Chủ trương, đường lối của Đảng về công tác luân chuyển cán bộ

Cán bộ nói chung, cán bộ cấp chiến lược nói riêng có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng, quyết định sự thành, bại của cách mạng Việt Nam. Xây dựng đội ngũ cán bộ là một nhiệm vụ then chốt của Đảng, như Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nhấn mạnh: “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc. Vì vậy, huấn luyện cán bộ là công việc gốc của Đảng”⁽¹⁾. Mặc dù chưa có khái niệm chính thức về cán bộ cấp chiến lược, nhưng cụm từ “cán bộ cấp chiến lược”thường dùng để chỉ những cán bộ thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý⁽²⁾. Đây là bộ phận cán bộ có vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển của đất nước; là lực lượng nòng cốt trong vận hành hệ thống chính trị, trực tiếp tham gia hoạch định và tổ chức thực thi các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Trên cương vị của mình, họ tổ chức, lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra, giám sát cán bộ, đảng viên và nhân dân thực hiện đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước. Vì vậy, đội ngũ cán bộ cấp chiến lược thực sự “tinh hoa” thì sẽ thúc đẩy sự phát triển của đất nước. Ngược lại, đội ngũ cán bộ này yếu kém sẽ làm giảm, thậm chí kéo lùi sự phát triển của đất nước.

Nhận thức được tầm quan trọng của đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ cấp chiến lược, trong những năm qua, Đảng ta đã ban hành nhiều nghị quyết, chỉ thị, quy định liên quan đến công tác xây dựng cán bộ, trong đó có công tác luân chuyển cán bộ, như Nghị quyết số 11-NQ/TW, ngày 25-1-2002, của Bộ Chính trị, về “Luân chuyển cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp”; Nghị quyết số 42-NQ/TW, ngày 30-11-2004, của Bộ Chính trị, về “Công tác quy hoạch cán bộ lãnh đạo, quản lý thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”; Kết luận số 37-KL/TW, ngày 2-2-2009, của Hội nghị Trung ương 9 khóa X, “Về tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Chiến lược cán bộ từ nay đến năm 2020”; Nghị quyết số 12-NQ/TW, ngày 16-1-2012, của Hội nghị Trung ương 4 khóa XI, về “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay”; Kết luận số 24-KL/TW, ngày 5-6-2012, của Bộ Chính trị, “Về tiếp tục đẩy mạnh công tác quy hoạch và luân chuyển cán bộ lãnh đạo, quản lý đến năm 2020 và những năm tiếp theo”, và đặc biệt, gần đây nhất là Nghị quyết số 26-NQ/TW, ngày 19-5-2018, của Hội nghị Trung ương 7 khóa XII, “Về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ”. Mục tiêu của công tác luân chuyển cán bộ là tiếp tục đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện, thử thách cán bộ trong thực tiễn, giúp cho cán bộ có thêm kiến thức thực tế và phát triển nhanh, toàn diện hơn.

Kết quả luân chuyển cán bộ cấp chiến lược trong thời gian qua

Thực hiện chủ trương xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược nhằm chuẩn bị nhân sự lãnh đạo cấp ủy địa phương, cơ quan, đơn vị ở Trung ương, ngày 28-2-2014, Văn phòng Trung ương Đảng ban hành Công văn số 7314-CV/VPTW, “Về chủ trương và quyết định của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về luân chuyển 44 cán bộ Trung ương về các địa phương”. Theo đó, các cán bộ này đều nằm trong quy hoạch các chức danh lãnh đạo chủ chốt của các cơ quan, đơn vị ở Trung ương; trong đó, có 22 cán bộ được quy hoạch chức danh Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Ðảng nhiệm kỳ 2016 - 2021 và các nhiệm kỳ tiếp theo. Vào thời điểm đó, danh sách luân chuyển có 1 Ủy viên chính thức và 1 Ủy viên dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng; 19 thứ trưởng và tương đương; 25 cục trưởng, vụ trưởng và tương đương. Trong số 44 cán bộ luân chuyển, có 3 cán bộ nữ. Theo Quyết định của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, khi về các địa phương có 25 đồng chí được chỉ định tham gia ban chấp hành, ban thường vụ và giữ chức phó bí thư tỉnh ủy, thành ủy; 19 đồng chí được chỉ định tham gia ban chấp hành đảng bộ các tỉnh, thành phố và giới thiệu để hội đồng nhân dân bầu giữ chức phó chủ tịch ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố⁽³⁾. 

Có thể nói, đây là một trong số rất ít lần Đảng ta thực hiện công tác luân chuyển cho nhiều đồng chí lãnh đạo, quản lý cùng một lúc. Đây cũng là cơ sở để chúng ta nhìn nhận, đánh giá khách quan hơn về kết quả của công tác luân chuyển cán bộ cấp chiến lược. Tại Đại hội XII của Đảng (tháng 1-2016), trong số 44 cán bộ luân chuyển này, có 11 người được bầu làm Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng (chiếm 25%), 3 người được bầu làm Ủy viên dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII (chiếm 6,6%).

Tính đến hết tháng 8-2020, trong số 44 cán bộ luân chuyển, có 34 đồng chí được điều động, nhận nhiệm vụ mới (chiếm 77,3%); 4 đồng chí giữ nguyên chức vụ như thời điểm luân chuyển về địa phương (chiếm 9,1%); 4 đồng chí trở về vị trí cũ như trước khi luân chuyển (chiếm 9,1%); 1 đồng chí chuyển ra làm việc ngoài khu vực nhà nước (chiếm 2,3%). Như vậy, có 86,4% số cán bộ cấp chiến lược đi luân chuyển năm 2014 được bố trí nhiệm vụ mới, trong đó đa số đảm nhiệm các chức vụ cao hơn so với trước khi đi luân chuyển.

Từ thực tiễn nêu trên, có thể thấy, việc luân chuyển cán bộ cấp chiến lược trong thời gian qua đạt được những kết quả đáng khích lệ. Nhờ có luân chuyển, các cán bộ cấp chiến lược được rèn luyện trong thực tiễn, qua đó trưởng thành hơn và đảm nhiệm nhiều nhiệm vụ quan trọng trong hệ thống chính trị.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành công rất căn bản nêu trên, công tác luân chuyển cán bộ cấp chiến lược trong thời gian qua cũng bộc lộ một số hạn chế như sau:

Thứ nhất, trong suốt quá trình công tác, cán bộ được quy hoạch vào các vị trí lãnh đạo cấp chiến lược chỉ thực hiện luân chuyển một lần, thường là trước khi bổ nhiệm vào chức vụ cao hơn. Cách bố trí luân chuyển như vậy sẽ hạn chế thời gian cọ sát với thực tiễn của cán bộ, nhất là trong việc nâng cao kiến thức chuyên môn trong lĩnh vực lãnh đạo, quản lý. Bên cạnh đó, luân chuyển là được bố trí ở vị trí lãnh đạo cao hơn nên dễ làm cho cán bộ luân chuyển nảy sinh tư tưởng “dĩ hòa, vi quý”, ngại “va chạm”, dẫn đến việc một số cán bộ luân chuyển không dám đưa ra các quyết sách lớn để tạo ra sự thay đổi, đổi mới ở nơi được luân chuyển đến.

Thứ hai, toàn bộ 44 cán bộ luân chuyển được cử đi đều giữ chức vụ phó bí thư tỉnh ủy, thành ủy hoặc phó chủ tịch ủy ban nhân dân cấp tỉnh, mà không có đồng chí nào được bố trí ở vị trí cấp trưởng. Ở vị trí cấp phó, các cán bộ được luân chuyển không được quyền quyết định cuối cùng, nên khó bộc lộ hết khả năng lãnh đạo của mình.

Thứ ba, việc luân chuyển cán bộ mới chỉ được coi như là một trong những điều kiện để bố trí cán bộ vào vị trí lãnh đạo mới hoặc cao hơn, tuy nhiên, kết quả luân chuyển như thế nào lại chưa được quan tâm đúng mức. Vì vậy, một số cán bộ được luân chuyển có kết quả làm việc tốt, để lại dấu ấn tích cực trong lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý ở nơi đến luân chuyển, nhưng chưa được ghi nhận tương xứng.

Thứ tư, vẫn còn hiện tượng ở một số địa phương, đơn vị nơi cán bộ đến luân chuyển chưa tạo điều kiện thuận lợi cho cán bộ luân chuyển làm việc, thậm chí tẩy chay, vô hiệu hóa họ. Hiệu quả công tác của cán bộ luân chuyển phụ thuộc rất nhiều vào môi trường làm việc nơi đến luân chuyển. Nếu đội ngũ cán bộ tại địa phương, đơn vị hợp tác, tạo điều kiện thuận lợi cho cán bộ luân chuyển làm việc, thì họ sẽ phát huy được năng lực, sở trường của mình, thể hiện được bản lĩnh, hiệu quả công tác; ngược lại, nếu không tạo điều kiện thuận lợi, thậm chí gây khó khăn cho cán bộ luân chuyển trong công việc, thì họ rất khó thể hiện được năng lực, sở trường. Thực tế cho thấy, không ít người đứng đầu địa phương, đơn vị do chủ nghĩa cá nhân, cục bộ địa phương hoặc vì động cơ không trong sáng đã tự mình, thậm chí lôi kéo người khác gây khó khăn, cản trở, vô hiệu hóa cán bộ luân chuyển. Trong bối cảnh đó, rất khó để cán bộ luân chuyển thể hiện, phát huy được hết năng lực⁽⁴⁾.

Thứ năm, việc thực hiện luân chuyển cán bộ thời gian qua mới chỉ chú trọng luân chuyển cán bộ từ các cơ quan ở Trung ương đến các địa phương, mà chưa quan tâm đúng mức đến việc luân chuyển cán bộ giữa các cơ quan ngang cấp hoặc từ các địa phương lên các cơ quan ở Trung ương. Bản chất của công việc lãnh đạo cấp chiến lược đòi hỏi sự toàn diện, đa ngành, đa lĩnh vực, vì tất cả các lĩnh vực đều có quan hệ mật thiết với nhau. Vì vậy, việc luân chuyển một chiều sẽ không tạo điều kiện cho cán bộ luân chuyển “va đập”, trải nghiệm hoạt động ở các lĩnh vực khác nhau.

Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác luân chuyển cán bộ cấp chiến lược

Để công tác luân chuyển cán bộ cấp chiến lược trong thời gian tới đạt kết quả tốt hơn nữa, cần thực hiện một số giải pháp sau:

Thứ nhất, thực hiện luân chuyển cán bộ từ sớm.

Để có đội ngũ cán bộ cấp chiến lược đông về số lượng, tốt về chất lượng, việc thực hiện luân chuyển cán bộ cần được tiến hành sớm và chia thành hai giai đoạn. Giai đoạn một, thực hiện luân chuyển từ lúc cán bộ còn trẻ. Mục đích chủ yếu là để đội ngũ cán bộ nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ và học hỏi kinh nghiệm thực tiễn, kỹ năng xử lý vấn đề từ sớm. Trong giai đoạn này, cán bộ, công chức sau khoảng 5 năm được tuyển dụng, bắt đầu thể hiện năng lực chuyên môn, tố chất lãnh đạo sẽ được lựa chọn, bố trí luân chuyển. Cán bộ luân chuyển sẽ được đảm nhiệm những vị trí chuyên môn khác nhau nhưng trong cùng một lĩnh vực. Ví dụ, cán bộ trong lĩnh vực tài chính sẽ được bố trí vào các vị trí liên quan đến tài chính ở nhiều cơ quan khác nhau, thậm chí thuộc nhiều ngành, nghề khác nhau. Cách làm như thế sẽ giúp cán bộ có cơ hội cọ sát, va vấp ở nhiều tình huống khác nhau và qua đó, họ sẽ tích luỹ được kinh nghiệm xử lý tình huống, đồng thời hiểu sâu hơn về chuyên môn, nghiệp vụ trong lĩnh vực quản lý, lãnh đạo của mình. Mục tiêu của giai đoạn này là tạo nguồn dồi dào cho quy hoạch cán bộ lãnh đạo, quản lý sau này, nên không hạn chế về số lượng. Tuy nhiên, không phải cán bộ nào cũng được luân chuyển từ sớm, mà phải có một quá trình theo dõi, đánh giá liên tục trong 5 năm đầu công tác. Để làm được điều này thì vai trò của người làm công tác tổ chức - cán bộ trong việc theo dõi sát sao, có quan điểm đánh giá cán bộ thật khách quan và công tâm để sớm phát hiện cán bộ có đức, có tài, có tố chất là rất quan trọng. Giai đoạn hai, thực hiện luân chuyển cán bộ có đích, vị trí rõ ràng (như hiện nay). Trên cơ sở đánh giá, rà soát kết quả quy hoạch của giai đoạn một, từ đội ngũ cán bộ đã được rèn luyện qua nhiều vị trí, đơn vị khác nhau, Đảng lựa chọn những cán bộ có đủ phẩm chất đạo đức, năng lực chuyên môn vững vàng, kỹ năng lãnh đạo, quản lý tốt để bố trí luân chuyển có hướng đích rõ ràng. Nghĩa là lúc này, cử cán bộ đi luân chuyển là đã có hướng sẽ bố trí vào vị trí cụ thể sau khi luân chuyển. Đương nhiên, không phải cứ sau khi luân chuyển là cán bộ luân chuyển được bố trí ở vị trí lãnh đạo cao hơn, mà việc bố trí phải căn cứ vào kết quả công tác của họ trong thời gian luân chuyển.

Thứ hai, trong giai đoạn hai của công tác luân chuyển, cần bố trí cán bộ luân chuyển giữ vị trí cấp trưởng.

Thời gian qua, cán bộ luân chuyển thường chỉ được bố trí làm cấp phó tại đơn vị, địa phương đến luân chuyển. Cách bố trí như vậy khiến người được luân chuyển không có nhiều cơ hội để thể hiện năng lực, phẩm chất của người đứng đầu. Việc được quyền quyết định các công việc phụ thuộc vào sự phân công của cán bộ cấp trưởng. Trong một số trường hợp, vì làm cấp phó, không phải đưa ra các quyết sách quan trọng nên cán bộ được luân chuyển thường chỉ muốn làm “tròn vai”, “giữ mình” để rồi trở lại Trung ương, hoặc chờ được thăng chức,... Ngược lại, nếu bố trí cán bộ luân chuyển vào vị trí cấp trưởng thì buộc họ phải đưa ra các quyết sách có ảnh hưởng đến sự phát triển của đơn vị, địa phương. Đó là cơ hội để cán bộ luân chuyển thể hiện mình, đồng thời giúp Đảng đánh giá sát hơn, chính xác hơn trình độ, năng lực của họ để bố trí chức danh, vị trí công tác cho phù hợp sau thời gian luân chuyển.

Thứ ba, thực hiện đánh giá toàn diện và bố trí cán bộ luân chuyển dựa trên kết quả thực hiện nhiệm vụ.

Để có căn cứ bổ nhiệm cán bộ sau luân chuyển, Ban Tổ chức Trung ương cần lập hội đồng đánh giá toàn diện công tác luân chuyển cán bộ, bao gồm đánh giá cá nhân cán bộ luân chuyển; đánh giá tập thể lãnh đạo địa phương, đơn vị nơi cán bộ đến luân chuyển và đánh giá cá nhân, tập thể đề xuất cử cán bộ đi luân chuyển. Kết quả đánh giá là căn cứ quan trọng cho việc bổ nhiệm, bố trí cán bộ sau luân chuyển. Ban Tổ chức Trung ương cần xây dựng bộ tiêu chí để đánh giá cho từng đối tượng cán bộ luân chuyển. Một số điểm cần tính đến trong bộ tiêu chí đánh giá cán bộ luân chuyển là những đóng góp của họ đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương; sự ổn định, thống nhất, đoàn kết của tập thể nơi cán bộ đến luân chuyển; kiến thức, kinh nghiệm, kỹ năng lãnh đạo, quản lý của bản thân cán bộ sau luân chuyển. Đối với địa phương, đơn vị đón nhận cán bộ luân chuyển, cần đánh giá bối cảnh kinh tế - xã hội của địa phương trong thời gian cán bộ luân chuyển thực hiện nhiệm vụ; mức độ tạo điều kiện thuận lợi cho cán bộ luân chuyển hoàn thành nhiệm vụ... Việc đánh giá này có thể thông qua ý kiến trực tiếp của cán bộ luân chuyển, kết hợp với nghiên cứu các hoạt động tại địa phương, đơn vị có liên quan đến vai trò, chức năng, nhiệm vụ của cán bộ luân chuyển. Đây là cơ sở để đánh giá nguyên nhân thành công hoặc chưa thành công của cán bộ luân chuyển. Điều đó là cần thiết, bởi vì có trường hợp cán bộ luân chuyển có năng lực nhưng lại không thể hiện được năng lực của mình,do không được tạo điều kiện, môi trường thuận lợi để làm việc. Đối với cá nhân, tập thể cử cán bộ đi luân chuyển, cần căn cứ vào mức độ hoàn thành nhiệm vụ của cán bộ luân chuyển, kết hợp đối chiếu với tiêu chuẩn cán bộ luân chuyển để đánh giá trách nhiệm của cá nhân, tập thể cử cán bộ đi luân chuyển. Bởi, sự thành công hay không thành công của cán bộ luân chuyển một phần là do cá nhân, tập thể cử cán bộ đi luân chuyển đã lựa chọn đúng người, đúng việc hay chưa.

Thứ tư, tập trung đưa cán bộ luân chuyển đến các địa bàn khó khăn.

“Lửa thử vàng, gian nan thử sức”. Chính những nơi có điều kiện khó khăn, thử thách là những nơi rèn luyện cán bộ luân chuyển, qua đó họ có thể bộc lộ được tài năng, bản lĩnh của mình. Đội ngũ cán bộ cấp chiến lược là những người nắm giữ vận mệnh của đất nước, quyết định sự thành bại của sự nghiệp cách mạng. Vì vậy, yêu cầu mang tính tiên quyết đối với đội ngũ này là phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, tầm nhìn xa trông rộng, tư duy chiến lược, “thắng không kiêu, bại không nản”. Những phẩm chất này không bỗng dưng mà có được, mà đòi hỏi phải được tôi luyện, thử thách qua công việc và qua thời gian. Thực tiễn cho thấy, trong thời kỳ chiến tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước đầy khó khăn, gian khổ đã hình thành, tôi luyện được đội ngũ cán bộ lãnh đạo đất nước đầy bản lĩnh, trí tuệ, có tư duy sáng tạo, để dẫn đường đưa đất nước vượt qua thời kỳ khó khăn, khủng hoảng sau chiến tranh, bước vào thời kỳ đổi mới, phát triển như ngày nay. Trong những bối cảnh khó khăn, đòi hỏi người lãnh đạo phải quyết đoán, sáng tạo, bản lĩnh, dám làm, biết làm, dám chịu trách nhiệm và qua đó, những phẩm chất của họ mới được bộc lộ rõ. Vì vậy, cần đưa cán bộ luân chuyển đến các địa bàn khó khăn, lĩnh vực trọng yếu, nơi thí điểm mô hình mới để thử thách, rèn luyện và giúp họ thể hiện được hết năng lực của mình. Đó cũng là cơ sở để Đảng đánh giá cán bộ một cách thực chất, chính xác, không để lọt những người không xứng đáng, những người “chạy chức, chạy quyền” vào các vị trí lãnh đạo chủ chốt.

Thứ năm, thực hiện nghiêm các quy định của Đảng về luân chuyển cán bộ.

Từ trước đến nay, công tác xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ lãnh đạo cấp chiến lược luôn được Đảng ta quan tâm. Riêng trong lĩnh vực luân chuyển cán bộ, nhiều nghị quyết, quyết định, kết luận, quyết sách rất đúng đắn của Đảng đã được ban hành và thực hiện. “Nhờ đó, đội ngũ các cấp đã có bước trưởng thành, phát triển về nhiều mặt, chất lượng ngày càng được nâng lên…; cán bộ cấp chiến lược có bản lĩnh chính trị, kiên định chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, có tư duy đổi mới, có khả năng hoạch định đường lối và lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện”⁽⁵⁾. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện công tác cán bộ, trong đó có công tác luân chuyển cán bộ ở một số nơi, có lúc vẫn xảy ra tình trạng “chạy chức, chạy quyền, chạy tuổi, chạy quy hoạch, chạy luân chuyển”⁽⁶⁾. Vì vậy, để ngăn chặn, đẩy lùi hiện tượng này, một trong những giải pháp quan trọng là việc cử cán bộ đi luân chuyển cần được thực hiện theo đúng các quy định của Đảng về công tác luân chuyển cán bộ một cách công khai, minh bạch, khách quan, công tâm. Có như vậy mới tạo động lực tốt cho cán bộ được lựa chọn đi luân chuyển, đồng thời tạo điều kiện cho cấp trên, đồng nghiệp và nhân dân tham gia giám sát cơ quan cử cán bộ đi luân chuyển và cán bộ luân chuyển; qua đó, góp phần hạn chế, ngăn chặn hiện tượng “chạy quy hoạch”, “chạy luân chuyển” trong công tác luân chuyển cán bộ, nhất là cán bộ cấp chiến lược./.

-------------------------

(1) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, t.5, tr. 309
(2) Lê Hữu Nghĩa: “Xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược ngang tầm nhiệm vụ”, http://m.tapchiqptd.vn/vi/nghien-cuu-thuc-hien-nghi-quyet/xay-dung-doi-ngu-can-bo-cap-chien-luoc-ngang-tam-nhiem-vu-12807.html, ngày 20-11-2018
(3) “Danh sách 44 cán bộ trung ương luân chuyển về địa phương”,http://dangcongsan.vn/xay-dung-dang/danh-sach-44-can-bo-trung-uong-luan-chuyen-ve-dia-phuong-237439.html, ngày 21-3-2014
(4) Nhị Lê: “Những vấn đề đặt ra sau luân chuyển cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp”, https://tcnn.vn/news/detail/45668/Nhung-van-de-dat-ra-sau-luan-chuyen-can-bo-lanh-dao-quan-ly-cac-cap.html, ngày 6-11-2019
(5), (6) “Toàn văn bài phát biểu của Tổng Bí thư khai mạc Hội nghị Trung ương 7”, http://baochinhphu.vn/Tin-noi-bat/Toan-van-bai-phat-bieu-cua-Tong-Bi-thu-khai-mac-Hoi-nghi-Trung-uong-7/335865.vgp, ngày 7-5-2018