Tranh thủ, cạnh tranh, tận lợi

Phan Lang
20:31, ngày 13-06-2013
TCCSĐT - Lần thứ hai trong thời gian 5 năm vừa qua, Nhật Bản tiến hành điều chỉnh cơ bản chiến lược đối với châu Phi. Sự điều chỉnh đó được Thủ tướng Nhật Bản Sin-dô A-bê (Shinzo Abe) thể hiện bằng cam kết viện trợ phát triển và đầu tư của cả chính phủ lẫn giới kinh tế tư nhân Nhật Bản cho châu Phi và khái quát thành cuộc cách mạng về đầu tư của Nhật Bản vào khu vực này nhân Hội nghị lần thứ 5 ở Tô-ki-ô về phát triển châu Phi (TICAD).
Khuôn khổ diễn đàn này đã được Nhật Bản và các nước châu Phi thành lập năm 1993. Tại hội nghị lần thứ 4 tổ chức ở Y-ô-kô-ha-ma (Yokohama), Thủ tướng Nhật Bản khi đó là ông Y-a-su-ô Phu-ka-đa (Yasuo Fukuda) đã tuyên bố tăng gấp đôi viện trợ phát triển hàng năm của Nhật Bản cho châu Phi cho đến năm 2013. Ông Y. Phu-ka-đa lập luận cho quyết định ấy với dự báo rằng thế kỷ XXI là "thế kỷ tăng trưởng của châu Phi".

Năm năm sau, tại Hội nghị TICAD lần thứ 5 vừa qua, Thủ tướng Nhật Bản Sin-dô A-bê cam kết dành cho châu Phi 32 tỷ USD trong thời gian 5 năm tới dưới hình thức viện trợ phát triển của chính phủ và đầu tư của giới kinh tế tư nhân. Từ đó có thể thấy định hướng chiến lược của Nhật Bản cho quan hệ với châu Phi là chuyển từ mối quan hệ giữa bên cho viện trợ với phía nhận viện trợ thành mối quan hệ giữa các đối tác hợp tác với nhau cùng có lợi trên mọi lĩnh vực. Có thể tóm lược thực chất sự điều chỉnh chiến lược lần này của Nhật Bản là tìm kiếm sự ủng hộ của các nước châu Phi, cạnh tranh ảnh hưởng với các đối tác bên ngoài khu vực, đặc biệt với Trung Quốc, và tận dụng lợi thế như có thể được từ sự đổi mới mối quan hệ hợp tác với châu Phi.

Trước đây, kinh tế Nhật Bản phát triển năng động và đất nước Mặt trời mọc có nhu cầu thúc đẩy quan hệ chính trị với các nước châu Phi nên công cụ chủ yếu của Nhật Bản là viện trợ phát triển - hay người ta gọi đó là "ngoại giao séc". Từ 1993 đến 2000, Nhật Bản là nước dành cho các nước châu Phi nhiều viện trợ phát triển nhất trên thế giới. Nhưng rồi khi kinh tế Nhật Bản khó khăn, nhà nước nợ ngày càng nhiều và Nhật Bản ngày càng coi trọng khu vực châu Á hơn thì các viện trợ phát triển của Nhật Bản dành cho châu Phi giảm mạnh. Hiện tại, Nhật Bản đang đứng thứ 5 trong số những nước dành cho châu Phi nhiều khoản viện trợ phát triển nhất trên thế giới. Cam kết của Thủ tướng Nhật Bản Sin-dô A-bê về các khoản viện trợ và đầu tư vào châu Phi tại Hội nghị TICAD năm nay đã thể hiện rõ ý định "phát hiện lại châu Phi" của Nhật Bản, khích lệ giới kinh tế tư nhân Nhật Bản tăng cường hợp tác kinh tế và đầu tư vào lục địa đen, đồng thời ràng buộc các nước trong khu vực này vào lợi ích chung từ cung cách viện trợ phát triển và hợp tác mới.

Nhật Bản cần nguồn cung cấp nguyên vật liệu và thị trường để khôi phục và duy trì tăng trưởng kinh tế. Châu Phi được Nhật Bản coi trọng ở cả hai phương diện ấy. Chỉ có điều, Nhật Bản bắt đầu cuộc chinh phục thị trường và nguồn cung cấp nguyên vật liệu ở châu Phi khá chậm so với một số đối tác khác, đặc biệt là Trung Quốc. Trung Quốc hiện đã rất thành công trong việc này. Đến nay, viện trợ phát triển của Trung Quốc cho châu Phi nhiều gấp 5 lần Nhật Bản và đầu tư trực tiếp của Trung Quốc vào châu Phi lớn gấp 8 lần Nhật Bản. Cho nên để cạnh tranh với Trung Quốc, Nhật Bản vừa phải bắt chước Trung Quốc với phương châm "đồng tiền đi trước đồng tiền khôn", lại phải vừa khác so với Trung Quốc bằng việc định hướng tập trung đầu tư và viện trợ cho kết cấu hạ tầng, giáo dục và đào tạo.

Cạnh tranh ảnh hưởng chính trị với các đối tác khác bằng chính phương cách của họ đồng thời, tạo tiền đề cho giới kinh tế Nhật Bản làm ăn ở châu Phi để thu về vốn đã được đầu tư vào đó là những suy tính lợi ích cơ bản của Nhật Bản với sự điều chỉnh chính sách này đối với châu Phi. Lãnh đạo của 51 quốc gia tham dự Hội nghị TICAD năm nay đã tán đồng nhiệt liệt những tuyên cáo chính sách của Thủ tướng Nhật Bản Sin-dô A-bê bởi họ có thêm đối trọng mới và càng đề cao được vị thế của lục địa đen trong chính sách của các đối tác đang nỗ lực tranh thủ và cạnh tranh lẫn nhau ở châu lục này./.