Nói về quan hệ Việt - Lào, là nói tới mối quan hệ truyền thống, đặc biệt. Đặc biệt bởi hai dân tộc Việt - Lào luôn cùng chung số phận, chung lý tưởng cao đẹp và chung sức trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, những nhân tố quan trọng bảo đảm thắng lợi của cách mạng mỗi nước. Đặc biệt, bởi quan hệ Việt - Lào đã gắn kết ngay trước khi hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao vào ngày 5-9-1962. Cũng chính vì vậy, sự kiện này cũng như cả quá trình gắn bó giữa hai dân tộc đã mở ra một giai đoạn phát triển mới trong quan hệ Việt - Lào và tạo sự gắn kết mạnh mẽ hơn giữa hai dân tộc và nhân dân hai nước. Trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc và giành độc lập của mỗi nước, sự gắn bó khăng khít, sự phối hợp giúp đỡ vô tư, chí tình, chí nghĩa giữa hai nước, hai dân tộc đã tạo nên sức mạnh vô song và là nhân tố quan trọng góp phần đưa cách mạng hai nước đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác.

Mối quan hệ đặc biệt ấy còn được đánh dấu bởi đúng vào ngày này cách đây 35 năm (18-7-1977 - 18-7-2012), nhận thức sâu sắc về ý nghĩa và mối quan hệ đặc biệt, Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác giữa Việt Nam và Lào đã được lãnh đạo hai nước ký kết, tạo cơ sở chính trị và pháp lý để thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa sự nghiệp cách mạng của mỗi nước. Sự kiện này tạo nguồn lực không ngừng tăng cường củng cố tình đoàn kết, sự hợp tác toàn diện giữa hai nước Việt Nam và Lào phát triển cả về chiều rộng lẫn chiều sâu. Hiệp ước như một lời khẳng định về tình đoàn kết đặc biệt trước sau như một, hợp tác ủng hộ, giúp đỡ lẫn nhau trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của mỗi nước. Ba mươi lăm năm qua, Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác giữa Việt Nam và Lào đã phát huy tác dụng to lớn, phục vụ có hiệu quả công cuộc xây dựng và phát triển của mỗi nước.

Biểu hiện sinh động là sau khi thực hiện đổi mới, đất nước và nhân dân các bộ tộc Lào đã đạt được những thành tựu rất có ý nghĩa. Độc lập dân tộc, chủ quyền quốc gia của Lào được giữ vững, chính trị - xã hội ổn định, an ninh - quốc phòng được củng cố. Về kinh tế, liên tục trong 5 năm qua, Lào duy trì được mức tăng trưởng GDP khá cao ở mức trên 7%. Uy tín, vị thế của nước bạn Lào cũng không ngừng được nâng cao ở khu vực và trên trường quốc tế. Những năm qua, tình hình chính trị - xã hội của Lào cơ bản ổn định: an ninh, quốc phòng được giữ vững; kinh tế tiếp tục duy trì đà tăng trưởng (năm 2009, GDP tăng 7,6%; thu nhập bình quân đầu người đạt 920 USD, đầu tư nước ngoài đạt 4,3 tỉ USD); quan hệ đối ngoại được mở rộng (nâng cấp quan hệ với Trung Quốc thành “đối tác hợp tác chiến lược toàn diện”, với Nhật Bản thành "đối tác hợp tác toàn diện, hướng tới hữu nghị và phồn vinh trong khu vực”…). Mục tiêu phấn đấu của Lào đến năm 2020, sẽ ra khỏi tình trạng nước kém phát triển, GDP bình quân tăng từ 7,5% - 8%/năm, thu nhập bình quân đầu người đạt từ 1.700 - 1.800 USD. Bạn cũng đã thiết lập quan hệ ngoại giao với 130 nước, đặt Đại sứ quán ở 25 nước, 5 Tổng Lãnh sự quán, hai cơ quan đại diện ở New York (Mỹ) và Genève (Thụy Sỹ); có quan hệ với gần 100 chính đảng ở các nước; là thành viên của nhiều tổ chức khu vực và quốc tế (Liên hợp quốc, ASEAN, ASEM, ACMEC… Hiện Bạn đang đề nghị xin gia nhập WTO, APEC). Trong thời gian qua, thế giới biết đến đất nước Lào nhiều hơn thông qua việc Bạn đã đăng cai tổ chức thành công nhiều Hội nghị quốc tế lớn (ASEAN 10, SOM ASEAN, SOM ARF, AMM, AIPA 26, ACMEC, SEA games 25…).

Hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư giữa Việt Nam và Lào trong 35 năm qua cũng liên tục được tăng cường. Năm 2011, trong quan hệ thương mại, giá trị xuất nhập khẩu Việt - Lào đạt 734 triệu USD, tăng 38,1%, nhập khẩu đạt 460 triệu USD tăng 57,5% so năm 2010. Hàng hóa của Việt Nam chiếm từ 15% - 40% thị phần ở Lào (tùy theo vùng), xuất khẩu của Lào sang Việt Nam chiếm 30 - 50% xuất khẩu của Lào ra thị trường thế giới. Chúng ta xuất sang Bạn vật liệu xây dựng, xăng, dầu, hàng nông sản, thực phẩm, hàng tiêu dùng, hàng gia dụng; nhập của Bạn một số mặt hàng, như gỗ, khoáng sản, nông sản… Hai nước khuyến khích thành lập các cặp chợ biên giới, các khu kinh tế, thương mại tại các cửa khẩu lớn và tích cực triển khai thực hiện các thỏa thuận về tạo điều kiện thuận lợi cho người, phương tiện và hàng hóa qua lại, trong đó có chính sách giảm thuế 50% cho hàng hóa có xuất xứ mỗi nước. Hai nước cũng xúc tiến hỗ trợ, giúp đỡ nhau trong việc quá cảnh hàng hoá tiêu thụ tại nước thứ ba.

Hợp tác giáo dục, đào tạo cũng là một trong những điểm nhấn trong hợp tác chung của tình đoàn kết đặc biệt, sự hợp tác toàn diện giữa hai nước Việt - Lào anh em. Hợp tác đào tạo phát triển nguồn nhân lực được ưu tiên và mở rộng với nhiều hình thức được thực hiện từ trung ương tới các bộ, ngành, địa phương, tổ chức, doanh nghiệp. Việt Nam được xem là một trong những "cái nôi" đào tạo nguồn nhân lực của Lào. Đã có nhiều thế hệ học sinh Lào học tập tại Việt Nam và trở thành những nhịp cầu nối, làm sâu đậm hơn tình cảm hữu nghị, đoàn kết đặc biệt giữa hai nước. Mỗi năm Việt Nam tiếp nhận khoảng 650 học sinh Lào và hiện có tới gần 5.000 học sinh Lào đang học tập tại Việt Nam. Hợp tác giáo dục, đào tạo giữa hai nước trong thời gian qua được triển khai theo đúng tinh thần Ðề án "Nâng cao chất lượng và hiệu quả hợp tác Việt - Lào trong lĩnh vực giáo dục và phát triển nguồn nhân lực", đáp ứng yêu cầu của cả hai nước. Năm 2011, Chính phủ Việt Nam dành 695 suất học bổng cho cán bộ, học sinh Lào sang học tập tại Việt Nam; Chính phủ Lào dành 40 suất học bổng đào tạo chính quy dài hạn tập trung cho cán bộ, học sinh Việt Nam. Hai ngành giáo dục Việt - Lào đã phối hợp tổ chức tuyển chọn học sinh Việt Nam và Lào sang học tập tại mỗi nước, theo tinh thần hợp tác và giúp đỡ lẫn nhau vì mục tiêu nâng cao trình độ dân trí và thắt chặt tình hữu nghị đặc biệt Việt - Lào.

Các lĩnh vực khác cũng được hai nước quan tâm như hợp tác chặt chẽ trong các lĩnh vực y tế, nông nghiệp và phát triển nông thôn, xây dựng kết cấu hạ tầng, du lịch, văn hóa, bưu chính viễn thông, giao thông vận tải, du lịch. Hai bên tiếp tục thực hiện có hiệu quả các thỏa thuận đã được ký kết, như Nghị định thư tạo điều kiện thuận lợi cho phương tiện cơ giới đường bộ qua lại biên giới giữa Việt Nam và Lào, Hiệp định vận tải qua biên giới giữa các nước tiểu vùng Mê Công mở rộng (GMS), Thỏa thuận 3 bên Việt Nam - Lào - Thái Lan về hoạt động vận tải khách du lịch bằng đường bộ, Hiệp định ba bên về tạo thuận lợi cho vận chuyển người và hàng hóa giữa ba nước Việt Nam - Lào - Campuchia. Tính đến năm 2011, Việt Nam là một trong những nước đứng đầu danh sách các quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư vào Lào với 424 dự án, trị giá 3,57 tỉ USD.. Một số dự án đầu tư của các doanh nghiệp Việt Nam, như dự án của Tập đoàn Công nghiệp cao su Việt Nam, Công ty Cao su Đắk Lắk... đã được triển khai nhanh, bước đầu có hiệu quả tích cực cả về kinh tế và an sinh xã hội. Ngược lại, Lào có gần 10 Dự án đầu tư vào Việt Nam, với tổng vốn đầu tư khoảng 48 triệu USD. Các dự án viện trợ nước bạn Lào của Chính phủ Việt Nam trong những năm qua đã được hai bên phối hợp triển khai bảo đảm chất lượng, tiến độ và đạt kết quả tốt cho dù những biến động giá cả nguyên, nhiên vật liệu gây ra những khó khăn nhất định đối với nhiều chủ dự án đầu tư.

Hợp tác trên các lĩnh vực thủy điện, khai khoáng, giao thông vận tải, trồng và chế biến cây công nghiệp đạt hiệu quả cao. Hợp tác trong giáo dục đào tạo tiếp tục là lĩnh vực hợp tác chiến lược, chiếm 50% viện trợ không hoàn lại của Việt Nam cho Bạn. Hợp tác giữa các địa phương hai nước được chú trọng thúc đẩy, trong đó các tỉnh, thành phố lớn như Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Hà Tĩnh, Viêng Chăn, Chămpaxắc, Khăm Muộn đã không ngừng mở rộng và phát triển quan hệ hợp tác kết nghĩa anh em, nhất là hợp tác trong các lĩnh vực kinh tế, thương mại, phần nào đáp ứng được nhu cầu phát triển của các địa phương, khai thác được tiềm năng, thế mạnh về đất đai, tài nguyên, nhân lực của mỗi bên. Đặc biệt, các địa phương biên giới hai nước đã tăng cường mối quan hệ hợp tác truyền thống gắn bó, bảo đảm an ninh xã hội vùng biên, xây dựng đường biên giới hòa bình, ổn định và phát triển. Bên cạnh đó, Việt Nam và Lào luôn tích cực trao đổi thông tin và phối hợp trong các vấn đề quốc tế và khu vực, hoạt động tại các tổ chức và các diễn đàn đa phương ASEAN, ASEM+3, AIPA, ACMECS, Liên hợp quốc, Tổ chức Pháp ngữ, Phong trào Không liên kết; phối hợp triển khai kế hoạch tổng thể về Tam giác phát triển (CLV), hợp tác trong khuôn khổ ACMEC, hợp tác thực hiện dự án hành lang Đông-Tây, hợp tác Tiểu vùng sông Mê Công mở rộng v.v…

Là hai nước láng giềng gần gũi, Việt Nam và Lào có mối quan hệ hữu nghị truyền thống tốt đẹp lâu đời. Mối quan hệ đó đã được nhân dân hai nước dày công vun đắp, đúc kết thành mối quan hệ mẫu mực, thủy chung, hiếm có trong quan hệ quốc tế, tạo nền tảng thuận lợi để hai nước hai dân tộc Việt - Lào, cùng phát triển, hướng tới một tương lai bền vững. Ba mươi lăm năm qua, kể từ ngày hai nước ký Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác, trong đó trọng tâm là hợp tác kinh tế, văn hóa, khoa học - kỹ thuật, quan hệ hợp tác kinh tế giữa hai nước đã có nhiều khởi sắc, đi vào chiều sâu; các dự án thuộc các lĩnh vực hợp tác, như thương mại và đầu tư, giao thông vận tải, nông nghiệp, thủy điện... được tạo điều kiện thuận lợi để triển khai; sự hợp tác giữa các địa phương, doanh nghiệp hai nước được thúc đẩy, tăng cường.

Năm 2012 là năm đặc biệt trong quan hệ Việt – Lào với nhiều sự kiện quan trọng của cả hai nước, mở ra triển vọng tốt đẹp cho sự phát triển bền vững trong những năm tới. Chúng ta tin tưởng rằng, Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác Việt Nam – Lào, văn bản quan trọng nhằm thắt chặt mối quan hệ giữa hai nước độc lập và có chủ quyền, trong suốt 35 năm qua đã và đang tiếp tục truyền sức sống mãnh liệt vào việc duy trì và phát triển quan hệ tốt đẹp sẵn có giữa hai nước lên tầm cao mới. Nhân dân và dân tộc hai nước, mãi mãi khắc ghi dấu mốc quan trọng này trong mối quan hệ truyền thống đặc biệt giữa hai nước, hai dân tộc Việt Nam - Lào, Lào - Việt Nam./.