Đây là chuyến thăm Liên bang Nga lần thứ hai của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tiếp theo chuyến thăm chính thức Liên bang Nga của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng (tháng 9-2018) và chuyến thăm Việt Nam của Thủ tướng Nga D. Medvedev (tháng 11-2018), cho thấy quan hệ Việt Nam - Nga đang phát triển hết sức tốt đẹp.

Thúc đẩy quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện

Theo Đại sứ Việt Nam tại Liên bang Nga Ngô Đức Mạnh, chuyến thăm lần này của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc có ý nghĩa rất quan trọng, tiếp tục khẳng định chính sách đối ngoại nhất quán của Việt Nam là luôn coi trọng và mong muốn củng cố, thúc đẩy hơn nữa quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện với Liên bang Nga, coi Nga là một trong những đối tác quan trọng, tin cậy hàng đầu của Việt Nam.

Chuyến thăm đúng vào dịp kỷ niệm 25 năm ký Hiệp ước về những nguyên tắc cơ bản của quan hệ hữu nghị Việt Nam - Liên bang Nga trong năm 2019 và hướng tới kỷ niệm 70 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Liên bang Nga năm 2020. Do vậy, chuyến thăm được đánh giá là tạo động lực mạnh mẽ thúc đẩy quan hệ hai nước ngày càng đi vào thực chất trong các lĩnh vực, nhất là củng cố quan hệ chính trị, tăng cường hợp tác kinh tế - thương mại, an ninh - quốc phòng, khoa học - công nghệ, văn hóa, du lịch, giáo dục và nhân văn.

Dự kiến, trong chuyến thăm lần này, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc sẽ trao đổi sâu rộng với các nhà lãnh đạo Nga về những phương hướng thúc đẩy mối quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện giữa Việt Nam và Nga về mọi mặt. Hai bên chú trọng tới những biện pháp cụ thể, thiết thực nhằm thúc đẩy quan hệ hợp tác về kinh tế, thương mại, đầu tư, giáo dục - đào tạo, khoa học - công nghệ, văn hóa; thúc đẩy hợp tác địa phương, giao lưu nhân dân nhằm tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau giữa nhân dân hai nước, nhất là thế hệ trẻ.

Điểm nhấn của chuyến thăm là Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam cùng với Thủ tướng Nga và đại diện các bộ, ban ngành và địa phương Nga chủ trì Lễ khai mạc Năm Chéo trong quan hệ Việt - Nga. Nhiều hoạt động phong phú được tổ chức tại Thủ đô Moscow nhân sự kiện này, như Chương trình nghệ thuật đặc biệt do các nghệ sỹ Việt Nam biểu diễn, triển lãm tranh ảnh “Cảm xúc Nước Nga”, Triển lãm ảnh “Không gian Văn hóa Việt” do Bộ Ngoại giao tổ chức, Triển lãm tranh sơn mài do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức.

Trong khuôn khổ chuyến thăm, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc sẽ tham dự Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam - Nga, nơi doanh nghiệp hai nước gặp gỡ để tăng cường kết nối, trao đổi cơ hội hợp tác về kinh tế, thương mại và đầu tư; tiếp một số doanh nghiệp lớn của Nga; gặp gỡ Hội Cựu chiến binh tham gia chiến tranh ở Việt Nam, Hội Hữu nghị Nga - Việt, trao tặng Huân chương Hữu nghị cho một số công dân Nga có những đóng góp tích cực trong quan hệ hai nước. Cũng trong thời gian ở thăm Nga, Thủ tướng sẽ thăm thành phố St. Peterburg, tham dự triển lãm “Những nền văn hóa cổ Việt Nam” lần đầu tiên được tổ chức tại Bảo tàng Hermitage trong khuôn khổ Năm Chéo giữa hai nước.

Có thể khẳng định, chuyến thăm Nga của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và Đoàn đại biểu cấp cao nước ta với những hoạt động phong phú trong khuôn khổ Năm Chéo nhân dịp này góp phần củng cố và phát triển mạnh mẽ quan hệ đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Nga lên một tầm cao mới, đặc biệt là thúc đẩy trong các lĩnh vực kinh tế, thương mại, đầu tư, hợp tác địa phương, nâng cao sự hiểu biết của người dân Nga, nhất là thế hệ trẻ về đất nước và con người Việt Nam, qua đó tăng cường tình cảm gắn bó, hữu nghị, thủy chung giữa nhân dân hai nước.

Điểm sáng Năm Chéo Việt - Nga 2019

Năm Chéo hay còn được gọi là Năm Việt Nam tại Nga và Năm Nga tại Việt Nam vào năm 2019 là sáng kiến của lãnh đạo cấp cao hai nước đưa ra năm 2017. Năm 2019 sẽ là năm đặc biệt trong quan hệ Việt Nam - Nga vì đây là lần đầu tiên kể từ lúc thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 30-01-1950 đến nay, hai nước quyết định tổ chức Năm Chéo hay còn gọi là Năm Hữu nghị Việt Nam - Nga.

Năm Chéo Việt - Nga 2019 không chỉ là hoạt động giao lưu văn hóa, mà còn là một loạt sự kiện kéo dài suốt từ quý II-2019 đến giữa năm 2020, gồm các chuyến thăm cấp cao, trao đổi đoàn, đến các hội thảo, triển lãm, các hoạt động xúc tiến thương mại, đầu tư, du lịch, biểu diễn nghệ thuật, vấn đề học và dạy tiếng Nga, tiếng Việt, giao lưu thanh niên, sinh viên... với sự tham gia của nhiều bộ, ngành, địa phương của hai nước. Ban Tổ chức các hoạt động Năm Chéo của mỗi nước được thành lập do Phó Thủ tướng Nga Akimov M. và Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng đứng đầu. Theo đó, các bộ, ban, ngành và địa phương hai nước tích cực làm việc và thống nhất chương trình tổ chức Năm chéo với hơn 200 hoạt động phong phú, thiết thực.

Về phần mình, Đại sứ quán Việt Nam tại Nga chủ động và kịp thời tham mưu cho các cơ quan chức năng trong nước về tình hình của Nga, về quan hệ giữa hai nước; phối hợp với các cơ quan chức năng và các địa phương của ta và bạn xây dựng các kế hoạch tổ chức các hoạt động trong Năm Chéo để trình các cấp có thẩm quyền phê duyệt và triển khai thực hiện. Đại sứ quán Việt Nam nêu sáng kiến, đề xuất và được Ban Tổ chức Năm Chéo của Việt Nam chấp thuận 7 hoạt động do Đại sứ quán chủ trì.

Từ đầu năm 2019 đến nay, một số hoạt động trong khuôn khổ Năm Chéo đã được tiến hành, như Hội thảo Việt - Nga với chủ đề “Hợp tác quốc tế trong một thế giới biến động” do Câu lạc bộ Valdai phối hợp với Học viện Ngoại giao Việt Nam tổ chức; các lễ hội văn hóa Nga do Phân viện Pushkin và Trung tâm Khoa học và Văn hóa Nga tổ chức tại Hà Nội; một đội tàu Hạm đội Thái Bình Dương thăm cảng Cam Ranh.

Tại Nga, Đại sứ quán Việt Nam đã tổ chức thành công hai hoạt động trong khuôn khổ Năm Chéo. Lần đầu tiên, Diễn đàn “Giảng dạy tiếng Việt và Việt Nam học tại Liên bang Nga” được tổ chức với sự tham dự của hơn 100 đại biểu từ các cơ quan quản lý giáo dục, kinh tế; các học giả, chuyên gia, các đại diện của các viện, trường đại học hàng đầu giảng dạy và nghiên cứu tiếng Việt và Việt Nam học của Nga. Thành công của Diễn đàn góp phần làm rõ những vấn đề của việc dạy, học tiếng Việt và Việt Nam học ở Liên bang Nga; đề xuất các giải pháp thiết thực để tiếp tục nâng cao chất lượng của các hoạt động này trong thời gian tới.

Hội thi Văn nghệ cộng đồng người Việt toàn Nga được chuẩn bị công phu với sự tham gia của đông đảo thí sinh từ nhiều tỉnh, thành ở Nga đem đến cho người xem nhiều tiết mục phong phú, đặc sắc đã thành công tốt đẹp, tạo nên sự hứng khởi cho bà con; góp phần tăng cường gắn kết, giao lưu trong cộng đồng người Việt Nam tại Nga, đồng thời quảng bá những nét đẹp văn hóa nghệ thuật và hình ảnh Việt Nam tới các bạn Nga.

Những hoạt động nói trên cùng với một loạt hoạt động diễn ra nhân dịp Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc thăm chính thức Nga sẽ có sức lan tỏa mạnh mẽ, nâng cao sự hiểu biết của người dân Nga về một đất nước Việt Nam tươi đẹp và phát triển mạnh mẽ trong thời kỳ Đổi mới, con người Việt Nam cần cù lao động, yêu hòa bình, luôn dành tình cảm tốt đẹp tới đất nước và con người Nga, một nền văn hóa Việt Nam lâu đời, độc đáo và giàu bản sắc, qua đó góp phần nâng tầm quan hệ hữu nghị, gắn bó thủy chung giữa hai dân tộc và hai nước Việt Nam - Nga trong thời gian tới.

Mục tiêu thương mại 10 tỷ USD vào năm 2020

Sau khi Hiệp định Thương mại Tự do giữa Việt Nam và Liên minh Kinh tế Á - Âu chính thức có hiệu lực từ tháng 10-2016, kim ngạch thương mại hai nước tăng trưởng nhanh với tốc độ hơn 30%/năm. Hai nước duy trì cơ chế Ủy ban liên Chính phủ về hợp tác kinh tế - thương mại và khoa học - kỹ thuật, thành lập từ năm 1992 và được nâng cấp lên cấp Phó Thủ tướng từ năm 2011. Ủy ban liên Chính phủ họp thường niên, gần đây nhất vào tháng 10-2018 đã diễn ra Khóa họp lần thứ 21 tại Moscow.

Trao đổi thương mại phát triển tích cực thời gian qua. Năm 2016, kim ngạch thương mại đạt 2,7 tỷ USD; năm 2017 tăng lên mức 3,55 tỷ USD; năm 2018 đạt 4,5 tỷ USD (xuất khẩu 2,4 tỷ USD, nhập khẩu 2,1 tỷ USD), tăng 28,5% so với năm 2017. Các mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang Nga gồm: điện thoại, may mặc, nông, thủy, hải sản các loại…; các mặt hàng nhập khẩu chính gồm: xăng dầu, sắt thép, phân bón, máy móc, thiết bị các loại…

Việt Nam và các nước Liên minh Kinh tế Á - Âu, mà Nga là thành viên, đã chính thức ký Hiệp định Thương mại tự do vào ngày 29-5-2015, có hiệu lực từ ngày 05-10-2016.

Về đầu tư, tính đến tháng 02-2019, Nga đứng thứ 24 trong số các nước và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam với 127 dự án và tổng số vốn đăng ký trên 950 triệu USD. Đầu tư của Nga tập trung chủ yếu vào lĩnh vực khai khoáng, dầu khí, công nghiệp chế biến, chế tạo... Việt Nam có hơn 20 dự án đầu tư sang Nga với tổng vốn gần 3 tỷ USD, chủ yếu của các dự án Liên doanh dầu khí Rusvietpetro, Trung tâm Văn hóa - Thương mại Hà Nội - Moscow và Chăn nuôi bò sữa và nông nghiệp của Tập đoàn TH.

Năng lượng là lĩnh vực hợp tác truyền thống chiến lược và hiệu quả, đem lại nguồn thu đáng kể cho ngân sách Việt Nam và Nga. Bên cạnh việc tiếp tục hợp tác trong khuôn khổ Xí nghiệp liên doanh Vietsovpetro đến năm 2030, các Tập đoàn dầu khí lớn của Nga như Gazprom và Rosneft đang triển khai nhiều dự án tại thềm lục địa Việt Nam, bao gồm tại các khu vực xa bờ. Ngoài ra, các doanh nghiệp dầu khi hai nước đang xem xét, mở rộng hợp tác sang các lĩnh vực mới, như nhập khẩu khí hóa lỏng, sản xuất nhiên liệu động cơ…

Có thể khẳng định, hợp tác kinh tế - thương mại Việt Nam - Nga thời gian qua phát triển năng động, nhưng chưa tương xứng với tiềm năng hai nước. Điều này đặt ra thách thức không nhỏ cho mục tiêu nâng kim ngạch thương mại hai chiều lên mức 10 tỷ USD vào năm 2020. Lý giải điều này, Đại sứ Ngô Đức Mạnh chỉ ra một số nguyên nhân. Một là, hai bên vẫn chưa có những cơ chế hữu hiệu để phát huy những tiềm năng và thế mạnh của mỗi nước. Hai là, việc thanh toán bằng nội tệ của hai nước vẫn chưa được chấp nhận. Do vậy, các cơ quan hữu quan, các doanh nghiệp của hai nước cần nỗ lực hơn nữa để đạt được mục tiêu đề ra. Hai bên cần quyết liệt tích cực tìm kiếm những phương thức hợp tác mới, có tính khả thi cao, có lợi cho cả hai bên, đặc biệt tạo được những điểm đột phá.

Đẩy mạnh hợp tác trên mọi phương diện

Hợp tác văn hóa, du lịch cũng là lĩnh vực hợp tác được hai nước chú trọng. Các hoạt động giao lưu văn hóa được tổ chức thường xuyên, góp phần tăng cường hiểu biết và hữu nghị giữa nhân dân hai nước Việt Nam và Nga. Hai bên tổ chức thường niên và luân phiên Những Ngày Văn hóa tại Việt Nam và Nga. Nga tiếp tục là một trong 10 thị trường tăng trưởng hàng đầu về du lịch ở Việt Nam. Nếu năm 2012, Việt Nam chỉ đón 176 nghìn lượt khách du lịch Nga, thì năm 2018, con số này đã tăng lên 606 nghìn lượt khách, đưa Nga trở thành thị trường du lịch lớn nhất châu Âu của Việt Nam.

Về hợp tác giáo dục - đào tạo, trước đây, Liên Xô đã giúp Việt Nam đào tạo gần 40 nghìn cán bộ và chuyên gia giỏi thuộc nhiều chuyên ngành khác nhau. Hiện nay, Nga tiếp tục hỗ trợ Việt Nam đào tạo nguồn nhân lực. Năm 2011, Nga cấp cho Việt Nam 345 suất học bổng đại học và sau đại học tại các trường của Nga; năm 2018 tăng lên khoảng 1.000 suất học bổng/năm. Hiện có khoảng hơn 5.000 sinh viên Việt Nam du học tại Nga.

Lĩnh vực hợp tác an ninh - quốc phòng được đẩy mạnh. Việt Nam và Nga duy trì Ủy ban liên Chính phủ về hợp tác kỹ thuật quân sự cấp Thứ trưởng Bộ Quốc phòng. Hai bên đã tiến hành Đối thoại chiến lược quốc phòng cấp thứ trưởng Quốc phòng lần thứ nhất vào tháng 12-2013, lần thứ hai vào tháng 3-2016, lần thứ ba vào tháng 11-2017 và lần thứ tư vào tháng 12-2018.

Hợp tác khoa học - công nghệ cũng tiếp tục được duy trì. Hai nước đã thực hiện gần 60 dự án nghiên cứu và chuyển giao công nghệ. Hợp tác nghiên cứu khoa học trong khuôn khổ Trung tâm Nhiệt đới tại Việt Nam mang lại nhiều kết quả tích cực. Hai bên đang triển khai dự án Trung tâm nghiên cứu khoa học và công nghệ hạt nhân.

Trong lĩnh vực hợp tác địa phương, hai nước tiếp tục duy trì và tăng cường thông qua trao đổi đoàn và ký kết nhiều thỏa thuận hợp tác. Nhiều địa phương hai nước đã thiết lập quan hệ hợp tác với nhau, đặc biệt giữa Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và Moscow, Saint Petersburg. Tháng 11-2013, Trung tâm Văn hóa - Thương mại Hà Nội được khai trương tại Moscow.

Về cộng đồng người Việt Nam tại Nga, do yếu tố lịch sử, cộng đồng người Việt Nam (khoảng 60 - 80 nghìn người) sinh sống và làm ăn tại Nga gần hai thập niên. Số người Việt Nam định cư nhập quốc tịch Nga không nhiều, chỉ khoảng 1%. Cộng đồng người Việt Nam tại Nga có những đóng góp đáng kể cho đất nước, luôn đi đầu trong các hoạt động từ thiện. Tại Nga đã thành lập các tổ chức của người Việt, như Hội người Việt Nam tại Liên bang Nga, Hội doanh nghiệp, Hội Cựu chiến binh, Hội sinh viên tại Moscow, Hội Văn học Nghệ thuật, Hội Khoa học Kỹ thuật, Hội Y Dược, Hội võ thuật, các Hội đồng hương…

Thời gian gần đây, Nga chủ trương lập lại trật tự trong lĩnh vực lao động nước ngoài tại Nga, đưa ra một số quy định mới, cộng đồng người Việt Nam tai Nga đang tích cực chuyển đổi hình thức kinh doanh nhằm tuân thủ đầy đủ những quy định mới của Nga./.