Kênh dẫn vốn quan trọng của nền kinh tế

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước, sự chỉ đạo trực tiếp của Bộ Tài chính và phối hợp của các bộ, ngành, sự ủng hộ của cơ quan thông tấn báo chí, thị trường chứng khoán Việt Nam đã vượt qua nhiều khó khăn, thách thức và đã đạt được những thành tựu quan trọng. Thị trường chứng khoán đi vào hoạt động đã góp phần hoàn thiện cơ cấu của thị trường tài chính và tạo ra một kênh huy động vốn dài hạn cho đầu tư phát triển, góp phần đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hoá đất nước. Thị trường chứng khoán đã tạo lập được một thể chế phù hợp với trình độ phát triển của nước ta; từng bước tiếp cận các chuẩn mực quốc tế và quá trình hội nhập quốc tế và khu vực. Xây dựng và ngày càng hoàn thiện một hệ thống khuôn khổ pháp lý, cơ chế chính sách từ luật, nghị định cho đến các thông tư, quy chế, quy trình phù hợp với thực tiễn đời sống kinh tế đất nước, bảo đảm cho quá trình giao dịch, vận hành và quản lý thị trường chứng khoán thông suốt, an toàn, công bằng, công khai, minh bạch và có hiệu quả. Thị trường chứng khoán dần khẳng định và trở thành kênh huy động vốn quan trọng của nền kinh tế. Quy mô vốn hóa thị trường cổ phiếu năm 2017 đạt hơn 3,5 triệu tỷ đồng, tương đương 70,2% GDP, vượt chỉ tiêu của Chính phủ đề ra cho năm 2020. Năm 2018 thị trường tiếp tục duy trì đà phát triển, tính đến ngày 24-5-2018 mức vốn hóa thị trường đạt 3.846 nghìn tỷ đồng, tăng 9,4% so với cuối năm 2017, tương đương 76,8% GDP.

Thị trường chứng khoán ngày càng góp phần tích cực thúc đẩy cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước và quá trình cải cách đổi mới doanh nghiệp nhà nước. Thị trường chứng khoán cũng đã thu hút đông đảo các nhà đầu tư trong nước và nước ngoài. Năm 2017 ghi nhận lượng vốn đầu tư nước ngoài vào ròng ở mức lớn chưa từng thấy trong lịch sử thị trường chứng khoán Việt Nam với mức mua ròng 47.864 tỷ đồng (gấp 8 lần so với giá trị mua ròng trong năm 2016).

Sự ra đời và đi vào hoạt động của thị trường chứng khoán phái sinh đánh dấu tiến trình hoàn chỉnh cấu trúc thị trường chứng khoán Việt Nam. Thị trường chứng khoán phái sinh ra đời không chỉ góp phần hoàn thiện cấu trúc, mà còn khẳng định trình độ phát triển và đáp ứng nhu cầu tất yếu của thị trường tài chính Việt Nam.

Song song với việc phát triển của thị trường hoạt động thanh tra, giám sát và cưỡng chế thực thi đã được thực hiện có hiệu quả, góp phần giữ vững ổn định, kỷ cương pháp luật của thị trường, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư.

Cơ cấu lại thị trường chứng khoán

Nhằm thực hiện tốt các mục tiêu: bảo đảm duy trì sự ổn định và bền vững của thị trường chứng khoán; tiếp tục phát triển theo chiều sâu và kiên trì công tác tái cấu trúc thị trường; tăng cường hội nhập quốc tế, triển khai, thực thi hiệu quả các cam kết quốc tế và các giải pháp nâng hạng thị trường chứng khoán, mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án “Cơ cấu lại thị trường chứng khoán và thị trường bảo hiểm đến năm 2020 và định hướng đến năm 2025”.

Mục tiêu chung của Đề án là tiếp tục cơ cấu lại toàn diện để thị trường chứng khoán trở thành kênh dẫn vốn trung và dài hạn quan trọng cho nền kinh tế; xây dựng cơ cấu hợp lý, cân bằng giữa thị trường tiền tệ và thị trường vốn, giữa thị trường cổ phiếu và trái phiếu, giữa trái phiếu chính phủ và trái phiếu doanh nghiệp; hỗ trợ tích cực quá trình cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước, đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế và thúc đẩy phát triển khu vực kinh tế tư nhân; tăng cường mở cửa và hội nhập với thị trường khu vực và thế giới.

Đề án xác định mục tiêu quy mô thị trường cổ phiếu đạt mức 100% GDP vào năm 2020 và 120% GDP vào năm 2025, quy mô thị trường trái phiếu đạt mức 47% GDP vào năm 2020 và 55% GDP vào năm 2025. Số lượng công ty niêm yết đến năm 2020 tăng 20% so với năm 2017.

Số lượng nhà đầu tư trên thị trường đạt mức 3% dân số vào năm 2020 và 5% dân số vào năm 2025. Đảm bảo cơ cấu hợp lý giữa nhà đầu tư cá nhân và nhà đầu tư có tổ chức, giữa nhà đầu tư trong nước và nhà đầu tư nước ngoài, đồng thời thúc đẩy sự phát triển của các nhà đầu tư chuyên nghiệp trên thị trường chứng khoán.

Đa dạng hóa các sản phẩm trên thị trường chứng khoán; triển khai các sản phẩm chứng quyền có đảm bảo, hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ và hợp đồng tương lai trên các chỉ số mới ngoài chỉ số VN30 trước năm 2020 và từng bước triển khai các sản phẩm quyền chọn, hợp đồng tương lai trên cổ phiếu trước năm 2025.

Đề án đề ra 8 giải pháp cơ cấu lại thị trường chứng khoán gồm: 1- Hoàn thiện cơ sở pháp lý; 2- Cơ cấu lại cơ sở hàng hóa; 3- Cơ cấu lại cơ sở nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán; 4- Cơ cấu lại tổ chức kinh doanh chứng khoán; 5- Cơ cấu lại tổ chức thị trường; 6- Nâng cao năng lực, quản lý giám sát và cưỡng chế thực thi; 7- Giải pháp nâng hạng thị trường; 8- Tăng cường vai trò của các hội nghề nghiệp.

Đa dạng cơ sở hàng hóa trên thị trường

Về giải pháp cơ cấu lại cơ sở hàng hóa, cần đa dạng cơ sở hàng hóa trên thị trường thông qua thúc đẩy kế hoạch cổ phần hóa và thoái vốn nhà nước giai đoạn 2017 - 2020 theo danh mục đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt; thực hiện kiểm tra, xử lý kịp thời các doanh nghiệp không tuân thủ quy định về việc niêm yết/đăng ký giao dịch sau khi đã cổ phần hóa.

Thực hiện việc niêm yết, đăng ký giao dịch cổ phiếu của các ngân hàng thương mại cổ phần theo hướng đến hết năm 2020, toàn bộ các ngân hàng thương mại niêm yết, đăng ký giao dịch trên thị trường chính thức.

Trong năm 2019, triển khai sản phẩm chứng quyền có bảo đảm, các loại hợp đồng tương lai dựa trên chỉ số mới và hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ; từng bước triển khai các sản phẩm hợp đồng tương lai, hợp đồng quyền chọn dựa trên cổ phiếu đơn lẻ hoặc nhóm cổ phiếu khi đủ điều kiện; hoàn thiện bộ quy tắc chỉ số chứng khoán VN30 phù hợp với thông lệ quốc tế; phát triển thêm các chỉ số cơ sở để làm tài sản cơ sở cho thị trường chứng khoán phái sinh.

Đa dạng hóa các sản phẩm trái phiếu; thiết lập đường cong lãi suất chuẩn trên thị trường tài chính; đề xuất phương án phát hành các sản phẩm trái phiếu mới theo lộ trình phù hợp: trái phiếu có lãi suất thả nổi, trái phiếu có gốc, lãi được giao dịch tách biệt, trái phiếu gắn với chỉ số lạm phát; cơ cấu lại danh mục nợ trái phiếu Chính phủ thông qua các nghiệp vụ mua lại, hoán đổi.

Triển khai phát hành trái phiếu xanh để huy động vốn phục vụ cho phát triển kinh tế xanh và bền vững, thu hút các nhà đầu tư nước ngoài; phát triển các loại hình quỹ đầu tư ETF, quỹ đầu tư bất động sản nhằm đa dạng hóa các sản phẩm quỹ.

Nâng cao tính minh bạch và chất lượng hàng hóa: Tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động huy động vốn và sử dụng vốn huy động trên thị trường chứng khoán; phát hiện và xử lý kịp thời các trường hợp tăng vốn ảo và sử dụng vốn sai mục đích; thực hiện phân bảng cổ phiếu niêm yết, nâng cao điều kiện niêm yết và điều kiện duy trì niêm yết đối với cổ phiếu trong từng bảng; bổ sung các tiêu chí về quản trị công ty, tỷ lệ cổ phiếu tự do chuyển nhượng, tỷ lệ lợi nhuận trên quy mô vốn; bổ sung điều kiện về quy mô vốn, số lượng cổ đông, tỷ lệ sở hữu cổ phần của các cổ đông nhỏ trong công ty đại chúng.

Tăng cường kiểm tra chất lượng báo cáo tài chính và hoạt động kiểm toán của các đơn vị kiểm toán, kiểm toán viên; phối hợp chặt chẽ với Hội kiểm toán viên hành nghề trong đào tạo, đánh giá chất lượng báo cáo tài chính, việc giám sát và xử lý vi phạm đối với công ty kiểm toán, kiểm toán viên hành nghề.

Xây dựng, triển khai Đề án áp dụng chuẩn mực kế toán quốc tế; khuyến khích các doanh nghiệp niêm yết có quy mô lớn thực hiện công bố báo cáo tài chính theo chuẩn báo cáo tài chính quốc tế (IFRS); tăng cường đào tạo, tuyên truyền về quản trị công ty, chương trình đánh giá xếp loại quản trị công ty hàng năm cho các công ty niêm yết; nâng cao vai trò và trách nhiệm của các Sở giao dịch Chứng khoán trong giám sát việc thực hiện các quy định về công bố thông tin và quản trị công ty.

Khuyến khích các tổ chức định mức tín nhiệm có uy tín tham gia thành lập doanh nghiệp xếp hạng tín nhiệm tại Việt Nam, tiến tới quy định doanh nghiệp phát hành trái phiếu ra công chúng và niêm yết trái phiếu phải được định mức tín nhiệm.

Tăng cường tính thanh khoản cho thị trường

Tăng cường tính thanh khoản cho thị trường là một trong những giải pháp cơ cấu lại tổ chức thị trường. Cụ thể, triển khai các loại lệnh mới trên thị trường cổ phiếu, đặc biệt là các loại lệnh phù hợp với nhu cầu của các nhà đầu tư chuyên nghiệp; triển khai hoạt động giao dịch trong ngày phù hợp với điều kiện của thị trường. Nới rộng biên độ giao động giá trong ngày theo tính chất của từng phân bảng cổ phiếu niêm yết; áp dụng cơ chế ngắt mạch tự động trong trường hợp thị trường có biến động mạnh, tăng thời gian giao dịch áp dụng cho một số giao dịch đặc biệt; nghiên cứu triển khai mô hình vay và cho vay chứng khoán trên cơ sở phù hợp với năng lực tài chính và khả năng quản trị rủi ro của tổ chức kinh doanh chứng khoán.

Cải tiến mô hình tổ chức thị trường và hệ thống giao dịch trái phiếu phù hợp với tính chất giao dịch thỏa thuận, đảm bảo chế độ báo cáo kịp thời, chính xác, xây dựng đường cong lãi suất chuẩn trên thị trường; thực hiện các nghiệp vụ về phát hành bổ sung trái phiếu, hoán đổi trái phiếu, mua lại trái phiếu để hình thành các mã trái phiếu chuẩn nhằm tăng thanh khoản, đồng thời tạo điều kiện ổn định thị trường và quản lý phòng ngừa rủi ro danh mục nợ trái phiếu chính phủ.

Triển khai phát triển hệ thống các nhà tạo lập thị trường với đầy đủ quyền lợi và nghĩa vụ để thực hiện chức năng tạo lập thị trường trên cả thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp theo thông lệ quốc tế; xây dựng Trung tâm Thông tin tập trung về phát hành trái phiếu doanh nghiệp tại Sở Giao dịch chứng khoán để cung cấp thông tin cho nhà đầu tư, các doanh nghiệp khi tham gia huy động vốn qua phát hành trái phiếu./.