Thành phố Hồ Chí Minh nâng cao chất lượng cuộc sống của người nghèo theo hướng toàn diện, bền vững

Kết quả xóa đói giảm nghèo của Thành phố

Năm 2007, công tác xóa đói giảm nghèo của Thành phố Hồ Chí Minh đã đạt được thành tựu nổi bật, tạo bước đột phá về tiến độ giảm hộ nghèo trên 3%/năm, với 11 quận, huyện và 163 phường, xã đã hoàn thành và hoàn thành cơ bản mục tiêu giảm nghèo giai đoạn 2, trước thời hạn 3 năm so với Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Thành phố lần VIII đề ra. Đây là nền tảng vững chắc để Thành phố tiếp tục phấn đấu thực hiện hoàn thành mục tiêu giảm nghèo giai đoạn 2 trong năm 2008, về đích trước 2 năm so với kế hoạch đề ra.

Kết quả cụ thể đó là, tổng nguồn vốn vận động, huy động thực hiện chương trình giảm nghèo năm 2007 đạt 1.218,66 tỉ đồng, tăng 128,213 tỉ đồng so cùng kỳ năm trước. Cả Thành phố có thêm 27.217 hộ nghèo vượt chuẩn nghèo giai đoạn 2 (thu nhập bình quân trên 6 triệu đồng/người/năm). Trong đó, có 747 hộ vượt qua mức thu nhập 10 triệu đồng/người/năm, 1.246/1.398 hộ nghèo được hỗ trợ nâng thu nhập từ dưới 4 triệu lên trên 4 triệu đồng/người/năm. Tỷ lệ hộ nghèo bình quân của 20 phường, xã nghèo trọng điểm của Thành phố chỉ còn lại 8,05% (so với cuối năm 2001 là 25,06%; bình quân mỗi năm giảm gần 3%). Trong đó, xã Long Thới (Nhà Bè) đã hoàn thành mục tiêu cơ bản không còn hộ nghèo (tỉ lệ hộ nghèo là 0,32%). Có 4 quận (các quận 3, 5, 6 và Phú Nhuận), 122 phường thuộc 15 quận nội thành và quận đô thị hóa hoàn thành mục tiêu "không còn hộ nghèo theo chuẩn nghèo giai đoạn 2 của Thành phố" trước thời hạn 3 năm so với kế hoạch đề ra. Có 7 quận, 28 phường và 13 xã hoàn thành mục tiêu cơ bản không còn hộ nghèo (tỷ lệ hộ nghèo dưới 1%) theo chuẩn nghèo giai đoạn 2 của Thành phố trước thời hạn 3 năm.

Như vậy, tính đến cuối năm 2007, số hộ nghèo Thành phố chỉ còn 17.033 hộ, bằng 1,37% tổng hộ dân thành phố, trong đó chỉ còn 243 hộ (tại 8 quận, huyện) có thu nhập dưới 4 triệu đồng/người/năm.

Theo đánh giá của Ban chỉ đạo xóa đói giảm nghèo Thành phố, kết quả đã đạt được trong công tác này là do:

- Thành ủy, Ủy ban nhân dân Thành phố đã tập trung chỉ đạo quyết liệt, có lộ trình giảm nghèo thích hợp; ưu tiên huy động các nguồn lực đầu tư cho mục tiêu giảm nghèo ở các địa phương. Sự tác động, hỗ trợ của các chính sách chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, công tác khuyến nông, cung cấp dịch vụ hỗ trợ sản xuất, đào tạo nghề, giải quyết việc làm; các hoạt động tín dụng ưu đãi và tín dụng nhỏ…đã tạo ra nhiều cơ hội làm ăn, sản xuất, kinh doanh cho người nghèo - hộ nghèo nâng cao thu nhập.

- Thực hiện tốt các chính sách ưu đãi xã hội như: bảo hiểm y tế, miễn giảm học phí, cấp học bổng cho học sinh nghèo, hỗ trợ về nhà ở, điện, nước sinh hoạt, cùng với sự hỗ trợ có hiệu quả của cộng đồng. Các hoạt động của quỹ vì người nghèo và các chương trình xã hội - từ thiện ngày càng góp phần quan trọng trong việc tạo điều kiện cho hộ nghèo ổn định cuộc sống và vượt chuẩn nghèo.

- Chương trình giảm nghèo gắn kết chặt chẽ với Cuộc vận động Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư; chương trình mục tiêu 3 giảm; chương trình phổ cập giáo dục; chương trình chăm sóc sức khỏe cộng đồng; thực hiện Quy chế Dân chủ ở cơ sở… đã và đang phát huy tác dụng mạnh mẽ đến ý thức cộng đồng, trách nhiệm của người dân, nhất là ý thức tự vươn lên thoát nghèo của người nghèo.

- Đại bộ phận hộ nghèo đã vượt qua được chuẩn nghèo giai đoạn 2 của Thành phố là những hộ có nhận thức đúng, có quá trình phấn đấu kiên trì, bền bỉ trong nhiều năm, biết tính toán, chủ động tiếp nhận và sử dụng có hiệu quả sự hỗ trợ, chăm lo của chương trình giảm nghèo.

Những kinh nghiệm ban đầu

Một là, các cấp ủy và chính quyền, Mặt trận Tổ quốc tổ chức đoàn thể các cấp phải nhận thức đầy đủ và đồng thuận để tạo được quyết tâm và nỗ lực cao nhất trong quá trình thực hiện chương trình. Muốn vậy, trong nội bộ phải có sự trao đổi công khai, dân chủ để cùng bàn bạc cặn kẽ và đi đến thống nhất về nhận thức, tinh thần trách nhiệm cũng như cách làm cụ thể với các biện pháp hỗ trợ giảm nghèo thiết thực; trên cơ sở đó, huy động cao nhất sức mạnh của toàn bộ hệ thống chính trị, từ quận - huyện đến phường - xã, khu phố - ấp để thực hiện mới có hiệu quả.

Hai là, phải xây dựng kế hoạch giảm nghèo gắn với kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương; đề ra các giải pháp hỗ trợ thiết thực và cụ thể cho người nghèo - hộ nghèo, như nâng cao trình độ học vấn, đào tạo tay nghề, giải quyết việc làm; giúp họ tiếp cận với nguồn lực về vốn, kỹ thuật, thông tin, thị trường. Đồng thời, tập trung thực hiện đầy đủ, kịp thời các chính sách ưu đãi xã hội nhưchăm sóc sức khỏe, chăm lo về học hành cho con em hộ nghèo, hỗ trợ nhà ở; gắn với các chương trình an sinh và xã hội từ thiện; quan tâm vận động, giáo dục để tạo niềm tin và ý thức tự vươn lên vượt nghèo của người nghèo - hộ nghèo.

Ba là, tìm hiểu kỹ và đầy đủ về người nghèo - hộ nghèo; thường xuyên khảo sát, phân loại, nắm chắc thực trạng đời sống của từng hộ nghèo tại địa phương (về nhân khẩu, lao động, trình độ học vấn, tay nghề, việc làm, mức thu nhập, điều kiện sinh sống... của từng cá nhân và hộ) để xây dựng được chỉ tiêu giảm nghèo phù hợp; đồng thời, chủ động nắm bắt những tâm tư, nguyện vọng và những nhu cầu chủ yếu của từng hộ nghèo, qua đó, tổ chức trao đổi, bàn bạc với họ về hướng làm ăn, sinh sống hoặc động viên, thuyết phục thay đổi những cách làm, thói quen không phù hợp.

Bốn là, phải có một hệ thống tổ chức bộ máy đồng bộ và bố trí cán bộ làm công tác giảm nghèo tâm huyết, đủ sức làm tham mưu và triển khai các hoạt động giảm nghèo đến tận khu phố - ấp. Phát huy được vai trò lãnh đạo trực tiếp của chi bộ khu phố - ấp; phân công trách nhiệm cụ thể cho đảng viên và các hội đoàn thể giúp đỡ, hỗ trợ trực tiếp hộ nghèo.

Khó khăn vẫn còn phía trước

- Những hộ nghèo dù đã vượt chuẩn nghèo giai đoạn 2 của Thành phố (trên 6 triệu đồng/người/năm) nhưng hiện nay vẫn còn gặp nhiều khó khăn trong ổn định cuộc sống.

- Tốc độ gia tăng dân số cơ học tiếp tục gây áp lực lớn về mục tiêu giảm nghèo của Thành phố.

- Công tác quản lý và sử dụng quỹ xóa đói, giảm nghèo ở một số địa phương chưa chặt chẽ, nề nếp.

- Việc dạy nghề, tạo việc làm cho lao động chưa mang lại hiệu quả cao.

- Công tác tuyên truyền, vận động tại một số địa phương chưa được quan tâm đẩy mạnh thường xuyên và sâu rộng

- Một số phường, xã vẫn chưa gắn việc thực hiện chương trình giảm nghèo với kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Mục tiêu và những giải pháp cho năm tiếp theo

Chương trình xóa đói giảm nghèo và việc làm năm 2008 của Thành phố là “Tập trung hỗ trợ chăm lo cho hộ nghèo và hộ cận nghèo; hoàn thành mục tiêu cơ bản không còn hộ nghèo theo chuẩn nghèo giai đoạn 2 trong năm 2008; tiếp tục giữ vững và ổn định mức sống của hộ nghèo vừa vượt chuẩn nghèo; không để tái hộ nghèo, từng bước cải thiện về điều kiện sống và chất lượng cuộc sống của người nghèo - hộ nghèo theo hướng toàn diện và bền vững”.

Trước hết, tập trung hỗ trợ, chăm lo cho hơn 17.000 hộ nghèo còn lại trong danh sách hộ nghèo giai đoạn 2. Trong đó, phấn đấu giảm từ 10.000 đến 12.000 hộ, sao cho tỷ lệ hộ nghèo Thành phố đến cuối năm 2008 chỉ còn 0,5% so với tổng hộ dân thành phố. Phấn đấu có 5.000 hộ cận nghèo vượt mức thu nhập 10 triệu đồng/người/năm. Có thêm 4 quận là quận 1, 10, Tân Bình và Tân Phú; 28 phường và 13 xã hoàn thành mục tiêu “không còn hộ nghèo có mức thu nhập bình quân dưới 6 triệu đồng/người/năm”. Có thêm 10 quận - huyện, gồm quận 2, 4, 8, 9, 11, Bình Tân, Bình Chánh, Nhà Bè, Hóc Môn và huyện Củ Chi, 160 xã - phường, thị trấn hoàn thành mục tiêu “cơ bản không còn hộ nghèo” (tỷ lệ dưới 1% tổng hộ dân).

Về chỉ tiêu địa phương nâng mức thu nhập cho hộ cận nghèo là quận 5, phấn đấu hoàn thành mục tiêu “cơ bản không còn hộ nghèo có mức thu nhập bình quân dưới 8 triệu đồng/người/năm” (tỷ lệ dưới 1% tổng hộ dân). Quận 3 và quận 6: phấn đấu hoàn thành mục tiêu “Không còn hộ nghèo có mức thu nhập bình quân dưới 7 triệu đồng/người/năm” (tỷ lệ 0% tổng hộ dân). Quận 1 và quận Phú Nhuận: phấn đấu hoàn thành “cơ bản không còn hộ nghèo có mức thu nhập bình quân dưới 7 triệu đồng/người/năm” (tỷ lệ dưới 1% tổng hộ dân).

Các giải pháp được Thành phố áp dụng để đạt mục tiêu đề ra là:

Huy động, vận động nguồn vốn thực hiện chương trình giảm nghèo khoảng từ 1.450 tỉ đến 1.550 tỉ đồng, tiếp tục đẩy mạnh cho vay vốn từ các nguồn vốn ưu đãi và quỹ tín dụng của các đoàn thể; gắn việc cho vay vốn với hướng dẫn hộ nghèo cách làm ăn theo hướng điều chỉnh cơ cấu sản xuất, ngành nghề có hiệu quả, phù hợp với quy hoạch phát triển kinh tế từng địa phương và theo khả năng, quy mô, trình độ sản xuất từng hộ, trong đó:

- Trợ vốn trực tiếp cho khoảng từ 40.000 đến 45.000 hộ nghèo và hộ cận nghèo có nhu cầu vay vốn sản xuất, làm ăn, bình quân mỗi hộ vay từ 4 đến 5 triệu đồng.

- Trợ vốn gián tiếp: Tiếp tục xây dựng các dự án cơ sở sản xuất, kinh doanh thu nhận lao động nghèo; khuyến khích và tạo điều kiện cho các hộ đã thoát nghèo, cơ sở sản xuất vừa và nhỏ mở rộng sản xuất, thu nhận lao động nghèo tại địa phương. Phấn đấu xây dựng 350 dự án, giải quyết việc làm cho 3.500 lao động.

- Trợ vốn học nghề và đi lao động nước ngoài: Đẩy mạnh việc tổ chức hướng nghiệp và trợ vốn cho khoảng 1.000 đến 2.000 lao động nghèo có nhu cầu vay vốn học nghề thông qua các trung tâm dạy nghề, và cho khoảng từ 150 đến 200 lao động nghèo có nhu cầu đi lao động nước ngoài.

- Tổ chức hướng nghiệp, chuyển giao công nghệ:

+ Đào tạo nghề cho 5.000 lao động và giải quyết việc làm cho 45.000 lao động nghèo, trong đó, có 150- 200 lao động nghèo đi làm việc ở nước ngoài.

+ Phối hợp với ngành giáo dục - đào tạo tổ chức hướng nghiệp đối với học sinh trung học phổ thông, nhất là học sinh nghèo, để các em xác định khả năng, tiếp cận với nghề nghiệp.

+ Phối hợp với Trung tâm Dịch vụ việc làm Thành phố và các quận/huyện tổ chức các lớp bồi dưỡng kỹ năng tự tạo việc làm cho người nghèo, giúp các hộ nghèo định hướng làm ăn, chọn ngành nghề phù hợp; khuyến khích xây dựng các tổ hợp tác ngành nghề theo qui hoạch và định hướng phát triển của địa phương ở một số quận trọng tâm và địa phương có khu du lịch.

Thực hiện các chính sách ưu đãi xã hội: Tiếp tục thực hiện miễn học phí, cấp thẻ bảo hiểm y tế cho người nghèo - hộ nghèo, người cao tuổi; miễn học phí, đóng góp cơ sở vật chất cho 38.000 học sinh. Phối hợp với Ban vận động vì người nghèo của Thành phố và các quận, huyện tổ chức vận động xây dựng nhà tình thương, sửa chữa chống dột cho hộ nghèo; tiếp tục các chương trình cho vay vốn ưu đãi để người nghèo tự sửa chữa, xây dựng nhà ở và mua nhà thu nhập thấp. Phối hợp với Tổng công ty Cấp nước Sài gòn và các quận, huyện triển khai chương trình lắp đặt đồng hồ nước miễn phí cho hộ nghèo. Hỗ trợ cho người nghèo - hộ nghèo sử dụng xe 3 - 4 bánh tự chế chuyển đổi ngành nghề, tổ chức sản xuất, làm ăn, ổn định cuộc sống; không để tái nghèo. Tăng cường công tác chỉ đạo, kiểm tra thường xuyên các hoạt động giảm nghèo, bảo đảm công khai, dân chủ, không chạy theo hình thức.

Các giải pháp cho cả một quá trình thực hiện là như vậy, nhưng trước tình hình giá cả tăng cao như hiện nay, chắc chắn sẽ ảnh hưởng rất lớn đến thu nhập và đời sống của các hộ nghèo, nhất là các hộ nghèo có thu nhập dưới 4 triệu đồng/người/năm. Vì vậy, việc khảo sát và phân loại thật kỹ tình hình người nghèo, hộ nghèo hiện nay là hết sức quan trọng, để đề ra các giải pháp hỗ trợ cụ thể, thực hiện chương trình giảm nghèo có hiệu quả, toàn diện, căn bản và bền vững trong thời gian tới. Đối với các hộ đã vượt chuẩn nghèo giai đoạn 2 (có thu nhập trên 6 triệu đồng/người/năm), cũng cần được tiếp tục được hỗ trợ trước mắt và lâu dài.

Như vậy, qua 16 năm thực hiện chương trình xóa đói giảm nghèo, đã có hàng trăm nghìn hộ dân nghèo của Thành phố được thoát nghèo nhờ các chương trình hỗ trợ trực tiếp. Tính đến cuối tháng 4-2008, số hộ nghèo của Thành phố giảm xuống còn 17.033 hộ theo chuẩn nghèo giai đoạn 2 (dưới 6 triệu đồng/người/năm), chiếm tỷ lệ 1,37% tổng hộ dân toàn Thành phố. Dự kiến, đến cuối năm 2008, Thành phố đạt mục tiêu “cơ bản không còn hộ nghèo (tỷ lệ dự kiến khoảng 0,6% tổng hộ dân), trước hạn 2 năm so với Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Thành phố lần thứ VIII đề ra. Và mới đây, Chủ tịch Ủy ban nhân dân Thành phố Lê Hoàng Quân đã ký quyết định điều chỉnh mức chuẩn nghèo của Thành phố giai đoạn 2009-2015. Theo đó, người dân ở khu vực nội thành và quận mới thành lập có thu nhập từ 12 triệu đồng/người/năm, ngoại thành là 10 triệu đồng/người/năm trở lên, mới được công nhận thoát nghèo./.