Những sự kiện quốc tế đáng chú ý trong tuần (từ ngày 19-10 đến ngày 25-10-2009)

1. Nga và Mỹ nối lại đàm phán về hiệp ước mới thay thế Hiệp ước START

Ngày 19-10, tại Giơ-ne-vơ (Thụy Sĩ), Nga và Mỹ bắt đầu vòng đàm phán mới về một hiệp định thay thế Hiệp ước cắt giảm vũ khí tấn công chiến lược giai đoạn 1 (START-1), được ký giữa Mỹ và Liên Xô năm 1991. Đây là vòng đàm phán thứ 7 giữa hai bên về vấn đề này. Được ký năm 1991, START-1 đã đặt ra giới hạn nghiêm ngặt đối với số tên lửa và đầu đạn trong các kho vũ khí của Nga và Mỹ, dẫn tới việc hai bên phải giảm mạnh kho vũ khí hạt nhân của mình. Tuy nhiên, Hiệp ước này sẽ hết hiệu lực ngày 5-12 tới. Vòng đàm phán gần đây nhất (tức vòng đàm phán thứ 6) diễn ra cuối tháng 9 vừa qua. Phát biểu tại Mát-xcơ-va trong tuần qua, Ngoại trưởng Mỹ Hi-la-ry Clin-tơn và Ngoại trưởng Nga Xéc-gây La-vrốp cho biết, các cuộc đàm phán đã có những tiến triển đáng kể. Hai bên cam kết sẽ đi đến một thỏa thuận trong thời gian từ nay đến cuối năm.

2. Mỹ triển khai 226.000 binh sĩ ở nước ngoài

Ngày 20-10, Bộ Quốc phòng Mỹ cho biết, nước này đã triển khai 226.000 binh sĩ ở 80 nước trên thế giới, làm nhiệm vụ quân sự và gìn giữ hoà bình.Trong số này có 112.000 binh sĩ được triển khai ở khu vực A-rập, tập trung chủ yếu ở I-rắc; 12.700 người ở Cô-oét với nhiệm vụ hỗ trợ cho Tư lệch quân đội Mỹ ở I-rắc và Áp-ga-ni-xtan; 1.050 quân tại Qua-ta và 700 quân tại Ai Cập tham gia vào lực lượng đa quốc gia và giám sát quốc tế ở bán đảo Sin-ai; 1.200 quân được triển khai ở Djibouti trong lực lượng liên quân vùng Sừng châu Phi; 43.800 quân ở Áp-ga-ni-xtan; 17.300 quân ở Hàn Quốc; và 38.200 binh sĩ ở châu Âu. Áp-ga-ni-xtan hiện là nước đứng thứ hai trên thế giới có số lượng quân đội Mỹ triển khai (sau I-rắc). Mới đây, I-rắc cử một tiểu đoàn 3.500 sang Áp-ga-ni-xtan để giúp nước này cải thiện tình hình an ninh. Mỹ có thể sẽ gửi thêm quân tới Áp-ga-ni-xtan giúp đối phó với Ta-li-ban.

3. I-ran không từ bỏ quyền phát triển công nghệ hạt nhân

Ngày 20-10, Ngoại trưởng I-ran Man-nâu-chê Mốt-ta-ki (Manouchehr Mottaki) cho biết, I-ran sẽ không bao giờ từ bỏ quyền “hợp pháp và hiển nhiên” đối với việc phát triển công nghệ hạt nhân. Tuyên bố này được đưa ra sau khi Giám đốc Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) Mô-ha-mét En Ba-ra-đây (Mohamed ElBaradei) nói về ngày đàm phán hạt nhân đầu tiên, hôm 19-10 ở Viên (Áo), giữa I-ran và 3 cường quốc gồm Nga, Mỹ và Pháp, với sự chứng kiến của các chuyên gia IAEA. Ông Mô-ha-mét En Ba-ra-đây cho biết, cuộc thảo luận diễn ra trong không khí xây dựng. Theo thỏa thuận này, các bên nhất trí với kế hoạch đưa u-ra-ni-um của I-ran ra nước ngoài để làm giàu rồi sau đó đưa trở lại cho I-ran sử dụng. Cụ thể là Nga và Pháp sẽ làm giàu nhiên liệu cho lò phản ứng hạt nhân của I-ran. Đổi lại, I-ran phải từ bỏ hầu hết các kho dự trữ u-ra-ni-um của mình, vốn bị nhiều nước phương Tây nghi ngờ để phát triển bom hạt nhân. Thế giới gần như đã tìm được giải pháp tháo gỡ cuộc khủng hoảng hạt nhân của I-ran nếu I-ran và các nước lớn đạt được thoả thuận đáng chú ý trên.

4. Chuyến thăm đầu tiên của người đứng đầu Nhà nước Nga trong lịch sử quan hệ với Cộng hoà Xéc-bi-a

Ngày 20-10-2009, Tổng thống Nga Đ. Mét-vê-đép tới Bê-ô-grát thực hiện chuyến thăm đầu tiên của người đứng đầu Nhà nước Nga trong lịch sử quan hệ với Cộng hoà Xéc-bi-a và dự Lễ kỷ niệm 65 năm thủ đô quốc gia này được giải phóng khỏi ách chiếm đóng của phát-xít Đức. Trên thực tế, chuyến thăm này có thể được coi là diễn đàn ở cấp cao nhất về quan hệ giữa hai nước bàn về những vấn đề then chốt trong đối tác song phương liên quan tới cả châu Âu, như xây dựng tuyến đường ống dẫn dầu mỏ và khí đốt mang tên “Dòng chảy Phương Nam”, các đề án năng lượng điện và điện nguyên tử, và Nga cung cấp cho Cộng hoà Xéc-bi-a khoản vay tín dụng nhiều tỉ USD, v.v. Việc bắt tay vào đàm phán và ký kết Hiệp ước An ninh chung cho châu Âu sẽ là bước mở đầu quá trình xây dựng không gian an ninh chung trong khu vực châu Âu - Đại Tây Dương có lợi cho tất cả các quốc gia. Chuyến thăm này đã mở ra một trang mới trong quan hệ giữa Nga với quốc gia có vị trí và vai trò rất quan trọng ở khu vực Ban Căng - một trong những vùng cạnh tranh địa - chính trị và địa - kinh tế trong thế kỷ XXI.

5. Mỹ - Nhật Bản chưa đạt được thỏa thuận

Ngày 20-10-2009, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Rô-bớt Ghết đã tới Tô-ki-ô, Nhật Bản. Đây là lần đầu tiên một thành viên nội các của Tổng thống Mỹ B. Ô-ba-ma tới Nhật Bản kể từ khi chính phủ mới của Nhật Bản nhậm chức cách đây một tháng với cam kết tạo quan hệ "cân bằng" hơn với Mỹ. Chuyến thăm này cũng nhằm chuẩn bị cho chuyến thăm của Tổng thống B. Ô-ba-ma, dự kiến diễn ra từ ngày 12 đến ngày 13-11 tới. Tuy Thủ tướng Nhật Bản Y-u-ki-ô Ha-tô-i-a-ma tuyên bố, chính phủ mới của Nhật Bản vẫn khẳng định quan hệ liên minh giữa Nhật Bản với Mỹ là “rất quan trọng”, song trong vấn đề di chuyển căn cứ không quân của Mỹ từ Phu-tê-ma sang thành phố Na-gô ở tỉnh Ô-ki-na-oa, hai bên đã không đạt được sự thống nhất như phía Mỹ mong muốn. Trong khi phía Mỹ yêu cầu nhanh chóng thực hiện các thỏa thuận di chuyển căn cứ quân sự này mà hai bên đã đạt được trước đây, thì phía Nhật Bản muốn xem xét lại dự án đó do tình hình chính trị trong nước hiện đã thay đổi sau khi Đảng Dân chủ lên cầm quyền.

6. Trung Quốc và Ấn Độ ký thỏa thuận chống biến đổi khí hậu

Ngày 21-10, Trung Quốc và Ấn Độ đã ký kết một thỏa thuận hợp tác 5 năm nhằm đối phó với sự biến đổi khí hậu, đánh dấu một bước quan trọng trong sự phát triển quan hệ Trung - Ấn. Theo đó, hai nước sẽ xây dựng quan hệ đối tác trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu và củng cố hợp tác trong các dự án nhằm giảm nhẹ, thích nghi và hành động chống biến đổi khí hậu. Phát biểu tại lễ ký, Bộ trưởng Môi trường và Lâm nghiệp Ấn Độ Giai-ram Ra-mét (Jairam Ramesh) cho biết, đây là lần đầu tiên hai bên khởi động một quan hệ hợp tác song phương theo cách này. Ông khẳng định: "Hai nước không có bất đồng quan điểm nào về vấn đề chống biến đổi khí hậu và sẽ tiếp tục thảo luận nhằm hướng tới kết quả thành công tại Hội nghị của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu ở Cô-pen-ha-ghen từ ngày 7 đến ngày 18-12 tới". Về phần mình, Phó Chủ tịch Ủy ban Cải cách và Phát triển quốc gia Trung Quốc (NDRC), ông Trương Quốc Bảo (Xie Zhenhua), cho biết, cả Trung Quốc và Ấn Độ, là các nước đang phát triển, đều dễ bị tổn thương trước các tác động xấu của biến đổi khí hậu. Vì vậy, chính phủ hai nước coi trọng cuộc chiến chống biến đổi khí hậu và đã thông qua các kế hoạch hành động quốc gia theo hướng này.

7. Liên minh châu Phi ký Công ước Bảo vệ và Hỗ trợ người tị nạn

Ngày 23-10, tại Hội nghị cấp cao đặc biệt ở thủ đô Kam-pa-la (U-gan-đa) bàn về vấn đề người tị nạn, lãnh đạo các nước Liên minh châu Phi đã ký Công ước về bảo vệ và hỗ trợ những người phải đi lánh nạn ở châu Phi. Đây là hội nghị đầu tiên của Liên minh châu Phi bàn về vấn đề người tị nạn. Phát biểu trước thềm Hội nghị, Bộ trưởng phụ trách vấn đề người tị nạn U-gan-đa, ông Ta-xít Cáp-uy-gi-ơ (Tarsis Kabwegyere) cho biết, Hội nghị tiếp tục thực thi các biện pháp lâu dài để giải quyết các nguyên nhân và thách thức đối với hàng triệu người châu Phi tị nạn, phải bỏ nhà cửa đi lánh nạn tại vùng khác trong nước. Hiện châu Phi đứng đầu thế giới về số người tị nạn và người lánh nạn trong nước với hơn 17 triệu người.

8. Hội nghị cấp cao ASEAN 15