Chuyến thăm nâng tầm quan hệ 

Năm 2015 đánh dấu một bước phát triển mới trong quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ. Chuyến thăm chính thức Hoa Kỳ của Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam không những khẳng định những kết quả tốt đẹp mà quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ đạt được trong 20 năm qua, mà còn có những tác động quan trọng đối với sự phát triển của mối quan hệ này trong tương lai, phù hợp với sự vận động của quan hệ quốc tế và khu vực đang phát triển sôi động trong giai đoạn hiện nay và thời gian tới.

Trước thềm chuyến thăm chính thức Hoa Kỳ, trả lời phỏng vấn của một số hãng thông tấn, báo chí nước này, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh: “Đây là chuyến thăm chính thức Hoa Kỳ lần đầu tiên của Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam theo lời mời của Chính phủ Hoa Kỳ đúng vào dịp hai nước đang kỷ niệm 20 năm thiết lập quan hệ ngoại giao. Đây là thời điểm tốt để chúng ta đánh giá lại chặng đường đã qua và chia sẻ tầm nhìn “hướng tới tương lai”, cùng chung tay xây dựng quan hệ hữu nghị, hợp tác ổn định lâu dài, trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau, tôn trọng thể chế chính trị của nhau, vì lợi ích nhân dân mỗi nước và góp phần vào việc duy trì hòa bình, ổn định, hợp tác, phồn vinh ở khu vực và trên thế giới”.

Chuyến thăm chính thức Hoa Kỳ của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng diễn ra trong bối cảnh, thứ nhất châu Á - Thái Bình Dương tiếp tục phát triển năng động, là đầu tàu cho sự phát triển của thế giới, các quốc gia trong khu vực tiếp tục đẩy mạnh hợp tác để xử lý các thách thức chung trên nhiều lĩnh vực; Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) đang đi vào giai đoạn chuẩn bị kết thúc đàm phán, đồng thời những căng thẳng trong vấn đề Biển Đông và bán đảo Triều Tiên tiếp tục phần nào làm chia rẽ những nỗ lực của các bên trong việc thúc đẩy đoàn kết và hợp tác của khu vực.

Thứ hai, năm 2015 là năm hai nước Việt Nam và Hoa Kỳ kỷ niệm 20 năm thiết lập quan hệ ngoại giao. Với những nỗ lực từ cả hai phía, quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ có những bước phát triển tích cực và năng động trên cả bình diện song phương, khu vực và đa phương. Đặc biệt, quan hệ thương mại giữa hai nước đạt tốc độ tăng trưởng khoảng 20%/năm, và, Việt Nam đã trở thành một trong những đối tác kinh tế hàng đầu của Hoa Kỳ tại khu vực. Hợp tác trên các lĩnh vực khác cũng đạt được nhiều thành tựu, dù còn những điểm mà hai bên còn phải phối hợp tích cực để giải quyết.

Thứ ba, đây là thời điểm Chính quyền của Tổng thống Hoa Kỳ B. Ô-ba-ma đẩy mạnh việc đạt được thỏa thuận cuối cùng về chương trình hạt nhân của I-ran và thiết lập quan hệ ngoại giao với Cu-ba, tạo dấu ấn về đối ngoại trong khi tiếp tục chính sách “tái cân bằng” với châu Á - Thái Bình Dương. Trong khi đó, Việt Nam đang tích cực chuẩn bị tiến tới Đại hội XII của Đảng, đẩy mạnh hội nhập quốc tế, tăng cường hợp tác với khu vực và thế giới.

Trong thời gian thăm chính thức Hoa Kỳ, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã hội đàm với Tổng thống B. Ô-ba-ma, dự chiêu đãi của Phó Tổng thống Giô-dép Bai-đơn, đến thăm gia đình cựu Tổng thống Hoa Kỳ Bin Clin-tơn, gặp Tổng Thư ký Liên hợp quốc Ban Ki-mun và nhiều nghị sĩ tên tuổi của Quốc hội Hoa Kỳ, chứng kiến lễ ký nhiều thỏa thuận hợp tác giữa hai nước trên các lĩnh vực, phát biểu về quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ tại Trung tâm Nghiên cứu chiến lược quốc tế (CSIS)… Trong các cuộc gặp, hai bên đã trao đổi về tình hình khu vực và quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ, cùng thảo luận về những thành tựu quan trọng trong 20 năm qua trên nhiều lĩnh vực, đồng thời xác định hướng đi tiếp theo cho quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ là tiếp tục làm sâu sắc thêm quan hệ đối tác lâu dài, không ngừng mở rộng mối quan hệ này để đóng góp tích cực cho sự ổn định và phát triển của khu vực và trên thế giới. Hai bên đã thảo luận vấn đề Biển Đông, bày tỏ quan ngại về những diễn biến gần đây tại Biển Đông đang đe dọa đến sự ổn định và phát triển bình thường của khu vực, đề cập những lợi ích chính đáng liên quan đến các quyền tự do hàng hải và hàng không, ủng hộ giải quyết bằng các biện pháp hòa bình những tranh chấp trên cơ sở luật pháp quốc tế. Các thỏa thuận được ký kết nhân chuyến thăm của Tổng Bí thư Nguyễn Phú trọng rất đa dạng, bao gồm Hiệp định tránh đánh thuế hai lần, Bản ghi nhớ về hợp tác trong lĩnh vực gìn giữ hòa bình, Việt Nam cấp giấy phép thành lập trường Đại học Fulbright tại Việt Nam…

“Hướng tới tương lai”, cùng chung tay xây dựng quan hệ hữu nghị, hợp tác ổn định lâu dài

Chuyến thăm chính thức Hoa Kỳ của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng mang nhiều ý nghĩa và có nhiều tác động tích cực đối với sự phát triển của quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ. Có thể thấy rõ điều đó qua một số khía cạnh sau:

Thứ nhất, chuyến thăm làm sâu sắc thêm khuôn khổ quan hệ và định hướng hợp tác giữa Việt Nam và Hoa Kỳ trong thời gian tới. Sau gần 20 năm thiết lập quan hệ ngoại giao, đến tháng 7-2013, hai nước đã chính thức xác lập khuôn khổ quan hệ Đối tác toàn diện với 09 lĩnh vực ưu tiên hợp tác. Những tiến triển thực chất trong quan hệ song phương đã tạo thành nền tảng cơ bản cho mối quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ trong dài hạn. Chuyến thăm của Tổng Bí thư tiếp tục củng cố khuôn khổ hiện tại của quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ bằng cách cụ thể hóa hơn nữa các lĩnh vực hợp tác theo hướng khẳng định những kết quả đã đạt được, đề xuất hướng phát triển tiếp theo, đi sâu vào những khía cạnh mà hai bên cần lưu ý, đề xuất một số nguyên tắc cần thiết cho sự phát triển lành mạnh, bình thường, tích cực của mối quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ trong bối cảnh mới, gắn chặt hơn nữa quan hệ song phương với sự phát triển của khu vực và quốc tế (trong đó có việc cùng hợp tác để xử lý tích cực vấn đề Biển Đông). Những trao đổi và khẳng định của người lãnh đạo cao nhất của Đảng Cộng sản Việt Nam thể hiện quyết tâm chính trị của Việt Nam trong việc tiếp tục hợp tác tích cực với Hoa Kỳ nhằm mục tiêu ổn định quan hệ và đưa quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ ngày càng đi vào chiều sâu và thực chất. Về phía Hoa Kỳ, những cam kết của các nhà lãnh đạo cũng cho thấy sự thống nhất nhận thức về tầm quan trọng ngày càng tăng của Việt Nam tại khu vực cũng như sự đồng thuận về xác định lợi ích của Mỹ trong việc không ngừng tăng cường và mở rộng quan hệ với Việt Nam trong bối cảnh Mỹ tiếp tục thúc đẩy chính sách “tái cân bằng” với khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Thứ hai, góp phần củng cố các mảng hợp tác đã và đang có một cách tích cực. Sau 20 năm thiết lập quan hệ ngoại giao, quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ đã và đang phát triển tích cực theo hướng bổ sung cho nhau, nhất là trong các lĩnh vực kinh tế - thương mại (kim ngạch thương mại hai chiều năm 2014 đạt trên 36 tỷ USD), khoa học - công nghệ (hai bên đã ký Hiệp định hợp tác hạt nhân dân sự vì mục đích hòa bình tháng 5-2014), văn hóa - giáo dục (hiện có khoảng 16.500 sinh viên Việt Nam theo học ở Mỹ, đứng thứ 8 trong số các quốc gia có lưu học sinh ở Mỹ…). Tuy nhiên, trong quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ, vẫn còn nhiều rào cản tiếp tục tồn tại, trong đó có sự chênh lệch về trình độ phát triển kinh tế, sự khác biệt về chế độ chính trị, sự phức tạp của chính trị nội bộ Hoa Kỳ, sự xung đột của lợi ích giữa một số nhóm người… đòi hỏi hai bên cần tiếp tục giải quyết trong thời gian tới.

Chuyến thăm của Tổng Bí thư góp phần thúc đẩy quan hệ chính trị - ngoại giao giữa hai nước cũng như tăng cường sự đồng thuận trong nội bộ hai nước về tầm quan trọng của quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ. Quan hệ chính trị - ngoại giao ổn định và được đẩy mạnh là một trong những điều kiện tốt để thúc đẩy các mảng hợp tác đã và đang có đi vào thực chất hơn, tạo điều kiện đáp ứng lợi ích của nhân dân hai nước. Chuyến thăm cũng phần nào cho thấy các lĩnh vực ưu tiên hợp tác hiện nay (kinh tế - thương mại, khoa học - công nghệ, văn hoá - giáo dục…) có thể vẫn tiếp tục là những lĩnh vực có sự phát triển nhanh chóng và tích cực trong thời gian tới.

Thứ ba, đóng góp tích cực cho việc hợp tác và đấu tranh trong những lĩnh vực hai bên còn bất đồng. Với sự tiến triển tích cực và nhanh chóng của quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ trong 20 năm qua, những cọ xát và bất đồng trong một số lĩnh vực của mối quan hệ này cũng tiếp tục bộc lộ, trong đó có những vấn đề không dễ giải quyết trong thời gian ngắn. Các vấn đề này chủ yếu thuộc lĩnh vực “dân chủ, nhân quyền, tự do tôn giáo” do những khác biệt về giá trị, quan niệm, sự chống phá của các thế lực thù địch… Để giải quyết những vấn đề này, cần có sự nỗ lực từ cả hai phía một cách thường xuyên, liên tục, xem xét đúng mức đến lập trường của nhau để giải quyết. Với chuyến thăm này của Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam, cả hai bên đều hy vọng rằng, sự tin tưởng đối với nhau sẽ được củng cố và nâng cao một cách đáng kể, tạo điều kiện thuận lợi cho việc giải quyết các bất đồng giữa hai bên trong một số lĩnh vực. Chẳng hạn, về vấn đề nhân quyền, trong Tuyên bố chung khẳng định, hai nước tiếp tục ủng hộ việc thúc đẩy và bảo vệ quyền con người và ủng hộ việc duy trì đối thoại tích cực, thẳng thắn và xây dựng về quyền con người nhằm tăng cường hiểu biết lẫn nhau và thu hẹp khác biệt…

Thứ tư, giúp mở rộng quan hệ ra các lĩnh vực mới và nhiều tiềm năng phát triển. Trong bối cảnh quan hệ song phương có nhiều tiến triển tích cực và thực chất, chứng kiến những chuyển động to lớn trong nhiều lĩnh vực và ngày càng phục vụ sát hơn nhu cầu và lợi ích của nhân dân hai nước, một câu hỏi lớn thường được nhiều người đặt ra là quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ sẽ được tiếp tục mở rộng đến đâu trong bối cảnh các nước đều không ngừng tăng cường hợp tác. Chuyến thăm Hoa Kỳ của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng góp phần tích cực thúc đẩy việc mở rộng quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ ít nhất trên hai khía cạnh. Một là thông qua chuyến thăm, với tinh thần “gác lại quá khứ, hướng tới tương lai”, hai bên tiếp tục mở rộng và làm sâu sắc thêm quan hệ trên nhiều lĩnh vực cụ thể phù hợp với nhu cầu của cả hai nước. Hai là, thông qua Tuyên bố về tầm nhìn chung và các nội dung trao đổi cụ thể, hai bên đã đạt được các thỏa thuận liên quan đến một số lĩnh vực cụ thể để mở rộng hợp tác song phương trên các bình diện khác nhau, như cam kết tiến hành cải cách để đáp ứng những tiêu chuẩn cao của TPP, Bản ghi nhớ về hợp tác gìn giữ hòa bình hay lần đầu tiên tiến hành xây dựng trường Đại học Fulbright tại Việt Nam… Những hợp tác mới này có thể được hình dung như những bổ khuyết quan trọng vào việc góp phần làm cho mối quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ trở nên “toàn diện” hơn như tên gọi hiện nay đang gợi ra.

Trong 20 năm qua, hai nước đã từng bước vượt qua nghi kỵ, bất đồng, không ngừng tăng cường quan hệ chính trị và hiểu biết lẫn nhau. Từ năm 2000 đến nay, Việt Nam và Hoa Kỳ đã trao đổi sáu chuyến thăm cấp cao, trong đó lãnh đạo cấp cao hai nước đã thông qua bốn Tuyên bố chung vào các năm 2005, 2007, 2008 và 2013. Ngày 07-7-2015, nhân chuyến thăm Hoa Kỳ của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, hai nước đã ra Tuyên bố về Tầm nhìn chung Việt Nam - Hoa Kỳ, trong đó ghi nhận những phát triển tích cực và thực chất trên nhiều lĩnh vực hợp tác trong 20 năm qua kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao, đặc biệt là sự phát triển trong hợp tác kinh tế và thương mại, hợp tác trong việc xử lý các vấn đề hậu quả chiến tranh cũng như trong khoa học và công nghệ, giáo dục, y tế, môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, quốc phòng, an ninh, quyền con người và tăng cường hợp tác khu vực và quốc tế trên những vấn đề cùng quan tâm.

Thứ năm, góp phần đưa quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ gần hơn với những đóng góp cho hòa bình, ổn định và phát triển tại khu vực và trên thế giới. Trong bối cảnh phát triển của quan hệ quốc tế và khu vực như hiện nay, nhiều vấn đề to lớn đang đặt ra đòi hỏi các nước, các tổ chức quốc tế, diễn đàn khu vực phải rất chú trọng hợp tác để giải quyết. Bên cạnh các lĩnh vực an ninh phi truyền thống vốn nổi lên mạnh mẽ trong khoảng hai thập niên qua, thời gian gần đây và trong thời gian tới, vấn đề Biển Đông, cấu trúc an ninh khu vực, định hướng cụ thể cho việc các quốc gia phối hợp để ứng xử trước các thách thức mới trên nhiều lĩnh vực… tiếp tục là tâm điểm chú ý của cả thế giới và khu vực. Là một thành viên tích cực và có trách nhiệm của ASEAN và cộng đồng quốc tế, Việt Nam đang chủ động, tích cực hội nhập quốc tế một cách toàn diện vì các mục tiêu phát triển và đóng góp vào sự ổn định và phát triển của khu vực. Trong khi đó, Hoa Kỳ là một cường quốc có vai trò quan trọng và lợi ích lớn gắn liền với sự ổn định của khu vực này. Với việc trao đổi thẳng thắn giữa Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng với Tổng thống B. Ô-ba-ma và các đại diện phía Hoa Kỳ về các mối quan tâm, cam kết liên quan đến việc hợp tác trong khuôn khổ TPP, cùng thúc đẩy các giải pháp nguyên tắc cho vấn đề Biển Đông, vai trò của các cơ chế khu vực trong tăng cường thúc đẩy sự ổn định và phát triển của châu Á - Thái Bình Dương, mối quan hệ đối tác chiến lược ASEAN - Mỹ,… chuyến thăm của Tổng Bí thư thực sự mang lại sự gắn kết chặt chẽ hơn nữa giữa mối quan hệ song phương Việt Nam - Hoa Kỳ với sự phát triển chiến lược của khu vực, đáp ứng mong muốn của nhân dân hai nước cũng như của nhiều quốc gia trong khu vực một cách thực chất. Thông qua đó, chuyến thăm cũng đưa những lợi ích chiến lược trong sự phát triển của khu vực thành những nội hàm ngày càng quan trọng của mối quan hệ Đối tác toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ trong thời gian tới.

Chuyến thăm chính thức Hoa Kỳ của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng kết thúc tốt đẹp, đặt ra những niềm tin và hy vọng mới đối với tương lai dài hạn của quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ trên nhiều góc độ. Với những tiến triển thực chất của mối quan hệ này trong 20 năm qua cũng như xu hướng tăng cường hợp tác hiện nay tại khu vực để ứng phó với nhiều thách thức chung trong phát triển, an ninh, xây dựng cộng đồng… có nhiều cơ sở để tin tưởng rằng, những tác động tích cực này sẽ tạo thành kết quả thực chất trong thời gian tới./.