Vì sự nghiệp nhân đạo

Câu chuyện của người sáng lập Hiệp hội Chữ thập đỏ và Trăng lưỡi liềm đỏ quốc tế

Ngày 24-6-1859, ở Xôn-phê-ri-nô - một thành phố miền bắc nước Ý, chứng kiến cuộc giao chiến khốc liệt giữa lực lượng quân đội liên minh Pháp - Ý chống lại quân chiếm đóng Áo đã để lại trên chiến trường 40.000 người thương vong khiến quân y của các bên tham chiến không đủ lực lượng để chạy chữa cho người bị thương, một thương gia Thụy Sĩ tên là Hen-ry Du-năng đã kêu gọi dân chúng địa phương giúp đỡ người bị thương bất kể họ là người của bên nào. Khi trở về Thụy Sĩ, Hen-ry Du-năng đã viết lại những điều này trong một cuốn sách có tên gọi "Ký ức về Xôn-phê-ri-nô". Cuốn sách được hoàn thành vào năm 1862 và đưa ra 2 ý tưởng: thành lập tại mỗi quốc gia một Hội Cứu trợ bao gồm những người tình nguyện, những người danh tiếng, những chính khách có tên tuổi để chăm sóc những người bị thương khi có chiến tranh; vận động một thỏa thuận quốc tế bảo vệ những binh lính bị thương trên chiến trường và những người chăm sóc họ.

Chỉ ngay sau đó một năm, năm 1863, ý tưởng của Hen-ry Du-năng đã trở thành hiện thực với sự ra đời của Ủy ban Chữ thập đỏ quốc tế (ICRC), tiền thân là Ủy ban Quốc tế Cứu trợ những người bị thương. Cũng năm đó, dấu hiệu phân biệt - chữ thập đỏ trên nền trắng - để nhận biết và bảo vệ những người giúp đỡ binh sĩ bị thương trên chiến trường đã được thông qua. Ðến nay, đã có 189 hội chữ thập đỏ/trăng lưỡi liềm đỏ quốc gia trên thế giới là thành viên và cùng thực thi các hoạt động nhân đạo khắp các châu lục, và hoạt động nhân đạo đã thực sự trở thành xu thế phát triển tiến bộ trên toàn cầu. Ðể ghi nhớ công lao của người sáng lập, ngày sinh của Hen-ry Du-năng (8-5) đã được lấy làm Ngày Chữ thập đỏ và Trăng lưỡi liềm đỏ quốc tế.

Sự nghiệp nhân đạo quốc tế và trong nước của Hội Chữ thập đỏ Việt Nam

Hội Chữ thập đỏ Việt Nam do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập ngày 23-11-1946 và là Chủ tịch danh dự đầu tiên. Ngày 04-11-1957, Hội Chữ thập đỏ Việt Nam chính thức trở thành thành viên của Phong trào Chữ thập đỏ - Trăng lưỡi liềm đỏ quốc tế. 68 năm hoạt động và trưởng thành, Hội Chữ thập đỏ Việt Nam đã chứng tỏ là thành viên có uy tín và có những đóng góp tích cực đối với Phong trào Chữ thập đỏ và Trăng lưỡi liềm đỏ quốc tế. Hội đã tích cực mở rộng quan hệ hợp tác với Hiệp hội Chữ thập đỏ - Trăng lưỡi liềm đỏ quốc tế, các tổ chức phi chính phủ, đại sứ quán, đối tác trong hoạt động nhân đạo tại Việt Nam; tích cực tham gia điều phối các hoạt động nhân đạo do Hiệp hội quốc tế và các hội quốc gia thực hiện tại Việt Nam, kêu gọi quốc tế vận động nguồn lực hỗ trợ khi Việt Nam bị thiên tai, lũ lụt; cam kết hỗ trợ thực hiện các chương trình, dự án nhân đạo tại Việt Nam với tổng kinh phí lên tới 100 triệu USD. Riêng từ năm 1994 đến nay, tổng kinh phí đã hỗ trợ và cam kết hỗ trợ từ Hiệp hội quốc tế và các hội quốc gia đạt gần 78 triệu USD; từ 2006 đến nay, Hiệp hội đã giúp Việt Nam thực hiện 19 chương trình, dự án nhân đạo với tổng giá trị hơn 19,5 triệu USD, hỗ trợ điều phối các hội quốc gia tài trợ cho Việt Nam với kinh phí khoảng 6,9 triệu USD/năm. Trong năm 2013, Trung ương Hội cũng đã ký kết thỏa thuận hợp tác song phương giai đoạn 2013 - 2018 với Trung ương Hội Chữ thập đỏ Lào; triển khai 44 chương trình, dự án tại 57 tỉnh, thành với tổng kinh phí trên 180 tỷ đồng. Ủng hộ nhân dân Phi-líp-pin 50.000 USD khắc phục hậu quả thiên tai; hỗ trợ Hội Chữ thập đỏ Lào 50.000 USD thực hiện dự án “Ngân hàng bò”. Hội Chữ thập đỏ Thành phố Hồ Chí Minh, Bình Phước tổ chức tặng quà, khám, chữa bệnh miễn phí cho bà con Việt kiều và người nghèo Khơ-me tại Cam-pu-chia trị giá gần 3,6 tỷ đồng; Hội Chữ thập đỏ thành phố Hà Nội khám chữa bệnh và cấp thuốc miễn phí cho nhân dân Lào và cộng đồng người Việt Nam tại tỉnh Sa-va-na-khet…

Mặc dù hoạt động của Hội Chữ thập đỏ Việt Nam những năm gần đây diễn ra trong bối cảnh kinh tế thế giới và trong nước gặp nhiều khó khăn, thiên tai tăng đột biến gây thiệt hại nghiêm trọng, nhưng toàn Hội đã nỗ lực, cố gắng, vượt qua khó khăn đưa tổng giá trị hoạt động toàn Hội năm 2013 đạt 2.754 tỷ 522 triệu đồng, tăng 276.240 triệu đồng so với năm 2012, thiết thực trợ giúp những người có hoàn cảnh khó khăn vươn lên trong cuộc sống. Vai trò, vị thế của Hội trong xã hội và trên trường quốc tế tiếp tục được khẳng định.

Hiện, toàn Hội có 4.503.508 hội viên, 376.820 tình nguyện viên, 3.454.456 thanh, thiếu niên chữ thập đỏ, hoạt động tại 16.945 tổ chức hội cơ sở cùng 17.771 cán bộ chuyên trách công tác tại 4 cấp hội trong toàn quốc. Bước sang năm 2014, các cấp Hội tiếp tục triển khai Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX Hội Chữ thập đỏ Việt Nam, Chiến lược Phát triển Hội đến năm 2020 và Kế hoạch thực hiện Chiến lược phát triển Hội giai đoạn 2012 - 2015; thúc đẩy hơn nữa quan hệ hợp tác quốc tế trong các hoạt động nhân đạo, góp phần thực hiện chính sách an sinh xã hội của Đảng và Nhà nước. Ngay trong dịp Tết Nguyên đán Giáp Ngọ 2014, phong trào “Tết vì người nghèo và nạn nhân chất độc da cam” đã vận động được 1,7 triệu suất quà (vượt 70% so với chỉ tiêu đề ra, vượt 20% so với năm 2013) hỗ trợ 1 triệu 700 nghìn hộ gia đình nghèo và nạn nhân chất độc da cam với tổng trị giá đạt trên 635 tỷ đồng. Trong đó, gồm gần 1,7 triệu suất quà trị giá trên 508 tỷ đồng; trao tặng các mặt hàng thiết yếu phục vụ Tết, ủng hộ bò, trâu, xây dựng mới, nâng cấp, sửa chữa trao tặng 848 nhà Chữ thập đỏ, hỗ trợ 1.038 con bò, trâu sinh sản, tặng 722 sổ tiết kiệm, tổ chức khám bệnh cấp thuốc cho trên 251.953 người… trị giá gần 127 tỷ đồng. Có 60/63 tỉnh, thành đạt và vượt chỉ tiêu được giao. Đặc biệt, có 21 tỉnh, thành Hội tuy điều kiện kinh tế còn khó khăn, thường xuyên bị thiên tai nhưng phong trào đạt kết quả cao, vượt chỉ tiêu Trung ương Hội giao từ 200% trở lên, gồm Cà Mau: 600%, Bà Rịa - Vũng Tàu: 407%, Tây Ninh: 388%, Long An: 372%, Bắc Kạn: 366%, Điện Biên: 310%, Hà Tĩnh: 274%, Lai Châu: 269%, Thừa Thiên - Huế: 269%, Hà Giang: 254%, Bình Phước: 254%, Kon Tum: 249%, Hậu Giang: 244%, Sóc Trăng: 239%, Trà Vinh: 235%, Phú Yên: 228%, Vĩnh Long: 227%, Vĩnh Phúc: 206%, Sơn La: 201%, Hải Phòng: 200%, Ninh Thuận: 200%.

Nhìn lại phong trào “Tết vì người nghèo và nạn nhân chất độc da cam” năm Giáp Ngọ - 2014, mặc dù tình hình sản xuất, kinh doanh còn rất khó khăn, nhưng vẫn có 25.491 tổ chức, cá nhân (gấp 5,9 lần so với năm 2013) và 6.408 doanh nghiệp (gấp 2,7 lần so với năm 2013) ủng hộ Hội Chữ thập đỏ Việt Nam. Trung ương Hội đã cùng 9 đoàn do các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước thăm và tặng quà cho đồng bào nghèo tại các tỉnh: Hà Giang, Tuyên Quang, Lạng Sơn, Cao Bằng, Sơn La, Thanh Hóa, Nghệ An, Thừa Thiên - Huế, Đắk Lắk, Tiền Giang, Trà Vinh, Cần Thơ, Bến Tre, Long An; tổ chức cùng các đối tác đi thăm và tặng quà đồng bào nghèo tại một số tỉnh, thành.

Trung ương Hội phối hợp với Quân chủng Hải quân, các tỉnh, thành Hội xây dựng kế hoạch, tổ chức đoàn 50 cán bộ chữ thập đỏ thăm, tặng quà các cán bộ, chiến sĩ và nhân dân đang làm nhiệm vụ tại quần đảo Trường Sa và tổ hợp nhà giàn DK1; phối hợp thực hiện chương trình nhắn tin “Xuân Trường Sa” từ ngày 1-3 đến 30-4-2014, góp phần nâng cao nhận thức của các tầng lớp nhân dân về chủ quyền biển đảo và huy động thêm nguồn lực ủng hộ quân và dân trên Quần đảo Trường Sa.

Chương trình "Ngân hàng bò - Chung sức cùng đồng bào các huyện nghèo, xã biên giới xây dựng nông thôn mới” với sự chỉ đạo của Chủ tịch nước, đã được Hội phát động từ tháng 4-2013, đến nay chương trình đã vận động và cấp 2.758 con bò sinh sản, nâng tổng số bò của Hội đã cấp cho các hộ nghèo từ năm 2010 đến nay lên gần 10.000 con, cùng với gần 1.000 con bê mới sinh đã được chuyển giao cho các hộ nghèo khác, tổng số gia đình được hưởng lợi từ Chương trình “Ngân hàng bò” lên gần 11.000 hộ.

Sau 5 năm triển khai Cuộc vận động “Mỗi tổ chức, mỗi cá nhân gắn với một địa chỉ nhân đạo”, Hội đã lập 962.218 hồ sơ đối tượng “địa chỉ nhân đạo” cần trợ giúp, trong đó đã trợ giúp 600.389 đối tượng với tổng trị giá đạt 2.039 tỷ 190 triệu đồng.

Theo đánh giá của Tổng Thư ký Hiệp hội Chữ thập đỏ - Trăng lưỡi liềm đỏ quốc tế Bekele Geleta: các mô hình “Ngân hàng bò”, “Mỗi tổ chức - cá nhân là một địa chỉ nhân đạo”, chương trình “Tết vì người nghèo và nạn nhân chất độc da cam/dioxin”… của Hội Chữ thập đỏ Việt Nam là những mô hình, hoạt động sáng tạo để các quốc gia khác học tập.

Thông qua hoạt động phòng ngừa và ứng phó thảm họa, năm 2013, Hội Chữ thập đỏ Việt Nam đã trợ giúp 23.843 hộ (64.282 người), tại 245 xã và 105 huyện thuộc 13 tỉnh, thành phố bị ảnh hưởng nặng nề bởi thiên tai với số tiền 41 tỷ 240 triệu đồng, trong đó, nguồn quốc tế ủng hộ 13,1 tỷ đồng, Trung ương Hội hỗ trợ 9.792 tỷ đồng, các tỉnh, thành Hội là 18 tỷ 348 triệu đồng. Trung ương Hội cũng đã triển khai 12 dự án trong lĩnh vực phòng ngừa và ứng phó thảm họa với số kinh phí đạt: 69.668 tỷ đồng. Thông qua các dự án này, các cấp Hội đã trồng được 40,6 ha rừng ngập mặn, rừng đầu nguồn; thành lập, tập huấn kiến thức, kỹ năng đánh giá nhu cầu và cấp trang thiết bị cho 12 đội ứng phó thảm họa cấp tỉnh; trang bị thiết bị cần thiết cho 64 đội ứng phó cấp cộng đồng; củng cố đội ứng phó thảm họa quốc gia; phối hợp mở 118 lớp tập huấn về quản lý rủi ro thảm họa dựa vào cộng đồng với 2.826 học viên từ các tỉnh, thành Hội; đào tạo 16 tập huấn viên cấp Trung ương về quản lý rủi ro thảm họa và 123 hướng dẫn viên về đánh giá tình trạng dễ bị tổn thương và khả năng; tiến hành đánh giá tại 97 xã (với 31.991 người tham gia)…

Hoạt động tham gia chăm sóc sức khỏe nhân dân và tuyên truyền vận động hiến máu tình nguyện cũng được Hội Chữ thập đỏ Việt Nam phối hợp với các bộ, ngành, đơn vị triển khai. Tính đến hết năm 2013, toàn Hội có 579 cơ sở khám, chữa bệnh, tư vấn sức khỏe và 60 đội khám, chữa bệnh chữ thập đỏ lưu động. Trong hơn 1 năm qua, Hội đã khám bệnh, cấp thuốc miễn phí cho 4.152.756 lượt người nghèo, hỗ trợ phẫu thuật tim bẩm sinh cho 528 trẻ em; tham gia thực hiện cuộc vận động “Mắt sáng cho người cao tuổi”, hỗ trợ phẫu thuật mắt cho 8.181 người; phối hợp khám mắt cho 91.614 lượt người, tặng kính cho 11.680 người cao tuổi với trị giá 38 tỷ 773 triệu đồng. 5.310 trạm, điểm, đội sơ cấp cứu và vận chuyển nạn nhân do các cấp hội quản lý đã sơ cứu ban đầu trước khi được đưa đến cơ sở y tế 27.659 lượt người. Các cấp hội lập mới và duy trì hoạt động của 2.420 câu lạc bộ hiến máu tình nguyện với 109.588 thành viên, có 28.381 tình nguyện viên nòng cốt về tuyên truyền, vận động hiến máu tình nguyện được ban chỉ đạo các cấp tập huấn. Tính đến 15-3-2014 đã có 63 tỉnh, thành phố và 02 bộ, ngành triển khai chiến dịch và báo cáo nhanh kết quả, theo đó, 247.952 người đăng ký hiến máu tình nguyện, tiếp nhận 178.522 đơn vị máu (đạt 105,6% kế hoạch). Năm 2013, ban chỉ đạo các cấp tổ chức 21.621 đợt truyền thông, phân phát hơn 1,5 triệu pa-nô, áp phích, tài liệu tuyên truyền, vận động hiến máu… tới 989.455 lượt người; đã vận động và tiếp nhận được 969.369 đơn vị máu đạt 106,8% chỉ tiêu kế hoạch đề ra.

Với chủ đề năm 2014 - "Câu chuyện Chữ thập đỏ của tôi", các cấp hội đã chủ động tổ chức các cuộc thi viết, kể chuyện... về tấm gương cán bộ, hội viên, tình nguyện viên Chữ thập đỏ tâm huyết, tận tụy với các hoạt động nhân đạo, những kỷ niệm giản dị mà sâu sắc của mỗi con người làm công tác nhân đạo trong quá trình hoạt động nhân đạo, trên hành trình đến với những người nghèo, người có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn; câu chuyện của những người dân đã tham gia các hoạt động chữ thập đỏ, những câu chuyện của những người hưởng lợi từ sự trợ giúp của Hội đã từng bước vượt qua khó khăn, vươn lên ổn định cuộc sống, hòa nhập cộng đồng. Cũng qua đó, giúp toàn xã hội hiểu hơn về công việc mà những người làm công tác chữ thập đỏ hằng ngày đã và đang làm; đồng thời khơi dậy, khuyến khích toàn xã hội chung tay tham gia các hoạt động nhân đạo.

Tuy nhiên, công tác Hội và phong trào chữ thập đỏ còn bộc lộ một số hạn chế, yếu kém:

Một là, sự phối hợp với Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể, tổ chức xã hội ở nhiều nơi còn hạn chế. Sự chỉ đạo của Trung ương Hội còn có biểu hiện hành chính, ít gắn giữa thực hiện dự án với xây dựng tổ chức và phong trào.

Hai là, tổ chức và hoạt động của hội cơ sở ở nhiều nơi chưa được cấp ủy, chính quyền quan tâm đúng mức, chưa thực sự vững chắc; năng lực vận động nguồn lực ở nhiều cấp Hội còn khó khăn, mức dư các quỹ thấp so với trị giá hoạt động, dự trữ hàng cứu trợ không đáng kể, có lúc, có nơi hoạt động cầm chừng, trông chờ, ỷ lại vào sự trợ giúp của cấp trên và từ bên ngoài. Hoạt động Hội ở không ít cấp Hội chậm đổi mới, hiệu quả hoạt động mờ nhạt.

Ba là, nhiều số liệu thống kê tình hình công tác Hội và phong trào chữ thập đỏ thiếu chính xác, còn chồng chéo, trùng lặp, có biểu hiện chạy theo thành tích.

Một số nhiệm vụ, giải pháp thời gian tới

Để tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động vì sự nghiệp nhân đạo, trong thời gian tới, Trung ương Hội đã xác định một số nhiệm vụ trọng tâm:

Thứ nhất, tuyên truyền, thực hiện Chiến lược phát triển Hội đến năm 2020 “Đổi mới tư duy - Tạo dựng vị thế - Bảo vệ sự sống” gắn với tổ chức thực hiện các nhiệm vụ, các nội dung hoạt động, trong đó xác định các nội dung ưu tiên trong chương trình công tác hằng năm.

Thứ hai, đầu tư cho công tác vận động nguồn lực trong nước, ngoài nước, các tổ chức phi chính phủ, các hội quốc gia.

Thứ ba, tập trung chỉ đạo một số hoạt động lớn: Tết vì người nghèo và nạn nhân chất độc da cam, Hiến máu nhân đạo, Ngân hàng bò, Đoàn thầy thuốc tình nguyện, sơ cấp cứu, cuộc vận động… có trọng tâm, trọng điểm, không dàn trải.

Thứ tư, kiện toàn tổ chức Hội vững mạnh; đào tạo, tập huấn đội ngũ cán bộ Hội, kỹ năng, phương pháp vận động.

Thứ năm, thường xuyên tổng kết thực tiễn, phổ biến nhân rộng mô hình, đổi mới, cách làm năng động, sáng tạo. Tăng cường kiểm tra, giám sát, nhắc nhở kịp thời những biểu hiện lệch lạc, động viên cổ vũ kịp thời các tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc./.