Giáo sư, Viện sĩ Trần Huy Liệu (1901 - 2011) sinh ra trong một gia đình nhà nho nghèo yêu nước tại Vụ Bản, Nam Định. Từ nhỏ, ông đã thể hiện là một người thông minh, học giỏi, ham hiểu biết và có cá tính mạnh mẽ. Nét đặc sắc ở Trần Huy Liệu chính là sự kết hợp giữa chủ nghĩa yêu nước và tư tưởng tiếp thu cái mới của thời đại. Ông luôn khát khao vươn tới cái mới, chống lại sự bảo thủ, trì trệ.

Vào đầu những năm 20 khi phong trào đấu tranh yêu nước ở Nam Kỳ phát triển mạnh mẽ, Trần Huy Liệu hoạt động sôi nổi trên lĩnh vực báo chí để cổ vũ cho tinh thần yêu nước, đòi tự do dân chủ, chống thực dân, phong kiến. Chính vì thế ông bị kết án đày ra Côn Đảo gần 7 năm. Trong thời gian này, ông học tiếng Pháp và tìm ra con đường chân chính đi theo những người cộng sản. Ra tù, trở thành đảng viên cộng sản và hoạt động công khai trên lĩnh vực báo chí, ông bị bắt, đày lên các nhà tù Sơn La, Bá Vân, Nghĩa Lộ rồi vượt ngục trở về hoạt động, chuẩn bị và tham gia tích cực vào những sự kiện trọng đại nhất của dân tộc trong những ngày Tổng khởi nghĩa.

Ông đã từng giữ các cương vị Phó Chủ tịch Ủy ban Dân tộc Giải phóng, Bộ trưởng Bộ Thông tin - Tuyên truyền, Ủy viên Ban Thường vụ Quốc hội, Trưởng ban Thống nhất của Quốc hội... Ông còn được giao nhiệm vụ làm Trưởng Ban Sử Địa Văn, Phó Ban Nghiên cứu Lịch sử Đảng Trung ương, Viện trưởng Viện Sử học, Chủ tịch đầu tiên của Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam... Ông được bầu làm Viện sĩ Thông tấn Viện Hàn lâm Khoa học Cộng hòa Dân chủ Đức và được tặng Huân chương Humbôn.

Cống hiến xuất sắc của Trần Huy Liệu đối với ngành khoa học xã hội chính là việc ông đề nghị thành lập Ban nghiên cứu Sử - Địa - Văn và được Ban Bí thư Trung ương chấp nhận. Sự ra đời của Ban này đánh dấu bước phát triển mới của khoa học xã hội Việt Nam. Ông là người đặt viên gạch đầu tiên xây dựng nền móng cho sự ra đời và không ngừng trưởng thành lớn mạnh của Viện Khoa học Xã hội Việt Nam trong suốt chặng đường gần 60 năm qua./.