Nhận thức về vai trò của đội ngũ doanh nhân ở Việt Nam

Ngày 13-10-1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư động viên doanh nhân tham gia “Công - Thương cứu quốc đoàn”, có thể coi đây như văn kiện đầu tiên của Đảng và Nhà nước ta đối với doanh nghiệp, doanh nhân. Người viết: “Được tin giới công thương đã đoàn kết lại thành “Công - Thương cứu quốc đoàn” và gia nhập Mặt trận Việt Minh, tôi rất mừng. Hiện nay “Công - Thương cứu quốc đoàn” đương hoạt động để làm nhiều việc ích quốc lợi dân, tôi rất hoan nghênh và mong đợi nhiều kết quả tốt”⁽²⁾. Như vậy, về vị trí của giới doanh nhân, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: doanh nhân là một bộ phận của khối đại đoàn kết toàn dân tộc và “Công - Thương cứu quốc đoàn” - tổ chức của giới doanh nhân là một thành viên của hệ thống chính trị của đất nước - thành viên của Mặt trận Việt Minh.

Về vai trò, nhiệm vụ của giới doanh nhân lúc đó ở Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: Trong lúc các giới khác trong quốc dân ra sức hoạt động để giành lấy nền độc lập hoàn toàn của nước nhà, thì giới Công - Thương phải hoạt động để xây dựng một nền kinh tế và tài chính vững vàng và thịnh vượng. ở đây, Người đã xác định rõ xây dựng kinh tế là nhiệm vụ của doanh nghiệp, doanh nhân.

Kêu gọi giới doanh nhân đoàn kết lại, tham gia “Công - Thương cứu quốc đoàn” để làm những công việc ích nước lợi dân, trong thư, có đoạn viết: Việc nước việc nhà bao giờ cũng đi đôi với nhau. Nền kinh tế quốc dân thịnh vượng nghĩa là các sự kinh doanh của các nhà công nghiệp, thương nghiệp thịnh vượng. Bên cạnh đó, Người xác định trách nhiệm của các cơ quan công quyền đối với sự nghiệp phát triển của doanh nghiệp, doanh nhân: Chính phủ nhân dân và tôi sẽ tận tâm giúp giới Công - Thương trong công cuộc kiến thiết này.

Từ khi nước ta tiến hành đổi mới, phát triển đội ngũ doanh nhân đáp ứng yêu cầu đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH) và hội nhập kinh tế quốc tế luôn được Đảng và Nhà nước ta quan tâm. Bắt đầu từ Đại hội VI của Đảng với việc thừa nhận sự tồn tại khách quan của kinh tế tư nhân, tiếp đến, tháng 12-1987, Quốc hội thông qua Luật Đầu tư nước ngoài tại Việt Nam, hoạt động kinh doanh của tư bản nước ngoài ở nước ta chính thức được công nhận. Các Đại hội VII, VIII và IX tiếp tục khẳng định nhất quán chính sách phát triển kinh tế nhiều thành phần. Về vai trò của doanh nhân Việt Nam, Nghị quyết Trung ương 7 (khóa IX) lần đầu tiên đề cập cụ thể: “coi trọng vai trò của các doanh nhân trong phát triển kinh tế - xã hội. Hoàn thiện khung pháp lý chung để các nhà doanh nghiệp yên tâm phát triển sản xuất - kinh doanh. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với các tổ chức hiệp hội các nhà doanh nghiệp”⁽³⁾. Luật Doanh nghiệp ra đời năm 2000 và Luật Doanh nghiệp sửa đổi năm 2005 càng góp phần thúc đẩy doanh nghiệp và doanh nhân phát triển. Đại hội X của Đảng đã chủ trương cho phép đảng viên được làm kinh tế tư nhân. Và đến Đại hội XI, từ chủ trương cho phép đảng viên làm kinh tế tư nhân đã thí điểm kết nạp chủ doanh nghiệp tư nhân vào Đảng. Đây là một bước phát triển mới trong nhận thức của Đảng ta về đội ngũ doanh nhân.

Từ nhận thức đến những chính sách của những năm đổi mới đã mở đường cho sự chuyển biến rất quan trọng trong cơ cấu xã hội của nước ta; một tầng lớp xã hội mới, đội ngũ doanh nhân Việt Nam đã hình thành và ngày càng lớn mạnh, gắn bó với giai cấp công nhân, nông dân và đội ngũ trí thức về lòng yêu nước, ý thức dân tộc và cả về lợi ích phát triển kinh tế. Đội ngũ này đã và đang trở thành một trong những lực lượng xung kích trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước. Cùng với đó, vai trò của doanh nhân trong đời sống chính trị - xã hội ở nước ta cũng dần được khẳng định. Sự tồn tại và phát triển của các loại hình doanh nghiệp mà hạt nhân của nó là doanh nhân, đang là cơ sở kinh tế để hình thành mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Cùng với sự nghiệp đổi mới, doanh nhân Việt Nam đóng góp ngày càng to lớn, có nghĩa vụ và trách nhiệm đối với sự phát triển phồn vinh của đất nước. Họ là những người trực tiếp lao động quản lý, lao động điều hành, lao động kỹ thuật, tức là người “có lao động” (theo tiêu chuẩn đảng viên như Điều lệ Đảng quy định). Việc những người tiên tiến trong số họ được đứng trong hàng ngũ của Đảng lại càng thể hiện sinh động bản chất của Đảng là đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam, là đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của dân tộc. Đây cũng là một động lực quan trọng phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc trong bối cảnh mới.

Đến nay, những tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về doanh nghiệp, doanh nhân vẫn còn nguyên giá trị. Từ năm 2004, chúng ta đã lấy ngày  13-10 hằng năm làm “Ngày doanh nhân Việt Nam”. Đây là sự kiện quan trọng ghi nhận vai trò, vị thế của đội ngũ doanh nhân Việt Nam.

Thực trạng phát triển đội ngũ doanh nhân trong thời gian qua

Sự hình thành và lớn mạnh của đội ngũ doanh nhân trong những năm qua có thể khái quát ở các mặt sau:

Phát triển nhanh về số lượng và ở nhiều lĩnh vực khác nhau

Cùng với sự phát triển của nền kinh tế, sự cải thiện mạnh mẽ môi trường đầu tư và tích cực thực hiện các chương trình hỗ trợ doanh nhân, đội ngũ doanh nhân Việt Nam đã có sự phát triển không ngừng về số lượng. Từ những năm đầu tiến hành đổi mới đến nay, số lượng các doanh nghiệp, đặc biệt doanh nghiệp tư nhân đã không ngừng tăng (tính đến cuối năm 2010, đã có 544.394 doanh nghiệp đăng ký kinh doanh và khoảng 3,5 triệu hộ kinh doanh cá thể trong nhiều ngành kinh tế⁽⁴⁾). Nếu như trung bình mỗi doanh nghiệp có 2 doanh nhân, thì đội ngũ doanh nhân ước tính xấp xỉ 1 triệu người. Chưa kể, đội ngũ chủ hộ kinh doanh cá thể là tiềm năng to lớn cho việc hình thành các loại hình doanh nghiệp và đội ngũ doanh nhân.

Sự đa dạng của nền kinh tế, cùng với sự phát triển nhanh về số lượng các doanh nghiệp trong mọi lĩnh vực của nền kinh tế làm cho đội ngũ doanh nhân có mặt trong nhiều lĩnh vực, ngành nghề khác nhau, trong đó có nhiều ngành mũi nhọn của nền kinh tế, như tài chính, tín dụng, du lịch, bảo vệ môi trường, giáo dục, khoa học - công nghệ...

Chất lượng đội ngũ doanh nhân ngày càng được nâng cao

Bên cạnh sự phát triển nhanh về số lượng, chất lượng doanh nhân cũng ngày càng được nâng lên. Nhiều doanh nhân nước ta đã thể hiện rõ phẩm chất, bản lĩnh của doanh nhân Việt Nam hiện đại. Đó là sự sáng tạo, có tầm nhìn xa, dám chấp nhận mạo hiểm, rủi ro, vươn lên cạnh tranh trên thị trường quốc tế, có trách nhiệm với cộng đồng, xã hội, có tinh thần dân tộc và ý chí kinh doanh.

 Chất lượng đội ngũ doanh nhân thể hiện ở số lượng và tầm vóc của các giải thưởng doanh nhân đã được tôn vinh cả ở trong nước và quốc tế. Tổng doanh thu của 200 doanh nghiệp đạt giải “Sao vàng đất Việt 2010” đạt trên 475.000 tỉ đồng, nộp ngân sách 43.900 tỉ đồng, lợi nhuận sau thuế trên 48.000 tỉ đồng, tạo việc làm cho trên 390.000 lao động. Một số thương hiệu của doanh nghiệp, tên tuổi của doanh nhân Việt Nam được thế giới biết đến làm cho uy tín, hình ảnh Việt Nam trên thế giới ngày càng được nâng cao.

Theo bảng xếp hạng 500 doanh nghiệp tăng trưởng nhanh nhất Việt Nam (FAST500) năm 2010 (công bố cuối tháng 3-2011), khu vực doanh nghiệp tư nhân chiếm tới 78% số doanh nghiệp, điều này thể hiện tính năng động của các doanh nhân, đặc biệt trong khu vực kinh tế tư nhân.

Có vị thế ngày càng quan trọng trong hệ thống chính trị - xã hội 

Với số lượng lên tới hàng triệu người và chất lượng được nâng cao, với vị thế kinh tế to lớn, đội ngũ doanh nhân nước ta đã hình thành một tầng lớp xã hội mới. Cùng với giai cấp công nhân, giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức, họ đang tạo thành một đội quân chủ lực trong công cuộc đổi mới của đất nước.

Doanh nhân nước ta tham gia ngày càng đông đảo vào các hiệp hội nghề nghiệp, các tổ chức xã hội và có vị thế ngày càng quan trọng hơn trong hệ thống chính trị - xã hội. Trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIII có tới 38 đại biểu là doanh nhân. Số lượng doanh nhân là đảng viên ngày càng tăng, cùng với đó, vai trò của các tổ chức cơ sở đảng ở khu vực kinh tế tư nhân cũng tăng lên. Tính đến ngày 31-12-2010, trong các doanh nghiệp tư nhân có 3.101 tổ chức cơ sở đảng với 34.185 đảng viên⁽⁵⁾. Nhiều tổ chức cơ sở đảng trong các doanh nghiệp đã phát huy tốt vai trò của mình⁽⁶⁾.

Trong thời gian tới, những doanh nhân tiêu biểu trong đội ngũ này sẽ tham gia ngày càng nhiều hơn, có vai trò quan trọng hơn trong các tổ chức chính trị - xã hội. Đó cũng là quy luật phát triển và là nhân tố thúc đẩy hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta.

Đóng góp to lớn vào sự nghiệp đổi mới, cụ thể trên các mặt sau:

- Là lực lượng xung kích trong việc phát triển kinh tế - xã hội, thực hiện CNH, HĐH đất nước. Thể hiện ở sự đóng góp ngày càng tăng cho nền kinh tế, đặc biệt khu vực kinh tế tư nhân. Doanh nghiệp tư nhân đã tăng 17 lần từ 31.000 doanh nghiệp năm 2000 lên hơn 500.000 doanh nghiệp hiện nay. Vốn đăng ký kinh doanh trung bình trong giai đoạn này cũng tăng gấp 10 lần, từ 900 triệu đồng/doanh nghiệp năm 2000 lên 9 tỉ đồng/doanh nghiệp năm 2010, trong đó khoảng 1,44% doanh nghiệp có vốn đăng ký hơn 200 tỉ đồng.

- Là đại biểu cho lực lượng sản xuất mới, góp phần quyết định tạo ra chuỗi giá trị mới cho xã hội, là đội quân chủ lực thúc đẩy tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế. Ngoài ra, đội ngũ doanh nhân còn là cầu nối quan trọng giữa nền kinh tế Việt Nam và thế giới. Trong thời kỳ hội nhập và mở rộng quan hệ quốc tế ngày một sâu rộng, các doanh nghiệp Việt Nam chiếm lĩnh thị trường nội địa và cạnh tranh cao với các nước trong khu vực và thế giới.

- Là một lực lượng chủ yếu góp phần giải phóng lực lượng sản xuất, tạo công ăn việc làm và là trụ cột chính để xóa đói, giảm nghèo qua công việc kinh doanh của mình. Trong số 500.000 doanh nghiệp được thành lập, có tới 97% doanh nghiệp có quy mô vừa và nhỏ, mà chủ yếu là doanh nghiệp tư nhân. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ sử dụng 50,1% lao động xã hội và đóng góp hơn 40% GDP cả nước.

- Tuân thủ chính sách, chủ trương đường lối của Đảng, Nhà nước, đội ngũ doanh nhân luôn là lực lượng bảo đảm tính định hướng xã hội chủ nghĩa của nền kinh tế thị trường ở nước ta, là một trong những lực lượng quyết định thúc đẩy sự hình thành và hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Tuy nhiên, đội ngũ doanh nhân nước ta vẫn còn nhiều hạn chế, như thiếu tính chuyên nghiệp; thiếu sự liên kết chặt chẽ; chưa thực sự có chiến lược kinh doanh bài bản, lâu dài; thiếu kinh nghiệm kinh doanh. Cho đến nay, vẫn còn có những quan điểm chưa thống nhất, còn có nhận thức chưa đầy đủ, rõ ràng về vai trò, vị thế của đội ngũ doanh nhân trong tiến trình xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta.

Một số giải pháp xây dựng đội ngũ doanh nhân Việt Nam đáp ứng yêu cầu hiện nay

Để đạt được mục tiêu cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020, cũng như thực hiện tốt các nhiệm vụ trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011 - 2020, chúng ta không có con đường nào khác là phải đẩy nhanh nhịp độ của quá trình CNH, HĐH. Trong điều kiện của nước ta hiện nay và tương lai, lực lượng đầu tàu thực hiện công việc trọng đại này là hệ thống doanh nghiệp, trong đó, đứng đầu là các doanh nhân. Chính vì thế, phát triển đội ngũ doanh nhân để có thể đảm đương trọng trách đó là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng. Để làm được điều này, trước hết cần có nhận thức đúng của toàn xã hội về vai trò, vị thế của doanh nhân; coi doanh nhân là lực lượng trọng yếu đối với việc thực hiện thành công sự nghiệp CNH, HĐH, sớm đưa nước ta theo kịp các nước trong khu vực và thế giới.

Trên cơ sở nhận thức trên, để xây dựng đội ngũ doanh nhân đáp ứng yêu cầu hiện nay, cần tập trung vào một số giải pháp cơ bản sau:

Thứ nhất, tập trung hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, tạo môi trường kinh doanh bình đẳng, thuận lợi cho doanh nghiệp. Hoạt động của doanh nhân và doanh nghiệp luôn gắn liền với nhau như một thể thống nhất. Chỉ khi các doanh nghiệp hoạt động tốt, có hiệu quả thì đội ngũ doanh nhân mới mạnh. Hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp phụ thuộc rất lớn vào môi trường đầu tư, môi trường kinh doanh. Vì vậy, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi cho các loại hình doanh nghiệp chính là tạo điều kiện để xây dựng và phát triển đội ngũ doanh nhân.

 Thực tiễn của thế giới cũng như ở nước ta cho thấy, ở đâu có môi trường đầu tư thuận lợi, thì ở đó sẽ thu hút được nhiều hơn đầu tư, kinh tế tăng trưởng cao. Do đó, hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, cải thiện môi trường đầu tư, môi trường kinh doanh là giải pháp quan trọng hàng đầu để phát triển doanh nghiệp, doanh nhân. ổn định, cải thiện môi trường đầu tư, môi trường kinh doanh đòi hỏi phải thực thi nhiều giải pháp đồng bộ về kinh tế - xã hội, chính trị, luật pháp. Trong đó đặc biệt chú trọng việc hoàn thiện môi trường pháp luật kinh doanh⁽⁷⁾.

Thứ hai, tạo điều kiện phát triển một số doanh nghiệp quy mô lớn và doanh nhân tầm cỡ khu vực và thế giới. Xây dựng những thương hiệu mang bản sắc Việt Nam thể hiện năng lực cạnh tranh của quốc gia và doanh nhân tầm cỡ thế giới là nhiệm vụ quan trọng mang tính đột phá. Trước hết, Nhà nước cần thực hiện các chính sách hỗ trợ thích hợp đối với những doanh nghiệp có năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế (như tạo điều kiện về nguồn vốn, đất đai, khoa học - công nghệ, xây dựng thương hiệu,...). Tập trung phát triển các lĩnh vực quan trọng, có lợi thế cạnh tranh cao của nền kinh tế.

Nhà nước cũng cần quy hoạch, phát triển những cụm công nghiệp, khu công nghệ cao, trong đó các doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp đầu tàu dẫn dắt các doanh nghiệp nhỏ và thâm nhập vào thị trường thế giới thông qua tham gia chuỗi cung ứng. Làm tốt công tác xúc tiến thương mại trong và ngoài nước, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp mở rộng ảnh hưởng của mình.

Thứ ba, xây dựng văn hóa doanh nhân Việt Nam hiện đại, đậm đà bản sắc dân tộc. Xây dựng văn hóa doanh nhân là một trong những nội dung quan trọng để xây dựng đội ngũ doanh nhân chuyên nghiệp, có chất lượng; có năng lực lãnh đạo, quản lý; có đạo đức tốt, quan tâm đến đời sống vật chất, tinh thần của người lao động, phát triển vì lợi ích của cộng đồng và toàn xã hội.

Cần tập trung thực hiện một số nhiệm vụ sau: (1)Xây dựng những chuẩn mực mới về doanh nhân phù hợp với chuẩn mực xã hội và nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đó là những doanh nhân có ý chí vươn lên, có lòng tự tôn dân tộc, có năng lực cạnh tranh và khả năng hội nhập, có đạo đức trong kinh doanh; biết kết hợp hài hòa lợi ích cá nhân, lợi ích doanh nghiệp và lợi ích xã hội; sống trong sạch, lành mạnh, quan hệ tốt với người lao động; (2)Tăng cường và đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền để thay đổi nhận thức của xã hội đối với doanh nhân, cũng như tạo hình ảnh doanh nhân trong chế độ xã hội chủ nghĩa, hướng doanh nhân không ngừng hoàn thiện mình để trở thành những doanh nhân chân chính.

Thứ tư, tôn vinh những doanh nhân có nhiều thành tích, đóng góp, tạo điều kiện cho họ tham gia ngày càng hiệu quả vào quá trình hoạch định chính sách kinh tế - xã hội. Chúng ta đã có nhiều chính sách tôn vinh doanh nhân, những doanh nhân không những thành đạt trong công việc kinh doanh của mình, tạo công ăn việc làm cho người lao động, mà còn có đóng góp cho xã hội thông qua thuế và các hoạt động từ thiện, như danh hiệu Doanh nhân Việt Nam tiêu biểu; danh hiệu Nhà quản lý giỏi; Giải thưởng Doanh nhân Việt Nam tiêu biểu ở nước ngoài... Trong thời gian tới, cần tiếp tục phát huy các chương trình tôn vinh này.

Ngoài ra, Đảng và Nhà nước cần lắng nghe tiếng nói và ý kiến đóng góp của đội ngũ doanh nhân; coi đó là một trong những kênh phản biện quan trọng để giúp Đảng và Nhà nước hoạch định đường lối, chủ trương, chính sách phát triển kinh tế - xã hội của đất nước; cần thường xuyên lắng nghe và giải quyết kịp thời tâm tư nguyện vọng của doanh nhân, tạo điều kiện thuận lợi cho họ hoạt động sản xuất, kinh doanh, làm giàu chính đáng, đóng góp ngày càng nhiều cho xã hội.

Thứ năm, phát triển các hiệp hội doanh nghiệp, hiệp hội ngành nghề. Mặc dù, chúng ta đã có nhiều chính sách về phát huy vai trò của các hiệp hội doanh nghiệp, nhưng cho đến nay, số lượng hiệp hội doanh nghiệp còn ít. Theo thống kê, cả nước có hơn 300 hiệp hội doanh nghiệp với rất nhiều hình thức khác nhau và chỉ có khoảng 20% doanh nghiệp là thành viên của một hiệp hội doanh nghiệp nào đó.

Nhiều tổ chức hiệp hội doanh nghiệp hoạt động kém hiệu quả, chưa gắn kết hội viên với hiệp hội. Nhiều doanh nhân đang đứng ngoài hiệp hội doanh nghiệp. Trong thời gian tới, cần khuyến khích thành lập các hiệp hội doanh nghiệp, ngành nghề, các câu lạc bộ doanh nhân, thông qua đó, các doanh nhân có điều kiện trao đổi, liên kết, hỗ trợ nhau, đồng thời trở thành cầu nối, là đại diện của doanh nhân, bảo vệ lợi ích hợp pháp của doanh nhân.

Bên cạnh việc tạo hành lang pháp lý thúc đẩy hình thành và phát triển các tổ chức hiệp hội doanh nghiệp, hiệp hội ngành nghề, chính quyền các cấp cũng cần tạo điều kiện về cơ sở vật chất và quan tâm đến hoạt động của các hiệp hội doanh nghiệp, ngành nghề.

Thứ sáu, chú trọng công tác chuẩn bị, đào tạo đội ngũ doanh nhân cho xã hội. Đặc biệt trong điều kiện hội nhập và toàn cầu hóa hiện nay, đội ngũ doanh nhân cho tương lai phải được đào tạo một cách bài bản, phải được tuyển chọn từ những người có năng khiếu, có triển vọng và có ham muốn trở thành những doanh nhân thành đạt, có khát vọng làm giàu. Việc đào tạo này phải kết hợp đào tạo kiến thức, truyền thụ kinh nghiệm với tổ chức thực hành tạo điều kiện cho các doanh nhân trẻ “cọ xát” thực tế.

Thứ bảy, rất cần một nghị quyết chuyên đề của Đảng về xây dựng đội ngũ doanh nhân Việt Nam. Trong nhiệm kỳ Đại hội X, Đảng đã có Nghị quyết về xây dựng giai cấp công nhân, giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa có nghị quyết về đội ngũ doanh nhân. Thực tế này đã dẫn đến một số chủ trương, chính sách của Đảng về phát triển doanh nghiệp, doanh nhân chưa thực sự phát huy hết hiệu quả. Kinh tế Việt Nam đang bước sang một giai đoạn phát triển mới, một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu là chuyển đổi mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế. Trong điều kiện này, rất cần có nghị quyết về xây dựng đội ngũ doanh nhân Việt Nam để tiếp tục khẳng định vai trò cũng như phát triển mạnh mẽ đội ngũ doanh nhân, qua đó góp phần hoàn thành những nhiệm vụ chiến lược trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong giai đoạn hiện nay./.

 ---------------------------------------------

(1) Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011, tr. 80

(2) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 4, tr. 49

(3) Văn kiện Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương khóa IX, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2003, tr. 18

(4) Báo cáo thường niên về doanh nghiệp do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) thực hiện

(5) “Tọa đàm khoa học: Báo cáo đề dẫn”. Tạp chí Cộng sản chuyên đề cơ sở, số 55, (7-2011)

(6) Trong Chương trình “Bình chọn và tôn vinh các tổ chức đảng tiêu biểu trong doanh nghiệp” lần thứ nhất, do Tạp chí Cộng sản phối hợp với Ban Tổ chức Trung ương, Ban Tuyên giáo Trung ương, Đài Truyền hình Việt Nam, Đảng ủy Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam tổ chức vào cuối tháng 8-2011, đã có hơn 100 doanh nghiệp có tổ chức cơ sở đảng vững mạnh được tôn vinh

(7) Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) đang thực hiện Dự án rà soát và kiến nghị hoàn thiện môi trường pháp luật kinh doanh. 16 bộ luật và luật quan trọng được rà soát trong Dự án này. Kết quả của Dự án sẽ được gửi tới Quốc hội và các cơ quan chức năng