Năm 2012, diễn biến tình hình thế giới nổi lên hàng loạt sự kiện, vấn đề nóng bỏng, như: khói lửa chiến tranh ở Áp-ga-ni-xtan vẫn chưa nguôi; bất ổn về kinh tế, chính trị, xã hội ở Ai Cập; các cuộc xung đột giữa I-xra-en và Pa-le-xtin; nội chiến ở Xy-ri;… Trong bối cảnh đó, mặc dù không nguôi lo lắng về những kịch bản “Hậu mùa xuân A-rập”, nhưng giới quan sát và nghiên cứu chính trị thế giới dường như vẫn hướng về một nơi khác, đó là châu Á - Thái Bình Dương.

Châu Á - Thái Bình Dương, khu vực đắc địa trên bản đồ địa - chính trị thế giới và tiềm ẩn những nguy cơ xung đột

Vì sao khu vực này được giới quan sát và nghiên cứu chính trị thế giới rất chú ý đến? Lý do thứ nhất, có thể thấy rất rõ, đó là mong muốn của Mỹ trong việc mở rộng vùng ảnh hưởng của mình tới khu vực này. Khu vực châu Á - Thái Bình Dương lại thu hút sự quan tâm của Mỹ ngay khi cường quốc số một thế giới này “chợt tỉnh giấc” sau hơn nửa thế kỷ tập trung vào châu Âu với những tranh giành của thời kỳ Chiến tranh lạnh và một thập niên tập trung vào chảo lửa Trung Đông khi phát động cuộc chiến chống khủng bố. Với chiến lược “xoay trục, đảo chiều”, chuyển trọng tâm sang châu Á - Thái Bình Dương, Mỹ dường như đã chính thức thừa nhận tương lai của họ trong ít nhất vài ba thập niên tới, là gắn liền với khu vực này. Bởi nơi đây, chứ không phải bất cứ nơi nào khác trên thế giới, là nơi có vị trí chiến lược rất quan trọng trên bản đồ địa - chính trị thế giới.

Sau nhiều năm tận hưởng vinh quang trên đỉnh cao số một thế giới, nước Mỹ giờ đây chợt nhận ra vị trí độc tôn của họ đang bị đe dọa bởi một quốc gia mà cách đây 10 năm vẫn còn nằm trong danh sách các nước đang phát triển, nay đã trở thành cường quốc số hai thế giới và đang tiến sát ngôi vị của Mỹ với những bước phát triển ngoạn mục, thần tốc, đó là Trung Quốc, đất nước có gần 1,4 tỷ dân và trấn giữ một cực hùng mạnh của châu Á. Nhìn vào bản đồ địa - chính trị thế giới, các chuyên gia nhận định rằng, nếu có một cuộc chiến tranh lớn mang tầm khu vực, hoặc rộng hơn, thì châu Á - Thái Bình Dương rất có thể sẽ trở thành chiến trường chính, nơi mà Mỹ không dễ dàng từ bỏ tham vọng phủ tầm ảnh hưởng của mình.

Trong năm qua, Mỹ đã chứng tỏ quyết tâm chuyển hướng chiến lược sang châu Á, với bằng chứng rõ ràng nhất là những chuyến thăm dồn dập tới châu Á của Ngoại trưởng Mỹ Hi-la-ri Clin-tơn, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lê-ôn Pa-nét-ta, cũng như của chính ông chủ Nhà Trắng Ba-rắc Ô-ba-ma, chỉ hai tuần sau khi thắng cử nhiệm kỳ hai. Các chuyến thăm này đều nhằm mục đích tìm kiếm đồng minh mới, củng cố quan hệ với các đồng minh cũ tại châu Á, tăng cường quan hệ hợp tác với châu lục này trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị và quân sự, qua đó, khẳng định vị thế số một của Mỹ ở khu vực này, cũng như trên thế giới. Bên cạnh các chuyến thăm ngoại giao, Mỹ còn áp dụng các biện pháp quân sự, như: điều thêm chiến hạm và các loại vũ khí trên biển đến vùng biển Thái Bình Dương; xây dựng các căn cứ quân sự tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương; tăng cường hợp tác quân sự với các nước trong khu vực;…

Lý do thứ hai khiến châu Á - Thái Bình Dương trở thành mối quan tâm bậc nhất của dư luận quốc tế trong năm qua là, Trung Quốc vẫn duy trì được sự phát triển vượt bậc về kinh tế, mặc dù GDP có suy giảm so với năm trước. Điều này góp phần nâng tầm vị trí châu Á trên bản đồ thế giới, song, những tranh chấp giữa Trung Quốc với một số nước trong khu vực về chủ quyền biển, đảo đã khiến cho vấn đề an ninh tại châu Á - Thái Bình Dương trở nên nóng bỏng.

Hợp tác vẫn là xu thế chủ đạo tại châu Á - Thái Bình Dương

Trong năm 2012, mặc dù một số khu vực của châu Á nóng lên với những tranh chấp về chủ quyền lãnh thổ, lãnh hải, song hợp tác, đặc biệt là hội nhập kinh tế, vẫn là xu thế chủ đạo trong toàn khu vực. Hòa chung vào quá trình toàn cầu hóa, bất chấp đà suy thoái kinh tế - tài chính toàn cầu, nhiều nền kinh tế của châu Á trong năm qua vẫn tiếp tục phát triển, xứng đáng được ví như chiếc neo, góp phần sớm vãn hồi sự ổn định và chấn hưng nền kinh tế thế giới.

Bất chấp ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng nợ công tại châu Âu, sự phục hồi chậm chạp của nền kinh tế toàn cầu và nỗi lo ngại “vách đá tài chính” của Mỹ có thể nhấn chìm không chỉ nền kinh tế số một thế giới, những nền kinh tế đang nổi của châu Á đã hoạt động hiệu quả trong năm 2012, mặc dù mức tăng trưởng kinh tế thấp hơn so với dự đoán. Một báo cáo của Liên hợp quốc mới được công bố cho biết, tăng trưởng kinh tế của khu vực châu Á - Thái Bình Dương trong năm qua ước tính đạt mức 5,6%, thấp hơn so với dự đoán trước đó là 6,5%.

Bước sang năm 2013, nhìn chung, các nhà kinh tế đều tỏ ra lạc quan khi cho rằng, các nền kinh tế của khu vực châu Á sẽ tiếp tục đà tăng trưởng nhờ nhu cầu nội địa tăng cao và đây cũng là phần bù đắp cho khoản thiếu hụt do xuất khẩu yếu. Báo cáo “Triển vọng kinh tế châu Á năm 2013”, do Tập đoàn Đầu tư - Tài chính Gôn-men Sách (Goldman Sachs) công bố mới đây, bày tỏ niềm lạc quan đối với triển vọng kinh tế của khu vực này trong năm 2013, ngoại trừ Nhật Bản. Theo đó, mức tăng trưởng kinh tế trung bình tại châu Á năm 2013 có thể sẽ đạt 6,9% và sẽ tiếp tục tăng lên mức 7,3% trong giai đoạn 2014 - 2016.

Các cuộc bầu cử trong năm 2012 tại Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Mi-an-ma, hay việc chuyển giao quyền lực cho thế hệ lãnh đạo mới tại Trung Quốc đều có thể dẫn tới những thay đổi về chính sách đối nội, đối ngoại ở các quốc gia này, khiến cho châu Á dường như đang được “bài binh, bố trận” lại. Mới đây, Lầu Năm góc tiết lộ rằng, Mỹ sẽ bố trí “hệ thống vũ khí tối tân nhất” tại châu Á - Thái Bình Dương; các loại vũ khí tối tân nhất này gồm có: máy bay đa năng trinh sát biển và săn đuổi tàu ngầm P-8 Pô-xây-đôn (Poseidon, đang được chế tạo), tàu ngầm nguyên tử tấn công và máy bay chiến đấu tàng hình F-35. Trong khi đó, việc Mi-an-ma cải cách thể chế chính trị cho thấy, quốc gia này đang muốn thân thiết với phương Tây hơn là với một số đồng minh truyền thống, hay việc cử tri Hàn Quốc và Nhật Bản dành lá phiếu cho hai nhân vật được xem là cứng rắn để trở thành nguyên thủ của hai quốc gia này đã minh chứng rằng, họ muốn là đồng minh trụ cột của Mỹ ở châu Á và ủng hộ chiến lược chuyển trọng tâm sang châu Á của Mỹ.

Những sự kiện đó tất yếu có mối quan hệ nhân quả với nhau và chắc chắn sẽ tác động đến tương lai của châu Á, cũng như tương lai của từng quốc gia trong khu vực. Tuy nhiên, có thể khẳng định, trong năm 2013, tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương sẽ có những diễn biến phức tạp trong tranh chấp chủ quyền biển, đảo, song, cũng giống như năm 2012, hợp tác cùng phát triển vẫn là xu thế chủ đạo./.