Hợp tác chính trị - ngoại giao - quốc phòng

Ba Lan đã giành cho Việt Nam sự ủng hộ, giúp đỡ to lớn trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. Ba Lan là nước duy nhất có mặt trong cả hai Ủy ban đình chiến sau Hiệp định Geneve năm 1954 và Hiệp định Paris năm 1973. Hàng nghìn sĩ quan và cán bộ Ba Lan đã tham gia hai Ủy ban này. Trong dòng chảy đầy biến động của các mối quan hệ song phương và đa phương, nhiều người dân Việt Nam vẫn có cảm tình với đất nước Ba Lan xinh đẹp nằm ở giữa trời Âu xa xôi. Tình cảm đó dường như có giá trị nhiều hơn khi cả Việt Nam và Ba Lan đẩy mạnh hợp tác trên mọi lĩnh vực để cùng phát triển.

Việt Nam và Ba Lan luôn duy trì cơ chế tham vấn chính trị về các vấn đề quan hệ song phương, tình hình thế giới và khu vực, phối hợp lập trường trong các vấn đề quốc tế quan trọng. Bộ Ngoại giao Việt Nam và Bộ Ngoại giao Ba Lan đã thúc đẩy các bộ/ngành hai nước phối hợp chặt chẽ để triển khai những thỏa thuận đạt được giữa lãnh đạo hai nước nhằm nâng cao hiệu quả hợp tác trên cơ sở cùng có lợi. Hai bên thường xuyên duy trì trao đổi đoàn các cấp, đặc biệt là cấp cao.

Về hợp tác đa phương, Việt Nam và Ba Lan tăng cường tiếp xúc, phối hợp hiệu quả tại các tổ chức và diễn đàn quốc tế, nhất là tại Liên hợp quốc (UN), Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO), Tổ chức Hợp tác Á - Âu (ASEM), trong khuôn khổ hợp tác giữa Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và Liên minh châu Âu (EU) và quan hệ Việt Nam - EU. Năm 2015, Việt Nam và Ba Lan đã có nhiều hoạt động kỷ niệm 65 năm thiết lập quan hệ ngoại giao.

Việt Nam và Ba Lan đã ký Bản ghi nhớ hợp tác quốc phòng năm 2010. Hai bên thường xuyên trao đổi đoàn, Bộ trưởng Quốc phòng Phùng Quang Thanh thăm Ba Lan tháng 8-2013, Bộ trưởng Quốc phòng Ba Lan thăm Việt Nam tháng 8-2014. Tháng 10-2010, Ba Lan cử Tùy viên Quốc phòng thường trú tại Hà Nội. Tháng 9-2014, Việt Nam đã cử Tùy viên Quốc phòng thường trú ở Ba Lan.

Hợp tác kinh tế hiệu quả

Tình hữu nghị có bề dày truyền thống và sự hợp tác gần gũi đã giúp Việt Nam là một trong những đối tác kinh tế quan trọng nhất của Ba Lan ở châu Á và Ba Lan trở thành đối tác kinh tế lớn nhất của Việt Nam ở khu vực Trung và Đông Âu. Chính phủ Ba Lan ủng hộ Việt Nam tăng cường quan hệ với EU, đồng thời thúc đẩy sớm ký kết Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA).

Về hợp tác thương mại, Ba Lan hiện là bạn hàng số một của Việt Nam tại Trung và Đông Âu và Việt Nam là bạn hàng thứ 7 của Ba Lan ngoài EU. Việt Nam xuất khẩu sang Ba Lan chủ yếu hàng dệt may, thủy sản, gạo, cà phê, hạt tiêu, bánh kẹo, nông sản, điện thoại, hàng điện tử... Và nhập khẩu từ Ba Lan sữa bột, tân dược, hoa quả, thiết bị cho ngành than, đóng tàu, phế liệu thép... Kim ngạch thương mại giữa hai nước những năm qua tăng khá nhanh và chủ yếu là Việt Nam xuất siêu. Năm 2016, kim ngạch thương mại song phương đạt 790 triệu USD (trong đó xuất khẩu đạt 598 triệu USD, nhập khẩu đạt 192 triệu USD). 9 tháng đầu năm 2017, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt 730 triệu USD.

Về đầu tư, trong 3 năm từ năm 2014 đến năm 2017, đầu tư của Ba Lan vào Việt Nam tăng gấp 2 lần, tập trung chủ yếu trong lĩnh vực bất động sản (Làng Việt kiều châu Âu), công nghiệp chế biến (VIFON), dịch vụ (Hạ Long Plaza). Tính đến tháng 10-2017, Ba Lan có 14 dự án đầu tư còn hiệu lực tại Việt Nam với tổng số vốn đăng ký đạt 182,88 triệu USD. Việt Nam có 4 dự án đầu tư sang Ba Lan với tổng vốn đạt trên 6 triệu USD thuộc lĩnh vực dịch vụ và công nghiệp thực phẩm, trong đó có dự án đầu tư trị giá 3 triệu USD của Vinamilk thông qua việc mở công ty Vinamilk Europe tại Ba Lan có chức năng buôn bán nguyên liệu nông nghiệp, bán buôn, lẻ sữa và các chế phẩm từ sữa.

Về hợp tác phát triển (ODA), từ năm 1998, Ba Lan đã cấp khoản tín dụng 70 triệu USD cho dự án đóng tàu của Vinashin (đã giải ngân xong năm 2005). Năm 2005, Ba Lan cam kết dành cho Việt Nam một khoản tín dụng hỗn hợp trị giá 280 triệu USD. Trong khuôn khổ cam kết đó, ngày 22-01-2008, Bộ Ngoại giao Ba Lan và Bộ Tài chính Việt Nam đã ký Hiệp định tín dụng Dự án Phòng thí nghiệm trọng điểm - Bể thử mô hình tàu thủy với trị giá vốn vay ODA là 16,47 triệu euro (tương đương khoảng 20 triệu USD). Tháng 7-2014, trong chuyến thăm của Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh, phía Ba Lan đã thông báo dừng kế hoạch cấp tín dụng Dự án Bể thử mô hình tàu thủy và chuyển sang cấp khoản tín dụng ưu đãi mới trị giá 250 triệu euro.

Ngày 28-7-2017, Chính phủ đã thông qua Nghị quyết số 64/NQ-CP về nội dung Hiệp định tài chính trị giá 250 triệu euro, trong đó quy định khoản vốn sẽ dành cho các dự án ưu tiên trong phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam.

Hợp tác thiết thực trong nhiều lĩnh vực

Về hợp tác giáo dục - đào tạo, kể từ những năm 1960 cho đến đầu những năm 1990, Ba Lan đã đào tạo cho Việt Nam hơn 4.000 sinh viên và cán bộ khoa học; hơn 3.500 công nhân lành nghề, chủ yếu trong các ngành than, đóng tàu. Những năm gần đây, số lượng học sinh du học tự túc sang Ba Lan có chiều hướng tăng do chi phí học tập tương đối rẻ và các trường đại học tư thục của Ba Lan như trường Đại học Lazarski, Trường Đại học Leon Kozminski… có nhiều chương trình dạy bằng tiếng Anh dành riêng cho sinh viên nước ngoài, chủ yếu hướng tới sinh viên Trung Quốc và Việt Nam. Một trong những công trình hữu nghị giữa hai nước còn hoạt động là trường PTTH Việt - Ba tại Hà Nội. Năm 2008, trong khuôn khổ ODA, Ba Lan đã viện trợ 150.000 euro cho ngôi trường này và hằng năm, Đại sứ quán Ba Lan tại Hà Nội vẫn tham gia tổ chức một số hoạt động tại đây. Hiện mỗi năm, Ba Lan cấp cho Việt Nam 10 suất học bổng đại học và trên đại học; Việt Nam tiếp nhận 10 sinh viên Ba Lan sang thực tập (trong 10 tháng). Hai bên đã thống nhất nội dung dự thảo Thỏa thuận giáo dục mới để ký nhân chuyến thăm Việt Nam lần này của Tổng thống Ba Lan Andrzej Duda, trong đó nhất trí tăng số lượng học bổng lên 20 suất/1 năm.

Về hợp tác văn hóa, những năm trước đây, Ba Lan đã giúp Việt Nam đào tạo cán bộ, trùng tu các di tích cung đình ở Huế, Tháp Chàm ở Hội An, địa đạo Củ Chi ở Thành phố Hồ Chí Minh. Đặc biệt kỹ sư Ba Lan Kazimierz Kwiatowski đã có nhiều năm gắn bó với công tác trùng tu di tích ở Quảng Nam, sau khi qua đời, ông đã được thành phố Hội An dựng tượng tại trục đường chính của phố cổ Hội An.

Cộng đồng người Việt Nam tại Ba Lan hiện có khoảng 40.000 người, đóng góp vào việc phát triển quan hệ kinh tế - thương mại giữa hai nước và được chính quyền Ba Lan đánh giá tích cực, một số Việt kiều tại Ba Lan đã trở về nước đầu tư tương đối thành công, nhất là trong lĩnh vực bất động sản và tài chính. Cộng đồng Việt Nam tại Ba Lan có tổ chức hội đoàn tương đối phát triển, trong đó có một số tổ chức nòng cốt như: Hội Người Việt Nam tại Ba Lan Đoàn kết và Hữu nghị; Hội Văn hóa - Xã hội, Câu lạc bộ Phụ nữ, Câu lạc bộ Người cao tuổi, Hội những người yêu đạo Phật, Hội Cựu Chiến binh và các hội đồng hương như Hà Thành, Nghệ An, Thanh Hóa, Hải Dương, Nam Định, Hải Phòng... Cộng đồng có Trường dạy tiếng Việt mang tên Văn Lang thu hút khoảng 100 trẻ em Việt Nam đến học hàng tuần. Ngoài ra, cộng đồng cũng thường xuyên tổ chức nhiều hoạt động văn hóa - thể thao như Giải bóng đá cộng đồng, giải tennis, giải golf, Tết Nguyên đán, Kỷ niệm Quốc khánh 2-9, Tết Trung Thu..... Cộng đồng cũng có rất nhiều hoạt động từ thiện hướng về Tổ Quốc.

Về kinh tế, cộng đồng người Việt Nam tại Ba Lan tập trung vào buôn bán hàng may mặc, tiêu dùng (chủ yếu tại khu Wolka Kosowska, cách trung tâm thủ đô Warszawa 30km và nhà hàng (nhà hàng Việt, chuỗi đồ ăn nhanh châu Á).

Những năm gần đây, số lượng người Ba Lan tại Việt Nam cũng tăng mạnh, tập trung ở Thành phố Hồ Chí Minh (khoảng hơn 100 người), chủ yếu là nhân viên các công ty đa quốc gia và một số người Ba Lan lấy vợ, chồng là người Việt đang sinh sống tại đây.

Sở hữu mối quan hệ truyền thống tốt đẹp và duy trì cho đến nay bất chấp bối cảnh thế giới nhiều biến động, Việt Nam và Ba Lan có đầy đủ nền tảng và tiềm năng để phát triển quan hệ song phương lên tầm cao mới./.