Thay đổi chưa từng có

Báo cáo phát triển con người khu vực châu Á - Thái Bình Dương phân tích các xu hướng dân số ở châu Á - Thái Bình Dương và đưa ra một loạt chiến lược phát triển bền vững. Theo Báo cáo, sự thay đổi nhân khẩu học tại khu vực đang diễn ra với tốc độ nhanh chưa từng thấy. Nếu như ở châu Âu, phải mất hàng thế kỷ mới có được sự bùng nổ dân số trong độ tuổi lao động và giảm tỷ lệ sinh thì khu vực châu Á - Thái Bình Dương chỉ cần 30 năm để đạt được điều này. UNDP khuyến nghị: Nếu các nước trong khu vực không bắt đầu lên kế hoạch để tận dụng sự thay đổi về nhân khẩu học này thì sẽ bỏ lỡ cơ hội duy nhất để thúc đẩy tăng trưởng và đầu tư cho tương lai. Tận dụng được sự thay đổi nhanh nhất về nhân khẩu học là yếu tố quyết định thành công hay thất bại của khu vực.

Theo Báo cáo, các nước châu Á - Thái Bình Dương hiện có số người trong độ tuổi lao động nhiều hơn và số người phụ thuộc ít hơn so với bất kỳ thời điểm nào trong lịch sử: Số người trong độ tuổi lao động chiếm 68% dân số toàn khu vực, trong khi đó, số người phụ thuộc chiếm 32%. Tỷ lệ này tạo bàn đạp cho sự tăng trưởng.

Ông Thangavel Palanivel, tác giả chính của Báo cáo, nói: “Nếu một quốc gia có nhiều người trong độ tuổi lao động, có thể làm việc, tiết kiệm và nộp thuế thì quốc gia đó có tiềm năng chuyển đổi nền kinh tế và đẩy mạnh đầu tư cho y tế, giáo dục và xây dựng sự thịnh vượng trong tương lai”.

Báo cáo kêu gọi các quốc gia khẩn trương xây dựng kế hoạch và khuyến nghị “Chín hành động vì phát triển bền vững”. Đây là những chính sách cụ thể phù hợp với tình hình nhân khẩu học của mỗi nước. Đối với các quốc gia có số người trong độ tuổi lao động chiếm tỷ lệ lớn, chính phủ cần tạo ra việc làm phù hợp với lực lượng lao động và bình đẳng cho phụ nữ, đồng thời có giải pháp biến tiết kiệm thành đầu tư. Các quốc gia có dân số trẻ thì cần đầu tư nhiều hơn cho giáo dục và chăm sóc sức khỏe để thanh niên rời ghế nhà trường có thể làm việc một cách hiệu quả, đồng thời phải khuyến khích sự tham gia của thanh niên vào đời sống xã hội. Ở những quốc gia có dân số già hơn, chính phủ cần thiết kế một hệ thống lương hưu hợp lý, bền vững, hỗ trợ người cao tuổi tham gia nhiều hoạt động xã hội và thúc đẩy giá trị của công dân cao tuổi. Nếu người cao tuổi muốn làm việc, cần bảo đảm rằng họ có thể đóng góp những kỹ năng và kinh nghiệm của mình trong thị trường lao động.

Ông Từ Hạo Lương, trợ lý Tổng thư ký Liên hợp quốc và Giám đốc khu vực châu Á - Thái Bình Dương của UNDP, cho biết: “Thời gian từ nay đến năm 2050 là cơ hội để tăng năng suất, đầu tư vào phát triển và tiết kiệm cho tương lai. Nếu các quốc gia trong khu vực không tạo được điều kiện làm việc tối ưu thì nền kinh tế của khu vực sẽ bắt đầu chậm lại vào năm 2050 khi số dân trong độ tuổi lao động hiện tại bắt đầu nghỉ hưu”.

Không có một giải pháp chung cho các quốc gia, nhưng sự đa dạng của khu vực tạo cơ hội cho sự hợp tác Nam - Nam. Các chính phủ cần chia sẻ kinh nghiệm trong việc lập kế hoạch tài chính dài hạn, bao gồm cả việc sử dụng bền vững các nguồn thuế thu được. Hợp tác hiệu quả cũng có thể khuyến khích sự di cư an toàn từ các quốc gia có dân số trẻ đến các quốc gia có dân số già trong khu vực và giảm sự di cư ồ ạt của nhiều người dân đến châu Âu.

Một số gợi ý cho Việt Nam

Richard Marshall, cố vấn chính sách về an sinh xã hội của UNDP, cho biết Việt Nam đang chuẩn bị bước vào thời kỳ già hóa dân số nhưng vẫn đang trong giai đoạn được gọi là “dân số vàng”, vì số người trong độ tuổi lao động vẫn lớn hơn người phụ thuộc. UNDP cũng đưa ra các gợi ý cho sự thay đổi chính sách ở Việt Nam:

- Quá trình thay đổi nhân khẩu học ở Việt Nam diễn ra rất nhanh, quá trình già hóa dân số sẽ trôi qua nhanh ở mức thu nhập trung bình thấp, vì vậy cần nâng cao năng suất, chuẩn bị đối diện và quản lý quá trình già hóa dân số.

- Yếu tố nhân khẩu học có vai trò quan trọng trong việc hoạch định chính sách, do đó cần được lồng ghép khi xây dựng các kế hoạch chiến lược và kế hoạch phát triển ngành.

- Từ dự đoán thay đổi nhân khẩu học giai đoạn tiếp theo cho thấy cần tập trung vào năng suất và việc làm bền vững; chuyển đổi công nghệ, kỹ năng, đồng thời cải cách y tế và giáo dục; huy động tiết kiệm và đầu tư vào các ngành sản xuất; bảo đảm công bằng giới trên thị trường lao động; thúc đẩy an sinh xã hội để cung cấp sàn an sinh xã hội (đặc biệt là lương hưu).

- Tập trung vào đô thị hóa - kênh dẫn dắt chính và chưa được triển khai nhiều ở Việt Nam, có thể cho phép Việt Nam khai thác được nhiều hơn từ thời kỳ lợi tức dân số. Cùng với đó là có số liệu tốt hơn cho hoạch định chính sách và lập kế hoạch./.

Ông Từ Hạo Lương, trợ lý Tổng thư ký Liên hợp quốc và Giám đốc UNDP khu vực châu Á - Thái Bình Dương cho biết: “Đến năm 2050, khu vực châu Á - Thái Bình Dương sẽ có gần 5 tỷ người. Cách thức quản lý dân số sẽ ảnh hưởng đến tăng trưởng của các quốc gia”. Trong 65 năm qua, dân số khu vực tăng ba lần. Một số nước có dân số già nhanh còn một số nước khác lại tăng mạnh số người trong độ tuổi lao động và thanh niên. Báo cáo phát triển con người khu vực châu Á - Thái Bình Dương cho thấy cách thức các quốc gia có thể biến những xu hướng dân số như vậy thành cơ hội phát triển bền vững.