Cơ hội nhiều, thách thức lớn

Trong những năm qua, tình hình thế giới và khu vực thay đổi nhanh chóng với những diễn biến phức tạp. Xu thế hình thành trật tự thế giới mới theo hướng đa cực ngày càng rõ. Các nước lớn gia tăng tập hợp lực lượng không chỉ ở khía cạnh chính trị - an ninh truyền thống mà còn trong cả lĩnh vực kinh tế. Cạnh tranh địa - chính trị chiến lược diễn ra hết sức gay gắt, các nước lớn đẩy mạnh tập hợp lực lượng ở nhiều địa bàn chiến lược. Quan hệ giữa các nước lớn tiếp tục vận động trong khuôn khổ vừa hợp tác, vừa đấu tranh, song mặt cạnh tranh có biểu hiện diễn biến phức tạp. Đã có nhiều sáng kiến hợp tác, liên kết, kết nối kinh tế liên lục địa, trong đó các nước lớn đóng vai trò chủ đạo, hoặc với tư cách khởi xướng ý tưởng, hoặc có khả năng chi phối chủ yếu, đã được đưa ra. Trong khi đó, kinh tế thế giới nhiều năm qua vẫn chưa thực sự phục hồi vững chắc, tốc độ tăng trưởng chậm hơn kỳ vọng.

Tình hình các khu vực trên thế giới cũng có nhiều biến động. Ngoại trừ một số chuyển biến tích cực, như việc bình thường hóa quan hệ giữa Mỹ và Cu-ba, hay I-ran và nhóm P5+1 đạt được thỏa thuận hạt nhân lịch sử, các “điểm nóng” khác vẫn trong tình trạng bế tắc, chưa tìm được lối thoát. Tại một số địa bàn, xung đột, tranh chấp còn có xu hướng căng thẳng hơn, xuất hiện thêm các “điểm nóng” mới, tác động mạnh tới tình hình an ninh thế giới. Các vấn đề toàn cầu và an ninh phi truyền thống, nhất là hoạt động khủng bố, khủng hoảng nhập cư, biến đổi khí hậu,... đặt ra những thách thức ngày càng lớn đối với cộng đồng quốc tế.

Châu Á - Thái Bình Dương tiếp tục là khu vực tăng trưởng kinh tế năng động với việc đẩy mạnh nhiều hoạt động hợp tác, liên kết kinh tế. Việc hiện thực hóa Cộng đồng ASEAN góp phần tạo động lực mới giữa các quốc gia thành viên và củng cố vị trí trung tâm của ASEAN tại khu vực. Tuy vậy, đây cũng là địa bàn hội tụ hầu hết những đặc điểm phức tạp chung của tình hình thế giới. Việc các nước lớn đẩy mạnh cạnh tranh chiến lược, gia tăng ảnh hưởng tại khu vực cùng với các vấn đề nội bộ của nhiều nước đã và đang làm gia tăng nguy cơ tiềm ẩn đối với môi trường hòa bình, ổn định của khu vực. Tranh chấp chủ quyền biển, đảo và chủ nghĩa dân tộc cực đoan có xu hướng căng thẳng hơn; tình hình Biển Đông có nhiều diễn biến rất phức tạp.

Tình hình đó tác động sâu sắc, nhiều chiều tới nước ta, một mặt, tạo ra nhiều cơ hội; mặt khác, đặt ra những thách thức rất lớn đối với môi trường an ninh, phát triển và không gian sinh tồn của đất nước, đòi hỏi công tác đối ngoại đảng, cũng như toàn thể mặt trận đối ngoại nói chung phải không ngừng nỗ lực, củng cố, đưa các mối quan hệ đối ngoại đi vào chiều sâu, nâng cao chất lượng, hiệu quả hội nhập quốc tế, góp phần tạo thế và lực mới cho đất nước, phục vụ đắc lực nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Một số kết quả nổi bật của hoạt động đối ngoại đảng năm 2015

Trong bối cảnh tình hình thế giới, khu vực có nhiều diễn biến mới, phức tạp và khó lường, Đảng ta đã xác định và thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển, chính sách ngoại giao rộng mở, đa phương hóa, đa dạng hóa các quan hệ quốc tế; tham gia tích cực, chủ động và có trách nhiệm vào công việc chung của cộng đồng quốc tế. “Vì lợi ích quốc gia - dân tộc” là nguyên tắc tối thượng trong thực tiễn triển khai hoạt động đối ngoại trên tất cả các mặt trận, từ đối ngoại đảng đến ngoại giao nhà nước, ngoại giao nhân dân.

Đảng ta cũng xác định triển khai đồng bộ, toàn diện hoạt động đối ngoại, thực chất là xây dựng một nền đối ngoại toàn diện, tạo nên xung lực tổng hợp của các lĩnh vực, các loại hình, các kênh đối ngoại, trong một kế hoạch tổng thể, có sự chỉ đạo thống nhất, sự quản lý tập trung và phối hợp nhịp nhàng giữa các kênh, các lĩnh vực đối ngoại nhằm không ngừng nâng cao hiệu quả đối ngoại tổng thể. Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị đã ban hành nhiều nghị quyết chỉ đạo công tác đối ngoại, như Nghị quyết số 28-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về “Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới”, Nghị quyết số 22-NQ/TW của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế. Đối với lĩnh vực đối ngoại đảng, Bộ Chính trị khóa XI đã ban hành Kết luận số 73-KL/TW, ngày 8-2-2012, về “Tăng cường quan hệ đối ngoại của Đảng trong tình hình mới”. Kết luận số 73-KL/TW xác định, tăng cường và nâng cao hơn nữa hiệu quả quan hệ đối ngoại của Đảng để tạo nền tảng chính trị cho quan hệ ổn định, bền vững giữa nước ta và các nước; tiếp tục tranh thủ sự đồng tình, ủng hộ của các tầng lớp nhân dân trên thế giới, các chính đảng, tổ chức, chính giới các nước và bạn bè quốc tế đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng ta, nhân dân ta; tạo thế chủ động trong việc xử lý các vấn đề khu vực và quốc tế; thực hiện lợi ích quốc gia, dân tộc, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ; góp phần làm giàu tri thức và nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền của Đảng ta, nâng cao vị thế quốc tế của Việt Nam.

Quán triệt, bám sát các mục tiêu, nguyên tắc, quan điểm chỉ đạo của Nghị quyết Đại hội XI của Đảng, Nghị quyết số 28-NQ/TW về “Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới”, Nghị quyết số 22-NQ/TW của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế, Kết luận số 73-KL/TW của Bộ Chính trị về “Tăng cường quan hệ đối ngoại của Đảng trong tình hình mới”, công tác đối ngoại đảng đã không ngừng đổi mới hoạt động, gia tăng chiều sâu hiệu quả kết hợp với nhiều hình thức hợp tác phong phú, đạt nhiều thành tựu quan trọng và nổi bật, đóng góp hiệu quả vào sự nghiệp bảo vệ, xây dựng và phát triển đất nước.

Một là, chúng ta đã chủ động và tích cực mở rộng, tăng cường quan hệ giữa Đảng ta với các đảng cộng sản, công nhân, cánh tả, các đảng cầm quyền, các đảng tham chính và các chính đảng khác trên cả bình diện song phương và đa phương, tạo nền tảng chính trị vững chắc cho quan hệ đối ngoại của đất nước. Đến nay, Đảng ta đã có quan hệ ở các mức độ khác nhau với 228 chính đảng ở 112 nước trên khắp các châu lục. Đảng ta cũng tham gia một cách tích cực và có trách nhiệm tại các diễn đàn đa phương chính đảng, như Hội nghị quốc tế các đảng chính trị châu Á (ICAPP), Cuộc gặp quốc tế các đảng cộng sản và công nhân (IMCWP), Hội thảo quốc tế các đảng cộng sản (ICS), Diễn đàn Xao Pao-lô (SPF), qua đó tham gia thảo luận việc giải quyết các vấn đề quốc tế và khu vực, góp phần nâng cao uy tín của Đảng và Nhà nước ta, đồng thời làm cho dư luận quốc tế hiểu rõ, ủng hộ những vấn đề liên quan tới lợi ích chính đáng của quốc gia, nhất là vấn đề Biển Đông.

Có thể nói, điểm đột phá quan trọng của đối ngoại đảng trong những năm qua là chúng ta đã chủ động mở rộng, thúc đẩy toàn diện, thực chất quan hệ với các đảng cầm quyền, các đảng tham chính trên thế giới. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung và phát triển năm 2011) được thông qua tại Đại hội XI của Đảng đã xác định rõ chủ trương quan hệ đối ngoại của Đảng ta là: “Trước sau như một ủng hộ các đảng cộng sản và công nhân, các phong trào tiến bộ xã hội trong cuộc đấu tranh vì những mục tiêu chung của thời đại; mở rộng quan hệ với các đảng cánh tả, đảng cầm quyền và những đảng khác trên cơ sở bảo đảm lợi ích quốc gia, giữ vững độc lập, tự chủ, vì hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển”(1). Như vậy, bên cạnh quan hệ truyền thống với các đảng cộng sản, công nhân, cánh tả, Đại hội XI của Đảng đã nhấn mạnh một chủ trương rất quan trọng, đó là mở rộng và tăng cường quan hệ với các đảng cầm quyền và các đảng khác.

Trên tinh thần đó, chúng ta đã tích cực thúc đẩy quan hệ với các đảng cầm quyền, các đảng tham chính tại các nước, nhất là ở những nước có vị trí quan trọng trong chính sách đối ngoại của ta. Ngoài ra, Đảng ta cũng đã từng bước triển khai lộ trình quan hệ với các đảng cầm quyền, tham chính tại Hoa Kỳ, Anh. Về số lượng, cho đến nay, trong số 228 chính đảng mà Đảng ta có quan hệ, có 59 đảng cầm quyền và 38 đảng tham chính. Về nội dung hợp tác, căn cứ vào mức độ quan hệ và đánh giá vai trò, vị thế, triển vọng của các chính đảng, chúng ta đã chủ động ký kết nhiều thỏa thuận hợp tác với các đảng cầm quyền, tham chính ở một số nước, xác định rõ phạm vi và nội dung hợp tác, phù hợp với lợi ích của ta và yêu cầu mở rộng quan hệ đối ngoại đảng trong tình hình mới.

Thực tiễn cho thấy, các đảng cầm quyền, tham chính luôn có vị thế và tiếng nói quan trọng trên chính trường, có ảnh hưởng quyết định đến đường lối, chính sách đối ngoại của các nước. Do đó, mở rộng quan hệ với các đảng cầm quyền, tham chính đóng vai trò rất quan trọng, vừa góp phần tăng cường sự hiểu biết, tin cậy chính trị, tạo điều kiện thúc đẩy quan hệ song phương ngày càng đi vào chiều sâu, thực chất, vừa linh hoạt thích ứng với những chuyển biến nhanh chóng, khó lường trên chính trường các nước.

Hai là, chúng ta đã triển khai hiệu quả nhiều hoạt động đối ngoại cấp cao của lãnh đạo Đảng, góp phần thiết thực tăng cường quan hệ với các đối tác quan trọng. Những năm qua, hoạt động đối ngoại của các đồng chí lãnh đạo cấp cao có ý nghĩa chiến lược trong triển khai đường lối đối ngoại của Đảng ta, đặc biệt là các chuyến thăm chính thức của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tới các nước láng giềng, đối tác truyền thống, đối tác quan trọng, như Lào, Cam-pu-chia, Trung Quốc, Cu-ba, Ấn Độ, Thái Lan, Xin-ga-po, Bỉ, Anh, I-ta-li-a, Va-ti-căng, Nga, Bê-la-rút, Hàn Quốc, Liên minh châu Âu (EU). Điểm nhấn nổi bật là trong năm 2015, Tổng Bí thư đã thực hiện ba chuyến thăm tới Trung Quốc (tháng 4-2015), Hoa Kỳ (tháng 7-2015) và Nhật Bản (tháng 9-2015). Các chuyến thăm là những dấu mốc quan trọng tăng cường sự tin cậy chính trị, định ra các phương hướng, biện pháp lớn trong quan hệ song phương.

Nhìn một cách tổng thể, qua các chuyến thăm, chúng ta, một mặt, thúc đẩy, đưa các mối quan hệ với các nước đối tác quan trọng đi vào chiều sâu; mặt khác, thiết lập được vị thế cân bằng trong quan hệ với các nước lớn, tạo điều kiện thuận lợi để triển khai các quyết sách đối ngoại một cách chủ động, hiệu quả, độc lập, tự chủ, mở ra không gian hợp tác, quan hệ mở hơn cho đất nước. Đây chính là thành quả đối ngoại to lớn và có ý nghĩa quan trọng của nhiệm kỳ vừa qua.

Một điểm nữa cần được nhấn mạnh là, việc các nước, dù khác biệt với ta về chế độ chính trị, hay từng có thời kỳ đối đầu với nước ta, đều đã đón tiếp Tổng Bí thư Đảng ta với những nghi thức trọng thị, cho thấy các nước hết sức coi trọng quan hệ với Việt Nam, đang ngày một tôn trọng hơn thể chế và sự lựa chọn chế độ chính trị của nhân dân ta, thừa nhận vai trò lãnh đạo đất nước của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Ba là, chúng ta đã phát huy hiệu quả kênh đối ngoại đảng để xử lý các vấn đề liên quan đến an ninh và phát triển của đất nước. Trong bối cảnh môi trường quốc tế và khu vực những năm qua diễn biến hết sức phức tạp, có nhiều vấn đề lớn về an ninh và phát triển đã nảy sinh trong quan hệ của nước ta với các nước láng giềng, quan hệ đối ngoại trên kênh đảng đã thực sự phát huy hiệu quả, góp phần quan trọng giải quyết nhiều vấn đề quan trọng, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến Biển Đông, biên giới, nguồn nước sông Mê Công...

Những nhiệm vụ trọng tâm của công tác đối ngoại đảng trong tình hình mới

Trong những năm tới, tình hình thế giới, khu vực sẽ còn có nhiều biến động phức tạp. Quá trình toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế tiếp tục được đẩy mạnh. Cục diện thế giới theo xu hướng đa cực, đa trung tâm diễn ra nhanh hơn. Hợp tác, cạnh tranh và tính tùy thuộc lẫn nhau, nhất là giữa các nước lớn, ngày càng gia tăng. Đối với nước ta, thế và lực, sức mạnh tổng hợp, uy tín quốc tế ngày càng được củng cố, nâng cao, nhưng chúng ta cũng đứng trước nhiều yêu cầu mới, vấn đề mới trong việc phục vụ sự nghiệp đổi mới, phát triển đất nước, bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc.

Nhằm khai thác tối đa các thuận lợi, thời cơ, vượt qua các khó khăn, thách thức, trong thời gian tới, đối ngoại đảng cần quán triệt sâu sắc các chủ trương, định hướng lớn về đối ngoại theo tinh thần Đại hội XII của Đảng, tập trung vào một số nhiệm vụ trọng tâm sau:

Thứ nhất, tiếp tục phát huy lợi thế, sức mạnh, vai trò của đối ngoại đảng trong duy trì môi trường quốc tế hòa bình, ổn định, tăng cường và đưa các mối quan hệ quốc tế đi vào chiều sâu, tạo điều kiện thuận lợi cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đối ngoại đảng cần tiếp tục phát huy tốt vai trò xây dựng nền tảng chính trị trong quan hệ với các đối tác quốc tế, qua đó góp phần thúc đẩy tổng thể quan hệ hợp tác của Việt Nam với các quốc gia trên thế giới.

Thứ hai, tích cực nâng cao hiệu quả thực chất, thúc đẩy các nội dung quan hệ đảng tiếp tục đi vào chiều sâu, cả trên bình diện song phương và đa phương. Tiếp tục chủ động, tích cực triển khai chủ trương tăng cường quan hệ truyền thống với các đảng cộng sản, công nhân, cánh tả; mở rộng và đưa quan hệ với các đảng cầm quyền, tham chính đi vào chiều sâu. Chủ động và tích cực phát huy vai trò của Đảng ta tại các diễn đàn đa phương chính đảng. Nội dung trao đổi, hợp tác trên kênh đảng đi sâu vào các lĩnh vực, vấn đề có ý nghĩa thiết thực đối với công cuộc bảo vệ, xây dựng và phát triển đất nước, như kinh nghiệm cầm quyền, năng lực và kỹ năng lãnh đạo, quản lý và trình độ, kiến thức chuyên môn của lãnh đạo, cán bộ đảng các cấp.

Thứ ba, phối hợp đồng bộ và chặt chẽ với ngoại giao nhà nước và ngoại giao nhân dân nhằm huy động và phát huy hơn nữa sức mạnh tổng hợp cho công tác đối ngoại. Đây là một truyền thống quý báu của đối ngoại nước ta. Việc huy động và củng cố sức mạnh vật chất luôn được kết hợp chặt chẽ với việc huy động và phát huy sức mạnh tinh thần; kết hợp chặt chẽ các kênh, các binh chủng và lĩnh vực của đối ngoại, từ ngoại giao nhà nước, đến đối ngoại đảng, ngoại giao nhân dân. Trong bối cảnh hiện nay, đối ngoại càng cần phải trở thành một mặt trận thống nhất dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo tập trung thống nhất của Đảng, với sự tham gia năng động, sáng tạo, phối hợp nhịp nhàng của các cấp, các ngành, của mọi tổ chức, cá nhân.

Thứ tư, không ngừng đổi mới tư duy trên tất cả các kênh đối ngoại, cả về nội dung, phương thức, chiến lược, chiến thuật triển khai hoạt động. Việc xử lý linh hoạt các mối quan hệ quốc tế của Đảng tạo điều kiện thuận lợi chung cho công tác đối ngoại, góp phần tăng cường nền tảng, sự gắn kết, bổ sung và thống nhất trong thực tiễn triển khai hoạt động đối ngoại giữa đối ngoại đảng với ngoại giao nhà nước và ngoại giao nhân dân. Đồng thời, trong cục diện thế giới phức tạp như hiện nay, cần nắm chắc phương châm “dĩ bất biến, ứng vạn biến” trong kiên trì thực hiện đường lối đối ngoại, không để các khác biệt về thể chế chính trị - xã hội cản trở việc mở rộng các mối quan hệ quốc tế của Đảng.

Thứ năm, thường xuyên củng cố và tăng cường năng lực của lực lượng tham gia công tác đối ngoại, trong đó có đối ngoại đảng. Chúng ta phải xây dựng đội ngũ cán bộ có bản lĩnh chính trị vững vàng, năng lực chuyên môn toàn diện, am hiểu luật pháp, giỏi ngoại ngữ và bảo đảm các điều kiện cần thiết cho việc triển khai hiệu quả các hoạt động đối ngoại.

Là một bộ phận cấu thành của nền ngoại giao toàn diện Việt Nam, đối ngoại đảng đã có nhiều đóng góp quan trọng, hiệu quả vào thành công chung của mặt trận đối ngoại thời kỳ đổi mới, phục vụ công cuộc xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước. Việc xử lý linh hoạt các mối quan hệ quốc tế của Đảng tạo điều kiện thuận lợi chung cho công tác đối ngoại, góp phần củng cố nền tảng chính trị, tăng cường sự gắn kết, bổ sung và thống nhất trong thực tiễn triển khai hoạt động đối ngoại giữa đối ngoại đảng với ngoại giao nhà nước và ngoại giao nhân dân. Với những thành quả quan trọng, nổi bật đã đạt được thời gian vừa qua, với quyết tâm mạnh mẽ của Đảng, Nhà nước và các lực lượng làm đối ngoại, công tác đối ngoại của nước ta sẽ tiếp tục đạt kết quả thực chất, hiệu quả toàn diện, góp phần vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa./.

--------------------------------------------

(1) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011, tr. 84