Kiểm soát xung đột lợi ích trong khu vực công

Báo cáo là bản tổng hợp, phân tích kết quả khảo sát thực địa tại 10 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và 05 bộ, ngành, đưa ra một số đánh giá, nhận định, kết luận và kiến nghị đối với quá trình hoàn thiện thể chế và thực thi chính sách, pháp luật về kiểm soát xung đột lợi ích và xử lý vi phạm về xung đột lợi ích trên cơ sở kết quả nghiên cứu đã thực hiện. Hai nội dung chính là nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế trong quy định và thực hiện quy định pháp luật về kiểm soát xung đột lợi ích trong khu vực công và cảm nhận về xung đột lợi ích.

Theo Báo cáo, Việt Nam đã đạt được những thành tựu nổi bật về phát triển kinh tế trong ba thập niên qua. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi từ nền kinh tế bao cấp sang kinh tế thị trường đã thúc đẩy sự tương tác ngày càng tăng giữa khu vực công và tư. Do đó, cần phải giải quyết những xung đột lợi ích phát sinh trong quá trình tương tác này thông qua pháp luật và thực thi chính sách tốt hơn.

Báo cáo đánh giá toàn diện mức độ phổ biến của xung đột lợi ích trong 06 lĩnh vực hoạt động của khu vực công: cung cấp dịch vụ công, tuyển dụng và bổ nhiệm, đấu thầu, cấp phép và phê duyệt dự án, thanh tra và kiểm tra, xử lý vi phạm. Trong đó, quản lý đấu thầu, cấp phép và phê duyệt dự án, bổ nhiệm và tuyển dụng là ba lĩnh vực với các tình huống xung đột lợi ích phổ biến nhất. Báo cáo cho thấy sự hiểu biết về xung đột lợi ích trong xã hội của công chức, viên chức còn hạn chế. Nhiều hình thức xung đột lợi ích khác nhau ở khu vực công đã trở thành luật chơi, làm giảm hiệu quả và liêm chính trong các thiết chế công. Báo cáo cũng cho thấy đòi hỏi ngày càng tăng của xã hội về sự minh bạch, hiệu quả và liêm chính trong các quyết định phân bổ nguồn lực công.

Phó Tổng Thanh tra Chính phủ Nguyễn Văn Thanh nhận định: “Mục tiêu của Báo cáo là khuyến nghị các biện pháp cho Chính phủ nhằm nâng cao nhận thức và giảm thiểu tình huống xung đột lợi ích mà công chức phải đối mặt trong công việc của mình, đồng thời cải thiện chất lượng thể chế trong khu vực công và đẩy mạnh phòng chống tham nhũng”.

Theo Giám đốc quốc gia WB tại Việt Nam Ousmane Dione, kiểm soát xung đột lợi ích là điều kiện thiết yếu để Việt Nam đạt khát vọng trở thành một quốc gia thịnh vượng với thể chế hiện đại vào năm 2035, vì nó giúp định hình các thể chế, luật lệ và quy định của nhà nước và thị trường cho các thế hệ tiếp theo. Còn ông Giles Lever, Đại sứ Vương quốc Anh tại Việt Nam cho rằng, kiểm soát xung đột lợi ích một cách hiệu quả không chỉ giúp nâng cao hiệu quả phân bổ nguồn lực công mà còn tăng cường liêm chính và phòng chống tham nhũng ở khu vực công.

Để kiểm soát xung đột lợi ích hiệu quả, Báo cáo đưa ra ba nhóm khuyến nghị:

- Nâng cao nhận thức và hiểu biết về xung đột lợi ích cho cán bộ, công chức, viên chức, người dân cũng như doanh nghiệp.

- Cải thiện chính sách và pháp luật về kiểm soát xung đột lợi ích. Chính phủ cần thông qua một định nghĩa thống nhất về xung đột lợi ích cũng như cơ chế ngăn ngừa, phát hiện và xử lý vi phạm về xung đột lợi ích trong khuôn khổ pháp lý về quản trị công ở Việt Nam. Điều cần làm nữa là mở rộng phạm vi áp dụng của các quy định về xung đột lợi ích, như nhận quà biếu, việc làm ngoài công vụ, kê khai thu nhập - tài sản cho các chủ thể có quan hệ mật thiết với công chức.

- Phân công đầu mối theo dõi, hỗ trợ và khuyến nghị giải pháp xử lý vi phạm và tình huống liên quan đến xung đột lợi ích. Khuyến khích vai trò giám sát của xã hội, doanh nghiệp và báo chí cũng hết sức quan trọng để kiểm soát xung đột lợi ích./.