Khó dàn xếp hòa bình cho cuộc chiến Xy-ri

Phương Tây công khai vũ trang cho phe nổi dậy

Dư luận thế giới biết rất rõ, các nước phương Tây đã chuẩn bị sẵn kịch bản can thiệp quân sự vào Xy-ri. Họ ra sức ủng hộ và giúp đỡ cho phe nổi dậy, tìm mọi cách thúc ép Tổng thống Ba-xa An Át-sát (Bashar al-Assad) phải từ chức, rời khỏi chính quyền. Thế nhưng, dù sao thì trước đây, Mỹ và các nước NATO khác vẫn còn giấu mặt, thường chỉ đứng sau giật dây, hối thúc Liên đoàn A-rập (AL) và Liên minh châu Âu (EU) cung cấp vũ khí, tìm mọi cách hỗ trợ phe nổi dậy. Đến nay, trước thềm Hội nghị quốc tế nhằm tìm cách vãn hồi hòa bình cho xứ sở này, một sự kiện lớn có thể trở thành “bước ngoặt quan trọng”, phương Tây đã quyết định “chơi bài ngửa” - “hợp pháp hóa” việc trang bị vũ khí cho các lực lượng nổi dậy ở Xy-ri.

Ngày 21-5, Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ đã thông qua Dự luật cho phép cung cấp vũ khí cho phe nổi dậy ở Xy-ri. Không đầy một tuần sau, ngày 27-5, Liên minh châu Âu (EU) cũng đã quyết định dỡ bỏ lệnh cấm vận vũ khí đối với phe đối lập Xy-ri, tuy nhiên vẫn duy trì lệnh cấm vận vũ khí đối với chính quyền Ða-mát. Đây giống như một trò tung hứng rất nhịp nhàng theo kịch bản đã bàn tính trước của phương Tây. Như vậy là cả Mỹ và 27 nước thành viên EU đã công khai ủng hộ những thế lực đối lập nổi dậy chống lại chính quyền hợp pháp của một quốc gia độc lập, có chủ quyền.

Nếu điều này được bỏ qua, không bị chỉ trích, không bị lên án trên trường quốc tế, không bị thế giới tẩy chay, phản đối, thì từ nay nó sẽ trở thành một tiền lệ xấu, một cách làm của “kẻ mạnh” hò nhau “lấn áp, đè nén” người yếu một cách rất bất công, không theo thông lệ luật pháp quốc tế. Và điều đó, đương nhiên, sẽ làm cho thế giới trở nên mất tự do, bất bình đẳng, không còn khái niệm dân chủ…, loài người trở lại trật tự của thời hồng hoang “cá lớn nuốt cá bé”.

Dẫu rằng, cho đến nay cả ở nước Mỹ, cũng như tại 27 quốc gia thành viên EU, chưa có bất cứ một nước nào, một tổ chức, một công ty, hay một cá nhân nào “nhận được lệnh”, đứng ra công khai mua sắm vũ khí để trang bị cho các toán quân đối lập ở Xy-ri. Thế nhưng, một khi chính quyền các nước đó vạch ra “hành lang pháp lý”, thì từ những tuyên bố, những kế hoạch trên giấy cũng có thể nhanh chóng biến thành thực tế.

Cũng phải nói ngay rằng, từ lâu rồi CIA và nhiều tổ chức mật vụ khác của Mỹ và các nước EU đã thường xuyên lén lút vận chuyển vũ khí cho các lực lượng đối lập nổi dậy ở Xy-ri. Thời gian tới, nếu cả Hạ viện, Thượng viện Quốc hội Mỹ và Tổng thống B. Ô-ba-ma phê chuẩn nghị quyết mà Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ đã thông qua hôm 21-5; cũng như nghị quyết của EU ngày 27-5, nếu được quốc hội các nước thành viên phê chuẩn, thì đây sẽ là sự ủng hộ rất lớn và quan trọng đặc biệt của phương Tây đối với phe đối lập Xy-ri, kể cả về mặt tinh thần, cũng như tăng cường sức mạnh thực tế để chúng tấn công quân đội của Tổng thống Ba-xa An Át-xát.

Cuộc chiến tại Xy-ri, rõ ràng không phải chỉ xuất phát từ mâu thuẫn giữa Tổng thống Ba-xa An Át-sát với một ai đó, một thế lực nào đó trong nước và nước ngoài; không phải chỉ từ mâu thuẫn sắc tộc, tôn giáo, hay giai cấp trong nội bộ một nước, mà nó thể hiện mâu thuẫn gay gắt giữa một bên là những kẻ muốn “thao túng”, “kiểm soát”, “làm chủ” Trung Đông, từ đó tiến đến “làm chủ” cả thế giới và một bên là chính quyền và nhân dân các nước muốn khẳng định ý thức độc lập, tự do, muốn làm chủ vận mệnh dân tộc mình, đất nước mình.

Trong khi Chính quyền Mỹ và các nước NATO từ lâu vẫn ấp ủ và nung nấu những kế hoạch can thiệp quân sự, tiếp tay cho phe nổi dậy ở Xy-ri để họ có thể loại trừ Tổng thống Ba-xa An Át-sát, dựng lên tại thủ đô Đa-mát một chính quyền thân thiện và phục tùng “chiếc gậy chỉ huy” của Oa-sinh-tơn, thì nhân dân không một nước phương Tây nào, kể cả Mỹ, lại ủng hộ việc chính phủ nước họ cung cấp vũ khí cho phe nổi dậy, kéo dài cuộc chiến “nồi da nấu thịt” ở Xy-ri và càng không muốn ngọn lửa chiến tranh nơi đây lan tràn sang các nước láng giềng Trung Đông. Kết quả một cuộc thăm dò trên mạng do Hãng truyền thông Reuters và Viện nghiên cứu dư luận xã hội Ipsos có trụ sở tại Pa-ri (Pháp) hợp tác được công bố vào ngày 21-5 cho thấy, hơn 60% số người dân Mỹ cho rằng, chính quyền nước này không nên can thiệp vào Xy-ri, trong khi chỉ có 12% đưa ra ý kiến nên can thiệp.

Hiện Chính quyền của Tổng thống B. Ô-ba-ma vẫn lưỡng lự có nên chính thức trang bị vũ khí cho các phe đối lập ở Xy-ri hay không? Cho đến trung tuần tháng 5 vừa qua, Tổng thống B. Ô-ba-ma vẫn còn đang suy tính, cân đo cả hai lựa chọn ngoại giao và quân sự để buộc Tổng thống Ba-xa An Át-sát từ chức. Đương nhiên, ngay cả điều này ông B. Ô-ba-ma cũng chịu búa rìu dư luận, bởi như thế cũng là sự can thiệp thô bạo vào công việc của một quốc gia có chủ quyền.

Biết chắc chắn Hội nghị quốc tế Giơ-ne-vơ không thể nhanh chóng đem lại hòa bình cho nhân dân Xy-ri, vậy nên trong thời gian qua cả phía chính phủ và phe nổi dậy đều ra sức tổ chức những chiến dịch quân sự giành đất, giành quyền kiểm soát tại những thành phố, làng mạc có ý nghĩa quan trọng trong quá trình đàm phán hòa bình. Phương Tây hợp pháp hóa các kênh cung cấp vũ khí cho phe đối lập cũng chính là nhằm mục tiêu này.

Liệu Hội nghị quốc tế về Xy-ri có diễn ra như dự định?

Nga và Mỹ đang rất tích cực phối hợp tổ chức Hội nghị Quốc tế về Xy-ri, dưới sự điều hành trực tiếp của Tổng Thư ký Ban Ki-mun và kéo dài nhiều ngày tại Giơ-ne-vơ, Thụy Sĩ. Chương trình nghị sự Hội nghị hòa bình sẽ xoay quanh hai trục ưu tiên là thiết lập một “Hiến chương Xy-ri mới” và thành lập một chính phủ quá độ ở nước này.

Cả chính quyền của Tổng thống Ba-xa An Át-sát và phe đối lập cho biết, họ đã nhận được lời mời tham dự Hội nghị. Cả hai phía đều bày tỏ việc sẵn sàng ngồi vào bàn đàm phán. Phía chính quyền Đa-mát đã công bố danh sách các thành viên chính thức tham dự Hội nghị quốc tế Giơ-ne-vơ, gồm Phó Thủ tướng Ca-đri Gia-min (Qadri Jamil) và Bu-thai-na Sa-a-ban (Bouthaina Shaaban), cố vấn chính trị của Tổng thống Ba-xa An Át-xát. Ngoài ra còn có Bộ trưởng phụ trách hòa giải A-li Hay-đa (Ali Haydar); Bộ trưởng Thông tin Mô-ham-mét An Dô-a-bi (Mohammed al-Zoabi) và Ngoại trưởng Oa-lít Mu-an-lem (Walid Mouallem).

Phe đối lập dự kiến hai danh sách, nhưng chưa có quyết định chính thức về các thành phần cụ thể. Danh sách thứ nhất được cấu tạo từ 3 nhóm, mỗi nhóm 5 thành viên. Nhóm thứ nhất là Liên minh Dân tộc, nhóm lớn nhất trong phe đối lập hiện được Liên minh châu Âu (EU) và Mỹ hậu thuẫn; nhóm thứ hai là của tổ chức Điều phối Dân tộc, một phong trào thế tục khá thân Nga; nhóm cuối cùng của Quân đội Xy-ri Tự do (ASL). Một nguồn tin vận động hành lang của phe đối lập cho biết, Oa-sinh-tơn rất muốn giữa các nhóm đối lập, các thành viên quân sự cũng phải có mặt ở Giơ-ne-vơ để các cuộc thương thảo về một lệnh ngừng bắn tại Xy-ri có thể nhanh chóng được bắt đầu. Tuy nhiên trên thực tế, nhiều ý kiến phản đối đề xuất này của Mỹ vì cho rằng, sự có mặt của các thành viên quân sự tại tiến trình Hội nghị Giơ-ne-vơ là còn quá sớm.

Danh sách thứ hai được cho là sẽ thực tế hơn, trong đó tập hợp 4 nhóm đối lập. Nhóm thứ nhất do Mô-át An Kha-típ (Moaz al-Khatib), cựu Chủ tịch Liên minh Dân tộc đứng đầu và đi kèm là một phần tử Hồi giáo ôn hòa, có thể đó là Giáo sĩ Áp-đen-ca-rim Ba-ka (Abdelkarim Bakar). Nhóm thứ hai có 4 lãnh đạo Liên minh Dân tộc mà đứng đầu là Ri-át Sếp (Riad Seif), kèm theo là Pha-rúc Tay-phua (Farouk Tayfour), một đại diện của Tổ chức Anh em Hồi giáo. Nhóm thứ ba sẽ liên kết Mi-sen Ki-lô (Michel Kilo) và Oa-lít An Bu-ni (Walid al-Bouni), hai nhân vật hiện bị ngăn cản tham gia Liên minh Dân tộc. Nhóm thứ tư sẽ tập hợp 4 lãnh đạo của tổ chức Điều phối Dân tộc xung quanh Hay-tham Man-na (Haytham Mannar) và Nát-xe Ray-a (Nasser Raja) và có thể thêm vào đó một nhân vật đối lập nội bộ là Lu-ai Hút-xê-in (Louai Hussein).

Tuy nhiên, tới dự Hội nghị Giơ-ne-vơ trong bối cảnh phe đối lập từ khi hình thành đến nay luôn thể hiện rõ sự chia rẽ sâu sắc, vấn đề được đặt ra là đại diện của nhóm nào sẽ được đảm nhận vai trò trưởng đoàn phe đối lập? Để tránh tình trạng bị chính quyền của Tổng thống Ba-xa An Át-sát lợi dụng sự chia rẽ này, Mỹ đang tìm cách đưa Ri-at Tuốc (Riyadh Turk) vào vị trí dẫn đầu phái đoàn, bởi cựu tù chính trị của chế độ Đa-mát này được Oa-sinh-tơn đánh giá là kỳ cựu và nhiều kinh nghiệm nhất trong tất cả các nhân vật uy tín của phe đối lập Xy-ri hiện nay. Tuy nhiên, nhiều ý kiến phản đối trong phe đối lập cho rằng việc đưa Ri-át Sếp (Riad Seif), hoặc là duy nhất, hoặc đồng nhiệm với Hay-tham Man-na (Haytham Mannar) vào vị trí lãnh đạo phái đoàn sẽ phù hợp hơn, bởi đây cũng là hai nhân vật tích cực và có uy tín chính trị cao trong phe đối lập ở Xy-ri.

Các thế lực đối lập ở Xy-ri cũng chưa bao giờ có sự phối hợp, thống nhất hành động, mỗi nhóm theo đuổi những mục tiêu khác nhau, thậm chí mâu thuẫn với nhau. Bởi vậy, trước khi tham dự Hội nghị hòa bình Giơ-ne-vơ, các nhân vật lãnh đạo phe đối lập sẽ “họp kín” tại Cai-rô, thủ đô Ai Cập, để vạch ra một “Chương trình thống nhất tối thiểu”.

Theo tinh thần của Nga và Mỹ, hai nước đồng tổ chức, Hội nghị Giơ-ne-vơ sẽ là “một tiến trình” đàm phán mà thực tế phải kèm theo nhiều cuộc họp khác của các nhóm làm việc chuyên trách với hàng loạt hồ sơ khác nhau. Cho đến nay, nhiều nước A-rập đều kỳ vọng vào nỗ lực của Nga và Mỹ và cho rằng, Hội nghị này sẽ “tạo nền tảng xứng đáng cho việc tìm ra một giải pháp hòa bình cho Xy-ri”.

Tuy nhiên, có một thực tế là, sau 26 tháng xung đột “huynh đệ tương tàn”, làm hơn 82.000 người dân Xy-ri thiệt mạng và hàng trăm nghìn người khác bị thương, nhiều thành phố, làng mạc bị tàn phá, kinh tế kiệt quệ, người dân đất nước đau thương này đều khao khát hòa bình. Thế nhưng rõ ràng, có những thế lực bên ngoài vẫn mong muốn bằng mọi giá, bằng mọi cách can thiệp, sắp xếp, ép buộc vận mệnh của nhân dân Xy-ri theo hướng đem lại lợi ích tối đa cho họ. Bởi thế, Hội nghị Quốc tế Giơ-ne-vơ về Xy-ri sẽ là một tiến trình đấu tranh chính trị - ngoại giao kéo dài, không thể nhanh chóng dàn xếp hòa bình cho cuộc chiến ở Xy-ri./.