Ai sẽ là người bị ảnh hưởng khi giá lương thực tăng cao

TCCSĐT - Lần đầu tiên giá lương thực vượt xa mức giá "sốt" của năm 2008, vốn được coi là nguyên nhân gây ra tình hình bất ổn ở những nước như Ha-i-ti, Ai Cập và Ca-mơ-run, đặt ra những yêu cầu về quản lý thị trường hàng hóa chặt chẽ hơn. Vậy khi giá lương lương thực tăng cao thì hậu quả của nó ai sẽ là người gánh chịu? Câu trả lời là tất cả chúng ta nhưng nó sẽ tác động mạnh tới những người nghèo nhất thế giới và làm tăng nguy cơ bất ổn cũng như khả năng các nước áp đặt lệnh cấm xuất khẩu lương thực, dẫn tới các vụ mua đất nông nghiệp ở nước ngoài.

Giá lương thực tăng có thể dẫn tới nhiều nguy cơ bất ổn

Tổ chức Lương - Nông của Liên hợp quốc (FAO) ngày 5-1-2011 đã đưa ra lời cảnh báo giá lương thực đã tăng cao kỷ lục trong tháng 12-2010 và có thể tăng cao hơn nữa do diễn biến thất thường của khí hậu toàn cầu..

Giêm Bon (James Bond), Trưởng điều hành của Cơ quan Bảo hiểm đầu tư đa phương (MIGA) - một nhánh bảo hiểm rủi ro chính trị thuộc Ngân hàng Thế giới (WB) cho rằng, giá thực phẩm tăng tác động mạnh nhất tới người nghèo vì họ chi tiêu phần lớn thu nhập vào việc mua thực phẩm. Do vậy, giá lương thực tăng sẽ dẫn tới tình hình căng thẳng ở những nước nghèo, làm gia tăng bất bình đẳng về mức sống và là "thủ phạm chính" gây bất ổn xã hội.

Các chuyên gia cũng nhận định, nguyên nhân khiến giá lương thực tăng phần lớn là do nguồn cung giảm vì các vấn đề thời tiết như lũ lụt tại Ô-xtrây-li-a, hạn hán tại Ác-hen-ti-na, thời tiết khô hạn và cháy rừng ở Nga và có thể là do sương giá phá hoại mùa màng ở châu Âu và Bắc Mỹ. Ông Ma-xi-mô Tô-rê-rô (Maximo Torero), Giám đốc chi nhánh về thị trường, thương mại và các thể chế thuộc Viện Nghiên cứu chính sách lương thực quốc tế (IFPRI) ở thủ đô Oa-sinh-tơn dự báo, có nguy cơ xuất hiện cú sốc thứ hai khi các nước phản ứng lại bằng cách áp đặt các lệnh cấm xuất khẩu và giới đầu tư vào thị trường tài chính chỉ đầu tư ngắn hạn, khiến giá cả tăng cao hơn.

Ngoài ra, ông Tô-rê-rô cũng cho rằng, những báo cáo về tình hình bất ổn trên thế giới có thể làm giá nhiên liệu tăng thêm, thúc đẩy hoạt động đầu cơ tích trữ và mua hàng ồ ạt, cho dù nguyên nhân thực tế nhiều khi còn phức tạp hơn. Theo ông, điều cần thiết là phải gia tăng sản xuất bằng cách đầu tư thích đáng cho nông nghiệp, đẩy mạnh thông tin thị trường toàn cầu, tăng cường quản lý các thị trường giao theo kỳ hạn và lập một cơ chế mạng lưới an toàn để bảo vệ người tiêu dùng ít tiền.

Cơn sốt giá lương thực năm 2008 đã khiến các nước phương Tây và các nước mới nổi như Trung Quốc và các quốc gia Vùng Vịnh quan tâm tới việc mua đất nông nghiệp nhằm đảm bảo nguồn cung lương thực. Tuy nhiên, đây vẫn là vấn đề gây nhiều tranh cãi. Theo Giô-na-than Út (Jonathan Wood), chuyên gia phân tích các vấn đề toàn cầu của Công ty Control Risks, thì những rủi ro chính sẽ nảy sinh từ những thương vụ mua đất tại các khu vực mà cư dân bị thiếu lương thực và những thỏa thuận đó bị xem là không được đàm phán thỏa đáng. Có nhiều dự án như vậy ở các nước Đông Phi như Ê-ti-ô-pi, Kê-ni-a, Tan-da-ni-a.

Giá lương thực tăng kỷ lục trong hai năm qua

Tháng 9-2010, Tổ chức Lương Nông Liên hợp quốc (FAO) đã công bố chỉ số giá lương thực toàn cầu tháng 8-2010, trong đó cảnh báo giá lương thực trên toàn cầu đã tăng đến mức cao nhất kể từ tháng 9-2008. Giá lúa mỳ tăng vọt đã đẩy giá lương thực toàn cầu tăng 5% và đẩy chỉ số giá lương thực trung bình của FAO lên 170 điểm, tăng 9% so với tháng 7.

Các nhà phân tích kinh tế của FAO cho rằng, giá lương thực tăng phản ánh sự tăng đột biến của giá ngũ cốc do hạn hán nghiêm trọng làm giảm sản lượng ở khu vực Biển Đen. Giá lúa mỳ tăng lên mức giá cao nhất trong vòng 2 năm qua sau khi Nga, nước xuất khẩu lúa mỳ lớn thứ 3 thế giới, áp đặt lệnh cấm xuất khẩu loại lương thực này trong năm 2010. FAO đã hạ dự báo sản lượng ngũ cốc toàn cầu năm nay xuống mức 2,24 tỉ tấn, giảm 41 triệu tấn so với mức dự báo hồi tháng 6.

FAO nhấn mạnh, tình hình giá lương thực tăng cao hiện nay là đáng lo ngại vì khác hẳn với tình hình giá lương thực tăng cao hồi mùa xuân 2008. Thời điểm đó, giá lương thực tăng cao do giá dầu thô cao và nhu cầu nguyên liệu để sản xuất nhiên liệu sinh học đã làm giảm dự trữ lương thực toàn cầu xuống mức thấp nhất kể từ năm 1982. Giá lương thực tăng hiện nay trong bối cảnh dự trữ lương thực toàn cầu vẫn cao, và mặc dù dự báo sản lượng ngũ cốc toàn cầu năm 2010 giảm nhưng vẫn ở mức cao thứ 3 trong vòng 5 năm qua.

WB đề xuất biện pháp bình ổn giá lương thực

Trước tình hình giá lương thực ngày càng tăng cao như vậy, ngày 6-1-2011, Chủ tịch Ngân hàng thế giới (WB) Rô-bớt Dô-ê-lích (Robert Zoellick) đã kêu gọi Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi (G20) hành động để bảo đảm nền kinh tế toàn cầu tiếp tục phục hồi ổn định trước tác động bất lợi của giá lương thực tăng cao.

Ông Dô-ê-lích khẳng định, trong bối cảnh hiện nay, các nước G20 phải ưu tiên cung cấp lương thực cho các nước nghèo và người nghèo. Chủ tịch WB đã đề xuất 9 biện pháp cần thực hiện để đảm bảo người nghèo trên thế giới có thể nhận được lương thực cần thiết, trong đó cần hiểu rõ quan hệ giữa giá lương thực quốc tế và giá lương thực ở các nước nghèo, cải thiện sự minh bạch trong cung cấp lương thực, nâng cao khả năng dự báo thời tiết dài hạn, xây dựng các kho lương thực dự trữ nhân đạo tại các khu vực hay xảy ra thảm họa, ban hành bộ luật ứng xử quốc tế loại lương thực viện trợ nhân đạo khỏi các danh mục lương thực cấm xuất khẩu, đồng thời bảo đảm hiệu quả hệ thống an sinh xã hội...

Chủ tịch Dô-ê-lích cũng nhấn mạnh, câu trả lời cho vấn đề giá lương thực biến động không phải là truy tố hoặc ngăn chặn thị trường chợ đen, mà là sử dụng thị trường này hiệu quả hơn và tích cực hơn, giúp người dân tiếp cận với các kho dự trữ ngũ cốc nhằm tránh sự hoảng loạn trên các thị trường lương thực...

Năm 2010, IMF đã đưa ra lời cảnh báo các nước nghèo tiếp tục bị ''tổn thương'' do giá lương thực và năng lượng tăng cao khi bản đánh giá thực trạng kinh tế của tổ chức này được công bố ngày 24-9, cảnh báo trong năm 2009, khoảng 50 quốc gia đang phát triển sẽ tiếp tục phải đối mặt với nhiều thách thức do giá lương thực và năng lượng tăng cao.

Giám đốc điều hành IMF Đô-mi-ních Xtrốt Can (Dominique Strauss-Kahn) lúc đó nêu rõ, mặc dù đã giảm trong những tháng gần đây, song giá hai mặt hàng chiến lược trên vẫn cao hơn so với thời điểm trước, gây ảnh hưởng tiêu cực tới nhiều nước, đặc biệt là ở châu Phi. Ông Đô-mi-ních Xtrốt Can cho rằng, trong khi tập trung mọi nỗ lực đối phó với nguy cơ khủng hoảng tài chính toàn cầu, cộng đồng quốc tế không nên lơ là các cuộc khủng hoảng khác, cụ thể là tác động xấu và kéo dài của tình trạng giá lương thực và năng lượng leo thang đối với những nước nghèo nhất thế giới, đồng thời ông kêu gọi các nước giàu tăng cường viện trợ cho những nước nghèo bị ''tổn thương'' nặng nề do giá lương thực và năng lượng leo thang./.