Thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm kinh tế và là đô thị phát triển vào bậc nhất của của cả nước, mỗi năm tạo ra trên 20% GDP cả nước và đóng góp trên 1/3 ngân sách quốc gia. Với đà phát triển kinh tế cũng như tốc độ tăng dân số hiện tại, muốn giữ được vai trò, vị trí “đầu tầu”, Thành phố Hồ Chí Minh đang rất quan tâm đến việc tiếp tục cải cách thủ tục hành chính, nâng cao hiệu quả phục vụ nhân dân. 

Những năm gần đây, công tác cải cách hành chính được Thành phố xác định là nhiệm vụ trọng tâm, tập trung chỉ đạo, điều hành; đã thí điểm nhiều biện pháp cải cách hành chính có tính khả thi cao mang lại hiệu quả thiết thực.

Đến nay, tất cả các quận, huyện, phường, xã trên địa bàn thành phố đều đã áp dụng cơ chế “một cửa” và “một cửa liên thông”. Nhiều sở, ngành, quận, huyện đã đầu tư ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác quản lý nhà nước, rút ngắn thời gian giải quyết hồ sơ thủ tục và cung cấp dịch vụ hành chính cho tổ chức và công dân.

Nhằm loại bỏ phiền hà, nhũng nhiễu, Thành phố đã thí điểm nhiều biện pháp cải cách hành chính độc đáo, khả thi, mang lại hiệu quả cao. Đó là, sáng kiến khảo sát mức độ hài lòng của người dân với cán bộ, công chức bằng máy điện tử; sáng kiến nhắn tin lấy số thứ tự làm thủ tục hành chính để giảm thời gian chờ đợi cho người dân; Hải quan Thành phố triển khai đề án thông quan một cửa giảm 50% thời gian thông quan và 30% chi phí cho doanh nghiệp; Điện lực Thành phố lập tổ phản ứng nhanh để kịp thời giải quyết các phản ánh, khiếu nại của người dân… 

Cụ thể hơn về lĩnh vực “nhạy cảm” và thường rối về thủ tục hành chính, Cục Hải quan Thành phố Hồ Chí Minh đã thực hiện thí điểm thủ tục hải quan điện tử đối với hàng hóa xuất nhập khẩu tại 12/12 chi cục hải quan trực thuộc. Số lượng tờ khai, kim ngạch xuất nhập khẩu thực hiện thủ tục hải quan điện tử đạt trên 90%. Bên cạnh đó, ngoài việc triển khai các phần mềm quản lý vào quy trình kiểm soát xuất nhập khẩu, Hải quan Thành phố cũng đã triển khai lắp đặt, đưa vào hoạt động có hiệu quả một máy soi container tại cảng Cát Lái. Trong năm 2012, tiếp tục đầu tư trang bị thêm 3 máy soi container tại cảng Cát Lái, các cảng nội địa (ICD) nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu và phục vụ tốt cho công tác đấu tranh chống buôn lậu. Ngoài ra, Cục Hải quan thành phố còn thực hiện thí điểm việc tiếp nhận bản khai hàng hóa, các chứng từ có liên quan và thông quan điện tử đối với tàu biển xuất nhập cảnh (E-Manifest) cho ba hãng tàu: MAERSK LINE, OOCL, MOL. Đến cuối năm 2012 sẽ thực hiện cho tất cả các hãng tàu. 

Được công nhận là đơn vị tiêu biểu cả nước về công tác cải cách thủ tục hành chính, Quận 1 đã có sáng kiến áp dụng khảo sát mức độ hài lòng của người dân với cán bộ, công chức bằng máy điện tử. Từ những ý kiến đánh giá của người dân, cán bộ, công chức nào chưa được người dân hài lòng phải đứng ra giải trình và có biện pháp khắc phục, đồng thời áp dụng những hình thức xử lý đối với cán bộ, công chức giải quyết hồ sơ trễ hẹn mà không có lý do chính đáng.

Tại các phòng tiếp nhận hồ sơ và trả kết quả đều đặt máy khảo sát ý kiến người dân, màn hình máy thể hiện đầy đủ tên, tuổi, hình ảnh của những cán bộ trực tiếp tiếp dân, người dân tham gia đánh giá cán bộ giải quyết hồ sơ cho mình ở các nội dung cụ thể về thái độ phục vụ, thời gian giải quyết hồ sơ, tính công khai minh bạch… Hiện tại, Chủ tịch Ủy ban nhân dân Quận 1 là người trực tiếp ký thư xin lỗi, nêu rõ lý do trễ hạn, đồng thời hẹn lại ngày chính xác để người dân đến nhận lại hồ sơ đã được quận giải quyết. Tại 10 phường, hồ sơ hành chính được giải quyết 100% trong ngày. Hiện việc giải quyết hồ sơ và trả kết quả trước hẹn đạt tỷ lệ từ 20% - 40% số hồ sơ được giải quyết; rút ngắn từ 2 - 4 ngày làm việc khi xác nhận đơn đề nghị cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở và quyền sử dụng đất ở, bảo đảm thời gian niêm yết 5 ngày theo quy định. Chính những việc làm này gây áp lực lớn lên cán bộ nhưng qua đó cải thiện được thái độ phục vụ của cán bộ theo hướng tích cực. 

Quận 1 cũng là địa phương đầu tiên trong cả nước triển khai hệ thống nhắn tin làm thủ tục hành chính. Do có tính khả thi, Chủ tịch Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh Lê Hoàng Quân đã chỉ đạo nhân rộng mô hình này ở các sở, ngành và ủy ban nhân dân các quận, huyện trên địa bàn. Việc quản lý dân cư bằng vân tay còn được triển khai trong việc quản lý trẻ em cho các lĩnh vực y tế, giáo dục, thực hiện nghĩa vụ quân sự... Chính nhờ phần mềm quản lý, tra cứu bằng vân tay nên 18.000 dân cư phường Bến Thành thực hiện các thủ tục hành chính thuận tiện và đơn giản.

Ở Quận 1 đầu tư vào yếu tố con người bằng tăng cường sự giám sát, đánh giá của người dân qua hệ thống điện tử thì quận Tân Bình lại xây dựng cho mình những mô hình cụ thể, ngắn gọn, dễ nhớ trong văn hóa ứng xử nơi công sở như 4 biết, 4 không, 5 phải. Cụ thể như 5 phải: ở nơi công sở người cán bộ, công chức phải biết cười, biết xin lỗi, biết lắng nghe và sửa chữa… Chính những yếu tố này đã mang đến sự hài lòng cao từ phía người dân dành cho cơ quan hành chính nhà nước. Và đó cũng chính là mục tiêu mà công tác cải cách hành chính Thành phố đã đề ra.

Hồ sơ có đúng hẹn, không sai sót mới là yếu tố quyết định sự thành bại của giao dịch. Chính vì nhận thức rõ điều này, lãnh đạo các quận huyện trên địa bàn Thành phố đã tận dụng tối đa sự hỗ trợ từ công nghệ thông tin. Hiện tại 24 quận, huyện trên địa bàn Thành phố đều đã có website riêng. Qua đó cung cấp thông tin về tình hình phát triển kinh tế - xã hội, công bố các quy trình thủ tục hành chính, và thực hiện liên kết các phần mềm liên thông trên hệ thống để người dân tự tra cứu tình trạng hồ sơ của mình. Quận Tân Bình, Quận 7 hiện đang dẫn đầu Thành phố về tỷ lệ ứng dụng phần mềm so với mô hình chuẩn của Thành phố, tỷ lệ đạt trên 80%. Các phần mềm này được sử dụng cả trong công tác chỉ đạo điều hành, tác nghiệp chuyên ngành tại các phòng - ban và trong giao dịch với người dân, doanh nghiệp. Với sự hỗ trợ của công nghệ, thế mạnh của cơ chế hành chính 1 cửa, 1 cửa liên thông được phát huy tối đa. 

Những thủ tục hành chính đã giảm đi đáng kể sự rườm rà vốn có, tạo thuận tiện cho cả cán bộ thụ lý hồ sơ và người dân, doanh nghiệp đến giao dịch. Huyện Hóc Môn cũng là một trong những địa bàn có tỷ lệ ứng dụng công nghệ thông tin cao, trên 70% so với mô hình chuẩn, giúp công tác cải cách hành chính đạt kết quả cao. 

Ngoài ứng dụng công nghệ, các quận, huyện còn chủ động áp dụng hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn ISO. Quận Tân Bình đã chủ động xây dựng phần mềm vi tính nhằm quản lý, cập nhật thông tin nhà đất trên địa bàn và áp dụng quy trình ISO, bảo đảm các loại hồ sơ nhà đất đúng hạn trên 90%. So với tổng số 24.000 hồ sơ mỗi năm thì đây quả là 1 nỗ lực rất lớn của quận Tân Bình. Việc liên thông giữa Phòng Tài nguyên môi trường với Chi cục thuế về việc thực hiện nghĩa vụ tài chính khi được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất tại Quận 1 đã giảm thời gian xử lý hồ sơ của người dân từ 5 ngày xuống còn 30 phút. Cải cách hành chính giúp cho cán bộ thụ lý hồ sơ giảm tải công việc mà người dân cũng không mất công sức, giảm chi phí đi lại. Nhờ có cơ chế 1 cửa, 1 cửa liên thông, hồ sơ giải quyết đúng hạn của các quận đều đạt trên 90%, riêng quận 5 đạt dến 98%.
 

Cải cách hành chính tại các huyện ngoại thành cũng khá hiệu quả, như huyện Củ Chi, Hóc Môn đều đã triển khai áp dụng hệ thống quản lý chất lượng ISO 9001:2008 trong cải cách hành chính tại các phòng ban và xã - thị trấn. Sự kết hợp ứng dụng công nghệ thông tin và áp dụng tiêu chuẩn ISO là 1 bước tiến quan trọng của công tác cải cách hành chính ở Thành phố Hồ Chí Minh. 

Ghi nhận của các doanh nghiệp 

Qua khảo sát của Cục Kiểm soát thủ tục hành chính thuộc Văn phòng Chính phủ với một số ban ngành chức năng của Thành phố Hồ Chí Minh, như Sở Kế hoạch - Đầu tư và Cục Thuế Thành phố cho thấy các doanh nghiệp đang làm các thủ tục hồ sơ tại đây so với trước đây thì thời gian làm hồ sơ đã giảm rất nhiều. Cụ thể, tại Sở Kế hoạch - Đầu tư, doanh nghiệp khi muốn thực hiện một hồ sơ xin cấp phép nào đó thì vào trang web của Sở Kế hoạch - Đầu tư xem hướng dẫn và tải các biểu mẫu về thực hiện. Sau đó mang đến Sở Kế hoạch - Đầu tư lấy số thứ tự và chờ gọi tên nộp hồ sơ. Sau khi đã nộp hồ sơ, chờ 5 ngày sau lên nhận kết quả, nếu hồ sơ thiếu hoặc có sai sót thì được hướng dẫn một lần về bổ sung hồ sơ đem lên nộp ngay.

Tổng Giám đốc công ty Vissan Văn Đức Mười đã ghi nhận tiến trình cải cách thủ tục hành chính tiến bộ rất nhiều cả về chất lượng phục vụ và các quy trình thủ tục giải quyết hồ sơ. Nếu trước đây, khi nhận giấy phép kinh doanh ở Sở Kế hoạch - Đầu tư thì đích thân tổng giám đốc dù bận việc nhưng phải tự đi thì hiện nay giám đốc được ủy quyền cho người khác. Còn ngành thuế thì có những cải cách thủ tục hành chính rõ nét nhất như cho phép doanh nghiệp tự khai thuế, tự in hóa đơn, và mới đây nhất là khai thuế qua mạng internet…

Ở Quận 1, các doanh nghiệp khi đến đây làm việc cũng rất hài lòng. Điểm nổi bật tại Ủy ban nhân dân Quận 1 không chỉ là nhanh gọn do quy trình “một cửa một dấu” mà còn là không khí nơi làm việc sạch sẽ, thoáng mát, thời gian chờ đợi không lâu, thái độ công chức vui vẻ hòa nhã, thân thiện. Nhất là ở đây đang thí điểm chương trình chấm điểm công chức theo hình thức bấm vào nút “hài lòng” hoặc “không hài lòng” đối với công chức. 

Trong cải cách hành chính, có hai yếu tố chính được đề cập đến nhiều nhất là yếu tố con người và công nghệ. Đặc biệt là yếu tố con người được lãnh đạo Thành phố rất quan tâm. Cái gốc của vấn đề chính là con người. Đáng quan tâm nhất là kiểm soát và hạn chế tình trạng nhũng nhiễu của cán bộ, công chức các cấp từ sở, ngành, quận, huyện đến phường, xã. Chính quyền Thành phố sẽ quyết liệt khắc phục, cụ thể là chấn chỉnh thái độ và hiệu quả giải quyết thủ tục hành chính của cán bộ, công chức. Sắp tới, đối tượng công chức được người dân “chấm điểm” sẽ mở rộng và những “điểm sáng” trong cải cách hành chính sẽ được nhân rộng ở các địa phương.

Đúng như ý kiến đồng chí Lê Hoàng Quân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân Thành phố, Trưởng Ban Chỉ đạo cải cách hành chính Thành phố nêu rõ : “Con người là yếu tố quyết định sự thành công của công tác cải cách hành chính. Muốn thế, Thành phố phải xây dựng lực lượng cán bộ lấy lợi ích người dân, đất nước làm trọng”. Theo Chủ tịch Ủy ban nhân dân Thành phố, hiện nay còn nhiều hiện tượng tiêu cực trong giải quyết thủ tục hành chính: lợi ích cá nhân, lợi ích đơn vị, cơ quan, lợi ích nhóm vẫn còn tồn tại. Nhiều trường hợp cán bộ nhũng nhiễu, chuyện đáng lẽ chỉ giải quyết trong thời gian ngắn lại kéo dài. Cán bộ phải tự răn mình. Chúng ta đừng có tự mãn, ru ngủ, ca tụng với nhau. Khi thực tế còn tồn đọng những điều như thế thì thật khó để chuyển biến căn cơ về nhận thức và điều hành. 

Bên cạnh những chuyển biến đáng ghi nhận thì công tác cải cách hành chính của Thành phố cũng còn có những mặt hạn chế, thiếu đồng bộ và chưa đủ mạnh. Quy trình, thủ tục hành chính tuy được rà soát, điều chỉnh và có tiến bộ nhưng vẫn còn gây phiền hà cho người dân khi tới liên hệ giải quyết công việc với cơ quan nhà nước. Thái độ phục vụ của cán bộ, công chức trong giải quyết công việc cho người dân và doanh nghiệp có tiến bộ hơn song cũng còn hiện tượng nhũng nhiễu, né tránh, thái độ thờ ơ trong giải quyết công việc. Kỷ luật kỷ cương trong một số cơ quan hành chính còn lỏng lẻo, hiệu quả quản lý nhà nước trên một số lĩnh vực cũng còn hạn chế. Còn nhiều vướng mắc trong thực hiện các thủ tục hành chính, đặc biệt là đối với lĩnh vực nhà đất, gây không ít phiền hà, bức xúc cho người dân. Tình trạng trên là do năng lực cán bộ, công chức còn hạn chế; ý thức phục vụ dân chưa tốt của một bộ phận cán bộ; đặc biệt là công tác quản lý cán bộ, công chức ở một số cơ quan, đơn vị còn thiếu sót, chưa được quan tâm đúng mức…

Năm 2012, Thành phố xác định là thực hiện có hiệu quả chương trình cải cách hành chính gắn với xây dựng mô hình chính quyền đô thị, xây dựng nền hành chính trong sạch, vững mạnh, chuyên nghiệp, hiện đại, hoạt động có hiệu lực, hiệu quả. Đây cũng là một trong các giải pháp về phòng, chống tham nhũng, lãng phí và các tiêu cực.

Cụ thể là đẩy mạnh thực hiện cải cách hành chính trên năm lĩnh vực: cải cách thể chế; cải cách thủ tục hành chính và cơ chế một cửa liên thông; tổ chức bộ máy, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công chức, viên chức; cải cách tài chính công; hiện đại hóa nền hành chính Thành phố. Ủy ban nhân dân Thành phố vừa phê duyệt Đề án “Tăng cường bồi dưỡng nghiệp vụ đội ngũ cán bộ, công chức pháp chế và cán bộ, công chức kiểm soát thủ tục hành chính tại Thành phố” giai đoạn 2012 - 2015, phấn đấu đến năm 2015 bảo đảm cơ bản cán bộ, công chức trực tiếp tham gia vào công tác pháp chế của các cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân Thành phố, quận, huyện, phường, xã được bồi dưỡng kiến thức chuyên sâu về nghiệp vụ công tác xây dựng, kiểm tra văn bản.

Mục tiêu cuối cùng của cải cách hành chính vẫn là sự hài lòng của người dân, loại bỏ phiền hà, nhũng nhiễu. Với những công cụ hỗ trợ là công nghệ hiện đại, nhận thức đúng và chỉ đạo quyết liệt từ lãnh đạo Thành phố đến các sở, ngành, quận, huyện, tin rằng cải cách hành chính sẽ mở ra nhiều cơ hội thu hút đầu tư, đẩy mạnh phát triển kinh tế cho Thành phố./.