Khai thác, phát huy tối đa sức mạnh mềm của Hà Nội

Điểm nhấn xuyên suốt trong quá trình xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam là khả năng huy động và phát huy những giá trị văn hóa vật chất, tinh thần của dân tộc đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Bên cạnh đó, các giá trị văn hóa dân tộc Việt Nam được lan tỏa đến các quốc gia trên thế giới, góp phần nâng cao uy tín, vị thế của dân tộc Việt Nam trong mắt bạn bè quốc tế. Sức mạnh mềm của văn hóa Việt Nam bao gồm sức mạnh của những giá trị văn hóa vật thể và sức mạnh của những giá trị văn hóa tinh thần, được thể hiện rất phong phú, đa dạng, như lòng yêu nước, truyền thống đoàn kết cộng đồng, sẵn sàng sẻ chia, giúp đỡ lẫn nhau, ý chí quật cường, tinh thần kiên quyết đấu tranh giành độc lập dân tộc, tinh thần yêu chuộng hòa bình, lòng nhân nghĩa… Không chỉ tạo nên nét đặc sắc của văn hóa dân tộc, những giá trị văn hóa tinh thần này còn hun đúc nên bản lĩnh Việt Nam trong suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước.

Sức mạnh mềm của văn hóa Việt Nam còn được thể hiện qua những giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể của dân tộc, phản ánh những nét độc đáo về giá trị tinh thần của người Việt Nam qua các thời đại. Với bề dày lịch sử, cùng với vị trí địa lý đặc biệt, Việt Nam có nhiều di tích lịch sử văn hóa và danh lam thắng cảnh độc đáo, tạo nên một nền văn hóa đa dạng, giàu bản sắc và luôn tiếp thu có chọn lọc những giá trị văn hóa chung của nhân loại. Đặc biệt, Thăng Long - Hà Nội có thể nói là nơi quy tụ toàn bộ hệ giá trị cao quý, toàn bộ hệ thống di sản vật thể và phi vật thể phong phú. Vì vậy, nơi đây đã trở thành nguồn lực văn hóa không thể thiếu, đồng thời là sức mạnh mềm của Thủ đô. Các di tích lịch sử, văn hóa trên đất Thăng Long - Hà Nội là những di sản vô giá bởi các di tích này đã trải qua hàng nghìn năm lịch sử với biết bao biến động giữa các triều đại. Nhận thức được tầm quan trọng của các di tích lịch sử và di sản văn hóa, Hà Nội tiếp tục triển khai phát triển kinh tế - xã hội theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đồng thời hạn chế ảnh hưởng của việc phát triển kinh tế - xã hội đến giá trị của các di tích lịch sử và di sản văn hóa này. Điều này thể hiện thái độ trân trọng quá khứ, trân trọng những truyền thống văn hóa của người dân Việt Nam nói chung và người dân Hà Nội nói riêng, góp phần xây dựng một nền tảng sức mạnh mềm vững chắc, tạo tiền đề cho thành phố Hà Nội tăng cường hội nhập quốc tế.

Được đặt ở vị trí ngang hàng với chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa đã và sẽ tiếp tục là một trong những động lực quan trọng để phát triển đất nước trong giai đoạn tới. Do đó, các bộ, ngành, địa phương tích cực cụ thể hóa những định hướng lớn tại Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng và những nhiệm vụ, giải pháp được thống nhất tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2021 để hiện thực hóa một cách hiệu quả, thực chất. Điều này đòi hỏi phải vừa bảo tồn được nguồn lực văn hóa, vừa khai thác đúng tầm giá trị của nguồn tài nguyên văn hóa vô giá này. Cụ thể, đổi mới phương thức bảo tồn và phát triển văn hóa; phát triển công nghiệp văn hóa thành động lực mới của nền kinh tế; bảo tồn, khai thác và phát huy nguồn tài nguyên văn hóa… đều là những vấn đề lớn cần chú trọng trong việc phát triển và bảo tồn văn hóa.

Là kinh đô nghìn năm văn hiến, Thủ đô Anh hùng, Thành phố vì hòa bình, Hà Nội được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) công nhận là Thành phố sáng tạo. Đây là tiền đề rất thuận lợi để Hà Nội phát triển công nghiệp văn hóa. Hà Nội có hai yếu tố căn cốt nhất để phát triển công nghiệp văn hóa đó là tài nguyên di sản và khả năng sáng tạo trong số bốn yếu tố cần thiết (tài nguyên di sản, chính sách, công nghệ và khả năng sáng tạo). Vì vậy, Nhà nước đã tạo hành lang pháp lý, cơ chế thông thoáng, mở ra môi trường sáng tạo và kinh doanh thuận lợi, phát huy tối đa sự tham gia của thành phần tư nhân, nhất là lực lượng sáng tạo trẻ. Theo đó, Dự án Hà Nội Rethink lấy người trẻ làm trung tâm, tạo ra và thúc đẩy nền tảng kết nối các sáng kiến văn hóa, hỗ trợ việc tích hợp công nghệ mới vào công nghiệp sáng tạo của lớp trẻ được thực hiện trong ba năm kể từ năm 2021. Đây là dự án được triển khai sau khi Hà Nội được UNESCO công nhận là Thành phố sáng tạo về thiết kế năm 2019, với cam kết đặt văn hóa và sáng tạo làm cốt lõi cho sự phát triển bền vững, có tầm nhìn rộng lớn hơn trở thành trung tâm sáng tạo hàng đầu Đông Nam Á. Trong phạm vi của dự án, một loạt hoạt động được thực hiện bởi UNESCO, Chương trình Định cư con người Liên hợp quốc (UN Habitat), Tổ chức Phát triển công nghiệp Liên hợp quốc (UNIDO) cũng như các đối tác khác. Bên cạnh đó, tham gia công nghiệp văn hóa còn có đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ, các nhà tổ chức sản xuất, phân phối sản phẩm, dịch vụ văn hóa và các tầng lớp nhân dân.

Tiếp tục phát triển mạng lưới thành phố sáng tạo, tăng cường hội nhập quốc tế

Trọng tâm của Hà Nội là đặt sáng tạo với tầm nhìn xa rộng để trở thành Thủ đô sáng tạo của Đông Nam Á, đặc biệt từ góc độ thiết kế đối với sự phát triển bền vững thành phố. Với vị thế Thủ đô của cả nước, Hà Nội có lợi thế tiếp cận với nhiều tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước có năng lực hoạch định chính sách và xây dựng mạng lưới hợp tác phong phú, đa dạng. Do đó, Hà Nội chủ trương phát huy tối đa hiệu quả quan hệ hữu nghị, hợp tác với hơn 100 thành phố, thủ đô của gần 200 quốc gia và vùng lãnh thổ, nhất là các thành viên của Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO.

Sau hơn ba năm tham gia Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO, Hà Nội từng bước triển khai các giải pháp, đổi mới: Thành ủy Hà Nội xem xét, thông qua Nghị quyết số 09-NQ/TW, ngày 22-2-2022, của Thành ủy Hà Nội, “Về phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”, trong đó đề ra 8 nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, 42 nhiệm vụ, giải pháp (1). Cụ thể là, mục tiêu đến năm 2025, ngành công nghiệp văn hóa Thủ đô trở thành ngành kinh tế quan trọng, tạo động lực mới thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội. Mục tiêu đến năm 2030, ngành công nghiệp văn hóa Thủ đô cơ bản trở thành một ngành kinh tế mũi nhọn, thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển của các ngành, lĩnh vực khác. Mục tiêu đến năm 2045, ngành công nghiệp văn hóa Thủ đô là ngành kinh tế mũi nhọn, phát triển toàn diện, là động lực phát triển các ngành, lĩnh vực khác, là tiền đề để xây dựng Hà Nội có chất lượng cuộc sống cao; kinh tế, văn hóa, xã hội phát triển toàn diện, bền vững; trở thành “Thành phố sáng tạo” của khu vực châu Á, thành phố kết nối toàn cầu, trung tâm văn hóa, du lịch lớn đặc sắc, có sức cạnh tranh quốc tế. Hình thành một số công trình văn hóa mới cho Thủ đô và Việt Nam, mang tính biểu tượng văn hóa có tầm cỡ khu vực và thế giới; phấn đấu đóng góp khoảng 10% GRDP của thành phố.

Trong thời gian qua, do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, hàng loạt tổ chức, cá nhân đã thực hiện số hóa dữ liệu, chương trình, các hoạt động văn hóa thông qua internet thu hút được nhiều sự quan tâm, tương tác của công chúng. Vì vậy, Hà Nội đang tích cực khai thác, chuyển hóa các nguồn lực văn hóa thành sức mạnh, động lực phát triển Thủ đô. Mặc dù đại dịch COVID-19 ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế - xã hội, Hà Nội vẫn tích cực thực hiện cam kết qua nhiều hoạt động phong phú nhằm gắn kết cộng đồng, từng bước xây dựng hình ảnh Hà Nội - Thành phố sáng tạo. Để phát huy, khai thác hiệu quả tiềm năng, thế mạnh trong lĩnh vực thiết kế sáng tạo, Hà Nội đẩy mạnh triển khai xây dựng nhiều công trình, dự án đổi mới, sáng tạo, góp phần hình thành kết cấu hạ tầng hiện đại, phát triển các không gian sáng tạo. Hà Nội đang dẫn đầu cả nước về số lượng không gian sáng tạo, tiêu biểu, như không gian đi bộ hồ Hoàn Kiếm, phố đi bộ Trịnh Công Sơn, không gian bích họa Phùng Hưng, dự án Tinh hoa làng nghề Việt Nam, không gian kiến trúc văn hóa bảo tàng Hà Nội...

Thời gian tới, Hà Nội chú trọng hình thành và phát triển mạnh mẽ hệ thống Mạng lưới các nhà thiết kế sáng tạo trẻ - nguồn nhân lực dồi dào, tiềm năng và sẵn có của Hà Nội. Để phát huy sức sáng tạo của giới trẻ, Hà Nội đã và đang triển khai nhiều đề án quan trọng, tập trung vào thanh niên, sinh viên và giới trẻ. Cụ thể, thành phố Hà Nội xây dựng chương trình ươm tạo và tăng tốc khởi nghiệp sáng tạo tại các trường đại học, học viện, cao đẳng; xây dựng nền tảng kỹ năng làm việc và khởi nghiệp cho học sinh, sinh viên (4SV) và câu lạc bộ chuyển đổi số trong các trường đại học, học viện, cao đẳng trên địa bàn thành phố; hình thành không gian hỗ trợ thanh niên Thủ đô khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; tổ chức các sự kiện, cuộc thi quy mô thành phố thu hút sự tham gia của quốc tế về khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số cho doanh nhân, thanh niên, sinh viên và học sinh... Đây là một trong những bước đột phá mới quan trọng của Hà Nội trong việc xây dựng và phát triển “Thành phố sáng tạo”.

Ngoài ra, Hà Nội triển khai thực hiện kế hoạch hành động cụ thể mang tính chiến lược để xây dựng thành công và giữ vững thương hiệu Thành phố sáng tạo. Cụ thể, Hà Nội đã và đang tích cực đẩy mạnh xây dựng Trung tâm Thiết kế sáng tạo, Thành phố thông minh, các dự án chuyển đổi số... Một trong những dự án quan trọng được Hà Nội triển khai là hình thành Trung tâm Thiết kế sáng tạo với mục tiêu ươm mầm tài năng, trong các lĩnh vực liên quan đến thiết kế sáng tạo tại Hà Nội. Tại đây, các dự án sáng tạo tiềm năng, các dự án cộng đồng sẽ được hỗ trợ tối đa để phát triển. Đặc biệt, Hà Nội triển khai xây dựng thí điểm một số mô hình có tiềm năng, thế mạnh, như mô hình Trung tâm sáng tạo trẻ, thúc đẩy hợp tác công - tư tại khu vực Bắc An Khánh, huyện Hoài Đức; hình thành Trung tâm Thiết kế sáng tạo và giới thiệu sản phẩm làng nghề thủ công khu vực phía Nam Hà Nội tại huyện Phú Xuyên... Hà Nội cũng sẽ chú trọng khuyến khích ưu tiên trẻ em, phụ nữ và các nhóm yếu thế tham gia vào lĩnh vực thiết kế sáng tạo trong thời gian tới.

Trong những năm qua, thành phố Hà Nội đã duy trì, phát triển mối quan hệ hợp tác quốc tế ngày càng thiết thực, hiệu quả; đồng thời tăng cường, mở rộng quan hệ đối ngoại, ngoại giao văn hóa, giao lưu hợp tác với các thành phố, thủ đô của các nước, các thành phố là thành viên Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO  và là thành viên tích cực trong liên kết, hợp tác với các tỉnh, thành phố trong cả nước.

Bên cạnh đó, Hà Nội cũng tập trung nghiên cứu quy hoạch không gian văn hóa, kết nối giữa các địa phương để đưa vào quy hoạch chung, đồng thời nghiên cứu mô hình chuyển đổi, cải tạo các di sản văn hóa trở thành các không gian văn hóa. Thành phố sẽ tiếp tục phát huy các không gian văn hóa mới như việc hình thành hệ thống các không gian đi bộ mới: Khu đô thị Nam đường vành đai 3 - Bitexco; không gian đi bộ xung quanh hồ Thiền Quang - Công viên Thống Nhất; không gian đi bộ xung quanh Văn Miếu - Quốc Tử Giám; không gian đi bộ Khu đô thị Bắc An Khánh - Splendora, không gian đi bộ khu vực Thành cổ Sơn Tây,... với các hoạt động văn hóa - nghệ thuật đặc sắc phát huy giá trị các di sản văn hóa của địa phương để tạo lập hoạt động thiết kế sáng tạo trong văn hóa, nghề thủ công phục vụ du lịch, thương mại và phát triển kinh tế địa phương.

Việc hình thành mới các loại hình thương mại trên địa bàn, chuỗi cửa hàng tiện lợi giao dịch tự động không người bán, hệ thống máy bán hàng tự động,...) cũng được Hà Nội chú trọng, song hành với đó là việc phát triển các loại hình thương mại truyền thống, hệ thống siêu thị, chợ dân sinh. Đồng thời, Hà Nội tiếp tục triển khai xây dựng và nâng cao năng lực mạng lưới dịch vụ vận chuyển, tập trung triển khai đẩy nhanh một số dự án phát triển hạ tầng logistics quan trọng để tạo điều kiện phát triển thương mại và tăng nguồn thu cho ngân sách. Bên cạnh đổi mới phương thức, thay đổi thói quen, hành vi thương mại theo hướng văn minh, hiện đại, Hà Nội cũng tập trung thu hút các tập đoàn quy mô lớn, đa quốc gia với công nghệ tiên tiến, quản trị hiện đại, kết nối chuỗi cung ứng toàn cầu, bảo đảm yêu cầu về môi trường, phấn đấu đến năm 2025 xây dựng thành phố Hà Nội trở thành trung tâm thương mại lớn về giao thương và kinh tế của cả nước, khu vực Đông Nam Á.

Không chỉ vậy, Hà Nội tiếp tục là thành viên tích cực tham dự có trách nhiệm tại các hội nghị, diễn đàn mạng lưới trong khu vực Đông Nam Á, châu Á và toàn cầu theo các chương trình của UNESCO. Xây dựng báo cáo giám sát tư cách thành viên theo yêu cầu của UNESCO theo nhiệm kỳ. Tiếp tục nâng cao năng lực, chất lượng hội nhập quốc tế; chủ động nắm bắt những cơ hội, nhất là của các Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA), Hiệp định Bảo hộ đầu tư Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVIPA),... phục vụ phát triển Thủ đô. Củng cố quan hệ đã thiết lập, tích cực mở rộng hợp tác với các thủ đô, thành phố tiềm năng; chú trọng các hoạt động hợp tác quốc tế về khoa học và công nghệ, xúc tiến đầu tư, thương mại, quảng bá du lịch, nhằm đẩy mạnh xuất khẩu hàng hóa, dịch vụ, thu hút đầu tư nước ngoài và tài trợ quốc tế./.

------------------------

(1) Cổng thông tin điều hành Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội: “Kế hoạch thực hiện Nghị quyết số 09-NQ/TU, ngày 22-2-2022, của Thành ủy Hà Nội, “Về phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”, ngày 18-8-2022, https://www.thudo.gov.vn/newsdetail.aspx?NewsID=e04decab-f446-0f4d-8f89-f7218b0094f1&CateID=96bafa2f-25de-5242-90fb-6f9a70a8bcb5