Noi gương Chủ tịch Hồ Chí Minh: Ý nghĩa và yêu cầu

Chủ tịch Hồ Chí Minh - lãnh tụ kính yêu của nhân dân ta, người sáng lập, lãnh đạo và rèn luyện Đảng ta, suốt đời đấu tranh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, hạnh phúc của nhân dân, vì sự nghiệp giải phóng nhân loại bị áp bức trên thế giới. Người là một tấm gương vĩ đại, sáng ngời và hết sức gần gũi mà toàn Đảng, toàn dân ta nguyện học tập và noi theo. Việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức cách mạng của Người phải được coi là một nhu cầu văn hóa, trở thành động lực tu dưỡng, rèn luyện của toàn thể cán bộ, đảng viên và nhân dân. Đây là công việc, nhiệm vụ thường xuyên của các tổ chức đảng, các cấp chính quyền, các đoàn thể chính trị - xã hội, địa phương, đơn vị, gắn với chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống và những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.

Nói đến gương là nói đến tấm gương tinh thần, tấm gương đạo đức; còn nêu gương hay làm gương là làm mẫu, tạo ra một mẫu mực cho người khác học và làm theo. Nêu gương và noi gương chính là thực hành đạo đức và là một phương thức lãnh đạo, nhất là việc làm gương và nêu gương của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, trong đó có cán bộ cấp chiến lược. Nêu gương có một vai trò, ý nghĩa hết sức quan trọng trong giáo dục, vận động, thuyết phục quần chúng, nhất là ở một nước Á Đông như Việt Nam vốn có truyền thống noi gương và nêu gương, bởi lẽ như Bác Hồ từng nhắc nhở “một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền”⁽¹⁾.

Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, cách mạng là sự nghiệp của quần chúng, do đó, để tập hợp được lực lượng, vận động được quần chúng; được quần chúng tin tưởng, sẵn sàng tham gia và hy sinh cho sự nghiệp cách mạng, thì người đảng viên, người cán bộ lãnh đạo phải nêu gương: “Muốn hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước... Tự mình phải chính trước, mới giúp được người khác chính. Mình không chính, mà muốn người khác chính là vô lý”⁽²⁾; vì “quần chúng chỉ quý mến những người có tư cách, đạo đức”. Muốn thu hút, vận động quần chúng theo mình, người lãnh đạo không chỉ đi tiên phong, mà còn là người nêu gương cho những người đi theo. Nêu gương là công cụ, là thuộc tính, phẩm chất không thể thiếu của người lãnh đạo, quản lý. Vì vậy, nêu gương và noi gương trước hết là trách nhiệm, nhiệm vụ của người lãnh đạo, quản lý và dĩ nhiên, cương vị càng lớn, chức vụ càng cao thì trách nhiệm nêu gương của người cán bộ lại càng phải lớn.

Sức thuyết phục mạnh mẽ trong tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh là ở chỗ, lời nói luôn đi đôi với việc làm, dù việc lớn hay việc nhỏ, tự mình phải làm gương trước. Tấm gương nói đi đôi với làm của Hồ Chí Minh bắt nguồn từ quan niệm của Người, từ lòng dạ trong sáng, chính tâm, thật sự vì dân, vì nước. Người khuyên mọi người sống trong sạch, không ham tiền tài, danh vọng, không cậy quyền, cậy thế mà đục khoét của dân. Cuộc sống giản dị, trong sạch của Bác Hồ thật sự là tấm gương sáng ngời để cán bộ, đảng viên, nhất là những người có chức, có quyền phải tự soi lại chính mình.

Đặc biệt, yêu cầu đặt ra hiện nay là cần thực hiện noi gương Chủ tịch Hồ Chí Minh bằng những hành động, việc làm sao cho thật cụ thể, thực chất và thiết thực, tránh rơi vào “bệnh hình thức”, “bệnh thành tích” hoặc thực hiện theo kiểu phong trào, qua loa, chiếu lệ. Cần phải thấy rõ rằng, học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh không phải là công việc cao siêu, to tát mà là việc làm rất gần gũi, thiết thực, gắn với nhiệm vụ chính trị và sinh hoạt hằng ngày của mỗi cán bộ, đảng viên và mỗi người dân. Và phương châm thực hiện cần quán triệt ở đây là: “trên trước, dưới sau”; “trong trước, ngoài sau”; học đi đôi với làm theo, chú trọng việc làm theo bằng những hành động, việc làm cụ thể, thiết thực, hiệu quả. Người đứng đầu, cán bộ chủ chốt các cấp và cán bộ, đảng viên có trách nhiệm tự giác học trước, làm trước để nêu gương cho quần chúng nhân dân.

Những kết quả đạt được thời gian qua

Noi gương Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng ta đã ban hành ba chỉ thị về học tập và làm theo tấm gương Chủ tịch Hồ Chí Minh: Chỉ thị số 06-CT/TW, ngày 7-11-2006, của Bộ Chính trị khóa X Về tổ chức Cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”; Chỉ thị số 03-CT/TW, ngày 14-5-2011, của Bộ Chính trị khóa XI Về tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh; Chỉ thị số 05-CT/TW, ngày 15-5-2016, của Bộ Chính trị khóa XII Về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Việc thực hiện các chỉ thị này đã trở thành các cuộc vận động lớn với nhiều hình thức phong phú, sinh động, giúp cho cán bộ, đảng viên và quần chúng có dịp tìm hiểu sâu sắc thêm về cuộc đời, sự nghiệp của Bác Hồ kính yêu, tiếp thu một cách hệ thống tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh để học tập và noi theo gương của Người. Các quyết định và chỉ thị đã tạo ra hiệu ứng tích cực, tạo thành phong trào có sức lan tỏa sâu rộng trong Đảng và trong nhân dân, góp phần tăng cường vai trò tiên phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên, nhất là đội ngũ cán bộ cấp chiến lược và người đứng đầu các cấp ủy đảng, cơ quan, đơn vị, địa phương.

Thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị và Kế hoạch số 03-KH/TW, ngày 26-7-2016, của Ban Bí thư, ban thường vụ các tỉnh ủy, thành ủy, đảng ủy trực thuộc Trung ương, lãnh đạo các ban, bộ, ngành, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội đã ban hành nhiều văn bản lãnh đạo, chỉ đạo, chủ động xây dựng kế hoạch học tập, quán triệt, tổ chức triển khai thực hiện và đã đạt được nhiều kết quả tích cực đáng được ghi nhận. Ban thường vụ các tỉnh ủy, thành ủy và đảng ủy trực thuộc Trung ương đã chủ động xây dựng kế hoạch triển khai học tập chuyên đề năm 2016 và cũng là chuyên đề toàn khóa: “Những nội dung cơ bản của tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”; chuyên đề năm 2017: “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh về phòng, chống suy thoái tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống,“tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”; chuyên đề năm 2018: “Xây dựng phong cách, tác phong công tác của người đứng đầu, của cán bộ, đảng viên trong học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”; từ đó, đã tạo ra một phong trào lan tỏa rộng rãi trong Đảng và ngoài xã hội, gắn kết xây dựng Đảng về đạo đức với việc học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh nhằm xây dựng, bồi đắp, phát huy những tố chất, phẩm chất tốt đẹp của cán bộ, đảng viên và nhân dân theo tấm gương sáng của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại.

Nhiều cấp ủy và người đứng đầu các cấp, cán bộ, đảng viên đã nêu cao vai trò tiền phong gương mẫu, nói đi đôi với làm, nói và làm đúng đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, thực sự là tấm gương cho quần chúng noi theo. Kết quả là có nhiều người đứng đầu cấp ủy, cơ quan, đơn vị từ Trung ương đến cơ sở thực hiện tốt việc nêu gương trong rèn luyện đạo đức cách mạng, lối sống giản dị, trong sáng, hết lòng vì Đảng, vì dân, trở thành tấm gương sáng về đạo đức cách mạng cho mọi người học tập, noi theo.

Cùng với đó, việc tuyên truyền về học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh được thực hiện thường xuyên hơn trên các phương tiện thông tin đại chúng của Trung ương và địa phương; qua đó, có khá nhiều mô hình hay, điển hình tiên tiến được tôn vinh, nhân rộng đã bước đầu tạo ra hiệu ứng lan tỏa nhất định trong toàn xã hội đối với việc thực hiện, noi gương, làm theo tấm gương của Bác Hồ.

Những hạn chế, yếu kém

Thứ nhất, một số cấp ủy và người đứng đầu đơn vị, nhất là ở cơ sở chưa quan tâm đúng mức tới việc tổ chức triển khai, thực hiện việc noi gương Chủ tịch Hồ Chí Minh; chưa thực sự sâu sát, chỉ đạo để tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong rèn luyện đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên và quần chúng; chưa có kế hoạch, lộ trình cụ thể, chưa thực sự chủ động trong triển khai thực hiện.

Thứ hai, có lúc, có nơi, việc noi gương Chủ tịch Hồ Chí Minh còn mang tính hình thức, không thực chất, chưa trở thành phong trào mang tính tự giác hoặc thực sự thiết thực đối với cán bộ, đảng viên và quần chúng.

Thứ ba, một số cán bộ, đảng viên và quần chúng chưa nghiêm túc trong nghiên cứu, tự giác tìm hiểu tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; do vậy, việc noi gương, “làm theo” còn hình thức, đôi khi còn qua loa, chiếu lệ, chủ yếu làm theo phong trào chứ chưa thể hiện bằng và thông qua những hành động thực chất, cụ thể, thiết thực.

Thứ tư, việc đưa tin, tuyên truyền ở một số tờ báo, nhất là báo mạng vẫn còn hiện tượng chạy theo thị hiếu tầm thường, thiên về đưa tin có tính tiêu cực, giật gân, mà ít tuyên truyền về những tấm gương bình dị, thực sự là điển hình tiên tiến của đảng viên và quần chúng ở cơ sở, khiến cho người đọc luôn có cảm giác cái xấu, cái ác, cái tiêu cực đang hoành hành ở khắp nơi, từ trong gia đình đến nhà trường và toàn xã hội, làm giảm sút tâm huyết của những người thật sự mong muốn học tập, thực hiện việc noi gương Chủ tịch Hồ Chí Minh hiện nay.

Thứ năm, việc sơ kết, tổng kết thực hiện việc noi gương Chủ tịch Hồ Chí Minh ở một số nơi còn chưa thực sự có chất lượng cao, vẫn còn bị chi phối bởi “bệnh hình thức”, nặng về báo cáo, công bố số liệu chung chung mà ít nêu được danh tính những cá nhân cụ thể, những mô hình mới, cách làm hay, đủ sức thuyết phục; chưa đề ra được những chủ trương mới, biện pháp, giải pháp sát hợp để tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, thậm chí việc tổ chức hội nghị sơ kết, tổng kết còn gây tốn kém tiền bạc, công sức và thời gian…

Một số giải pháp nhằm noi gương Chủ tịch Hồ Chí Minh thật cụ thể, thực chất và thiết thực

Một là, các cấp ủy tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh theo Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị, phải coi đó là công việc thường xuyên của các tổ chức đảng, các cấp chính quyền, các đoàn thể chính trị - xã hội, địa phương, đơn vị gắn với việc thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XII về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống và những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.

Các cấp ủy phải dành thời gian thỏa đáng, có kế hoạch cụ thể và khả thi cho giáo dục, bồi dưỡng đạo đức cách mạng; đánh giá tình hình tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của đảng viên nói chung và việc học tập, noi gương Chủ tịch Hồ Chí Minh nói riêng; đề ra được giải pháp ngăn chặn, đẩy lùi các biểu hiện suy thoái đạo đức, lối sống; đánh giá sát tình hình tu dưỡng, rèn luyện hoặc suy thoái của đội ngũ, quyết tâm sàng lọc để làm trong sạch đội ngũ. Đổi mới công tác sinh hoạt chi bộ, trong đó phải hướng vào một nội dung trọng tâm là xây dựng kế hoạch cụ thể về noi gương Bác trong từng năm của mỗi đảng viên, gắn với nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị để thực hiện. Mỗi dịp sinh hoạt chi bộ phải giao cho từng đảng viên sưu tầm, tổng hợp các mô hình hay, cách làm mới, gương điển hình tiên tiến trong việc học tập và làm theo tấm gương Chủ tịch Hồ Chí Minh để phổ biến, tham khảo, học tập. Đánh giá chất lượng đảng viên phải lượng hóa được việc thực hiện, nhất là kết quả hoàn thành kế hoạch đã đề ra từ đầu năm.

Hai là, thực hiện nghiêm các quy định về trách nhiệm nêu gương, chức vụ càng cao càng phải gương mẫu, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương. Nêu gương phải trở thành một phương thức lãnh đạo chủ yếu để đảng viên khẳng định vai trò tiền phong, gương mẫu, lôi cuốn quần chúng tự giác tham gia các phong trào cách mạng, tăng cường mối quan hệ mật thiết giữa Đảng và nhân dân.

Cần phát huy vai trò của người đứng đầu cấp ủy, cơ quan, đơn vị trong thực hiện nêu gương; cấp trên làm trước, làm gương cho cấp dưới, cán bộ làm gương cho đảng viên và làm gương trước quần chúng. Trên cơ sở đó, xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên có lập trường, quan điểm vững vàng, luôn tiền phong, gương mẫu về phẩm chất đạo đức, lối sống, thực hành nghiêm túc “cần, kiệm, liêm chính, chí công vô tư”. Làm cho thực hành đạo đức cách mạng theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh trở thành một nhu cầu văn hóa, thành động lực tu dưỡng, rèn luyện của mỗi cán bộ, đảng viên và quần chúng. Trong đó, đội ngũ cán bộ chủ chốt khi thực hành trách nhiệm nêu gương sẽ có tác dụng thúc đẩy toàn Đảng, toàn dân học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách của Người. Kết hợp xây dựng Đảng về đạo đức với đấu tranh thường xuyên, kiên quyết chống các biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Khắc phục thói chạy theo danh vọng, địa vị, lạm dụng quyền hạn, chức vụ để chiếm đoạt của công.

Ba là, tăng cường tuyên truyền, cổ vũ, biểu dương các tấm gương điển hình tiên tiến, bao gồm cả tiên tiến về tư tưởng, đạo đức, lối sống, tác phong và tiên tiến về mô hình, cách làm. Tiên tiến về tư tưởng, đạo đức, lối sống, tác phong là yếu tố đặc biệt quan trọng để tạo nên nhân cách người đảng viên có uy tín với quần chúng, một khi được tổng kết, nhân rộng sẽ tạo hiệu ứng xã hội lan tỏa sâu rộng. Trong tuyên truyền và tuyên dương cần sử dụng tốt vai trò của báo chí, truyền thông, dư luận trong cổ vũ nhân tố mới, gương điển hình tiên tiến của đảng viên và quần chúng khi noi gương Bác, nhất là phải có danh tính, địa chỉ cụ thể, tránh chung chung, đi đôi với phê phán, đấu tranh với các thói hư, tật xấu, cái ác. Trong các nội dung tuyên truyền, cần nhấn mạnh trọng tâm, trọng điểm tuyên truyền tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh và việc noi gương, vận dụng trong rèn luyện ở đời sống thường nhật của mỗi cán bộ, đảng viên và quần chúng.

Các cơ quan báo chí phải tăng cường tuyên truyền gương người tốt, việc tốt, mô hình mới, cách làm hay. Nội dung tuyên truyền phải thiết thực, có cụ thể gương người tốt, việc tốt, phù hợp với từng lứa tuổi, nghề nghiệp, dân tộc, tôn giáo. Cần chú trọng việc kết hợp giữa tuyên truyền trên báo chí, đài phát thanh, truyền hình với tuyên truyền trên truyền thông xã hội (blog, You tube, Facebook,…) về những tấm gương sáng trong noi gương Bác để đạt mục tiêu, hiệu quả cao nhất.

Bốn là, đổi mới, nâng cao hiệu quả của việc học tập và noi gương Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đưa nội dung làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh thành nhiệm vụ thường xuyên, nền nếp và là nội dung trong sinh hoạt chi bộ, đơn vị, đoàn thể quần chúng; gắn với tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, tự kiểm tra, giám sát việc thực hiện chuẩn mực đạo đức và văn hóa ứng xử của cán bộ, đảng viên; đổi mới nội dung, hình thức, biện pháp tổ chức thực hiện nhằm nâng cao tính thiết thực, hiệu quả của việc học tập và noi gương Chủ tịch Hồ Chí Minh. Tổ chức các cuộc tọa đàm, hội thảo, báo cáo chuyên đề, đối thoại,… về nội dung, ý nghĩa của tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh và vận dụng sáng tạo vào từng lĩnh vực công tác của đơn vị và cá nhân; đẩy mạnh tính tự giác học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh của cán bộ, đảng viên và của quần chúng.

Đổi mới phương pháp giáo dục đạo đức cách mạng, noi gương Chủ tịch Hồ Chí Minh bằng các hình thức sinh động, hẫn dẫn, tạo hiệu ứng lan tỏa rộng rãi thông qua sử dụng công nghệ hiện đại. Gắn việc học tập và noi gương Bác trên học đường với giáo dục đạo đức trên thực địa, trên hiện trường; thuyết giảng bằng giáo trình kết hợp với lựa chọn các điển hình tiên tiến sinh động, có sức hấp dẫn để tăng tính thuyết phục bằng hình ảnh, việc làm cụ thể của chính “người trong cuộc”.

Năm là, thực hiện sơ kết, tổng kết, kiểm tra, giám sát kịp thời gắn liền với đổi mới công tác thi đua - khen thưởng phù hợp với từng cấp, địa phương, đơn vị và đúng đối tượng.

Kiểm tra, giám sát, sơ kết, tổng kết việc noi gương Chủ tịch Hồ Chí Minh có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Việc thực hiện tốt sẽ không chỉ chấn chỉnh những hạn chế trong khâu tổ chức, triển khai mà còn phát hiện ra những sai sót, chưa phù hợp thực tiễn của các chủ trương, nghị quyết để sửa đổi, bổ sung kịp thời. Ở đây, cần phát huy hơn nữa vai trò của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội và của nhân dân trong kiểm tra, giám sát sao cho thật cụ thể, thực chất, tránh được “bệnh hình thức”, qua loa, đại khái, chiếu lệ. Bởi lẽ, việc giám sát thực hiện nghị quyết không chỉ là trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức của Đảng, Nhà nước mà còn là trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội và của mỗi người dân.

Gắn trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị với việc trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác thi đua, khen thưởng nói chung và các phong trào thi đua ở cơ quan, đơn vị mình với việc “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” nói riêng; tăng cường kiểm tra, giám sát nhằm kịp thời phát hiện, ngăn ngừa tiêu cực trong công tác thi đua, khen thưởng.Công tác khen thưởng cần được đổi mới, bảo đảm chính xác, kịp thời, công khai, minh bạch,phù hợp với từng cấp, địa phương, đơn vị và đúng đối tượng. Ðề cao vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu trong việc phát hiện những điển hình tiên tiến có thành tích xuất sắc để khen thưởng và đề nghị cấp có thẩm quyền khen thưởng. Chú trọng khen thưởng tập thể nhỏ, người lao động trực tiếp; tích cực ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác thi đua, khen thưởng để tạo ra được sự tôn vinh, động viên nhanh chóng, kịp thời, chính xác những cá nhân và tập thể xứng đáng./.

--------------------------------

(1) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, t. 1, tr. 284
(2) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 6, tr. 16