoạn lịch sử, với nhiều tên gọi khác nhau, Tạp chí Cộng sản có những đóng góp quan trọng đối với công tác tư tưởng lý luận của Đảng nói riêng, đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng, của Dân tộc nói chung.

Trong thời kỳ đấu tranh bí mật, Tạp chí tuyên truyền lý tưởng cộng sản, chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tuyên truyền cho việc xây dựng Đảng những ngày đầu mới thành lập và để giành chính quyền và trong những năm kháng chiến chống thực dân Pháp.

Trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ xâm lược, Tạp chí đã nỗ lực đóng góp vào công tác tư tưởng, công tác lý luận của Đảng, góp phần tích cực vào việc thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược của cách mạng Việt Nam. Tạp chí luôn giữ vững vai trò ngọn cờ tiên phong trong công tác tuyên truyền, giáo dục, giác ngộ cách mạng cho cán bộ, đảng viên và nhân dân đoàn kết xung quanh Đảng giữ vững sự kiên trung cách mạng, góp phần quan trọng vào thành công của cách mạng nước ta.

Từ khi Đảng khởi xướng, lãnh đạo sự nghiệp đổi mới toàn diện đất nước, Tạp chí Cộng sản đã có nhiều cố gắng trong xây dựng và phát triển, phấn đấu theo hướng ngày càng xứng đáng hơn với vai trò là cơ quan lý luận và chính trị của Đảng.

Thứ nhất, về nội dung: Bám sát chức năng, nhiệm vụ, tôn chỉ mục đích của mình, hệ thống các bài viết đăng tải trên các ấn phẩm của Tạp chí Cộng sản đi sâu nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn, góp phần giải quyết những vấn đề lý luận và thực tiễn đặt ra, cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc hoạch định đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước. Với tư cách là cơ quan báo chí - công cụ chính trị sắc bén của Đảng, Tạp chí Cộng sản tuyên truyền một cách hệ thống các chủ trương, quan điểm, nghị quyết, chỉ thị, kết luận của Đảng, góp phần tích cực đưa nghị quyết vào cuộc sống.

Tạp chí tập trung tuyên truyền, phổ biến, giáo dục về nghị quyết của Đại hội Đảng lần thứ VI, VII, VIII, IX, X, XI và các nghị quyết của Trung ương, góp phần làm sáng tỏ hơn quan điểm, đường lối của Đảng về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Các bài đăng trên Tạp chí bao quát nhiều vấn đề, như: hai nhiệm vụ chiến lược của cách mạng Việt Nam; về công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; xây dựng nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc, xây dựng con người Việt Nam vì sự phát triển bền vững của đất nước; về phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc; về xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân; về công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng theo tinh thần các Nghị quyết Trung ương về xây dựng Đảng, và đặc biệt là Nghị quyết Trung ương 4, khóa XI “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay” gắn với thực hiện Chỉ thị số 03-CT/TW, của Bộ Chính trị về tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh; tích cực đấu tranh phản bác các quan điểm thù địch sai trái; chủ động tham gia đấu tranh chống quan liêu, tham nhũng và các hiện tượng tiêu cực trong xã hội; về chính sách đối ngoại rộng mở của Đảng, Nhà nước ta; về vấn đề thời đại, về các mâu thuẫn và các xu thế phát triển của thế giới ngày nay; về toàn cầu hóa, kinh tế tri thức và vấn đề hội nhập quốc tế,…

Các bài viết trên các ấn phẩm của Tạp chí bảo đảm tính hệ thống, ngày càng đi vào chiều sâu lý luận và tổng kết thực tiễn, có đóng góp thiết thực, tích cực vào việc tuyên truyền, phổ biến, quán triệt các nghị quyết của Đảng; kịp thời góp phần làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn những nội dung mới và cơ bản trong văn kiện các đại hội và các nghị quyết Trung ương thời kỳ đổi mới. Tính lý luận, tính chính trị, tính thực tiễn, hàm lượng khoa học trong các bài viết cũng như ở từng ấn phẩm từng bước được nâng cao. Nhiều bài viết nhận được sự phản hồi, đánh giá cao của độc giả.

Thứ hai, đa dạng hóa các ấn phẩm: Tạp chí thực hiện đa dạng hóa các ấn phẩm với mục đích, bằng nhiều con đường, nhiều cách thể hiện, đưa chủ trương, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến được với đông đảo độc giả thuộc các đối tượng khác nhau ở trong và ngoài nước. Năm 2002, bên cạnh Tạp chí Cộng sản truyền thống, Tạp chí Cộng sản Điện tử được chính thức phát hành trên mạng internet; năm 2006, trước yêu cầu của tình hình và nhiệm vụ mới, được sự đồng ý của Ban Bí thư, Tạp chí Cộng sản xuất bản thêm 2 ấn phẩm mới là Tạp chí Cộng sản - Chuyên đề cơ sở và chuyên san Hồ sơ sự kiện; năm 2014, Tạp chí Cộng sản xuất bản chuyên đề Đoàn kết và phát triển để cấp phát cho những người có uy tín trong đồng bào dân tộc thiểu số. Như vậy, kể từ tháng 01-2014, Tạp chí Cộng sản xuất bản 5 ấn phẩm thường kỳ: (1) Tạp chí Cộng sản ra ngày 1 hằng tháng; (2) Tạp chí Cộng sản - Chuyên đề cơ sở ra ngày 15 hằng tháng; (3) Tạp chí Cộng sản điện tử (trang tiếng Việt mỗi tháng ra 2 số; trang tiếng Anh; trang tiếng Lào; trang tiếng Trung Quốc); (4) Chuyên san Hồ sơ sự kiện, phát hành 2 số/tháng vào ngày 10 và 25 hằng tháng và (5) Chuyên đề Đoàn kết và Phát triển phục vụ đồng bào dân tộc miền núi, vùng sâu, vùng xa, phát hành 2 số/tháng vào ngày 5 và 20 hằng tháng. Đồng thời, Tạp chí Cộng sản lựa chọn các tin bài, dịch sang tiếng Anh để phát trên SolidNet - Trang thông tin điện tử của các Đảng Cộng sản và công nhân thế giới.

Thứ ba, đẩy mạnh công tác nghiên cứu khoa học, tham gia tích cực và có hiệu quả vào việc nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn. Đây là một trong những kết quả nổi bật trong công tác chuyên môn của Tạp chí Cộng sản những năm gần đây, được dư luận đánh giá tốt. Tạp chí tổ chức nghiên cứu các đề tài khoa học cấp nhà nước, cấp bộ; tổ chức các cuộc hội thảo khoa học - thực tiễn, tọa đàm khoa học. Các cuộc hội thảo, tọa đàm khoa học luôn bám sát các nghị quyết của Đảng, tập trung vào những vấn đề lý luận cơ bản, những vấn đề thực tiễn cấp bách do cuộc sống đặt ra, đã gây được ấn tượng sâu sắc, thu hút sự tham gia, đóng góp tâm huyết, đầy trách nhiệm của nhiều nhà khoa học, cán bộ lãnh đạo, quản lý các ngành và địa phương; cung cấp các cơ sở khoa học, thực tiễn góp phần làm tốt chức năng tham mưu đối với Trung ương trong việc hoạch định chủ trương, đường lối, chính sách.

Sản phẩm của các hội thảo, tọa đàm khoa học đã đóng góp thiết thực vào việc nghiên cứu, học tập, triển khai, đưa Nghị quyết các kỳ Đại hội Đảng, các nghị quyết, kết luận, chỉ thị của Trung ương vào cuộc sống, góp phần nâng cao hàm lượng khoa học, tính lý luận, tính thực tiễn trong các bài viết đăng trên các ấn phẩm của Tạp chí. Đồng thời, giúp đội ngũ cán bộ của Tạp chí nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, trau dồi kiến thức, đáp ứng yêu cầu nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Hoạt động nghiên cứu khoa học, tham gia tổng kết thực tiễn của Tạp chí ngày càng gắn hơn với thực tiễn phát triển của đất nước. Kết quả nghiên cứu khoa học, tổng kết thực tiễn của Tạp chí góp phần cung cấp những luận cứ lý luận và thực tiễn quan trọng cho việc xây dựng, bổ sung, hoàn thiện các quan điểm, chủ trương, quyết sách lớn của Đảng và Nhà nước.

Thứ tư, xây dựng đội ngũ cán bộ, biên tập viên có bản lĩnh và sự nhạy cảm chính trị, có phẩm chất và năng lực của người làm công tác nghiên cứu, có kinh nghiệm và yêu nghề làm báo. Tạp chí Cộng sản đã có nhiều cây bút có tên tuổi với những tác phẩm báo chí có chất lượng được độc giả đánh giá cao. Nét đặc biệt nữa là, nhiều “cây bút” của Tạp chí đồng thời cũng là các chuyên gia, các nhà khoa học, nhà nghiên cứu giàu kinh nghiệm, có uy tín trong xã hội.

Thứ năm, xây dựng đội ngũ cộng tác viên có chất lượng. Đội ngũ cộng tác viên của Tạp chí là những người có trình độ chuyên môn, trình độ lý luận chính trị và uy tín khoa học. Số lượng cộng tác viên của Tạp chí ngày càng tăng và mở rộng về khu vực địa lý, gắn bó và có những đóng góp rất to lớn đối với Tạp chí. Các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước, các nhà khoa học có uy tín thuộc đủ các ban, ngành, đoàn thể Trung ương và địa phương, trải khắp mọi miền của đất nước đóng góp tới 70% số lượng bài viết trên Tạp chí Cộng sản.

Bên cạnh những kết quả to lớn rất đáng tự hào, Tạp chí Cộng sản cũng đang đứng trước nhiều khó khăn, thách thức, bộc lộ một số hạn chế, bất cập, đặc biệt trong bối cảnh toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế, bùng nổ thông tin hiện nay.

Thứ nhất, về nội dung, vẫn chưa có nhiều bài nghiên cứu có tính đột phá nhằm đáp ứng yêu cầu cấp bách của thực tiễn và lý luận hiện nay; chưa có những bài viết từ đó mở ra một phong trào trong xã hội; chưa có thật nhiều bài viết gây tiếng vang trong xã hội, trong giới nghiên cứu lý luận; chưa có nhiều bài viết sắc sảo, trên cơ sở những luận cứ khoa học, thực tiễn thuyết phục để đấu tranh chống các quan điểm sai trái, chống “diễn biến hòa bình” và “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Với giới lý luận, khoa học, nhiều bài trên Tạp chí Cộng sản có hàm lượng khoa học, tính lý luận chưa cao, còn với nhiều người, thì bài trên Tạp chí lại “lý luận cao siêu quá”, “khó đọc”. Tạp chí Cộng sản làm thế nào để đáp ứng được các yêu cầu của các đối tượng độc giả đa dạng như vậy!

Thứ hai, việc đa dạng hóa các ấn phẩm của Tạp chí, bên cạnh mặt tích cực là đến được với nhiều bạn đọc hơn; cán bộ biên tập phải nhanh nhạy hơn, chủ động, tích cực tham gia vào các sự kiện thời sự, hòa vào không khí sôi động của báo chí hơn, nhưng cũng đặt ra yêu cầu trong việc phải luôn giữ vững tính lý luận và chính trị trên tất cả các ấn phẩm của Tạp chí Cộng sản, cũng như phải làm rõ khía cạnh lý luận và chính trị cần được đặt ra trong mỗi ấn phẩm như thế nào?

Thứ ba, về trình độ đội ngũ cán bộ, biên tập viên. Hiện nay, Tạp chí đang phải đối diện với một nghịch lý là yêu cầu đối với biên tập viên tăng lên, vừa phải đáp ứng các yêu cầu của một cán bộ biên tập bài của một tạp chí lý luận và chính trị, vừa phải đáp ứng các yêu cầu của một biên tập viên viết và biên tập bài cho các ấn phẩm khác mang nhiều nét của báo hơn. Bên cạnh đó, số lượng biên tập viên của các ban chuyên môn rất ít, nhiều cán bộ biên tập trẻ, chưa có nhiều kinh nghiệm. Thời gian để cán bộ biên tập tự học tập, tích lũy kiến thức, tự nghiên cứu tìm tòi, đi nghiên cứu, khảo sát, thâm nhập thực tiễn không nhiều. Đây là một thách thức rất lớn đối với Tạp chí để có thể hoàn thành nhiệm vụ chính trị của mình theo đúng chức năng, tôn chỉ, mục đích của Tạp chí đã được Bộ Chính trị, Ban Bí thư phê duyệt.

Cuộc Hội thảo “Tạp chí Cộng sản: 85 năm xây dựng và phát triển” hôm nay là một trong những hoạt động quan trọng nhân dịp Kỷ niệm 85 năm Ngày Tạp chí Cộng sản ra số đầu (5-8-1930 – 5-8-2015). Từ những kết quả đạt được, cũng như những hạn chế, khiếm khuyết vừa nêu trên đây, với mong muốn bên cạnh việc khẳng định sự phát triển của Tạp chí Cộng sản qua các thời kỳ, đặc biệt là trong gần 30 năm thực hiện đường lối đổi mới toàn diện đất nước, là nhận diện rõ hơn những cơ hội, thuận lợi, khó khăn, thách thức của Tạp chí hiện nay và trong thời gian tới, trên cơ sở đó có những đề xuất, kiến nghị để Tạp chí Cộng sản tiếp tục có những bước phát triển mới, Ban Tổ chức Hội thảo trân trọng đề nghị các đồng chí phát biểu đóng góp với Tạp chí về một số nội dung lớn sau đây:

Một là, những thuận lợi, cơ hội, khó khăn, thách thức của Tạp chí Cộng sản để tiếp tục nâng cao chất lượng, tính lý luận, tính khoa học, tính tổng kết thực tiễn, tính chiến đấu; được bạn đọc đón đợi.

Hai là, bằng những cách nào để Tạp chí có thể mở rộng tầm ảnh hưởng của mình ở trong và ngoài nước.

Ba là, Tạp chí cần có những biện pháp, hình thức gì, hoạt động nào để có thể huy động tốt hơn, hiệu quả hơn sự đóng góp của đội ngũ cộng tác viên.

Bốn là, các biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của các ban chuyên môn, các ban ấn phẩm cũng như sự phối hợp giữa các ban, các đơn vị chức năng của Tạp chí để tạo nên sức mạnh chung của cả cơ quan.

Năm là, những yêu cầu, tiêu chí đối với cán bộ, biên tập viên của Tạp chí Cộng sản; các biện pháp nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, biên tập viên đáp ứng các yêu cầu của Tạp chí trong bối cảnh toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế, bùng nổ thông tin hiện nay.

Trong quá trình chuẩn bị Hội thảo, Ban Tổ chức đã nhận được trên 40 tham luận của các đồng chí cộng tác viên thân thiết, gắn bó lâu năm, của các đồng chí nguyên là lãnh đạo Tạp chí Cộng sản và của nhiều cán bộ trong Tạp chí. Ban Tổ chức rất mong tại diễn đàn này sẽ nhận được nhiều ý kiến đóng góp tâm huyết của các đồng chí để Tạp chí Cộng sản hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình, tiếp tục có những bước phát triển mới, xứng đáng là cơ quan lý luận và chính trị của Đảng.

Thay mặt Bộ Biên tập Tạp chí Cộng sản, xin kính chúc các đồng chí đại biểu khách quý và toàn thể các đồng chí sức khỏe, hạnh phúc và thành công trên cương vị công tác của mình!

Chúc Hội thảo thành công!