Quyết tâm xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh trở thành trung tâm công nghiệp văn hóa của khu vực

Những tiềm năng, lợi thế nổi trội

Thành phố Hồ Chí Minh (TPHCM), là trung tâm kinh tế, văn hóa - xã hội năng động nhất cả nước, hội tụ nhiều điều kiện thuận lợi, với quy mô dân số lớn, hệ thống tài nguyên văn hóa phong phú cả vật thể lẫn phi vật thể; cơ sở hạ tầng dịch vụ đa dạng, môi trường giao lưu quốc tế rộng mở. Trong không gian phát triển mới, TPHCM không chỉ được xem là một siêu đô thị đa trung tâm, mà còn hình thành một chỉnh thể phát triển thống nhất gồm ba khu vực gắn kết (Thành phố Hồ Chí Minh - Bình Dương - Bà Rịa-Vũng Tàu), trong đó, mỗi khu vực đảm nhiệm một chức năng đặc thù, đồng thời bổ sung và hỗ trợ lẫn nhau, tạo nên sức mạnh tổng hợp vượt trội.

Khu vực trung tâm TPHCM với vai trò hạt nhân về văn hóa sáng tạo, dịch vụ thương mại, tài chính quốc tế; nơi đây hiện có khoảng 60 cơ quan lãnh sự, là nơi sinh sống, làm việc của đông đảo cộng đồng người nước ngoài, là điểm hội tụ tinh hoa của di sản văn hóa, sự sáng tạo và quá trình hội nhập quốc tế. Với bề dày lịch sử cùng kho tàng văn hóa đa dạng, TPHCM hiện có 314 di tích lịch sử - văn hóa được xếp hạng, trong đó có 04 di tích quốc gia đặc biệt, 3 di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại; đang hoàn thiện hồ sơ đề nghị UNESCO công nhận Di tích lịch sử Địa đạo Củ Chi là Di sản Thế giới… là nơi giao thoa hài hòa giữa truyền thống dân tộc và những giá trị tinh hoa từ các nền văn hóa trên thế giới.

Sở hữu hệ thống hạ tầng văn hóa - truyền thông - công nghệ hiện đại (nhà hát, rạp chiếu phim, không gian nghệ thuật, studio, kênh truyền thông lớn cùng nền tảng viễn thông và công nghệ số tiên tiến), cùng với hệ sinh thái sáng tạo phong phú, quy tụ mạng lưới trường đại học, viện nghiên cứu, nghệ sĩ, start-up sáng tạo và hàng nghìn doanh nghiệp hoạt động trong các lĩnh vực truyền thông, sản xuất phim, âm nhạc, thiết kế thời trang, trò chơi điện tử và xuất bản… Đó là những điều kiện để TPHCM dễ dàng kết nối với thị trường quốc tế, thúc đẩy xuất khẩu và tiêu dùng sản phẩm văn hóa, vì vậy, những năm qua TPHCM luôn dẫn đầu cả nước về số lượng doanh nghiệp sáng tạo, chiếm 7,74% tổng số doanh nghiệp, đóng góp đáng kể vào GRDP và kim ngạch xuất khẩu sản phẩm văn hóa.

Trong hoạt động giao lưu, hợp tác quốc tế, TPHCM đã chủ động kết nối, thúc đẩy và hỗ trợ hợp tác văn hóa giữa Việt Nam với các quốc gia, qua đó quảng bá hình ảnh đất nước, con người, văn hóa của đất nước đến cộng đồng quốc tế, mở rộng thị trường cho các ngành công nghiệp văn hóa phát triển. Với kinh nghiệm, năng lực tổ chức sự kiện chuyên nghiệp, TPHCM ngày càng khẳng định vị thế là điểm đến sự kiện hàng đầu khi chủ động đăng cai và tổ chức nhiều chương trình văn hóa, nghệ thuật quy mô lớn, uy tín, chất lượng quốc tế. Đặc biệt, năm 2024, TPHCM được UNESCO công nhận là thành viên Mạng lưới thành phố học tập toàn cầu; mới đây, TPHCM chính thức nộp hồ sơ tham gia Mạng lưới các thành phố Sáng tạo của UNESCO trong lĩnh vực điện ảnh.

Khu vực Bình Dương phát huy lợi thế là “thủ phủ công nghệ” với hệ thống khu công nghiệp thông minh, hạ tầng số tiên tiến và nền tảng công nghiệp – công nghệ cao. Đây là trụ cột ứng dụng và chuyển giao công nghệ, cung cấp giải pháp số, trí tuệ nhân tạo, thực tế ảo, logistics và thương mại hóa hiện đại. Nhờ đó, các sản phẩm và dịch vụ văn hóa – sáng tạo từ Thành phố Hồ Chí Minh có điều kiện được nâng cấp, mở rộng quy mô và gia tăng sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu mang đến không gian biển đặc thù cùng tiềm năng du lịch và thể thao biển quốc tế. Với lợi thế tự nhiên nổi bật, hạ tầng du lịch ngày càng hiện đại, khu vực này định hướng trở thành trung tâm tổ chức các sự kiện và giải đấu thể thao biển tầm cỡ quốc tế, đồng thời phát triển các sản phẩm du lịch văn hóa - biển độc đáo, gắn với lễ hội, ẩm thực địa phương và trải nghiệm mạo hiểm. Bà Rịa - Vũng Tàu bổ sung không gian nghỉ dưỡng - giải trí, mở rộng khả năng kết nối và thu hút du khách toàn cầu.

Như vậy, sự kết nối hài hòa giữa ba khu vực đã tạo nên một không gian phát triển mới, năng động và đa chiều, nơi mỗi khu vực phát huy thế mạnh riêng nhưng đồng thời bổ trợ lẫn nhau, tạo nên sức mạnh tổng hợp. Với nền tảng ấy, là điều kiện, động lực để TPHCM khẳng định vị thế trung tâm công nghiệp văn hóa, du lịch và sáng tạo hàng đầu Đông Nam Á, từng bước vươn mình trở thành điểm đến toàn cầu của hội nhập, sáng tạo và phát triển bền vững.

Với tiềm năng, lợi thế sẵn có, những năm gần đây, ngành công nghiệp văn hóa của TPHCM đã khẳng định vai trò ngày càng quan trọng đối với tăng trưởng kinh tế và nâng cao chất lượng đời sống xã hội, nhất là sau hợp nhất, tỷ trọng đóng góp của công nghiệp văn hóa được nâng cao đáng kể nhờ sự cộng hưởng từ các lĩnh vực có thế mạnh đặc thù, hình thành hệ sản phẩm văn hóa - sáng tạo đa dạng vừa phục vụ nhu cầu trong nước, vừa hướng đến xuất khẩu. Dự báo đến cuối năm 2025, công nghiệp văn hóa sẽ đóng góp khoảng 5,7% GRDP, tăng 61% so với năm 2020 - một bước tiến rõ rệt, khẳng định vị thế của ngành như một trụ cột tăng trưởng mới, vừa bổ sung nguồn lực phát triển kinh tế, vừa gia tăng năng lực cạnh tranh quốc tế của Thành phố. Với những nền tảng này, TPHCM đang từng bước khẳng định vị thế “Thành phố sáng tạo toàn cầu”, nơi hội tụ, giao thoa và lan tỏa những giá trị văn hóa, nghệ thuật và sáng tạo của thời đại mới.

Mục tiêu và định hướng phát triển

Trong thời đại kinh tế tri thức, phát triển công nghiệp văn hóa là hướng đi mới, góp phần tạo sự đột phá để kinh tế tăng trưởng nhanh, bền vững, do đó, TPHCM sẽ tập trung đầu tư phát triển công nghiệp văn hóa trở thành những ngành kinh tế mũi nhọn, đóng góp tỷ trọng ngày càng cao vào GRDP, tạo giá trị gia tăng trên nền tảng sáng tạo, tri thức và bản sắc văn hóa Việt Nam, trở thành “Thành phố sáng tạo - Trung tâm văn hóa hàng đầu khu vực Đông Nam Á”, nơi văn hóa, thể thao, thông tin và du lịch phát triển hài hòa, gắn kết trong một chỉnh thể bền vững. Trong đó, mục tiêu cao nhất là bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc; xây dựng nền tảng tinh thần vững chắc, thúc đẩy phát triển toàn diện và nâng cao vị thế, hình ảnh của TPHCM trên trường quốc tế. Đến năm 2030, có 10 sự kiện văn hóa nghệ thuật chuyên nghiệp, đủ sức khẳng định thương hiệu và vị thế quốc gia trên trường quốc tế; xây dựng thương hiệu Thành phố Hồ Chí Minh vào Top 10 thương hiệu châu Á trong lĩnh vực truyền thông, gia nhập Mạng lưới Thành phố sáng tạo UNESCO về lĩnh vực điện ảnh.

Để đạt được mục tiêu trên, TPHCM đề ra định hướng phát triển ngành công nghiệp văn hóa phù hợp với tiềm năng, lợi thế, quy hoạch phát triển, giữ vai trò trung tâm kết nối, tạo động lực phát triển, tăng cường tính liên kết vùng, hợp tác quốc tế. Tập trung phát triển các ngành công nghiệp văn hóa của Việt Nam, trong đó ưu tiên và chú trọng phát triển trọng tâm, trọng điểm 05 ngành (điện ảnh, nghệ thuật biểu diễn, phần mềm và các trò chơi giải trí, quảng cáo và du lịch văn hóa). Đồng thời, hình thành các kết nối, gia tăng giá trị sản phẩm, thúc đẩy khả năng khai thác và chuyển hóa các giá trị văn hóa thành sức mạnh mềm quốc gia.

Triển khai đồng bộ giải pháp

Để vững bước phát triển trong bối cảnh mới, TPHCM đã, đang tiến hành đồng bộ các giải pháp sau đây nhằm khai thác, phát huy vai trò và chức năng ngành công nghiệp văn hóa trong thời gian tới.

Một là, xây dựng và hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với các ngành công nghiệp văn hóa; ban hành cơ chế đặc thù về ưu đãi thuế, hỗ trợ tín dụng, thành lập Quỹ Phát triển sáng tạo và chương trình hỗ trợ khởi nghiệp, nhằm khuyến khích đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh và thu hút nguồn lực xã hội đầu tư. Tiếp tục tăng cường vai trò quản lý nhà nước trong bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và ban hành hệ thống chỉ tiêu thống kê các ngành công nghiệp văn hóa.

Hai là, thành lập Trung tâm Phát triển công nghiệp văn hóa TPHCM tạo bước đột phá, tiền đề quan trọng cho việc triển khai hiệu quả chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa. Đầu tư xây dựng các khu liên hợp, các công trình văn hóa, thể thao xứng tầm, tạo dấu ấn riêng, độc đáo, mang tính biểu tượng của TPHCM; khuyến khích xã hội hóa đầu tư phát triển các thiết chế văn hóa và thể thao. Thúc đẩy đổi mới và ứng dụng khoa học - công nghệ, xây dựng cơ sở dữ liệu về các ngành công nghiệp văn hóa, tạo đột phá phát triển, tạo dựng thương hiệu quốc gia.

Ba là, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao: Thúc đẩy mô hình hợp tác ba bên giữa các trường đại học - doanh nghiệp - cơ quan quản lý nhà nước nhằm đào tạo đội ngũ nhân lực đa ngành, kết hợp kiến thức công nghiệp văn hóa, kinh tế và công nghệ đáp ứng yêu cầu phát triển thời đại; khơi thông, huy động hiệu quả các nguồn lực xã hội trong nước và quốc tế tạo sức mạnh tổng hợp cho phát triển văn hóa bền vững.

Bốn là, chú trọng xây dựng thương hiệu “Trung tâm sáng tạo văn hóa”: Tổ chức định kỳ tuần lễ, liên hoan, hội chợ công nghiệp văn hóa… quảng bá hình ảnh và bản sắc sáng tạo của Thành phố. Đồng thời, liên kết các ngành công nghiệp văn hóa với du lịch, thương mại điện tử và công nghệ số để hình thành chuỗi giá trị gia tăng, nâng cao sức hút và vị thế của Thành phố Hồ Chí Minh trên bản đồ sáng tạo quốc tế. Quy hoạch không gian phát triển, theo đó, TPHCM tập trung phát triển sáng tạo nội dung, nghệ thuật biểu diễn và các sản phẩm số; Bình Dương là trung tâm sản xuất, ứng dụng công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực; Bà Rịa - Vũng Tàu là cửa ngõ để tổ chức các sự kiện thể thao, du lịch quy mô lớn, thu hút khán giả và du khách.

Năm là, thiết lập và mở rộng mạng lưới hợp tác chiến lược với các địa phương trong Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, mở rộng quan hệ quốc tế nhằm trao đổi dự án, chuyển giao kinh nghiệm và chia sẻ mô hình quản trị tiên tiến. Đăng cai tổ chức các sự kiện văn hóa, lễ hội, giải đấu thể thao quy mô khu vực và quốc tế, góp phần thúc đẩy giao lưu văn hóa, nâng cao vị thế và sức hấp dẫn của thành phố trên trường quốc tế./.