Chậm giải ngân vốn đầu tư công

Theo số liệu của Bộ Tài chính, ước giải ngân kế hoạch đầu tư nguồn ngân sách nhà nước trong 7 tháng đầu năm 2017 là 119.367,8 tỷ đồng, bằng 33,4% so với tổng vốn đầu tư nguồn ngân sách nhà nước năm 2017 theo nghị quyết của Quốc hội ( Quốc hội giao tổng vốn đấu tư công năm 2017 là 357.150 tỷ đồng). Còn Thủ tướng Chính phủ giao kế hoạch năm 2017 là 309.172 tỷ đồng thì tỷ lệ giải ngân đạt 38,6%.

Nhìn chung, tiến độ giải ngân vốn đầu tư công trong những tháng đấu năm rất chậm, gây ảnh hưởng đến tốc độ tăng trưởng GDP. Trong đó, có nhiều đầu mối bộ, ngành, địa phương mới giải ngân được dưới 20% kế hoạch vốn được giao như Bộ Kế hoạch đầu tư, Bộ Ngoại giao, Bộ Y tế, Uỷ ban Dân tộc, Thông tấn xã Việt Nam, Hội Cựu chiến binh, TP. Hà Nội, TP.Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Bình Dương, Bình Phước, Tây Ninh,... Nguyên nhân giải ngân chậm trước hết là do lãnh đạo các bộ, ngành, địa phương chưa quyết liệt trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành; những khó khăn về vấn đề thủ tục, công tác thẩm tra, thẩm định mất rất nhiều thời gian, năng lực của đơn vị thi công hạn chế… Ví dụ như dự án xây dựng trụ sở Học viện Chính sách của Bộ Kế hoạch đầu tư, chiếm hơn 50% kế hoạch vốn năm 2017 của bộ này. Lý do giải ngân chậm của dự án này là công tác thẩm tra, thẩm định mất nhiều thời gian. Từ gửi hồ sơ sang Bộ Xây dựng để thẩm tra hồ sơ thiết kế, sau thẩm tra thì theo quy định mới là đến bước Sở Xây dựng Hà Nội thẩm định, mất 9 tháng làm thủ tục.

Nếu không có giải pháp cấp bách để thúc đẩy tiến độ giải ngân sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến tăng trưởng của nền kinh tế, trong khi tỷ lệ và nghĩa vụ vay trả nợ công ngày càng có nguy cơ cao. “Tiền để trong két không tiêu được, trong khi chúng ta vẫn phải trả lãi, đó là lãng phí” - Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng nhận xét.

Trong khi nhiều dự án có tiền rồi mà không giải ngân được do vướng mắc thủ tục, thì có những dự án lại đợi lâu rồi mà chưa được cấp tiền. Phó thống đốc Ngân hàng Nhà nước Đào Minh Tú cho biết, nhà máy in tiền quốc gia là dự án trọng điểm. Thủ tướng đã phê duyệt dự án này từ năm 2009, nhưng đến năm 2017 vẫn chưa biết nguồn vốn như thế nào. Dự kiến vốn cho dự án này 5.700 tỷ đồng, Ngân hàng Nhà nước đề xuất nhiều lần nhưng được trả lời là ngân sách không cấp đủ được.

Về giải ngân vốn ODA, tốc độ cũng không khả quan hơn. Theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, kể từ khi nối lại quan hệ với cộng đồng tài trợ quốc tế vào năm 1993 đến tháng 6-2017, Việt Nam đã ký kết các khoản vay và viện trợ không hoàn lại có giá trị khoảng 82,61 tỷ USD (trong đó vốn vay là 74,92 tỷ USD). Hiện có 810 chương trình dự án đang triển khai với số vốn ODA và vốn vay ưu đãi, còn lại chưa giải ngân khoảng 21,167 tỷ USD. Số vốn này sẽ giải ngân theo tiến độ hiệp định từ nay đến hết năm 2026, tuy nhiên, sẽ tập trung khối lượng lớn vào giai đoạn 2017-2020 là 17,485 tỷ USD. Để bảo đảm giải ngân số vốn còn lại đã ký kết, trong giai đoạn này trung bình mỗi năm cần giải ngân được 4,37 tỷ USD.

Đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công

Nhận thức rõ vai trò của vốn đầu tư công đối với tăng trưởng kinh tế, Chính phủ đề ra nhiệm vụ cho đến cuối năm: Tập trung thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công năm 2017; xây dựng các giải pháp huy động, thúc đẩy giải ngân các nguồn vốn đầu tư tư nhân, vốn ODA và đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI). Phấn đấu mục tiêu tỷ trọng tổng đầu tư toàn xã hội trên GDP đạt 34-35%. Có cơ chế, chính sách thu hút vốn đầu tư tư nhân. Phát triển mạnh thị trường chứng khoán, đưa nhanh thị trường chứng khoán phái sinh vào hoạt động.

Nhằm phấn đấu giải ngân hết kế hoạch vốn đầu tư công năm 2017 thuộc tất cả các nguồn vốn, góp phần thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội năm 2017, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 70/NQ-CP về những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công.

Chính phủ yêu cầu tiếp tục rà soát, hoàn thiện khung khổ pháp lý, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật về quản lý đầu tư, tháo gỡ kịp thời các rào cản khó khăn, vướng mắc và tạo điều kiện thuận lợi đẩy nhanh tiến độ thực hiện giải ngân và nâng cao hiệu quả các dự án đầu tư công.

Trong đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư khẩn trương rà soát, tổng hợp các vướng mắc trong triển khai Luật Đầu tư công; phối hợp với Bộ Tư pháp đề xuất sửa đổi Nghị định số 136/2015/NĐ-CP ngày 31-12-2015 của Chính phủ hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Đầu tư công; Nghị định số 77/2015/NĐ-CP ngày 10-9-2015 của Chính phủ về kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm; Nghị định số 161/2016/NĐ-CP ngày 02-12-016 của Chính phủ về cơ chế đặc thù trong quản lý đầu tư xây dựng đối với một số dự án thuộc các Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2016 - 2020 theo quy trình rút gọn.

Bộ Tài chính báo cáo độc lập về việc rà soát các quy định của pháp luật về đầu tư công và giải ngân vốn đầu tư công hiện đang vướng mắc cần được sửa đổi, bổ sung để báo cáo Thủ tướng Chính phủ; tiếp tục rà soát thủ tục giải ngân nhằm tạo thuận lợi cho chủ đầu tư thanh, quyết toán vốn đầu tư công năm 2017; tăng cường công tác quản lý, theo dõi, giám sát, cập nhật thông tin giải ngân kế hoạch đầu tư công năm 2017 đối với các chương trình, dự án của các bộ, ngành và địa phương, đảm bảo thông tin, số liệu giải ngân đầy đủ, kịp thời, chính xác.

Bộ Xây dựng tiếp tục rà soát các quy định của pháp luật liên quan đến xây dựng, các thủ tục về thẩm định, thẩm tra, cấp giấy phép... hiện đang vướng mắc, cần tiếp tục được sửa đổi, bổ sung, báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định.

Bộ Tài nguyên và Môi trường rà soát toàn bộ các quy định pháp luật về đánh giá tác động môi trường; cấp phép khai thác, sử dụng tài nguyên nước, đề xuất giải pháp xử lý phù hợp nhằm đơn giản hóa các thủ tục, rút ngắn thời gian chuẩn bị đầu tư của các dự án nhưng vẫn đảm bảo công tác quản lý, theo dõi, giám sát môi trường; báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định.

Giao chi tiết kế hoạch đầu tư công năm 2017

Chính phủ yêu cầu Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì khẩn trương phối hợp với các bộ, ngành và địa phương liên quan hoàn thiện các thủ tục đầu tư theo đúng quy định để phân bổ vốn trung hạn giai đoạn 2016 - 2020 của Chương trình mục tiêu ứng phó với biến đổi khí hậu và tăng trưởng xanh, Chương trình mục tiêu Biển Đông - Hải đảo đảm bảo cho lĩnh vực quốc phòng, an ninh trên biển và hải đảo; báo cáo Thủ tướng Chính phủ trước ngày 10-8-2017. Riêng phần vốn góp nhà nước cho các dự án đường ven biển đầu tư theo hình thức PPP báo cáo Thủ tướng Chính phủ trong tháng 8-2017.

Phối hợp với các bộ, cơ quan, địa phương rà soát, tổng hợp trình Thủ tướng Chính phủ giao kế hoạch đầu tư vốn trái phiếu Chính phủ năm 2017 cho các dự án khởi công mới đã đủ thủ tục đầu tư.

Các bộ, ngành và địa phương tập trung hoàn thành việc thông báo và giao chi tiết kế hoạch đầu tư công năm 2017 đã được cấp thẩm quyền quyết định cho các chủ đầu tư theo đúng quy định tại các Quyết định giao kế hoạch đầu tư năm 2017 của Thủ tướng Chính phủ, gửi báo cáo triển khai cho Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính để tổng hợp, báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ có biện pháp xử lý đối với những trường hợp chậm trễ thông báo và giao chi tiết kế hoạch vốn đầu tư công năm 2017.

Bên cạnh đó, được phép bố trí kế hoạch năm 2017 cho các dự án khởi công mới sử dụng vốn cân đối ngân sách địa phương, vốn trái phiếu Chính phủ, vốn ODA và vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài, các dự án thuộc chương trình mục tiêu quốc gia, vốn đầu tư từ nguồn thu sử dụng đất, vốn từ nguồn thu để lại cho đầu tư nhưng chưa đưa vào cân đối ngân sách nhà nước hoàn thiện thủ tục đầu tư theo quy định đến ngày 30-9-2017.

Đối với các dự án khởi công mới nhóm C quy mô nhỏ thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia được áp dụng quy trình thẩm định nguồn vốn và khả năng cân đối vốn theo quy định tại Điều 3 Nghị định số 161/2016/NĐ-CP ngày 02-12-2016 của Chính phủ nếu đáp ứng các tiêu chí sau: Thuộc nội dung đầu tư của các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2016 - 2020; tổng mức đầu tư dưới 15 tỷ đồng và kỹ thuật không phức tạp; sử dụng một phần ngân sách nhà nước, phần kinh phí còn lại do nhân dân đóng góp và các nguồn khác, có sự tham gia thực hiện và giám sát của người dân. Phần kinh phí đóng góp của nhân dân có thể bằng tiền hoặc hiện vật, ngày công lao động được quy đổi thành tiền.

Không áp dụng quy định tiết kiệm 10% tổng mức đầu tư dự án đã được nêu tại Nghị quyết số 89/NQ-CP ngày 10-10-2016 của Chính phủ đối với các dự án Cơ quan đại diện và cơ quan khác của Việt Nam ở nước ngoài, các dự án đã đấu thầu và giá trị đấu thầu đạt trên 90%, các dự án có khối lượng hoàn thành trên 90%, các dự án hoàn thành đã bàn giao đưa vào sử dụng, các dự án mua sắm trang thiết bị, các dự án đã có Quyết định phê duyệt quyết toán công trình hoàn thành, các dự án đã thực hiện tiết kiệm 10% trong Quyết định phê duyệt chủ trương đầu tư, các dự án chỉ lập Báo cáo kinh tế kỹ thuật, các dự án đầu tư từ nguồn thu để lại cho đầu tư nhưng chưa đưa vào cân đối ngân sách nhà nước.

Cho phép các dự án nhóm A đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) đã được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận đầu tư (bằng văn bản riêng hoặc trong quyết định phê duyệt quy hoạch, kế hoạch) và đã được cấp có thẩm quyền chấp thuận sử dụng phần vốn đầu tư của Nhà nước thì không phải thực hiện lại quy trình, thủ tục phê duyệt quyết định chủ trương đầu tư theo quy định tại Điều 10 Nghị định số 136/2015/NĐ-CP ngày 31-12-2015 của Chính phủ.

Tập trung đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân vốn

Chính phủ yêu cầu các bộ, ngành và địa phương chỉ đạo chủ đầu tư khẩn trương triển khai thực hiện dự án sau khi nhận được thông báo chi tiết kế hoạch vốn năm 2017; chủ động có giải pháp cụ thể tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong việc đền bù, giải phóng mặt bằng, đấu thầu..., đẩy nhanh tiến độ thi công công trình, dự án. Lựa chọn nhà thầu có đầy đủ năng lực (kỹ thuật và tài chính), kinh nghiệm để triển khai đúng tiến độ, bảo đảm chất lượng công trình, hàng hóa, dịch vụ. Tăng cường đấu thầu qua mạng theo hướng dẫn của Bộ Kế hoạch và Đầu tư.

Bên cạnh đó, khẩn trương hoàn thiện hồ sơ, trong thời hạn 4 ngày kể từ ngày có khối lượng được nghiệm thu, làm thủ tục thanh toán ngay với Kho bạc Nhà nước, không dồn vốn vào cuối năm mới thanh toán. Đối với các dự án đã hoàn thành đưa vào sử dụng, phải khẩn trương phê duyệt quyết toán, giải ngân hết số vốn cho các nhà thầu theo nội dung hợp đồng; chủ động rà soát, đề xuất cấp có thẩm quyền điều chuyển kế hoạch vốn năm 2017 của các dự án chậm tiến độ thực hiện và giải ngân sang các dự án khác có nhu cầu, có tiến độ giải ngân tốt, cần đẩy nhanh tiến độ thực hiện, sớm hoàn thành đưa vào sử dụng.

Đồng thời, rà soát tình hình và tiến độ thực hiện kế hoạch giải ngân các chương trình, dự án sử dụng vốn ODA và vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài. Đối với các bộ, cơ quan và địa phương nếu đến hết tháng 8-2017 đã giải ngân trên 80% kế hoạch vốn nước ngoài được giao, nếu có nhu cầu bổ sung kế hoạch vốn nước ngoài, khẩn trương có văn bản gửi các Bộ: Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính để tổng hợp trên cơ sở đảm bảo cân đối và bội chi ngân sách, báo cáo Thủ tướng Chính phủ trình Ủy ban thường vụ Quốc hội quyết định.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với Bộ Tài chính hằng tháng theo dõi tình hình, tiến độ giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công của các bộ, ngành và địa phương; trong tháng 9-2017, có báo cáo đánh giá dự kiến khả năng giải ngân các nguồn vốn đầu tư công đến hết ngày 31-01-2018, trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định theo thẩm quyền hoặc trình Ủy ban thường vụ Quốc hội, Quốc hội quyết định phương án điều chỉnh, đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn vốn đầu tư công năm 2017 đã được Quốc hội quyết định.

Bộ Tài chính chỉ đạo Kho bạc Nhà nước thanh toán cho các dự án khi có đủ điều kiện giải ngân trong thời hạn 4 ngày làm việc; phối hợp chặt chẽ với chủ đầu tư xử lý các vướng mắc phát sinh./.