Cần Thơ đẩy mạnh công tác phát triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước

TCCS - Gắn với các chương trình đào tạo nguồn nhân lực trong nước, thành phố Cần Thơ đã triển khai thực hiện Đề án “Cần Thơ - 150” đưa cán bộ đi đào tạo sau đại học ở nước ngoài. Đây là một đề án quan trọng có tính đột phá để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực phục vụ yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập của thành phố, từng bước xây dựng thành phố Cần Thơ thành trung tâm văn hóa, khoa học, kỹ thuật của cả vùng đồng bằng sông Cửu Long theo Nghị quyết số 45-NQ/TW, ngày 17-2-2005, của Bộ Chính trị “Về xây dựng và phát triển thành phố Cần Thơ trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”.

Cần Thơ ở vị trí trung tâm đồng bằng sông Cửu Long, là cửa ngõ của cả vùng hạ lưu sông Mê Kông, thành phố được xây dựng và quy hoạch phát triển là một đô thị trung tâm vùng, với ưu thế tăng trưởng nhanh và phát triển mạnh về công nghiệp - dịch vụ kết hợp với đô thị hóa, hệ thống các cơ sở đào tạo phát triển tương đối khá, tạo điều kiện thuận lợi cho giáo dục - đào tạo và phát triển nguồn nhân lực. Bên cạnh đó, thành phố cũng là đầu mối giao lưu kinh tế cấp vùng với các sàn giao dịch thương mại lớn và được nhận một số cơ chế, chính sách đặc thù của Trung ương để phát triển. Dân số thành phố Cần Thơ khá dồi dào về số lượng và chất lượng, có truyền thống siêng năng, cần cù, nhạy bén và năng động. Đặc biệt là cơ cấu lao động trẻ, nếu được đào tạo liên tục và hợp lý sẽ là nguồn nhân lực quan trọng làm nòng cốt cho công cuộc phát triển của thành phố và cả vùng. Bên cạnh đó Cần thơ còn có hệ thống trường lớp các ngành học từ phổ thông đến trung học chuyên nghiệp, cao đẳng, đại học và dạy nghề... được phân bố đều khắp địa bàn, rất thuận lợi cho công tác chiêu sinh và đào tạo đủ loại trình độ, ngành nghề, kể cả chính quy, tại chức, ngắn hạn, dài hạn...

Nhận diện rõ khó khăn, xác định hướng đi phù hợp

Những khó khăn về nhân lực của thành phố Cần Thơ là mặt bằng dân trí còn thấp so các thành phố lớn trong cả nước, đội ngũ cán bộ khoa học công nghệ còn hạn chế về trình độ, cơ cấu chưa hợp lý, chất lượng lao động chưa đáp ứng yêu cầu của các doanh nghiệp, khu công nghiệp, nhất là lao động đã qua đào tạo nghề. Cơ sở vật chất tại các cơ sở đào tạo vẫn còn thiếu trang thiết bị phục vụ dạy và học, chưa đáp ứng kịp với yêu cầu phát triển của xã hội. Một bộ phận người dân có thu nhập thấp nên ít cơ hội được học tập, nâng cao trình độ trên các lĩnh vực...

Để góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết số 45-NQ/TW của Bộ Chính trị “Về xây dựng và phát triển thành phố Cần Thơ trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”, Thành ủy và ủy ban nhân dân thành phố Cần Thơ đã xây dựng 10 Chương trình và 4 Đề án về phát triển kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phòng đến năm 2010 và tầm nhìn đến 2020. Trong đó, chương trình đào tạo nguồn nhân lực của thành phố có vai trò là tiền đề mang tính động lực cho các chương trình, đề án khác và được xác định là nhân tố quyết định thắng lợi của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa thành phố, nhất là phấn đấu để trở thành đô thị loại I trước năm 2010 và cơ bản trở thành thành phố công nghiệp trước năm 2020. Chương trình này còn nhằm xây dựng thành phố Cần Thơ là trung tâm đào tạo nguồn nhân lực có trình độ cao cho toàn vùng đồng bằng sông Cửu Long, xây dựng một lực lượng lao động có trình độ chuyên môn nghiệp vụ vừa đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa của thành phố, vừa có khả năng thâm nhập thị trường lao động trong và ngoài nước. Đồng thời giải quyết tốt lực lượng lao động nhàn rỗi, dư thừa trong xã hội, nhất là từ lao động nông nghiệp sang lao động phi nông nghiệp và các ngành nghề chuyên môn kỹ thuật công nghệ cao trong quá trình đô thị hóa; nâng cao mặt bằng trí tuệ của lao động thành phố ngang tầm cả nước và các nước trong khu vực.

Chương trình đào tạo nguồn nhân lực thành phố Cần Thơ đến năm 2010 và tầm nhìn đến năm 2020 chia ra 3 chương trình mục tiêu cụ thể gồm:

- Chương trình xây dựng và phát triển thành phố Cần Thơ thành trung tâm giáo dục - đào tạo của vùng. Phấn đấu đến năm 2020, trong cơ cấu dân số có 12,36% học sinh phổ thông các cấp, 1,9% học sinh trung học chuyên nghiệp, 4,03% sinh viên đại học. Số lao động được đào tạo so với số lao động trong độ tuổi chiếm 47,7%.

- Chương trình xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức trong hệ thống chính trị (nhân lực khu vực công). Dự kiến đào tạo, bồi dưỡng 8.674 cán bộ từ thành phố đến cơ sở (trong đó có 66 tiến sĩ và 332 thạc sĩ).

- Chương trình xây dựng và phát triển đội ngũ chuyên gia đầu ngành, cán bộ chuyên môn giỏi thông qua chính sách đào tạo, bố trí sử dụng và thu hút nhân tài. Chủ yếu thực hiện Đề án Cần Thơ - 150, dự kiến đưa đi đào tạo, bồi dưỡng ở nước ngoài 266 cán bộ (trong đó có 35 tiến sĩ và 121 thạc sĩ).

Tổng nhu cầu vốn cho toàn bộ chương trình đào tạo nguồn nhân lực của thành phố là 7.631 tỉ đồng, trong đó vốn ngân sách chiếm 67%, số còn lại huy động từ nguồn xã hội và các nguồn hỗ trợ khác.

Kết quả bước đầu và bài học từ thực tiễn

Về mạng lưới và quy mô giáo dục - đào tạo, trên địa bàn thành phố đã xác lập khá hoàn chỉnh hệ thống giáo dục quốc dân với tổng số 345 trường mầm non, phổ thông; 7 trường cao đẳng và 6 trường trung cấp chuyên nghiệp dạy nghề; 4 trường đại học (trong đó có 1 trường dân lập); 1 học viện chính trị - hành chính do Trung ương quản lý, 1 trường chính trị thành phố và 8 trung tâm bồi dưỡng chính trị cấp quận, huyện... Số lượng học sinh phổ thông hằng năm khoảng 180.000 - 200.000 em, trung học chuyên nghiệp và dạy nghề 8.000 - 10.000 em, cao đẳng và đại học 23.000 - 25.000 em. Đội ngũ giáo viên các cấp học cơ bản đạt chuẩn giáo dục và năng lực chuyên môn. Chất lượng giảng dạy được nâng lên đáng kể, tỷ lệ học sinh tốt nghiệp, ra trường hằng năm đạt trên 80%. Các trường đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp trên địa bàn thành phố tiếp tục tăng dần quy mô, mở rộng ngành nghề, đa dạng hóa các loại hình đào tạo phục vụ trước mắt và lâu dài theo yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Sinh viên ra trường cơ bản vận dụng tốt kiến thức đã được học vào thực tiễn cuộc sống, tìm được việc làm phù hợp, góp phần đáng kể vào việc chuẩn hóa cán bộ, công chức, nâng cao dân trí của thành phố.

Quán triệt Nghị quyết số 90/CP, ngày 21-8-1997, của Chính phủ về phương hướng, chủ trương xã hội hóa các hoạt động giáo dục, y tế, văn hóa và Nghị định số 73/1999/NĐ-CP, ngày 19-8-1999, của Chính phủ về chính sách khuyến khích xã hội hóa đối với các hoạt động trong lĩnh vực giáo dục, y tế, văn hóa, thể thao; công tác xã hội hóa giáo dục của Cần Thơ đã đạt nhiều kết quả quan trọng. Các nguồn lực trong nhân dân bước đầu được phát huy, mạng lưới cơ sở giáo dục ngoài công lập phát triển với nhiều loại hình, phương thức hoạt động đa dạng, thu hút các đối tượng có nhu cầu học tập ngày càng đông. Bên cạnh đó, các cơ sở giáo dục khác như trung tâm giáo dục thường xuyên, trung tâm học tập cộng đồng, cơ sở dạy ngoại ngữ, tin học... đã và đang hoạt động tích cực, thúc đẩy phong trào xây dựng xã hội học tập và đào tạo nguồn nhân lực cho thành phố.

Công tác đào tạo nghề và nâng cao chất lượng lao động của thành phố cũng có những bước phát triển mới, số lượng lao động được đào tạo nghề hằng năm tăng dần, từ 24.757 người năm 2004 lên 33.010 người năm 2008, đưa tỷ lệ lao động qua đào tạo từ 21,89% lên 35,26%, gần đạt chỉ tiêu Đại hội Đảng bộ thành phố đề ra (36%). Bên cạnh việc đào tạo nghề cho lao động nói chung, thành phố quan tâm đặc biệt đến việc dạy nghề cho lao động ngoại thành và bộ đội xuất ngũ nhằm nâng cao kiến thức sản xuất, tạo thêm việc làm, góp phần xóa đói, giảm nghèo cho người dân và từng bước hòa nhập với quá trình phát triển chung của thành phố trong tiến trình đô thị hóa.

Đối với cán bộ công chức trong hệ thống chính trị, thành phố rất quan tâm công tác quy hoạch gắn liền với đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng cán bộ, bảo đảm từng chức danh đều có lực lượng kế thừa và trẻ hóa đội ngũ với quan điểm đào tạo đúng đối tượng, đúng ngành nghề công chức đảm nhận, phát huy tối đa hiệu quả sau đào tạo và hạn chế lãng phí ngân sách. ủy ban nhân dân thành phố đã ban hành Quyết định số 50/2007/UBND, ngày 28-12-2007, về việc quy định thực hiện chính sách khuyến khích, hỗ trợ nguồn nhân lực của thành phố Cần Thơ (giai đoạn 2007 - 2011). Việc thực hiện Quyết định này đã có tác dụng tích cực, giúp cán bộ công chức có điều kiện đi học các lớp nâng cao trình độ các mặt, phù hợp với yêu cầu của địa phương, đơn vị, có tâm huyết, nguyện vọng cống hiến tài năng, góp phần xây dựng và phát triển thành phố. Trong 5 năm (2004 - 2008) thành phố đã đưa đi đào tạo trình độ cao đẳng, đại học trở lên 2.902 cán bộ (trong đó có 527 thạc sĩ, 28 tiến sĩ), bồi dưỡng quản lý nhà nước và chuyên ngành khác 20.171 lượt cán bộ; đào tạo trung cấp, cao cấp lý luận chính trị 577 cán bộ.

Đặc biệt, với mục tiêu đào tạo đội ngũ cán bộ khoa học kỹ thuật có trình độ chuyên môn cao, nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, thành phố đã chủ động phối hợp với Trường Đại học Cần Thơ xây dựng Đề án Cần Thơ - 150 (khởi động từ ngày 23-9-2005). Đến nay, đã có 134 ứng viên tham gia Đề án, trong đó 66 ứng viên đang đi học nước ngoài gồm 10 nhóm ngành đào tạo ở 11 quốc gia như Mỹ, Anh, Pháp, Nhật Bản, Ô-xtrây-li-a, Hà Lan... hiện có 8 ứng viên tốt nghiệp về nước và được phân công, bố trí công tác phù hợp.

Bên cạnh những thành quả đạt được, trong bối cảnh phát triển mạnh đô thị và công nghiệp, việc xây dựng và phát triển nguồn nhân lực của thành phố vẫn còn một số khó khăn, hạn chế và thách thức, đó là:

- Nguồn nhân lực tuy dồi dào về số lượng nhưng trình độ chuyên môn kỹ thuật còn thấp, chưa theo kịp tốc độ phát triển kinh tế - xã hội của thành phố. Bên cạnh đó, một phần lực lượng lao động qua đào tạo lại chuyển đi làm việc ở nơi khác, nhất là đến Thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh lân cận.

- Mạng lưới giáo dục - đào tạo tuy có phát triển nhưng chưa đáp ứng một cách đồng bộ và đúng mức yêu cầu nâng cao dân trí và chất lượng nguồn nhân lực của thành phố. Quy hoạch đầu tư về tài chính, đất đai, cơ sở vật chất... phục vụ sự nghiệp giáo dục đào tạo còn thấp (ngân sách đầu tư hằng năm khoảng 15% - 16% so yêu cầu thực tế tối thiểu là 20%).

- Công tác lập kế hoạch, quy hoạch đào tạo, bồi dưỡng cán bộ công chức ở một số cơ quan, đơn vị chưa khoa học, cơ cấu ngành nghề thiếu tính chiến lược và sát thực tế nên quá trình thực hiện có nhiều thay đổi, không đạt mục tiêu đề ra. Việc đưa cán bộ đi đào tạo sau đại học, nhất là đào tạo ở nước ngoài gặp nhiều khó khăn do trình độ ngoại ngữ của cán bộ còn hạn chế.

- Chất lượng nguồn nhân lực khu vực công còn thấp so yêu cầu, năng lực quản lý, điều hành của một số cơ quan, đơn vị thành phố chưa theo kịp tình hình phát triển mới. Nguồn nhân lực khoa học công nghệ vừa thừa, vừa thiếu, đội ngũ chuyên gia đầu ngành và cán bộ khoa học kỹ thuật giỏi, có tâm huyết còn ít, chưa được sử dụng, phát huy đúng mức.

- Cùng với quá trình đô thị hóa, việc nhập cư và chuyển dịch lao động từ nông thôn ra thành thị dẫn đến sự phân bố nguồn nhân lực không đồng đều... đòi hỏi thành phố phải có chính sách đào tạo gắn với nhu cầu sử dụng và phát triển kinh tế của thành phố.

Từ kết quả ban đầu và những khó khăn hạn chế trên đây, thành phố rút ra những bài học thực tiễn sau :

Một là, sự lãnh đạo thống nhất, chặt chẽ của cấp ủy đảng, chính quyền và các cơ quan tham mưu, trước hết là sự lãnh đạo của Thành ủy, ủy ban nhân dân thành phố để thống nhất từ quan điểm, nhận thức cho đến kế hoạch triển khai, thực hiện đồng bộ từ trên xuống dưới trong xây dựng và phát triển nguồn nhân lực, tạo động lực phát triển của thành phố.

Hai là, phối hợp tốt giữa các cơ quan, đơn vị trong việc quy hoạch nguồn nhân lực với các cơ sở đào tạo trong và ngoài thành phố, bảo đảm cân đối nguồn đào tạo phù hợp yêu cầu nhân lực trước mắt và lâu dài, đào tạo đến đâu phải sử dụng, phát huy đến đó.

Ba là, thường xuyên đẩy mạnh phong trào xây dựng xã hội học tập, quan tâm nâng cao trình độ, năng lực cán bộ công chức, xem đây là tiêu chuẩn quan trọng trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, nhất là các chức danh chủ chốt có trình độ, năng lực tương xứng nhiệm vụ được giao.

Bốn là, quan tâm giải quyết kịp thời các chế độ, chính sách để tạo điều kiện thuận lợi cho cán bộ công chức được cử đi học tập hoặc cán bộ giỏi từ nơi khác về nhận nhiệm vụ tại địa phương.

Nhiệm vụ trong thời gian tới

Tiếp tục thực hiện mục tiêu của Nghị quyết Đại hội Đảng bộ thành phố lần thứ XI là “Xây dựng hoàn chỉnh hệ thống giáo dục và đào tạo thành phố đạt tiêu chuẩn quốc gia, mở rộng liên kết đào tạo trong nước và nước ngoài, sớm trở thành trung tâm đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa cho cả vùng đồng bằng sông Cửu Long”, đồng thời đẩy mạnh thực hiện chương trình “Xây dựng và phát triển giáo dục đào tạo nguồn nhân lực thành phố Cần Thơ đến năm 2010 và tầm nhìn đến năm 2020”, trong thời gian tới thành phố tập trung thực hiện một số nhiệm vụ chủ yếu sau:

1 - Sắp xếp, củng cố, ổn định mạng lưới trường học, cơ sở giáo dục chính quy và không chính quy một cách hợp lý theo hướng đa dạng hóa để thu hút, đáp ứng nhu cầu học tập của nhân dân. Thông qua xã hội hóa giáo dục, tạo điều kiện để thành lập và mở rộng loại hình trường, cơ sở giáo dục dân lập, tư thục ở các địa bàn kinh tế phát triển. Phối hợp nâng cấp trường Đại học Cần Thơ thành trường trọng điểm quốc gia theo hướng đa ngành, đồng thời quy hoạch xây dựng các trường Đại học kỹ thuật - công nghệ, Tin học, Ngoại ngữ, Luật, Kiến trúc - xây dựng, Hàng hải... và xây dựng 1 - 2 trung tâm đại học quốc tế, góp phần nâng cao dân trí, đào tạo nguồn nhân lực cho thành phố và vùng đồng bằng sông Cửu Long.

2 - Nâng cao trình độ học vấn và đào tạo lao động có chuyên môn kỹ thuật, nghiệp vụ phù hợp với hướng phát triển kinh tế của thành phố và khả năng thâm nhập thị trường lao động cả nước và quốc tế. Từng bước nâng cao chất lượng dạy nghề, tăng nhanh tỷ lệ lao động qua đào tạo nghề phục vụ yêu cầu phát triển các khu công nghiệp như Hưng Phú 1, Hưng Phú 2, Ô Môn, Thốt Nốt... Tạo cơ hội cho đông đảo người lao động được trang bị kiến thức và kỹ năng nghề nghiệp, năng lực tiếp thu công nghệ mới để nâng cao năng suất, hiệu quả lao động và chủ động tìm kiếm cơ hội lập nghiệp.

3 - Xây dựng đội ngũ cán bộ công chức thành phố bảo đảm thông thạo về chuyên môn, vững chắc về lý luận, có phẩm chất, năng lực ngang tầm với yêu cầu nhiệm vụ. Tập trung đào tạo, bồi dưỡng cán bộ công chức một cách đồng bộ về cơ cấu, phù hợp về chuyên môn, có sự kế thừa giữa các thế hệ cán bộ. Chú trọng đào tạo lực lượng cán bộ nguồn cho các chức danh quản lý, chuyên môn, tập trung thực hiện có hiệu quả Đề án Cần Thơ - 150 về việc đưa cán bộ đi đào tạo sau đại học ở nước ngoài (giai đoạn 2005 - 2011).

4 - Khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia đầu tư phát triển giáo dục đào tạo và dạy nghề theo tinh thần Nghị quyết số 05/2005/NQ-CP của Chính phủ. Khuyến khích phát triển các cơ sở dạy nghề tư thục, dân lập, đầu tư nước ngoài hoặc hình thành các cơ sở dạy nghề tại các doanh nghiệp. Đào tạo nghề gắn với nhu cầu sử dụng, giải quyết việc làm, phù hợp với các công nghệ và thị trường lao động, tiến tới đào tạo công nhân bậc cao và hình thành mạng lưới liên thông trong đào tạo.

5 - Hình thành quỹ hỗ trợ đào tạo phát triển nguồn nhân lực của thành phố nhằm mục đích xã hội hóa, huy động mọi nguồn lực, kêu gọi đầu tư nước ngoài từ các tổ chức phi chính phủ, thực hiện tạo vốn để đào tạo nguồn nhân lực, tiến tới hình thành các quỹ khuyến học, đào tạo nhân tài, tái đào tạo... hoạt động theo điều lệ. Tiếp tục thực hiện tốt chính sách khuyến khích, hỗ trợ và thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao về làm việc trên địa bàn thành phố.

6 - Tập trung chỉ đạo triển khai thực hiện chương trình đào tạo nguồn nhân lực của thành phố Cần Thơ đến năm 2010 và tầm nhìn đến năm 2020 nhằm bảo đảm nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển của thành phố theo tinh thần Nghị quyết số 45-NQ/TW của Bộ Chính trị “Về xây dựng và phát triển thành phố Cần Thơ trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”./.