Năm 2011 là năm diễn ra nhiều sự kiện quan trọng, nhiều ngày lễ lớn của đất nước: Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI; bầu cử Đại biểu Quốc hội khóa XIII và đại biểu hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2011 - 2016... Năm 2011 là năm đầu tiên thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XI, Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2011 - 2015 và Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2011 - 2020.
Bên cạnh những thuận lợi, nền kinh tế nước ta cũng đang chịu tác động tiêu cực từ những khó khăn của nền kinh tế thế giới. Lạm phát và tình hình thiên tai, dịch bệnh diễn biến phức tạp đã tác động xấu đến kinh tế và đời sống của nhân dân, ảnh hưởng trực tiếp đến việc bảo đảm an sinh xã hội, nhất là khu vực nông thôn, miền núi. Trong bối cảnh đó, các thế lực thù địch đẩy mạnh thực hiện âm mưu “diễn biến hòa bình” chống phá sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của nhân dân ta.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý điều hành của Chính phủ, sự nỗ lực của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, đất nước ta đã vượt qua những khó khăn, thử thách phấn đấu đạt được những thành tựu quan trọng đưa sự nghiệp đổi mới tiếp tục phát triển.

I. TÌNH HÌNH HOẠT ĐỘNG BÁO CHÍ VÀ THÔNG TIN TRÊN BÁO CHÍ

1.Tình hình hoạt động báo chí

Trong năm qua, những khó khăn của nền kinh tế thế giới và trong nước đã có ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển của báo chí. Với sự chỉ đạo kịp thời của Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Thông tin và Truyền thông và Hội Nhà báo Việt Nam, sự quản lý trực tiếp của các cơ quan chủ quản, các cơ quan báo chí đã có nhiều cố gắng, duy trì hoạt động, tiếp tục phát triển về số lượng, chất lượng, hình thức và nội dung báo chí cũng như đội ngũ những người làm báo.

Về báo chí in, tính đến tháng 3 năm 2012, cả nước có 786 cơ quan báo chí in với 1.016 ấn phẩm. Trong đó báo có 194 cơ quan (gồm 81 báo chí Trung ương, 113 báo địa phương); tạp chí có 592 cơ quan (475 tạp chí Trung ương và 117 tạp chí địa phương).

Trong năm qua, sự khó khăn của doanh nghiệp đã có tác động làm suy giảm doanh thu quảng cáo trên báo chí in. Tuy nhiên, nhìn trên bình diện tổng thể, doanh thu quảng cáo vẫn lớn hơn năm 2010 nhưng tỷ lệ tăng trưởng có giảm hơn so với những năm trước đó. Theo số liệu báo cáo của các cơ quan báo chí, tổng doanh thu quảng cáo của loại hình báo chí in trong năm 2010 là khoảng 1.690 tỉ đồng; ước tính năm 2011 là khoảng trên 1.700 tỉ đồng; tổng doanh thu năm 2011 ước tính khoảng 4.200 tỉ đồng, trong đó nộp ngân sách nhà nước khoảng 300 tỉ đồng.
Về phát thanh, truyền hình, hiện toàn quốc có 67 đài phát thanh truyền hình Trung ương và địa phương, trong đó có 2 đài quốc gia, 1 đài truyền hình kỹ thuật số, 64 đài phát thanh, truyền hình cấp tỉnh. Ngoài hệ thống truyền hình quảng bá, hệ thống truyền hình trả tiền ở nước ta phát triển mạnh bằng nhiều loại công nghệ truyền dẫn như cáp, vệ tinh, số mặt đất và đang bước đầu thử nghiệm công nghệ IPTV. Cả nước có 47 đơn vị được cấp phép hoạt động truyền hình cáp, 09 đơn vị cung cấp dịch vụ truyền dẫn tín hiệu truyền hình cáp.Trong đó, có 03 đơn vị cung cấp dịch vụ truyền dẫn tín hiệu truyền hình cáp lớn nhất trong cả nước là VCTV, SCTV và HTVC. Riêng 05 cơ quan báo hình lớn nhất của Việt Nam (Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Truyền hình Kỹ thuật số VTC, Đài Phát thanh - Truyền hình Hà Nội, Đài Truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh, Đài Phát thanh - Truyền hình Bình Dương) đã sản xuất 62 kênh truyền hình trả tiền. Ngoài ra, trên hệ thống truyền hình trả tiền hiện có 75 kênh truyền hình nước ngoài, phục vụ gần 2,5 triệu thuê bao trên toàn quốc. Năm 2011, toàn ngành phát thanh- truyền hình nộp ngân sách nhà nước 900 tỉ đồng.

Cũng tính đến tháng 3 năm 2012, trong lĩnh vực thông tin điện tử, cả nước có 61 báo, tạp chí điện tử, 191 mạng xã hội, hơn 1.000 trang thông tin điện tử tổng hợp.
Cả nước có gần 17.000 nhà báo được cấp thẻ hành nghề, hàng nghìn phóng viên đang hoạt động báo chí chuẩn bị đến thời hạn cấp thẻ.

Nhiều cơ quan báo chí chủ động tổ chức các hoạt động xã hội từ thiện như ủng hộ đồng bào bị thiên tai ở trong nước và quốc tế, hỗ trợ đồng bào những vùng khó khăn, các đối tượng chính sách, tổ chức các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, thể thao tôn vinh các doanh nghiệp, doanh nhân, người lao động xuất sắc.

2. Tình hình thông tin trên báo chí

a. Ưu điểm:

Trong bối cảnh tình hình quốc tế và trong nước có những diễn biến phức tạp nhưng có thể nói báo chí đã làm tốt vai trò, trách nhiệm là cơ quan ngôn luận của Đảng, Nhà nước và diễn đàn của nhân dân, với những kết quả đáng ghi nhận:

- Trong năm qua, báo chí trong cả nước đã thực hiện đúng sự lãnh đạo, chỉ đạo, định hướng thông tin của Đảng, Nhà nước, thông tin nhanh nhạy, đầy đủ, toàn diện về mọi diễn biến của đời sống chính trị, kinh tế - xã hội ở trong nước và quốc tế, là diễn đàn thực sự tin cậy của nhân dân.

- Thông tin trên báo chí in, phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử đã tuyên truyền sâu rộng, có chất lượng, với hình thức phong phú, đa dạng về những sự kiện trọng đại của đất nước như: Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI và công tác triển khai đưa Nghị quyết Đại hội Đảng vào cuộc sống; bầu cử Quốc hội khóa XIII và hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2011-2016; kỳ họp thứ nhất và thứ hai Quốc hội khóa XIII; Kỷ niệm 100 năm ngày Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước, 80 năm thành lập Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và năm Thanh Niên 2011 v.v..

Hiện nay, báo chí đang tập trung tuyên truyền việc quán triệt triển khai thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 trong cả nước, tạo được lòng tin, thu hút sự quan tâm của toàn Đảng, toàn dân đối với Nghị quyết quan trọng này.

- Báo chí phát huy tính chủ động, sáng tạo, tích cực tuyên truyền các giải pháp điều hành kinh tế - xã hội của Chính phủ nhằm phát triển kinh tế, kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội, nâng cao niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng, sự điều hành của Chính phủ. Báo chí cũng đã tập trung phản ánh một số nhiệm vụ cấp bách mà Đảng, Nhà nước đang chỉ đạo như tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước, tài chính tiền tệ, giá cả thị trường, quản lý và sử dụng đất đai, xuất khẩu hàng hóa, xóa đói giảm nghèo...

Bên cạnh đó, những vấn đề nóng của nền kinh tế được cả xã hội quan tâm như sự phá sản của nhiều doanh nghiệp; nợ thuế và nợ ngân hàng của các đơn vị kinh tế tư nhân được báo chí phản ánh với thái độ khách quan, thận trọng, không gây bức xúc trong xã hội. Báo chí cũng đã đưa ý kiến của nhiều chuyên gia, nhà chuyên môn đánh giá, dự báo trên tinh thần khách quan, xây dựng, góp phần xử lý những khó khăn, vướng mắc trong sản xuất và đời sống.

- Báo chí đã bám sát tư tưởng chỉ đạo, quan điểm, giải pháp của Đảng, Nhà nước ta về những vấn đề phức tạp, nhạy cảm. Hàng trăm bài viết về chủ đề biển, đảo đăng, phát trên các phương tiện thông tin đại chúng đã thể hiện ý thức bảo vệ chủ quyền lãnh thổ đồng thời bảo đảm môi trường hòa bình, ổn định để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

- Báo chí đã góp phần quan trọng trong việc phát triển dân chủ xã hội, kịp thời phát hiện, đấu tranh kiên quyết với những hành vi tham nhũng, lãng phí và các hành vi tiêu cực xã hội khác, góp phần củng cố niềm tin của người dân đối với Đảng, Nhà nước, chế độ.

- Tuyên truyền có hiệu quả việc “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”; kịp thời biểu dương những gương người tốt, việc tốt, những điển hình tiên tiến trong lao động, học tập và bảo vệ Tổ quốc.

- Báo chí đã làm tốt việc đấu tranh phản bác các quan điểm, thông tin sai trái của các thế lực thù địch và những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ cán bộ, đảng viên. Thông tin trên báo chí đã góp phần quảng bá hình ảnh đất nước và con người Việt Nam, thành tựu đổi mới của nhân dân ta với bạn bè quốc tế và đồng bào ta sinh sống ở nước ngoài.

- Đối với các vụ việc nhạy cảm, phức tạp, báo chí đã thể hiện sự chấp hành đúng các quy định của pháp luật; sự chỉ đạo và cung cấp thông tin của các cơ quan chức năng, tạo được những thông tin chính xác, kịp thời góp phần ổn định dư luận xã hội.
b. Khuyết điểm:

Trong thời gian qua công tác báo chí đã đạt được những thành tích đáng ghi nhận, góp phần vào sự nghiệp đổi mới của đất nước, ổn định chính trị - xã hội, xứng đáng là lực lượng xung kích trên mặt trận tư tưởng văn hóa của Đảng. Tuy nhiên, cũng nghiêm khắc nhận thấy rằng một số thiếu sót, khuyết điểm, thậm chí là những khuyết điểm nghiêm trọng, kéo dài trong hoạt động báo chí chậm được khắc phục đang đặt ra cho chúng ta những suy nghĩ về trách nhiệm của những người làm báo, quản lý báo chí đối với sứ mệnh mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó.

- Thông tin không đúng với tôn chỉ, mục đích, không đúng đối tượng phục vụ đã được quy định trong giấy phép. Đây là khuyết điểm lớn nhất, kéo dài nhất, trong đó trách nhiệm trước hết là cơ quan báo chí, cơ quan chủ quản báo chí và cũng phải nói đến sự thiếu kiên quyết của cơ quan quản lý nhà nước về báo chí. Tình trạng báo của ngành này, địa phương này nhưng lại đưa thông tin nhiều về ngành khác, địa phương khác, mà lại chủ yếu là các vấn đề tiêu cực, thông tin một chiều, thiếu kiểm chứng, làm cho báo chí thiếu bản sắc, trùng lặp thông tin, thiếu tính định hướng của tờ báo đã gây nên sự bức xúc trong nhiều năm.

Vi phạm này cần phải được các cơ quan chủ quản, cơ quan báo chí rà soát xử lý và có biện pháp chấn chỉnh một cách kiên quyết. Cơ quan quản lý nhà nước cần đưa ra thời gian thích hợp để cơ quan báo chí khắc phục. Nếu không thực hiện nghiêm quy định giấy phép cần xem xét để thu hồi giấy phép hoạt động.
- Thông tin thiếu nhạy cảm về chính trị, không phù hợp với lợi ích của đất nước, của nhân dân, không phù hợp định hướng thông tin. Đây là dạng sai phạm có tác động xấu đến dư luận xã hội, là kẽ hở để báo chí nước ngoài, các trang tin điện tử của các thế lực chống đối lợi dụng để xuyên tạc.

Khuyết điểm này trước hết thuộc về người đứng đầu, ban biên tập và người biên tập. Qua xem xét các vi phạm trong năm qua có thể nhận thấy những vi phạm trong quy trình biên tập, duyệt bài là rất nghiêm trọng dẫn đến những sai phạm có tác động xấu đến dư luận xã hội.

- Thông tin bịa đặt hoàn toàn đã diễn ra ở một số tờ báo. Như bịa đặt bài phỏng vấn khi không phỏng vấn. Từ tin đồn, tin từ mạng xã hội không được kiểm chứng biến thành tin chính thức trên báo chí.

- Thông tin sai sự thật, gây ảnh hưởng xấu hoặc xúc phạm uy tín, danh dự của tổ chức, nhân phẩm của công dân. Dạng sai phạm này tuy được thường xuyên nhắc nhở, xử lý nhưng vẫn tiếp tục xảy ra ở một số cơ quan báo chí của tất cả các loại hình báo chí.

- Có bài báo, tờ báo thông tin sai sự thật, thiếu kiểm chứng, không khách quan, mang tính một chiều. Đơn cử, liên quan vụ cưỡng chế, thu hồi đất ở Tiên Lãng (Hải Phòng) mặc dù đã được Ban Tuyên giáo Trung ương và Bộ Thông tin và Truyền thông 4 lần nhắc nhở, định hướng nhưng có một số tờ báo vẫn thông tin dồn dập, quá liều lượng cần thiết, mất cân đối với những vấn đề quan trọng khác của đất nước. Đáng lưu ý, trong khi nhấn mạnh sai phạm của chính quyền ở Tiên Lãng, Hải Phòng, lại thông tin “nương nhẹ” về những vi phạm, sai phạm của ông Đoàn Văn Vươn theo kết luận của Bộ Tài nguyên và Môi trường và các cơ quan chức năng. Một số báo thông tin, bình luận có tính suy diễn, cho rằng, gốc của vấn đề, vụ việc là do sở hữu toàn dân về đất đai trong khi thực ra, nguyên nhân chủ yếu do nhận thức, thực hiện sai các quy định pháp luật đất đai về cho thuê đất, thu hồi đất, cưỡng chế đất cũng như do các quy định về quản lý đất đai thiếu đồng bộ, chống chéo, phức tạp.

- Thông tin không phù hợp với thuần phong mỹ tục, văn hóa Việt Nam vẫn còn khá phổ biến trên các trang báo mạng và nhiều trang thông tin điện tử. Đặc biệt trên các báo điện tử có quá nhiều hình ảnh phụ nữ hở hang bị dư luận phản ứng gay gắt.

- Một số vụ án, lúc đầu báo chí đưa tin chuẩn xác nhưng một số tờ báo, trang tin điện tử khai thác, suy diễn quá nhiều theo hướng khác nhau dẫn đến sai lệch bản chất vụ việc, vi phạm pháp luật.

- Tình trạng từ thông tin sai của một tờ báo, nhiều báo khác không kiểm chứng đã đưa lại, thậm chí suy diễn thêm nên từ một tin sai trên một báo, thành nhiều tin sai trên nhiều báo.

- Nhiều thông tin thiếu thẩm mỹ, vô bổ, có lúc còn mang tính săm soi, lại được các phóng viên, các báo khai thác quá nhiều như tin, ảnh về đời tư, những hớ hênh của nghệ sỹ, người mẫu trong và ngoài nước.

- Tình trạng sai về văn phạm, chính tả diễn ra khá phổ biến ở nhiều báo điện tử; phát âm tiếng Việt thiếu chuẩn mực, đọc sai, đọc vấp ở một số phát thanh viên làm mất đi sự chuẩn mực và trong sáng của tiếng Việt, vi phạm quy định của Luật Báo chí.

- Một số chương trình giải trí trên truyền hình, nhất là các chương trình liên kết không được kiểm tra, thẩm định đưa lên những hình ảnh, lời nói phản cảm, gây bất bình trong dư luận xã hội.

- Tình trạng đưa tin quá nhiều về các vụ án, vụ việc tiêu cực trên một số báo, trang báo, miêu tả quá tỉ mỉ, chi tiết các hành vi tội ác, gây cảm giác nặng nề, u ám trong đời sống xã hội có xu hướng không giảm. Có những vụ việc bình thường xảy ra ở một địa phương nhưng báo chí cả nước đồng loạt đưa tin với mức độ như nhau, không phân biệt chức năng, nhiệm vụ, tôn chỉ mục đích khác nhau, có khi dồn dập hàng trăm tin, bài tạo ra cảm giác vụ việc quá khủng khiếp gây nên tâm lý hoang mang trong xã hội.

- Một số nhà báo còn lợi dụng danh nghĩa nhà báo, cơ quan báo chí dọa dẫm, sách nhiễu địa phương, doanh nghiệp để vụ lợi, vi phạm đạo đức nghề nghiệp và quy trình tác nghiệp dẫn đến vi phạm pháp luật bị xử lý.

c. Nguyên nhân hạn chế

- Trong bối cảnh kinh tế báo chí có nhiều khó khăn, vì chạy theo lợi nhuận không ít cơ quan báo chí coi nhẹ tính định hướng, giáo dục của báo chí, vi phạm các quy định của pháp luật, làm ảnh hưởng không tốt đến chất lượng báo chí.

- Vai trò, trách nhiệm của cơ quan chủ quản có lúc, có nơi còn mờ nhạt. Công tác đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao nhận thức chính trị cho phóng viên, biên tập viên của cơ quan báo chí chưa được quan tâm đúng mức. Công tác quản lý, kiểm soát các hoạt động của cơ quan báo chí thuộc quyền còn bị buông lỏng, có nơi còn khóan trắng cho cơ quan báo chí toàn quyền quyết định trong việc liên kết, một số nội dung trên báo chí bị thao túng, dẫn đến sai phạm. Xử lý không nghiêm, thậm chí bao biện cho sai phạm của cơ quan báo chí thuộc quyền.

- Trình độ nhận thức và độ nhạy cảm chính trị của một bộ phận phóng viên, biên tập viên còn những hạn chế nhất định. Không ít trường hợp phóng viên có những bài viết tự nhiên chủ nghĩa, thể hiện sự non kém về nhận thức chính trị nhưng ban biên tập vẫn duyệt cho đăng.

- Việc cung cấp thông tin cho báo chí còn có những hạn chế nhất định. Một số cơ quan hành chính nhà nước hiểu về Quy chế phát ngôn và cung cấp thông tin cho báo chí chưa đầy đủ nên đã gây khó khăn cho phóng viên khi tác nghiệp. Cũng nhiều trường hợp thông tin cung cấp cho báo chí không đầy đủ, thiếu sự định hướng, thậm chí có trường hợp cung cấp thông tin sai lệch dẫn đến việc thông tin báo chí không chính xác, tác động xấu trong xã hội.

- Một số cơ quan, tổ chức khi có vụ việc bị báo chí nêu chưa tiếp thu, xử lý thông tin nghiêm túc, thậm chí có trường hợp còn có những phát ngôn, hành động làm nóng hơn thông tin báo chí, tạo bức xúc trong dư luận xã hội.

- Quy trình làm báo bị buông lỏng ở nhiều cơ quan báo chí. Thậm chí nhiều bài báo không được biên tập cũng được đăng phát.

- Cơ quan quản lý nhà nước về báo chí thiếu kiên quyết trong quản lý và xử lý đối với báo chí bị sai phạm. Hình thức xử lý chưa nghiêm, chưa kịp thời.

- Ý thức chấp hành kỷ luật về thông tin chưa nghiêm. Một số trường hợp tìm mọi lý do để không thực hiện các quy định kỷ luật thông tin.

II. CÔNG TÁC CHỈ ĐẠO VÀ QUẢN LÝ BÁO CHÍ

1. Một số kết quả chủ yếu

a. Tổ chức thông tin cho báo chí; quản lý thông tin trên báo chí

Ưu điểm nổi bật trong mặt công tác này đó là việc tổ chức và quản lý thông tin báo chí đã giúp cho cơ quan báo chí chủ động trong công tác tuyên truyền, đấu tranh có hiệu quả với những tiêu cực, phản ánh sinh động, khách quan hiện thực của cuộc sống, đồng thời hạn chế thông tin báo chí có tác động tiêu cực trong xã hội. Cụ thể là:

- Chủ động xây dựng các đề án tuyên truyền đối với các sự kiện lớn, sự kiện quan trọng.
- Đã định hướng các cơ quan báo chí trong việc phát hiện, cổ vũ, nhân rộng điển hình tiên tiến trong phong trào thi đua yêu nước, tích cực hưởng ứng việc “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”.

- Đã cung cấp thông tin và chỉ đạo báo chí thông tin theo định hướng về các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, các chương trình, mục tiêu lớn của Chính phủ, tạo sự đồng thuận trong xã hội, ủng hộ và đồng hành cùng Chính phủ trong các kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội.

- Các bộ, ngành, địa phương đã kịp thời phối hợp với cơ quan chỉ đạo, quản lý báo chí cung cấp và định hướng thông tin kịp thời liên quan nhiều lĩnh vực và những vấn đề quan trọng, đặc biệt là các sự kiện và vụ việc phức tạp, nhạy cảm; kịp thời cung cấp thông tin và chỉ đạo báo chí tham gia tích cực vào công tác đấu tranh vạch trần các luận điệu vu cáo, xuyên tạc của các thế lực thù địch và phản động, đặc biệt là các vụ việc liên quan đến tôn giáo, dân chủ, nhân quyền.

Trong năm 2011, tại giao ban báo chí hàng tuần ở Trung ương đã có hơn 50 lượt các bộ, ngành, địa phương đến cung cấp thông tin cho báo chí. Phần lớn các cuộc cung cấp thông tin đều đáp ứng được những vấn đề báo chí quan tâm.

b. Xây dựng quy hoạch, kế hoạch phát triển sự nghiệp báo chí

Để khắc phục, chấn chỉnh tình trạng nhiều ấn phẩm trùng lặp về nội dung thông tin, hiệu quả thông tin thấp cũng như việc đầu tư xây dựng đài phát thanh - truyền hình ở nhiều tỉnh và thành phố còn phân tán, lãng phí, Bộ Thông tin và Truyền thông đã chủ trì, phối hợp với Ban Tuyên giáo Trung ương trình xin ý kiến Ban cán sự Chính phủ về phương án Quy hoạch báo chí đến năm 2020 (gồm cả báo chí in và phát thanh truyền hình); xây dựng Đề án số hóa truyền dẫn, phát sóng truyền hình mặt đất đến năm 2020 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
c. Công tác xây dựng, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật, xây dựng chế độ, chính sách về báo chí

Có thể nói, xây dựng văn bản quy phạm pháp luật là công tác được tập trung thực hiện hết sức khẩn trương. Nhiều văn bản quy phạm pháp luật đã được xây dựng mới hoặc rà soát nhằm sửa đổi, bổ sung để điều chỉnh kịp thời những vấn đề mới phát sinh trong thực tiễn như:

Nghị định số 02/2011/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động báo chí, xuất bản; Quyết định của Thủ tướng Chính phủ ban hành Quy chế hoạt động truyền hình trả tiền.

Thông tư liên tịch số 34/2011/TTLT-BTTTT-BNG ngày 24-11-2011 về việc Hướng dẫn việc phối hợp thi hành Quy chế quản lý nhà nước về thông tin đối ngoại ban hành kèm theo Quyết định 79/2010/QĐ-TTg ngày 30-11-2010 của Thủ tướng Chính phủ.

Các cơ quan chức năng đang tiến hành rà soát để sửa đổi, bổ sung các quy định tại Nghị định 61 về chế độ nhuận bút cho phù hợp với thực tiễn; sửa đổi, bổ sung Quyết định 77/2007/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 28-5-2007 về việc ban hành quy chế phát ngôn và cung cấp thông tin cho báo chí…

d. Công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chính trị, nghiệp vụ, đạo đức nghề nghiệp cho đội ngũ cán bộ báo chí

- Để nâng cao hơn nữa chất lượng đội ngũ những người làm báo vừa tinh thông về nghiệp vụ, tiếp cận nhanh với phương pháp và công nghệ làm báo hiện đại, vừa am tường pháp luật về báo chí hiện hành, trong năm qua Bộ Thông tin và Truyền thông, Ban Tuyên giáo Trung ương, Hội Nhà báo Việt Nam đã phối hợp với nhiều cơ quan, tổ chức trong nước triển khai các lớp bồi dưỡng kiến thức quản lý, các lớp đào tạo kỹ năng cho phóng viên, biên tập viên.

Cơ quan quản lý nhà nước về báo chí ở Trung ương cũng đã tổ thi nâng ngạch cho hơn 300 phóng viên, biên tập viên lên phóng viên chính, biên tập viên chính.

đ. Công tác hợp tác quốc tế và tăng cường thông tin đối ngoại trong lĩnh vực báo chí
Bên cạnh việc trao đổi các đoàn báo chí với Lào và Campuchia, chúng ta đã mời và tổ chức đón gần 100 nhà báo quốc tế đến Việt Nam thăm, viết bài, làm phim truyền hình, đồng thời cũng cử nhiều đoàn nhà báo, cán bộ quản lý báo chí của Việt Nam sang tham dự các ngày kỷ niệm, các ngày lễ lớn hoặc khảo sát tình hình báo chí của các nước như Trung quốc, Nga, Thụy Điển, Braxin, Đan Mạch, Na Uy, Látvia, Cộng hòa Séc...

Hiện tại Việt Nam có 109 kênh chương trình truyền hình quảng bá, 71 kênh chương trình phát thanh quảng bá. Nhiều chương trình phát thanh truyền hình quốc gia và một số chương trình phát thanh truyền hình quảng bá khác được phát sóng trên mạng Internet đến các khu vực và các nước trên thế giới phục vụ thông tin đối ngoại.

Chính phủ đã đầu tư để triển khai dịch vụ truyền hình đối ngoại đa phương tiện, nhằm tăng cường đưa thông tin của Việt Nam đến bà con Việt kiều và bạn bè quốc tế; đã xuất bản trang thông tin điện tử đối ngoại với tên miền VietNam.vn, xuất bản bằng 3 thứ tiếng Việt, Anh, Trung, đưa thông tin toàn cảnh Việt Nam và dư luận thế giới về Việt Nam.

e. Công tác hướng dẫn, thanh tra, kiểm tra việc thực hiện chế độ, chính sách, giải quyết khiếu nại, tố cáo; xử lý vi phạm trong hoạt động báo chí

Trong năm 2011, các đơn vị chức năng của Ban, Bộ, Hội đã phát hiện nhiều sai phạm trong thông tin báo chí. Riêng Bộ Thông tin và Truyền thông đã tiếp nhận và xử lý trên 300 đơn thư khiếu nại, tố cáo liên quan đến hơn 100 vụ việc được đăng phát trên báo chí.

- Đối với báo in, báo điện tử: xử lý tổng số 51 trường hợp, trong đó xử phạt vi phạm hành chính 41 trường hợp với tổng số tiền 343 triệu đồng, cảnh cáo: 01, nhắc nhở: 09. Cụ thể: 18 trường hợp thông tin sai sự thật; 04 trường hợp rút tít không phù hợp với nội dung; 05 trường hợp thực hiện không đúng quy định giấy phép; 04 trường hợp đăng phát bản đồ thể hiện không đúng chủ quyền Việt Nam; 13 trường hợp vi phạm quảng cáo.

Đối với phát thanh, truyền hình: xử lý tổng số 15 trường hợp, trong đó xử phạt vi phạm hành chính 10 trường hợp với tổng số tiền 126 triệu đồng, nhắc nhở 05 trường hợp. Cụ thể: 03 trường hợp thông tin sai sự thật; 05 trường hợp đăng bản đồ thể hiện không đúng chủ quyền Việt Nam; 05 trường hợp vi phạm quảng cáo; 02 trường hợp thực hiện không đúng quy định giấy phép.

Cũng trong năm 2011, đã có 09 phóng viên, biên tập viên, lãnh đạo cơ quan báo chí bị cơ quan báo chí, cơ quan chủ quản báo chí xử lý kỷ luật vì liên quan đến việc viết và biên tập bài báo có nội dung thông tin sai sự thật; vi phạm nguyên tắc tổ chức sinh hoạt Đảng; quản lý yếu kém, vi phạm quy định về quản lý tài chính. Đã có 6 trường hợp bị thu hồi thẻ nhà báo. Có nhà báo bị truy tố trước pháp luật.

g. Tổ chức, chỉ đạo công tác khen thưởng trong hoạt động báo chí

Bên cạnh việc chấn chỉnh, uốn nắn, phê phán những khuyết điểm, lệch lạc, trong giao ban báo chí hàng tuần, Bộ Thông tin và Truyền thông, Ban Tuyên giáo Trung ương, Hội Nhà báo Việt Nam đã kịp thời biểu dương các cơ quan báo chí thực hiện tốt công tác tuyên truyền về các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, những cơ quan báo chí có bài viết hay về gương người tốt, việc tốt, những bài viết cổ vũ phong trào thi đua yêu nước, đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực, những bài viết hiệu quả trong đấu tranh với các luận điệu sai trái.
Chỉ riêng năm 2011, Bộ Thông tin và Truyền thông đã tặng cờ thi đua của Bộ cho 12 tập thể, bằng khen của Bộ trưởng cho 40 tập thể và 130 cá nhân, tặng trướng lưu niệm cho 10 tập thể, hiệp y khen thưởng cấp nhà nước cho hàng trăm cơ quan báo chí và phóng viên, biên tập viên từ Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ đến việc tặng các hạng huân chương.

Ngoài ra, công tác thi đua khen thưởng trong lĩnh vực phát thanh, truyền hình đang ngày càng đi vào nề nếp.

Ban Tuyên giáo Trung ương, Hội Nhà báo Việt Nam cũng đã tặng bằng khen cho nhiều tập thể và cá nhân có thành tích xuất sắc trong hoạt động báo chí năm 2011. Đặc biệt là việc tổng kết và trao Giải thưởng báo chí quốc gia nhân dịp Ngày báo chí cách mạng Việt Nam 21-6 năm 2011 đã có ý nghĩa rất to lớn trong đời sống báo chí nước nhà và là cơ sở để tổ chức các giải báo chí quốc gia tiếp theo đạt chất lượng, hiệu quả cao hơn.

h. Công tác phối hợp của các cơ quan chức năng

- Các cơ quan chỉ đạo, quản lý báo chí ở Trung ương và địa phương đã phối hợp chặt chẽ trong công tác chỉ đạo, định hướng báo chí, tổ chức đều đặn và có chất lượng các cuộc giao ban định kỳ hàng tuần, kịp thời chỉ đạo và định hướng thông tin trên báo chí, đặc biệt là về các sự kiện lớn, quan trọng.

- Bộ Ngoại giao thường xuyên cung cấp thông tin, định hướng thông tin các vấn đề quốc tế và các hoạt động đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta.

- Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Ngân hàng Nhà nước chủ động phối hợp chỉ đạo các vấn đề thông tin nhạy cảm, phức tạp, nhất là đối với các vấn đề tài chính, tiền tệ, giá cả, nhân quyền, tôn giáo, an ninh, quốc phòng; phối hợp xử lý các sai phạm nghiêm trọng trong hoạt động báo chí và thông tin trên báo chí.

- Bộ Nội vụ, Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tư pháp và các bộ, ngành khác vừa trực tiếp, vừa phối hợp có hiệu quả trong công tác xây dựng chiến lược, quy hoạch, văn bản pháp luật và các chế độ chính sách đối với hoạt động báo chí.

- Hoạt động của Hội Nhà báo Việt Nam các cấp có nhiều chuyển biến tốt, chất lượng hoạt động ngày càng được nâng cao. Hội đã phối hợp chặt chẽ với Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Thông tin và Truyền thông trong việc tổ chức giao ban báo chí hàng tuần; xây dựng cơ chế, chính sách, pháp luật cho hoạt động báo chí; bảo vệ nhà báo; tổ chức tốt giải báo chí quốc gia hằng năm; các cuộc thi lớn về báo chí, quan tâm đào tạo bồi dưỡng nghiệp vụ cho các hội viên; khen thưởng và phát triển hội viên; tổ chức các hoạt động văn thể của Hội.

- Các tỉnh, thành ủy, ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố, Ban Tuyên giáo, Sở Thông tin và Truyền thông các địa phương đã thực hiện việc phối hợp trong chỉ đạo và quản lý báo chí ngày càng nề nếp hơn. Công tác giao ban, nhận xét, đánh giá, định hướng thông tin cho báo chí ngày càng hiệu quả. Một số sở làm tốt công tác báo cáo định kỳ; tăng cường xử lý vi phạm của cơ quan báo chí thuộc trách nhiệm quản lý.

i. Sự quản lý của các cơ quan chủ quản báo chí

Trong năm qua, Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Thông tin và Truyền thông đã có chỉ đạo trực tiếp đối với cơ quan chủ quản. Nhiều cuộc họp đột xuất khi có các vấn đề quan trọng đã được tổ chức. Đa số các cơ quan chủ quản báo chí, nhất là các cơ quan của Đảng, Nhà nước, các bộ và ủy ban nhân dân các tỉnh đã cử người trực tiếp phụ trách công tác báo chí; thường xuyên chỉ đạo, quản lý toàn diện mọi hoạt động và thông tin trên báo chí thuộc quyền. Trong bối cảnh hoạt động báo chí có nhiều khó khăn, nhiều cơ quan chủ quản đã chủ động tạo điều kiện về kinh phí, cơ sở vật chất, biên chế, đào tạo lãnh đạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho phóng viên, biên tập viên... nên đã giúp cho cơ quan báo chí ổn định về nhân sự, tài chính, thông tin đúng tôn chỉ, mục đích, đóng góp chung vào sự phát triển của ngành, của địa phương.

Tuy vậy, không ít cơ quan chủ quản, nhất là cơ quan chủ quản báo chí của một số hội nghề nghiệp còn buông lỏng, thậm chí không chỉ đạo quản lý đối với cơ quan báo chí thuộc quyền, phó mặc cho lãnh đạo cơ quan báo chí; không chịu trách nhiệm, không xử lý khi báo chí có sai phạm, không giúp cơ quan báo chí tháo gỡ khó khăn mà còn yêu cầu cơ quan báo chí đóng góp kinh phí hoạt động, thậm chí có cơ quan chủ quản còn lệ thuộc vào kinh phí cơ quan báo chí, số ít không bổ nhiệm đúng người đứng đầu cơ quan báo, thậm chí có cơ quan báo chí còn xin ngừng hoạt động do nội bộ cơ quan chủ quản mất đoàn kết nội bộ.

2. Những hạn chế, thiếu sót trong công tác quản lý, chỉ đạo báo chí

Trước hết phải nghiêm khắc nhìn nhận những hạn chế, tồn tại trong hoạt động báo chí có phần trách nhiệm của cơ quan chỉ đạo, quản lý báo chí, đó là:

- Công tác chỉ đạo, quản lý thông tin đôi lúc còn chưa chủ động, chạy theo sự vụ.

- Tổ chức, cán bộ chuyên trách về quản lý báo chí ở một số đơn vị vẫn còn thiếu và yếu nên rất khó nắm bắt tình hình và đề xuất xử lý, giải quyết công việc.

- Vai trò của cơ quan chủ quản chưa được phát huy đầy đủ, còn có hiện tượng né tránh trách nhiệm đối với sai phạm của cơ quan báo chí thuộc quyền; công tác đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao nhận thức chính trị cho các phóng viên, biên tập viên của cơ quan báo chí chưa được quan tâm đúng mức.

- Việc xử lý các sai phạm về nội dung thông tin, nhất là trên một số báo, đài ở địa phương còn chưa thật nghiêm túc, vẫn còn tình trạng nể nang, tránh né. Một số địa phương còn buông lỏng quản lý đối với hoạt động của các đài phát thanh - truyền hình.

- Một số địa phương, đơn vị thực hiện chưa nghiêm túc quy định của Chính phủ về phát ngôn và cung cấp thông tin cho báo chí. Việc bổ nhiệm lãnh đạo cơ quan báo chí không đúng quy trình, không đúng quy định pháp luật, quy định của Đảng như không thỏa thuận với Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Thông tin và Truyền thông, kể cả việc bổ nhiệm ở một số cơ quan báo chí lớn dẫn đến hiệu lực, hiệu quả của công tác quản lý không được phát huy.

- Lĩnh vực quảng cáo, sở hữu trí tuệ còn có sự chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ giữa các bộ, ngành và chưa được phân định rõ ràng, làm hạn chế công tác quản lý, xử lý vi phạm.

3. Nguyên nhân

Các tồn tại trên có nguyên nhân khách quan và chủ quan

Nguyên nhân khách quan:

- Bối cảnh trong và ngoài nước có diễn biến phức tạp, nhiều sự kiện diễn ra nhanh, thông tin nhiều chiều nhiễu loạn dẫn đến tình trạng khó dự đóan đúng bản chất vụ việc. Trong khi thông tin của các cá nhân, tổ chức khai thác trên mạng thông tin khá dễ dãi và nhanh chóng.

- Cơ chế, chính sách và hệ thống văn bản quy phạm pháp luật để quản lý còn thiếu và chưa theo kịp thực tiễn phát triển.

- Ngoài ra, tốc độ phát triển của thông tin báo chí ngày càng nhanh nhưng công tác chỉ đạo, quản lý có lúc thiếu thông tin nên chỉ đạo chưa kịp thời, chưa sát với thực tế tình hình.

Nguyên nhân chủ quan

- Công tác bồi dưỡng kiến thức pháp luật cho những người làm công tác chỉ đạo, quản lý và hoạt động trong lĩnh vực báo chí ở một số bộ, ngành, địa phương, cơ quan chủ quản, cơ quan báo chí chưa được coi trọng.

- Điều kiện làm việc của cơ quan quản lý các cấp từ trung ương đến địa phương còn gặp nhiều khó khăn.

- Một số thiếu sót còn do thiếu trách nhiệm, yếu về năng lực và quá tải trong giải quyết công việc.

- Sự phối hợp giữa cơ quan chỉ đạo, cơ quan quản lý, cơ quan chủ quản trong quản lý báo chí có lúc, có nơi còn chưa kịp thời, hiệu quả thấp.

- Bộ máy quản lý báo chí thiếu ổn định, việc chỉ đạo thông tin còn thiếu thống nhất, không tập trung đầu mối nên nhiều khi còn gây khó khăn lúng túng cho báo chí.
- Cơ quan chủ quản chưa làm hết trách nhiệm theo đúng quy định của pháp luật.

- Một số cơ quan chức năng không chủ động, kịp thời cung cấp thông cho báo chí dẫn đến tình trạng báo chí tự tìm kiếm thông tin nên có khi thiếu sự chính xác do không có thông tin chính thống.

III. MỘT SỐ NHIỆM VỤ CHỦ YẾU TRONG HOẠT ĐỘNG BÁO CHÍ VÀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ BÁO CHÍ TRONG NĂM 2012

Báo chí tập trung tuyên truyền có hiệu quả việc quán triệt và triển khai thực hiện đưa nội dung Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI vào cuộc sống. Báo chí cần thông tin những địa phương, đơn vị có cách làm hay, có các chương trình hoạt động cụ thể, thiết thực, các nhân tố mới, điển hình tiên tiến trong thực hiện nghị quyết.

- Quán triệt và tuyên truyền tốt các Nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương khóa XI, đặc biệt là Nghị quyết Trung ương 4 về "Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay". Gắn việc thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 với tuyên truyền Chỉ thị 03-CT/TW của Bộ Chính trị về tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, Nghị quyết Trung ương 2 về triển khai thực hiện chủ trương nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Hiến pháp 1992, Nghị quyết Trung ương 4 về xây dựng kết cấu hạ tầng đồng bộ phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa nhằm đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020.

Báo chí căn cứ chức năng, nhiệm vụ, tôn chỉ, mục đích để xây dựng kế hoạch tuyên truyền phản ánh kịp thời, trung thực, chính xác sự đồng tình, hưởng ứng của cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân đối với việc thực hiện Nghị quyết. Đề cao tinh thần trách nhiệm trong phê bình, tự phê bình, tính tiên phong gương mẫu, tính chiến đấu, nói đi đôi với làm, kiên quyết, hiệu quả, thiết thực.

- Tuyên truyền các biện pháp chỉ đạo, điều hành của Chính phủ về kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm tái cơ cấu nền kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng nâng cao hiệu quả, khả năng cạnh tranh, bảo đảm an sinh xã hội, giảm nghèo bền vững, nâng cao chất lượng công tác chăm sóc sức khỏe, bảo đảm đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân.

- Tuyên truyền về nhiệm vụ phòng chống thiên tai, bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu. Các cơ quan báo chí phải xây dựng kế hoạch, thường xuyên có các chuyên đề, chuyên mục về lĩnh vực này theo các nội dung, định hướng mà Chính phủ đã đề ra.

- Có kế hoạch tuyên truyền về các sự kiện quan trọng của đất nước trong năm 2012 theo hướng dẫn của Ban Tuyên giáo Trung ương và Bộ Thông tin và Truyền thông.
- Thực hiện nghiêm chỉ đạo, định hướng tuyên truyền các vấn đề phức tạp, nhạy cảm theo Quy chế của Ban Bí thư. Tuyên truyền có hiệu quả các vấn đề về chủ quyền biển, đảo, về quan hệ quốc tế bảo đảm độc lập chủ quyền đồng thời bảo đảm môi trường hòa bình, hữu nghị, hợp tác cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
- Tuyên truyền nhiệm vụ cải cách hành chính, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, tăng cường phòng chống tham nhũng.
- Báo chí đẩy mạnh tuyên truyền nhiệm vụ quốc phòng- an ninh, bảo đảm trật tự an toàn xã hội, nâng cao hiệu quả công tác đối ngoại trong tình hình mới.

- Tuyên truyền phòng chống dịch bệnh, thiên tai, bảo đảm an toàn giao thông, bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân.

- Tập trung khắc phục các khuyết điểm, hạn chế trong hoạt động báo chí, trong chỉ đạo và quản lý báo chí đã nêu ở phần trên.

- Nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước, công tác chỉ đạo trực tiếp của Đảng đối với hoạt động báo chí. Hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật, cơ chế chính sách, công tác quy hoạch báo chí, bảo đảm để báo chí hoạt động đúng pháp luật, đúng định hướng và có hiệu quả.

- Đổi mới, nâng cao chất lượng giao ban báo chí hàng tuần, quản lý tốt nội dung thông tin, kỷ luật thông tin trong giao ban báo chí, để giao ban báo chí thực sự là công tác quản lý cung cấp thông tin để chỉ đạo hoạt động báo chí.

- Tăng cường hơn nữa công tác bồi dưỡng, tập huấn kiến thức quản lý báo chí, nâng cao nhận thức chính trị, nghiệp vụ chuyên môn cho lãnh đạo cơ quan báo chí, cơ quan chủ quản báo chí và nhà báo.

- Thực hiện Nghị quyết Trung ương 4, các cơ quan chỉ đạo, quản lý báo chí, cơ quan chủ quản báo chí cần phối hợp chặt chẽ trong công tác chỉ đạo, quản lý hoạt động báo chí. Đổi mới nội dung, hình thức cung cấp thông tin cho báo chí, bảo đảm nhanh chóng, kịp thời, chính xác và luôn ở thế chủ động. Đề cao trách nhiệm chỉ đạo và quản lý báo chí của các cơ quan chủ quản báo chí.

- Tổng kết việc thực hiện Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về phát ngôn và cung cấp thông tin cho báo chí, để kịp thời chấn chỉnh những khuyết điểm, thiếu sót, bổ sung sửa đổi các quy định ngày càng hoàn chỉnh hơn.

- Có kế hoạch thanh tra, kiểm tra xử lý nghiêm các cơ quan báo chí vi phạm nhiều lần chậm khắc phục, không đủ các điều kiện hoạt động, không thực hiện đúng giấy phép hoạt động. Có thời hạn cụ thể để các cơ quan báo chí, cơ quan chủ quản báo chí thực hiện. Nếu không có sự chuyển biến, các cơ quan quản lý tạm đình chỉ hoạt động của cơ quan báo chí để chấn chỉnh./.