Bốn mươi lăm năm trước, tại Bangkok, ngày 8- 8-1967, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đã tuyên bố ra đời, đánh dấu mốc lịch sử quan trọng, mở ra một giai đoạn hợp tác mới của các nước Đông Nam Á, là tiền đề quan trọng cho tiến trình xây dựng cộng đồng ASEAN ngày hôm nay. Ngay từ khi thành lập, ASEAN đã đặt mục tiêu cao cả ưu tiên thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tiến bộ xã hội, phát triển văn hóa, tăng cường hợp tác giúp đỡ lẫn nhau giữa các nước thành viên, cũng như thúc đẩy hòa bình, ổn định trong khu vực.

Từ 5 quốc gia Đông Nam Á đầu tiên đặt bút ký vào bản Tuyên bố Bangkok, ngày nay Hiệp hội đã gồm 10 nước, bao trùm hầu hết khu vực Đông Nam Á với diện tích 4,5 triệu km2. Các nước ASEAN có dân số khoảng trên 600 triệu người, với nền văn hóa hết sức đa dạng, phong phú, và đặc sắc. ASEAN đang là một khu vực kinh tế năng động và phát triển cao. Trong bối cảnh kinh tế thế giới liên tục suy giảm, các nền kinh tế ASEAN vẫn đạt tốc độ tăng trưởng dương, bình quân trên 5%/năm và ổn định, với tổng GDP cả khối đạt 3,2 nghìn tỉ đôla Mỹ .

Khi ASEAN mới thành lập, đã có không ít hoài nghi về tính khả thi của tổ chức mới ra đời này sau những nỗ lực không thành nhằm thiết lập các khuôn khổ hợp tác khu vực trước đó, cùng với những mục tiêu tham vọng đặt ra trong Tuyên bố Bangkok (đặt trong bối cảnh lịch sử lúc đó). Trải qua 45 năm chung tay nỗ lực, các quốc gia trong khu vực đã từng bước vượt qua các rào cản của lịch sử và những khác biệt, cùng chung tay đẩy mạnh hợp tác, tăng cường liên kết dưới một mái nhà ASEAN, cùng phấn đấu vì các mục tiêu chung là hòa bình, ổn định và hợp tác, phát triển. 

Ngày nay, ASEAN đã khẳng định mình, không chỉ trở thành một thực thể chính trị - kinh tế quan trọng ở khu vực Đông Nam Á, mà đang mở rộng và phát huy vai trò ở cả khu vực châu Á - Thái Bình Dương, với uy tín và ảnh hưởng trên toàn cầu.

Lịch sử phát triển của ASEAN đã trải qua 4 dấu mốc quan trọng đánh dấu các bước phát triển lớn của cộng đồng ASEAN. Giai đoạn hình thành và khẳng định tính đúng đắn và sự cần thiết của Hiệp hội diễn ra từ năm 1967 tới giữa những năm 70 của thế kỷ 20. Sự phát triển của mối quan hệ khăng khít giữa các quốc gia thành viên đã đưa tới sự kiện quan trọng: ngày 24-2-1976, tại Bali, Indonesia, Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC) hay còn gọi là Hiệp ước Bali, đã ra đời với mục tiêu thúc đẩy hòa bình vĩnh viễn, tình hữu nghị và hợp tác lâu bền giữa nhân dân các nước thành viên, góp phần tăng cường sức mạnh, tình đoàn kết và quan hệ chặt chẽ hơn giữa các nước Đông Nam Á. 

Với sự tham gia của Việt Nam tiếp theo là Lào, Myanmar, và sau đó là Campuchia, lần đầu tiên trong lịch sử Đông Nam Á sự đối đầu đã chính thức chấm dứt, mở ra thời kỳ mới của hòa bình, hợp tác và phát triển. Trên cơ sở một nền hòa bình vững chắc cùng với ý nguyện chung tay xây dựng một cộng đồng phồn thịnh, tháng 12-1997, tại Hội nghị Cấp cao không chính thức tại Kuala Lumpur, nhân kỷ niệm 30 năm thành lập, ASEAN đã thông qua văn kiện Tầm nhìn ASEAN tới 2020 với mục tiêu tổng quát đưa Hiệp hội trở thành “một nhóm hài hòa các dân tộc Đông Nam Á, gắn bó trong một cộng đồng các dân tộc đùm bọc lẫn nhau.” Tầm nhìn ASEAN 2020 là văn kiện quan trọng đặt nền tảng cho ý tưởng xây dựng Cộng đồng ASEAN ở những năm sau đó. Ý tưởng về một cộng đồng đã ra đời và trở thành quyết tâm không gì lay chuyển nổi của các quốc gia nhỏ bé muốn gắn kết với nhau thành một khối thống nhất hùng mạnh vì mục tiêu xây dựng một nền hòa bình mãi mãi, mang lại phồn thịnh cho khu vực, vì hạnh phúc của nhân dân. 

Tháng 11-2007 tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 13 ở Singapore, Hiến chương ASEAN, văn kiện quan trọng hàng đầu của Hiệp hội, đã được ký kết tạo khuôn khổ pháp lý và thể chế hỗ trợ ASEAN gia tăng liên kết khu vực và xây dựng cộng đồng.

45 năm qua, khát vọng hòa bình và phát triển luôn là sợi chỉ đỏ xuyên suốt chiều dài hoạt động của các nước thành viên Hiệp hội. Đoàn kết, hợp tác cùng phát triển luôn luôn là xu thế chủ đạo, là chất keo kết dính chặt chẽ quan hệ giữa các quốc gia trong Hiệp hội. 

Ngày nay, hợp tác và liên kết ASEAN đang bước vào giai đoạn phát triển mới, với những bước chuyển mạnh mẽ về chất, hướng đến mục tiêu trở thành một cộng đồng gắn kết về chính trị, vững mạnh về kinh tế và đùm bọc, chia sẻ lẫn nhau giữa các quốc gia vào năm 2015. Trong tiến trình đó, người dân các nước ASEAN, đối tượng trung tâm mà Cộng đồng ASEAN hướng tới, sẽ được sống trong môi trường hòa bình, ổn định và hòa hợp; được tạo điều kiện phát triển bền vững và thịnh vượng trong một không gian kinh tế mở, có khả năng cạnh tranh cao; được tiếp cận với các dịch vụ và phúc lợi xã hội toàn diện, với các giá trị và bản sắc văn hóa đặc sắc được gìn giữ và tôn trọng. Cùng với việc đẩy mạnh triển khai các Kế hoạch tổng thể về Kết nối ASEAN và thu hẹp khoảng cách phát triển, ASEAN đang nỗ lực thúc đẩy sự phát triển đồng đều giữa các vùng miền, giữa các quốc gia trong Hiệp hội, bảo đảm cả 10 quốc gia thành viên đều cùng đến đích hình thành cộng đồng như mục tiêu đã đề ra.

ASEAN đã trở thành hạt nhân thu hút và gắn kết sự tham gia của gần 20 đối tác, trong đó có các cường quốc và trung tâm lớn trên thế giới vào các tiến trình đối thoại và hợp tác ở khu vực do chính ASEAN khởi xướng và giữ vai trò chủ đạo. Quan hệ đối thoại theo khuôn khổ ASEAN+1 được ASEAN thiết lập với 10 Đối tác gồm Australia, Canada, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Liên minh châu Âu, Ấn Độ, Hàn Quốc, New Zealand, Nga, Mỹ, Liên hợp quốc và 1 Đối tác theo lĩnh vực là Pakistan, trong đó nhiều Đối tác đã xây dựng quan hệ với ASEAN ngay từ những ngày đầu mới thành lập vào những năm 1970. Thông qua các quan hệ này, ASEAN đã tranh thủ được sự ủng hộ và hỗ trợ đáng kể của các Đối tác cho nỗ lực đẩy mạnh hợp tác và tăng cường liên kết khu vực của Hiệp hội cũng như cùng chung tay giải quyết các vấn đề chung tác động đến khu vực.

Bên cạnh đó, ASEAN cũng khởi xướng và chủ trì nhiều khuôn khổ và cơ chế hợp tác khu vực quan trọng như ASEAN+3 (Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc), Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS - với  8 đối tác Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Australia, New Zealand, Nga và Mỹ), Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF - với 27 đối tác). Các diễn đàn này, với sự tham gia của các Đối tác lớn vả nhỏ, trong và ngoài khu vực, mỗi cơ chế có những đặc thù riêng, đã tạo thành mạng lưới đan xen nằm trong một cấu trúc khu vực mở, với ASEAN ở vị trí trung tâm, cùng hướng đến mục tiêu chung là thúc đẩy đối thoại, hợp tác vì hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển ở khu vực. 

Trong khi ASEAN+3 tập trung nhiều hơn vào hợp tác kinh tế, thương mại, tài chính, do lịch sử hình thành cơ chế này xuất phát từ nhu cầu khắc phục hậu quả khủng hoảng tài chính khu vực những năm 1997-1998, thì Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS), là khuôn khổ mới đi vào hoạt động từ 2005, nhưng đã phát huy vai trò quan trọng là diễn đàn mở để các Nhà Lãnh đạo trong khu vực cùng trao đổi cởi mở và thẳng thắn về các vấn đề mang tầm chiến lược, bao gồm cả hợp tác chính trị - an ninh, kinh tế - thương mại cũng như ứng phó với các thách thức đang nổi lên như thiên tai, dịch bệnh…

Trong quan hệ với các Đối tác bên ngoài, ASEAN luôn thể hiện là một thực thể với tiếng nói chung, đồng thời, đóng vai trò định hướng, dẫn dắt các nội dung thảo luận và các ưu tiên hợp tác tại các diễn đàn khu vực do ASEAN khởi xướng kể trên. Vai trò trung tâm của ASEAN luôn được các đối tác tôn trọng và đánh giá cao, bởi ASEAN đã phát huy tích cực hình ảnh “người trung gian trung thực”, nỗ lực điều hòa, gắn kết và cân bằng các mối lợi ích đan xen ở khu vực. Tại các diễn đàn đa phương liên khu vực và toàn cầu như ASEM, APEC, Liên Hợp Quốc cũng như ở các nước Đối tác, người ta luôn nhìn thấy hình ảnh một ASEAN gắn bó chặt chẽ, cùng phấn đấu cho hòa bình, hợp tác, phát triển và các giá trị chung của nhân loại.

Xây dựng môi trường khu vực hòa bình và ổn định vì phát triển và phồn vinh luôn là mối quan tâm hàng đầu của các nước Đông Nam Á vốn là những quốc gia nhỏ bé chịu nhiều đau khổ bởi khác biệt và bất đồng, bởi tranh chấp và xung đột, bởi chia cắt và chiến tranh. Chính vì vậy, đóng góp cho mục tiêu này không chỉ được khẳng định trong nhiều văn kiện quan trọng khác nhau của ASEAN, mà còn được thể hiện thông qua các sáng kiến đa dạng, phong phú và mang tính lâu dài. Một trong những sáng kiến đó là ASEAN đã thành lập và dẫn dắt Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF) năm 1994.

Với tiêu chí đóng góp hiệu quả cho hợp tác vì hòa bình và ổn định trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương, thường xuyên trao đổi sâu về tình hình an ninh khu vực và quốc tế cùng các biện pháp xây dựng lòng tin đa dạng, phong phú và hiệu quả, ARF đã không ngừng phát triển kể cả về số lượng thành viên lẫn chất lượng hợp tác. Đến nay, 27 nước tham gia đã thúc đẩy tiến trình ARF phát triển mạnh cả về qui mô lẫn nội dung hợp tác, trở thành diễn đàn hàng đầu về an ninh trong khu vực, được toàn thế giới quan tâm và theo dõi. Trên thực tế, Diễn đàn ARF hàng năm đã là điểm hẹn của các quan chức ngoại giao và quốc phòng trong khu vực, là nơi các nước trao đổi cởi mở và thẳng thắn về các vấn đề an ninh, kể cả những thách thức đang nổi lên.

Không chỉ dừng lại ở trao đổi chung, với quyết tâm phát triển qua ba giai đoạn chủ yếu xây dựng lòng tin, ngoại giao phòng ngừa và xây dựng các cách tiếp cận chung để giải quyết xung đột, những nội dung hợp tác của Diễn đàn đã và đang được thúc đẩy sâu và rộng hơn, bao gồm nhiều lĩnh vực khác nhau, từ phòng chống thiên tai tới chống phổ biến vũ khí sát thương hàng loạt và giải trừ quân bị.

Những thành công trên đây của ARF chính là dựa trên các nguyên tắc hoạt động của ASEAN. Đó chính là đồng thuận, tiệm tiến, không can thiệp. Đó cũng chính là phương cách làm việc của ASEAN, luôn do ASEAN làm Chủ tịch, luôn do ASEAN xây dựng nghị sự. Chuyển sang giai đoạn phát triển mới, ngoại giao phòng ngừa, với ASEAN ở vị trí trung tâm, ARF đang không ngừng phát triển, không ngừng vươn lên, vừa củng cố vị trí là diễn đàn hàng đầu trao đổi về an ninh trong khu vực vừa đóng góp hiệu quả cho xây dựng môi trường khu vực hòa bình, ổn định vì hợp tác và phát triển của các dân tộc.

Nhiều năm qua, hòa bình, ổn định, an ninh và an toàn hàng hải trên biển nói chung và trong khu vực Biển Đông nói riêng luôn là mối quan tâm hàng đầu của tất cả các nước trong và ngoài khu vực. Biển Đông đã trở thành một chủ đề trao đổi trong nhiều khuôn khổ của ASEAN và khu vực. Từ những trao đổi tản mát, ngày nay các nước trong và ngoài khu vực thường xuyên đề cập tới tình hình Biển Đông tại nhiều diễn đàn khác nhau, nhất là những diễn đàn do ASEAN thành lập và dẫn dắt.

Trong nội dung này, một lần nữa, ASEAN đã thể hiện được vai trò trung tâm của mình. Từ 1992 đến nay, ASEAN đã có nhiều Tuyên bố khác nhau về tình hình Biển Đông. Năm 2002, ASEAN đã cùng Trung Quốc ký Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC). Tuyên bố nguyên tắc 6 điểm của ASEAN về Biển Đông vừa được thông qua gần đây đã thể hiện quan tâm chung và cách tiếp cận chủ đạo của Hiệp hội đối với các vấn đề trên Biển Đông, đồng thời cũng cho thấy khả năng của ASEAN trong xây dựng đồng thuận, thúc đẩy đối thoại và hợp tác về tất cả các nội dung trao đổi trong khu vực.

Nhận thức chung của ASEAN về Biển Đông là luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Luật biển của Liên Hợp Quốc 1982 (UNCLOS 1982) cần phải được tôn trọng và thực hiện đầy đủ. Đồng thời, các nguyên tắc của khu vực, nhất là Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) cũng phải luôn được đề cao, tôn trọng và thực hiện một cách nghiêm túc, triệt để. Hiện nay, ASEAN đã sẵn sàng và mong muốn trao đổi, thỏa thuận, tiến tới ký kết một Bộ quy tắc ứng xử (COC) với Trung Quốc để đóng góp vào duy trì hòa bình, ổn định trong khu vực.

Trong quá trình tăng cường liên kết và đẩy mạnh hợp tác, ASEAN tiếp tục phát huy chủ trương giải quyết mọi khác biệt trên tinh thần “Phương cách ASEAN” đề cao đoàn kết, tham vấn và đồng thuận. Một vấn đề xảy ra ở khu vực, dù có tác động trực tiếp hay gián tiếp đến các nước thành viên, vẫn luôn được cả 10 nước cùng quan tâm, trao đổi để tìm ra giải pháp chung. Thực tế cho thấy, ngoài vấn đề Biển Đông, các vấn đề từ an ninh truyền thống của các khu vực khác cũng như tại châu Á, cho đến các vấn đề an ninh phi truyền thống như phát triển bền vững, bảo vệ và sử dụng hiệu quả nguồn nước sông Mê Công, giảm ô nhiễm khói mù xuyên biên giới… đã trở thành chủ đề được cả Hiệp hội cùng chia sẻ, đề ra hướng giải quyết phù hợp.

Tình đoàn kết ASEAN còn được thể hiện trong tình huống một nước hay giữa một vài thành viên với nhau có khó khăn, cả khối cùng tham gia hỗ trợ tích cực theo tinh thần xây dựng và đoàn kết ASEAN nhưng vẫn tôn trọng nguyên tắc cơ bản là không can thiệp.

Để hướng tới một cộng đồng liên kết chặt chẽ và toàn diện vào năm 2015, ngoài những nỗ lực xây dựng cộng đồng an ninh vững mạnh, ASEAN đang nỗ lực hơn nữa trong việc hoàn thành đầy đủ và có trách nhiệm các cam kết khu vực, xây dựng Cộng đồng Kinh tế, Cộng đồng Văn hóa - Xã hội ASEAN. Những biện pháp kinh tế sẽ được thực hiện quyết liệt hơn nữa như mở cửa thị trường và thuận lợi hóa thương mại, dịch vụ, đầu tư theo khuôn khổ các Hiệp định Thương mại và Hàng hóa ASEAN (ATIGA), Hiệp định Thương mại và Dịch vụ ASEAN (AFAS), Hiệp định Đầu tư ASEAN (ACIA); đẩy mạnh hoàn thiện các khung chính sách nhằm đưa ASEAN trở thành khu vực kinh tế có sức cạnh tranh; thúc đẩy phát triển cân bằng, bền vững và thu hẹp khoảng cách phát triển; triển khai hiệu quả các thỏa thuận Khu vực Mậu dịch Tự do (FTAs)/Đối tác Kinh tế Toàn diện (CEP) đã ký với các Đối tác, đưa nền kinh tế ASEAN hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu. Theo đó, chính phủ các nước thành viên ASEAN sẽ tiếp tục tiến hành các biện pháp chính sách cần thiết để doanh nghiệp và người dân có thể tận dụng tối đa các cơ hội và tiềm năng do Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) và các khuôn khổ liên kết kinh tế khu vực đem lại. Theo ước tính, không gian kinh tế Đông Á sẽ chiếm 1/3 tổng dân số thế giới và 1/4 tổng GDP toàn cầu.

Để hiện thực hóa mục tiêu về một Cộng đồng ASEAN lấy người dân làm trung tâm, các nước thành viên cũng cần dành quan tâm và nguồn lực lớn hơn cho các nỗ lực bảo đảm và nâng cao chất lượng cuộc sống của hơn 600 triệu người dân trong khu vực. Theo đó, các mục tiêu mà Cộng đồng Văn hóa - Xã hội ASEAN đã đề ra như hợp tác phát triển con người, thúc đẩy phúc lợi và bảo trợ xã hội, bảo đảm công bằng xã hội và các quyền lợi chính đáng của người dân, phát triển môi trường bền vững và đề cao bản sắc ASEAN sẽ cần được đẩy mạnh cả ở cấp độ khu vực cũng như lồng ghép trong các chương trình phát triển quốc gia của mỗi nước. Các tầng lớp xã hội cần được khuyến khích tham gia tích cực và đóng góp xây dựng vào tiến trình liên kết khu vực của ASEAN, đồng thời, các Chính phủ cần nỗ lực hơn nữa để đưa các lợi ích thiết thực từ Cộng đồng ASEAN trực tiếp đến với người dân.

Có thể nói 45 năm gắn bó và liên kết chặt chẽ đã giúp tạo nên một lợi thế và sức mạnh không thể phủ nhận của ASEAN, tạo tiền đề vững vàng để ASEAN đạt tới những bước phát triển xa hơn, mà trước mắt là trở thành một cộng đồng gắn kết và vững mạnh vào năm 2015.

Trong 17 năm đồng hành cùng ASEAN, Việt Nam luôn chủ trương đóng góp một cách tích cực, có trách nhiệm nhằm xây dựng một ASEAN vững mạnh, đoàn kết và liên kết chặt chẽ vì hòa bình, ổn định và phát triển chung ở khu vực cũng như lợi ích của mỗi quốc gia thành viên. Những dấu ấn quan trọng mà Việt Nam đóng góp cho ASEAN được ghi nhận như hiện thực hóa ý tưởng mở rộng ASEAN-10; tổ chức thành công Hội nghị Cấp cao ASEAN-6 và thông qua Chương trình Hành động Hà Nội (1998) giúp ASEAN vượt qua giai đoạn khó khăn của khủng hoảng tài chính khu vực; hoàn thành tốt đẹp nhiệm kỳ Chủ tịch Ủy ban Thường trực ASEAN nhiệm kỳ 2000-2001 và gần đây nhất là đảm nhiệm thành công vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2010. Nhiệm kỳ Chủ tịch ASEAN năm 2010 của Việt Nam đã để lại dấu ấn đậm nét về một nước Chủ tịch tích cực, chủ động và đầy trách nhiệm, đã đề xuất và cùng các nước thành viên trong Hiệp hội đề ra những định hướng quan trọng giúp đẩy mạnh hành động hướng đến Cộng đồng ASEAN và nâng tầm quan hệ đối ngoại, đề cao vai trò trung tâm của ASEAN ở khu vực… Những thành quả tốt đẹp mà ASEAN đạt được trong năm 2010 sẽ là điểm nhấn khó phai mờ trong hành trình gắn bó của chúng ta với ASEAN, nhất là trong giai đoạn lịch sử trước ngưỡng cửa hình thành cộng đồng của Hiệp hội.

17 năm đồng hành với các nước trong ASEAN, Việt Nam đã nhận được nhiều sự hợp tác, trợ giúp của các nước thành viên cũng như của toàn khối, và cũng tự mình học được nhiều kinh nghiệm quý báu của các nước ASEAN. Thông qua đó, chúng ta đã mở rộng và thúc đẩy quan hệ hữu nghị, hợp tác và tin cậy với các nước láng giềng trong khu vực, tạo dựng được môi trường hòa bình và ổn định có ý nghĩa chiến lược đối với các mục tiêu an ninh và phát triển của đất nước. Hợp tác kinh tế - thương mại với các nước ASEAN đã đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam. 

Tính đến năm 2010, thương mại hai chiều đạt 26,7 tỉ đôla, chiếm 1/5 tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam và tăng gấp 3 lần so với tổng kim ngạch thương mại giữa Việt Nam với bên ngoài giai đoạn trước 1995 khi Việt Nam chưa gia nhập ASEAN. Hiện các nhà đầu tư từ ASEAN đang triển khai 1449 dự án tại Việt Nam, với tổng số vốn đăng ký tích lũy đạt 44 tỉ đôla. ASEAN đã trở thành đối tác kinh tế, thương mại hàng đầu của Việt Nam, với tốc độ tăng trưởng thương mại bình quân 15-16%/năm.

Tương lai phát triển của Việt Nam sẽ gắn bó chặt chẽ với khu vực, với ASEAN và các quốc gia láng giềng trong ASEAN. Lãnh đạo cấp cao của chúng ta đã nhiều lần khẳng định hợp tác ASEAN sẽ là một trong những trụ cột quan trọng trong đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa dạng hóa, đa phương hóa, chủ động hội nhập khu vực và quốc tế của Việt Nam. Nghị quyết Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ XI đã chỉ rõ Việt Nam sẽ “cùng các nước xây dựng Cộng đồng ASEAN vững mạnh, tăng cường quan hệ với các đối tác, tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong các khuôn khổ hợp tác ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương”.

Chặng đường từ nay đến mốc hình thành Cộng đồng ASEAN chỉ còn hơn hai năm, nhưng khối lượng công việc trước mắt vẫn còn khá lớn, trong đó một phần ba trong tổng số 800 đầu việc đề ra trong Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN cần được tiếp tục hoàn tất. Bối cảnh khu vực và quốc tế đang biến chuyển không ngừng cũng đặt ra cho ASEAN những câu hỏi lớn làm thế nào để giữ vững vai trò trung tâm của Hiệp hội ở khu vực, điều hòa và cân bằng lợi ích đan xen của các nước, ứng phó hiệu quả hơn với các thách thức và các vấn đề nảy sinh. Trên chặng đường phát triển mới của Hiệp hội, Việt Nam sẽ nỗ lực đóng góp cho ASEAN trên các trọng tâm lớn sau:

- Thứ nhất, tiếp tục củng cố và tăng cường đoàn kết ASEAN, giữ vững các định hướng chủ đạo và mục tiêu đã đề ra, tôn trọng các nguyên tắc cơ bản của Hiệp hội; đảm bảo tính thống nhất và vai trò trung tâm của ASEAN trong định hướng các tiến trình hợp tác khu vực cũng như xử lý các vấn đề khu vực và quốc tế thuộc quan tâm và lợi ích chung; tích cực phối hợp lập trường và tạo tiếng nói thống nhất của ASEAN tại các diễn đàn đa phương và quốc tế.

- Thứ hai, thúc đẩy cam kết và hành động chung nhằm thực hiện đầy đủ, đúng hạn các phần việc còn lại trong Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN, đẩy mạnh kết nối ASEAN và phát triển đồng đều, bền vững trong Hiệp hội; cùng các nước thành viên tiến hành các bước chuẩn bị cần thiết để Cộng đồng ASEAN đi vào hiện thực theo đúng kế hoạch vào năm 2015, trong đó, đặc biệt chú trọng công tác tuyên truyền, quảng bá rộng rãi, nâng cao ý thức cộng đồng và tình đoàn kết giữa người dân các nước.

- Thứ ba, tiếp tục củng cố và giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để hợp tác cùng phát triển; thúc đẩy đối thoại và xây dựng lòng tin, bao gồm cả các nỗ lực hình thành và chia sẻ các chuẩn mực ứng xử; kiên trì cùng các nước tham gia ký kết DOC tuân thủ và thực hiện nghiêm chỉnh những quy tắc ứng xử được ghi trong DOC, triệt để tuân thủ luật pháp quốc tế, Công ước Luật Biển Liên Hợp Quốc 1982, cùng ASEAN sớm bàn thảo với Trung Quốc một Bộ quy tắc ứng xử (COC).

- Thứ tư, Phát huy vai trò trung tâm của ASEAN, không ngừng mở rộng và làm sâu sắc thêm quan hệ hợp tác toàn diện, cùng có lợi giữa ASEAN với các Đối tác; nâng cao chất lượng và hiệu quả của các tiến trình hợp tác khu vực hiện có như ASEAN+1, ASEAN+3, EAS, ARF, ADMM+…; tạo điều kiện và khuyến khích các Đối tác cùng tham gia đóng góp tích cực hơn nữa vào các nỗ lực chung nhằm duy trì hòa bình, ổn định và phát triển ở khu vực, ứng phó hiệu quả với các thách thức đặt ra, đồng thời thiết thực hỗ trợ ASEAN tăng cường liên kết và kết nối. Chủ động và tích cực cùng các nước thành viên đưa ASEAN đến đích xây dựng thành công Cộng đồng vào năm 2015, cũng như tạo những bước khởi đầu thuận lợi cho Cộng đồng ASEAN, đem lại cuộc sống hòa bình, ấm no và thịnh vượng cho người dân các quốc gia trong khu vực./.