Tự học là hình thức học tập môn Tư tưởng Hồ Chí Minh không thể thiếu của sinh viên các trường đại học, cao đẳng

Tự học là quá trình cá nhân người học tự giác, tích cực, độc lập tự chiếm lĩnh tri thức ở một lĩnh vực nào đó trong cuộc sống bằng hành động của chính mình nhằm đạt được mục đích nhất định. Trong giai đoạn hiện nay với việc đổi mới nội dung, phương pháp giáo dục, đào tạo, lấy người học làm trung tâm, người dạy chỉ đóng vai trò là người hướng dẫn và tổ chức cho người học tự mình chủ động tiếp cận với giáo trình, tài liệu. Vì vậy, việc tự học, tự tìm kiếm tri thức của người học càng có vai trò quyết định trong nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo.

Hoạt động tự học diễn ra dưới nhiều hình thức: (1) Sinh viên tự mày mò theo sở thích và hứng thú độc lập, không có sách và sự hướng dẫn của giảng viên. (2) Sinh viên tự học có sách nhưng không có giảng viên bên cạnh. (3) Sinh viên tự học có sách, có mặt giảng viên một số tiết trong ngày, sau đó sinh viên về nhà tự học dưới sự hướng dẫn gián tiếp của giảng viên.

Với các môn khoa học lý luận chính trị nói chung và môn Tư tưởng Hồ Chí Minh nói riêng, tự học là hình thức học tập tích cực nhất của sinh viên các trường đại học, cao đẳng. Tổ chức hoạt động tự học một cách hợp lý, khoa học, có chất lượng, hiệu quả không chỉ là trách nhiệm của đội ngũ giảng viên lý luận chính trị mà còn là trách nhiệm to lớn của cá nhân từng sinh viên.

Trong quá trình học tập môn Tư tưởng Hồ Chí Minh, việc xác định mục đích, xây dựng động cơ, lựa chọn phương pháp, hình thức tự học hợp lý là cần thiết. Điều quan trọng là sinh viên phải có kỹ năng tự học, kỹ năng làm việc độc lập, trên cơ sở phát huy tính tích cực nhận thức để chiếm lĩnh hệ thống tri thức môn học. Xây dựng và từng bước hoàn thiện kỹ năng tự học là điều kiện vật chất bên trong để sinh viên biến động cơ tự học thành kết quả cụ thể, từ đó tự tin vào bản thân mình, bồi dưỡng và phát triển hứng thú, duy trì tính tích cực nhận thức trong hoạt động tự học môn Tư tưởng Hồ Chí Minh.

Tiêu chí đánh giá chất lượng tự học môn Tư tưởng Hồ Chí Minh của sinh viên các trường đại học, cao đẳng gồm:

Một là, kết quả nhận thức về nội dung môn Tư tưởng Hồ Chí Minh. Đây là tiêu chí rất quan trọng, vì nó thể hiện sinh viên đã xác định được tầm quan trọng của môn học, đã nắm vững bản chất, nội dung vấn đề, nội dung bài học, biết liên hệ, vận dụng lý luận vào thực tiễn như thế nào… Thông qua những kết quả đó mà đánh giá được chất lượng tự học môn Tư tưởng Hồ Chí Minh của sinh viên.

Hai là, đánh giá bằng kết quả học tập của sinh viên thông qua kiểm tra, thi kết thúc môn. Trong quá trình tự học môn Tư tưởng Hồ Chí Minh của sinh viên các trường đại học, cao đẳng, để biết được khả năng tiếp thu kiến thức của sinh viên đến đâu, thì kết quả kiểm tra đánh giá của giảng viên phản ánh thực chất chất lượng học tập của sinh viên.

Ba là, thể hiện qua chất lượng tham gia phát biểu ý kiến xây dựng bài, chất lượng thảo luận, xê-mi-na (hình thức dạy học theo hướng tranh luận có chuẩn bị trước dưới sự hướng dẫn của giáo viên). Trong các giờ thảo luận hay xê-mi-na, việc sinh viên tham gia đóng góp ý kiến xây dựng bài như thế nào, có sôi nổi hay không, có giải quyết được những vấn đề lý luận và thực tiễn hay không,… điều đó đánh giá được việc chuẩn bị bài của sinh viên tốt hay không tốt, đánh giá được chất lượng tự học của sinh viên ở mức nào.

Bốn là, thông qua hoạt động ngoại khóa môn Tư tưởng Hồ Chí Minh của sinh viên. Đây là một tiêu chí quan trọng để đánh giá việc vận dụng những kiến thức môn học vào thực tiễn hoạt động của sinh viên, từ đó đánh giá được chất lượng tự học của họ.

Thực trạng chất lượng tự học môn Tư tưởng Hồ Chí Minh của sinh viên các trường đại học, cao đẳng

Đối với sinh viên, đã cơ bản có nhận thức tốt về vị trí, vai trò của việc tự học, tự nghiên cứu môn Tư tưởng Hồ Chí Minh, qua đó giúp bản thân củng cố, mở rộng, đào sâu, hệ thống hóa kiến thức. Đồng thời, sinh viên bước đầu cũng đã rèn luyện được kỹ năng, kỹ xảo, phát triển tư duy độc lập, sáng tạo, vận dụng và giải quyết được những vấn đề thực tiễn đặt ra một cách khoa học. Hơn nữa, sinh viên đã chủ động tìm hiểu những đặc điểm, yêu cầu của môn học, nắm được những thuận lợi, khó khăn trong quá trình học tập, qua đó rút ra những biện pháp khắc phục khó khăn, lập kế hoạch học tập và chuẩn bị đầy đủ cho quá trình học tập. Việc xây dựng kế hoạch nghiên cứu của cá nhân cơ bản đã có tính khoa học và được triển khai thực hiện khá nghiêm túc, phát huy vai trò chủ thể trong hoạt động nhận thức, biến quá trình đào tạo thành tự đào tạo.

Tuy nhiên, sinh viên chưa có phương pháp học phù hợp, vốn chịu ảnh hưởng của phương pháp học truyền thống là “học thuộc lòng”; chưa có thái độ và tâm lý học tập đúng đắn nên không tích cực tham gia vào bài giảng của giảng viên, chưa đào sâu nghiên cứu tài liệu theo yêu cầu của giảng viên đưa ra; chưa đóng góp vào bài giảng của giảng viên. Trong quá trình học, phần lớn sinh viên còn lệ thuộc vào bài giảng của giảng viên, chưa tích cực nghiên cứu giáo trình, tài liệu. Do đó trong giờ thảo luận và thực tế, sinh viên ít tranh luận làm sáng tỏ những vấn đề thực tiễn đặt ra, hoặc ý kiến tranh luận chưa sâu, cách lập luận giải quyết vấn đề chưa chặt chẽ, thiếu tính lôgic khoa học. Phần lớn sinh viên thường ở vị trí khách thể, thụ động tiếp thu kiến thức và tìm cách tái hiện những điều giảng viên đã giảng trên lớp. Thực trạng trên dẫn đến sinh viên nắm thực chất vấn đề còn hạn chế, chưa chịu khó đào sâu suy nghĩ, thường rập khuôn một chiều theo thầy và chấp nhận những giải pháp quen thuộc.

Đối với giảng viên, việc đổi mới toàn diện nội dung chương trình, phương pháp giáo dục được đặc biệt quan tâm. Trong đó, giảng viên chú trọng bồi dưỡng quá trình tự học, tự rèn luyện của sinh viên, thường xuyên quán triệt mục tiêu, yêu cầu đào tạo cho sinh viên; xây dựng động cơ, thái độ, trách nhiệm, ý thức tự giác học tập, rèn luyện, khắc phục khó khăn, đoàn kết giúp đỡ lẫn nhau; tích cực bồi dưỡng phương pháp, kinh nghiệm học tập, luyện tập và thường xuyên rút kinh nghiệm về phương pháp tự học, đánh giá tinh thần, thái độ, trách nhiệm học tập của sinh viên một cách khách quan.

Tuy nhiên, thực tế vẫn còn một số vấn đề đặt ra, như việc bồi dưỡng, định hướng, giúp đỡ sinh viên về phương pháp tự học, định hướng cho học viên về cách tiếp cận vấn đề phù hợp với từng nội dung môn học chưa được thường xuyên, liên tục. Trong kiểm tra, thi đánh giá kết quả vẫn còn có bất cập cần phải cải tiến như: ra đề thi có học phần còn đơn giản, chưa đòi hỏi tính suy luận và sáng tạo của sinh viên; kết quả thi chưa phản ánh đúng, chính xác chất lượng của sinh viên.

Một số giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lượng tự học môn Tư tưởng Hồ Chí Minh cho sinh viên các trường đại học, cao đẳng

Nâng cao nhận thức về việc tự học môn Tư tưởng Hồ Chí Minh của sinh viên

Đây là giải pháp quan trọng, cả trong lý luận và thực tiễn. Bởi, tự học được xem như một quy luật tồn tại, sự tự khẳng định và phát triển cá nhân; là điều kiện tiên quyết để hình thành và phát triển phẩm chất và năng lực toàn diện của mỗi người. Điều quan trọng là, người học phải xác định rõ mục đích học tập và xây dựng động cơ học tập đúng đắn.

Thái độ và trách nhiệm học tập của sinh viên với môn Tư tưởng Hồ Chí Minh được thể hiện rõ ở việc nhận thức đúng đắn về mục đích, yêu cầu, nội dung cần đạt được của từng chương, bài cũng như tính tích cực, tự giác, chủ động sáng tạo trong quá trình học tập. Đó là quá trình mỗi sinh viên phát huy vai trò chủ thể trong hoạt động nhận thức, biến quá trình đào tạo thành tự đào tạo. Để có được động cơ, thái độ, trách nhiệm học tập đúng đắn của sinh viên, nhất thiết phải thông qua công tác giáo dục của nhà trường, giảng viên, cán bộ quản lý và đặc biệt là quá trình tự giáo dục, sự nỗ lực, tự giác vươn lên của sinh viên. Mỗi sinh viên cần phải tự giác quán triệt một cách nghiêm túc về mục tiêu, yêu cầu đào tạo của nhà trường cũng như yêu cầu về phẩm chất năng lực của bản thân đối với môn học này.

Phát huy vai trò của lãnh đạo của các khoa lý luận chính trị, giảng viên lý luận chính trị trong việc nâng cao chất lượng tự học của sinh viên

Lãnh đạo khoa cần luôn bám sát chương trình, theo dõi nắm chắc chất lượng học tập của từng sinh viên, qua từng đề mục; trao đổi cùng giảng viên khi lập kế hoạch học tập, kế hoạch hoạt động, phương pháp, kế hoạch bồi dưỡng cho từng đối tượng (giỏi, khá, trung bình, yếu), đặc biệt là kế hoạch tổ chức ôn luyện ngoài giờ. Quá trình ôn luyện, lãnh đạo khoa có thể tham gia cùng giảng viên để uốn nắn, sửa sai cho sinh viên. Tránh tư tưởng “khoán trắng” cho giảng viên, coi chất lượng học tập là trách nhiệm của giảng viên, còn lãnh đạo khoa chỉ có trách nhiệm bảo đảm thời gian, vật chất và duy trì kỷ luật...

Tiếp tục đổi mới nội dung chương trình, phương pháp dạy học. Để phát huy được tính tự giác, tích cực trong tự học, tự nghiên cứu của sinh viên, giảng viên cần định hướng đúng chủ đề, lĩnh vực nghiên cứu; xác định rõ giá trị thực tiễn của vấn đề, tức là hướng tới coi trọng việc bồi dưỡng năng lực tự học, tự nghiên cứu, tạo điều kiện cho sinh viên phát triển tư duy sáng tạo, rèn luyện kỹ năng tự nghiên cứu trong hoạt động thực tiễn sau này. Bên cạnh đó, giảng viên cần kịp thời phát hiện, uốn nắn những sai lệch trong nhận thức của sinh viên để họ ngày càng hoàn thiện.

Bảo đảm tốt cơ sở vật chất, tài liệu phục vụ tự học, tự nghiên cứu của sinh viên. Đây là yếu tố ảnh hưởng quan trọng đến chất lượng học tập, nghiên cứu của sinh viên, nhất là trong thời đại tri thức hiện nay. Mặc dù các trường đại học, cao đẳng đã có hệ thống mạng nội bộ và mạng internet, nhưng nhà trường cần nhanh chóng xây dựng hệ thống thư viện điện tử, rà soát, tính toán số đầu sách, tài liệu tương ứng với số lượng sinh viên hằng năm để bảo đảm đầy đủ; bổ sung kịp thời tài liệu tham khảo có liên quan cả về số lượng và chủng loại các tài liệu, như sách tham khảo, sách chuyên khảo, chuyên đề khoa học đã được nghiệm thu, công bố; báo, tạp chí chuyên ngành. Bên cạnh đó, mở rộng giao lưu liên kết mạng với các trường đại học, cao đẳng khác. Hằng năm tăng cường hội thảo khoa học ở cấp khoa và trường, tạo điều kiện để sinh viên tích cực tham gia nghiên cứu, thông qua đó nắm các thông tin tri thức khoa học.

Phát huy vai trò tích cực của cá nhân sinh viên trong việc nâng cao chất lượng tự học môn Tư tưởng Hồ Chí Minh

Thực tế cho thấy, quá trình tự học chỉ mang lại kết quả khi sinh viên có nhận thức đúng, tích cực chủ động, biết biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo. Với môn học Tư tưởng Hồ Chí Minh, việc phát huy tính tích cực chủ động trong quá trình học tập của sinh viên càng có ý nghĩa quan trọng. Bàn về chủ trương đổi mới trong giáo dục, đào tạo, Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng cũng xác định: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người học”(1).

Trong quá trình học tập, sinh viên phải nắm vững mục tiêu, yêu cầu và nhiệm vụ giáo dục, đào tạo, có động cơ học tập đúng đắn; tham gia một cách chủ động, tích cực vào mọi khâu của quá trình giáo dục, đào tạo. Để nâng cao chất lượng tự học môn Tư tưởng Hồ Chí Minh của sinh viên, bên cạnh những kinh nghiệm của mỗi cá nhân thì cần có những buổi trao đổi nhóm, những buổi tọa đàm về các nhóm đề tài, chuyên đề, phương pháp tự học khoa học, từ đó mỗi sinh viên vận dụng, học tập nâng cao chất lượng tự học nhằm đạt kết quả và chất lượng cao. Cụ thể là: Thường xuyên ôn luyện kiến thức bài học cũ, chuẩn bị tốt nội dung bài học mới. Tập trung chú ý nghe giảng, truyền cảm hứng cho từng bài học. Tăng cường trao đổi, thảo luận, học tập nhóm về nội dung bài học và những vấn đề lý luận hoặc thực tiễn liên quan. Chú trọng đọc sách và tài liệu tham khảo, thường xuyên liên hệ lý luận với thực tiễn. Thi và kiểm tra là thước đo đánh giá trình độ của sinh viên, giúp sinh viên rèn luyện phương pháp, bản lĩnh trước mỗi vấn đề phải giải quyết…

Việc thực hiện đồng bộ các giải pháp nói trên, đặc biệt là nhóm giải pháp đối với sinh viên sẽ góp phần quan trọng vào việc phát huy vai trò tích cực, tự giác, sáng tạo trong tự học, nêu cao tính độc lập trong nghiên cứu của họ, góp phần nâng cao hơn nữa chất lượng dạy và học môn Tư tưởng Hồ Chí Minh tại các trường đại học, cao đẳng./.

-----------------------------------------

(1) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, 2016, tr. 115