Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng nhấn mạnh: “Tăng cường giáo dục thế hệ trẻ về lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa, nâng cao lòng yêu nước, tự hào dân tộc, nuôi dưỡng ước mơ, hoài bão, khát vọng vươn lên; nêu cao tinh thần trách nhiệm đối với đất nước, với xã hội”⁽¹⁾. Để thực hiện nhiệm vụ đó, bản thân thanh niên phải không ngừng phấn đấu trong học tập và rèn luyện, tích cực tham gia các hoạt động xã hội, tiếp tục xây dựng thế hệ thanh niên Việt Nam giàu lòng yêu nước, có sức khỏe, có tri thức, có kỹ năng, đáp ứng đòi hỏi của thực tiễn và đặc biệt là phải có bản lĩnh chính trị vững vàng trước mọi biến động của hoàn cảnh. Rèn luyện bản lĩnh chính trị là yêu cầu và nhiệm vụ quan trọng của thanh niên trong bối cảnh Đảng, Nhà nước và toàn xã hội đang đẩy mạnh giáo dục bản lĩnh chính trị cho thế hệ trẻ và đẩy mạnh việc thực hiện Nghị quyết số 35-NQ/TW, ngày 22-10-2018, của Bộ Chính trị khóa XII “Về tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới”.

Bản lĩnh chính trị của thanh niên thể hiện ở sự vững vàng trong quan điểm, lập trường chính trị; ở sự “nhạy bén chính trị”, sự tôn trọng chuẩn mực “chân, thiện, mỹ” để ứng xử một cách độc lập, sáng tạo trong đời sống chính trị - xã hội. Đó là sự kết tinh các phẩm chất tâm lý tích cực, tốt đẹp để từ đó thể hiện sự kiên định, ý chí trung thành với lý tưởng mà mình đã tin, đã yêu và đã chọn. Thanh niên có bản lĩnh chính trị vững vàng thể hiện ngay ở nhận thức, hành vi, lối sống, trong hoạt động xã hội và qua việc noi theo các tấm gương tiêu biểu. Ở khía cạnh khác, bản lĩnh chính trị chỉ đạt được khi cá nhân hoàn thành những yêu cầu mà xã hội đặt ra, được cộng đồng và xã hội thừa nhận.

Một số yếu tố tác động quá trình rèn luyện bản lĩnh chính trị của thanh niên

Gia đình là nơi có ảnh hưởng đầu tiên, trực tiếp và mạnh mẽ nhất đến sự hình thành bản lĩnh chính trị của mỗi người thanh niên. Những năm tháng đầu tiên trong cuộc đời nếu được gieo “hạt giống” tốt thì sẽ “nảy mầm” những phẩm chất đạo đức tốt đẹp của mỗi con người.

Luật Thanh niên năm 2020 quy định, thanh niên Việt Nam là công dân Việt Nam từ đủ mười sáu đến ba mươi tuổi. Đặc điểm này tạo nên tâm - sinh lý lứa tuổi rất riêng, có tác động sâu sắc đến quá trình rèn luyện bản lĩnh chính trị của thanh niên. Đặc điểm và cũng là ưu điểm nổi bật của thanh niên là tuổi trẻ, nhiều ước mơ, hoài bão, thích tìm tòi, khám phá, có khát vọng thành đạt, thích được trải nghiệm và dám đối mặt với thử thách. Tuy nhiên, ở lứa tuổi này, sự trải nghiệm thực tiễn chưa nhiều nên sự hiểu biết về các vấn đề chính trị - xã hội chưa rộng, sâu, điều này có thể dẫn đến những hành động tự phát, bồng bột. 

Quá trình rèn luyện bản lĩnh chính trị của thanh niên là kết quả của quá trình được giáo dục và tự học, tự tu dưỡng của bản thân. Tự học hay tự giáo dục và học tập suốt đời là luận điểm quan trọng trong tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục. Người căn dặn: “Không phải có thầy thì học, thầy không đến thì đùa. Phải biết tự động học tập”⁽²⁾; “Phải nâng cao và hướng dẫn việc tự học, học ở trường, học ở sách vở, học lẫn nhau và học nhân dân^”(3). Sự nghiêm túc rèn luyện bản lĩnh chính trị không chỉ giúp thanh niên tăng cường “sức đề kháng”, khả năng “miễn dịch” trước những tác động tiêu cực, mà còn rèn luyện khả năng kiên trì vượt qua khó khăn để đạt đến mục tiêu.  

Nhà trường là môi trường quan trọng để nuôi dưỡng và giáo dục bản lĩnh chính trị của thanh niên, có vai trò tác động một cách có mục đích, có kế hoạch để chuẩn bị cho học sinh, sinh viên bước vào cuộc sống tương lai với hành trang tri thức, trí tuệ, đạo đức, ý chí và niềm tin khoa học. Trong nhà trường, các mối quan hệ bạn bè, thầy cô cũng có tác động tích cực hay hạn chế đến quá trình rèn luyện bản lĩnh chính trị của học sinh, sinh viên.

Bên cạnh đó, Đoàn Thanh niên với vai trò “Trường học xã hội chủ nghĩa” thông qua các nội dung, phương thức hoạt động khác nhau, với nhiều loại hình giáo dục khác nhau để đoàn kết, tập hợp, giáo dục thanh niên. Trong nhiều năm qua, các phong trào thanh niên trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc đã trở thành phong trào sâu, rộng, có sức lan tỏa mạnh mẽ trong các tầng lớp nhân dân, giúp thanh niên hiểu rõ ý nghĩa và giá trị của sự dấn thân, xung kích vì cộng đồng, đất nước.

Trong bất cứ giai đoạn lịch sử nào, thanh niên luôn là lực lượng đi đầu, chủ yếu trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Chính vì vậy, các thế lực thù địch luôn xem thanh niên là đối tượng “đặc biệt” để thực hiện âm mưu và thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, nhằm gieo rắc những thông tin, tư tưởng xấu, độc, âm mưu làm “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” về tư tưởng, đạo đức, gây nhiều khó khăn đối với công tác định hướng, giáo dục bản lĩnh chính trị của thanh niên. Hiện nay, việc bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác có hiệu quả các quan điểm sai trái, thù địch là nhiệm vụ quan trọng, tự giác, thường xuyên đối với thanh niên.

Nền kinh tế thị trường và xu thế toàn cầu hóa tạo điều kiện cho thanh niên tự khẳng định, thể hiện vai trò, trách nhiệm cá nhân trong đời sống cộng đồng, trách nhiệm với Tổ quốc và nhân dân, nhưng mặt trái của nó cũng tác động làm phai nhạt về lý tưởng, giảm sút niềm tin, bản lĩnh chính trị trong một bộ phận thanh niên.

Một số giải pháp nâng cao bản lĩnh chính trị của thanh niên hiện nay

Để tăng cường giáo dục nâng cao bản lĩnh chính trị của thanh niên, cần có sự phối hợp, tham gia của các cấp, ngành, cơ quan, đơn vị với nhiều giải pháp đồng bộ, trong đó, tập trung vào một số nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu:

Một là, tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của Việt Nam, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước một cách phù hợp, giúp từng bước hình thành ý thức chính trị, ý thức trách nhiệm của thanh niên đối với bản thân và xã hội, giúp bồi đắp dần và nâng cao bản lĩnh chính trị của thanh niên.

Hai là, chú trọng giáo dục truyền thống tốt đẹp của quê hương, của dân tộc, nhằm bồi dưỡng tình cảm đúng đắn cho thanh niên. Hiện nay, xu thế hội nhập quốc tế đang diễn ra ngày càng mạnh mẽ, văn hóa Việt Nam đã có những thay đổi ở các phương diện nhất định, nhưng những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc từ bao đời nay vẫn mang sức sống mạnh mẽ và trường tồn. Các chủ thể giáo dục cần khơi dậy lòng tự hào dân tộc, tinh thần bất khuất, ý chí độc lập và tự cường của con người Việt Nam; tinh thần vượt khó, sáng tạo trong học tập và nghiên cứu khoa học; tinh thần xây dựng ý thức tập thể, ý thức cộng đồng và trách nhiệm xã hội; giáo dục truyền thống cần cù, tiết kiệm, rèn luyện tình yêu lao động, tích cực tham gia các hoạt động tình nguyện, xã hội, rèn luyện các kỹ năng cần thiết cho thanh niên, thích ứng với cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0.

Ba là, phát huy vai trò, trách nhiệm của tổ chức Đoàn Thanh niên nhằm nâng cao bản lĩnh chính trị của thanh niên. Các cấp bộ đoàn cần tăng cường giáo dục bản lĩnh chính trị cho thanh niên bằng nhiều hình thức phong phú và đa dạng, gắn chặt với thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW, ngày 15-5-2016, của Bộ Chính trị, “Về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, việc rèn luyện theo 5 tiêu chí của người đoàn viên. Đẩy mạnh thực hiện cuộc vận động “Xây dựng hình mẫu thanh niên Việt Nam giai đoạn 2018 - 2022”, cụ thể hóa thành 12 tiêu chí dựa trên nền tảng các giá trị: “Tâm trong - Trí sáng - Hoài bão lớn”. Tổ chức các hoạt động thực tiễn cần đặc biệt chú ý công tác định hướng tư tưởng, phương pháp nêu gương người tốt, việc tốt, để tạo sức lan tỏa trong cộng đồng; đồng thời cần quan tâm hơn nữa đến đặc thù tâm lý lứa tuổi, tránh cách giáo dục nặng nề, khô cứng, nhưng cũng không được hời hợt, thiếu chiều sâu.

Bốn là, phát huy vai trò cá nhân tự rèn luyện nâng cao bản lĩnh chính trị. Để có tri thức, ý chí, niềm tin chính trị đòi hỏi quá trình tự rèn luyện không ngừng của bản thân mỗi người thanh niên theo định hướng của các chủ thể giáo dục. Sự tham gia tích cực của thanh niên trong các hoạt động học tập, nghiên cứu khoa học cũng như trong các hoạt động thực tiễn có ý nghĩa quyết định. Đồng thời khuyến khích sự tự học, kết hợp giữa “học” với “hành” trên cơ sở những kiến thức thanh niên tiếp thu được từ nhà trường, gia đình và xã hội.

Năm là, đẩy mạnh công tác phát triển đảng viên trong thanh niên. Phát triển đảng viên trong thanh niên không những góp phần bổ sung lực lượng, bảo đảm sự kế thừa, phát triển vững chắc, liên tục cho Đảng, mà qua đó, còn tạo điều kiện, môi trường tốt để củng cố và nâng cao bản lĩnh chính trị của thanh niên khi được đứng trong hàng ngũ của Đảng. Thông qua các phong trào, hành động cách mạng của tuổi trẻ góp phần giúp thanh niên học tập, rèn luyện, tu dưỡng bản thân, trở thành những đoàn viên ưu tú sớm được đứng trong hàng ngũ của Đảng. Bên cạnh đó, cần nâng cao vai trò nòng cốt của Đoàn Thanh niên trong công tác phát hiện, bồi dưỡng đoàn viên ưu tú cho Đảng.

Sáu là, các chủ thể giáo dục, đặc biệt là các trường đại học, trường nghề cần định hướng đào tạo ngành nghề cho thanh niên đáp ứng nhu cầu xã hội. Tăng cường sự kết nối giữa nhà trường với doanh nghiệp, sự phối hợp giữa các ngành, tổ chức nhằm giải quyết việc làm cho thanh niên và sinh viên sau khi tốt nghiệp, giúp thanh niên lập thân, lập nghiệp, từ đó có điều kiện ổn định để trau dồi, học tập, nâng cao nhận thức, bản lĩnh chính trị.

Thanh niên chính là rường cột của nước nhà, có sứ mệnh kế tục sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng, của dân tộc, gánh vác nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Nhiệm vụ đó chỉ được hoàn thành khi thế hệ thanh niên Việt Nam được chăm lo và tự rèn luyện để có trình độ, đạo đức và bản lĩnh chính trị. Đó là vấn đề mang tính sống còn của cách mạng Việt Nam./.

------------------------------

(1) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tI, tr. 168.
(2), (3) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, t. 6, tr.360, 360-361.