Lời huấn thị trên được Chủ tịch Hồ Chí Minh viết trong bài “Sức khỏe và thể dục”, đăng trên Báo Cứu quốc, số 199, ngày 27-3-1946, khi chính quyền non trẻ của nhân dân mới được thành lập, phải đương đầu với muôn vàn khó khăn, thử thách, thù trong giặc ngoài… Nhiệm vụ kiến thiết và bảo vệ đất nước là nhiệm vụ nặng nề của toàn dân tộc, đòi hỏi mỗi người dân phải có sức khỏe. Bác kêu gọi mọi người dân, bất kể già trẻ, trai gái phải ra sức luyện tập thể dục, thể thao; luyện tập hằng ngày để có sức khỏe, đồng thời Bác cũng khẳng định, luyện tập thể dục, bồi bổ sức khỏe là bổn phận của mỗi một người yêu nước. Mỗi người dân mạnh khỏe tức là cả nước mạnh khỏe, có như vậy, công cuộc kháng chiến mới thắng lợi, kiến quốc mới thành công.

Xác định tầm quan trọng của sức khỏe nhân dân nói chung, của thanh niên nói riêng với tiền đồ dân tộc, ngay sau khi Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, với cương vị là người đứng đầu Nhà nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhắc nhở cán bộ và các cơ quan chức năng 4 việc cần quan tâm, là: Công tác phòng bệnh, công tác thể dục, thể thao, công tác vệ sinh và thực hiện đời sống mới. Ngày 30-1-1946 Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 14-SL thành lập Nha Thể dục Trung ương và Sắc lệnh số 38, ngày 27-3-1946, về việc thành lập Nha Thanh niên và Thể dục. Cùng ngày, Người viết bài “Sức khỏe và thể dục” đăng trên báo Cứu quốc, số 119, thể hiện rõ quan điểm về phát triển thể dục, thể thao quần chúng: “Giữ gìn dân chủ, xây dựng nước nhà, gây đời sống mới, việc gì cũng cần có sức khỏe mới thành công. Mỗi một người dân yếu ớt, tức là làm cho cả nước yếu ớt một phần, mỗi một người dân mạnh khỏe là góp phần cho cả nước mạnh khỏe. Vậy luyện tập thể dục, bồi bổ sức khỏe là bổn phận của mỗi một người yêu nước… Dân cường thì quốc thịnh. Tôi mong đồng bào ta, ai cũng cố gắng tập thể dục. Tự tôi, ngày nào cũng tập”.

Việc rèn luyện sức khoẻ cho thanh niên cần phải như thế nào? Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, sức khoẻ, khả nǎng đề kháng của cơ thể con người không tự nhiên mà có, nó phụ thuộc nhiều vào ý thức tự bảo vệ, tự chǎm sóc, bồi dưỡng sức khoẻ của mỗi cá nhân. Do vậy, trong luyện tập sức khỏe, phải biết hoà nhập với thiên nhiên, thích nghi với hoàn cảnh sống để có sức khoẻ học tập, làm việc. Mặt khác, rèn luyện sức khỏe phải được duy trì thường xuyên, kiên trì, bền bỉ. Theo Hồ Chí Minh, rèn luyện thân thể là một quá trình tự ý thức. Hằng ngày, trong bất cứ hoàn cảnh nào, cần giữ được thói quen tập thể dục theo một thời khoá biểu xác định: “Mỗi ngày lúc ngủ dậy, tập thể dục một ít. Ngày nào cũng tập, khí huyết lưu thông, tinh thần đầy đủ, như vậy là sức khỏe”. Với Người, luyện tập sức khỏe đã trở thành một nhu cầu như không khí, thức ǎn, nước uống hằng ngày; có giữ được sức khoẻ mới làm việc sảng khoái, đạt hiệu quả cao. Bên cạnh đó, phải kết hợp nhiều hình thức luyện tập phù hợp với điều kiện công tác, trạng thái sức khoẻ và thể chất để không nhàm chán. Chủ tịch Hồ Chí Minh lưu ý thanh niên trong rèn luyện sức khỏe cần gắn với sinh hoạt điều độ, sạch sẽ, ngǎn nắp, hợp vệ sinh. Theo Người, những vấn đề ǎn, ngủ, sinh hoạt hợp vệ sinh tưởng chừng như nhỏ nhặt này cũng là một khoa học, nghệ thuật cần phải học, tìm hiểu và hướng dẫn cho thanh niên.

Ngày nay, sự nghiệp cách mạng của đất nước ta có những bước chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, còn tiềm ẩn nhiều khó khăn, thách thức và nguy cơ. Mặt trái của quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa, toàn cầu hóa, sự già hóa dân số và biến đổi khí hậu đang gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Đó là ô nhiễm môi trường sống, các yếu tố về hành vi lối sống đã làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh, tàn phế và tử vong sớm do bệnh tật, đặc biệt là các bệnh không lây nhiễm như bệnh tim mạch, ung thư, đái tháo đường, bệnh hô hấp mãn tính, những căn bệnh này đang chiếm tới hơn 70% số tử vong hằng năm. Trong khi đó, việc phòng, chống các yếu tố gây bệnh, việc phát hiện sớm và quản lý, chăm sóc người bệnh ở tuyến y tế cơ sở vẫn chưa được chú trọng. Mặc dù người dân Việt Nam có tuổi thọ tương đối cao nhưng trung bình mỗi người có tới gần 10 năm phải sống với bệnh tật, vì thế làm giảm rất nhiều chất lượng cuộc sống.

Tầm vóc, thể lực của người Việt Nam cũng chưa được cải thiện nhiều trong những năm qua. Theo kết quả Tổng điều tra dinh dưỡng toàn quốc của Bộ Y tế, (Đề án tổng thể phát triển thể lực người Việt Nam giai đoạn 2011-2030), chiều cao của thanh niên Việt Nam ở nhóm 22-26 tuổi, trung bình của nam là 1,64m, nữ là 1,54m. Nghiên cứu của Viện Khoa học thể dục, thể thao cũng có kết quả tương tự: nam 18 tuổi trung bình cao hơn 4,7cm so với năm 1975 (163,3cm và 159cm); nữ 20 tuổi cao hơn 4cm (153cm và 149cm). Sự phát triển về chiều cao thân thể của thanh niên Việt Nam trong 35 năm qua không nhiều. Bình thường sau 10 năm, chiều cao thân thể chỉ tăng 3,5cm nhưng thanh niên Việt Nam chỉ cao hơn 4cm trong 35 năm. Tuy nhiên, so với các nước trong khu vực như Singapore, Thái Lan, Malaysia, Nhật Bản thì tầm vóc thân thể của thanh niên nước ta còn thua kém. Chiều cao thân thể của nam thanh niên Việt Nam mới bằng chuẩn quốc tế về chiều cao thân thể của nữ, không những thế, sức bền, sức mạnh của thanh niên Việt Nam cũng kém so với nhiều nước Đông Nam Á.

Thấm nhuần lời dạy của Bác Hồ: “Mỗi một người dân yếu ớt, tức là cả nước yếu ớt, mỗi một người dân mạnh khỏe tức là cả nước mạnh khỏe”, trong những năm qua, công tác bảo vệ, chăm sóc sức khỏe nhân dân được Đảng, Nhà nước quan tâm. Tuy nhiên, vấn đề giáo dục sức khỏe cho thanh niên vẫn có nơi, có lúc chưa được quan tâm đúng mức. Sự đầu tư cho công tác thể dục, thể thao; tình trạng sân bãi, chỗ tập luyện cho thanh niên ở nhiều khu dân cư bị lấn chiếm, thay đổi mục đích sử dụng, hiệu quả thấp. Các hoạt động thể dục, thể thao trong nhà trường chưa phát triển đồng đều, thể lực học sinh tuy có nâng lên nhưng chưa nhiều. Phong trào rèn luyện thi đấu thể dục, thể thao mới thu hút được một số ít thanh niên, số đông chưa có điều kiện tham gia, vì thiếu thời gian, thiếu người tổ chức, hướng dẫn, thiếu sân bãi, nhất là ở các vùng nông thôn, miền núi. Kiến thức, ý thức, thói quen giữ gìn vệ sinh, bảo đảm ăn đủ dinh dưỡng còn rất hạn chế.

Chăm sóc và bảo vệ sức khỏe, nâng cao thể chất cho thanh niên cũng như cho nhân dân là một nội dung lớn trong chính sách xã hội của Đảng và Nhà nước ta. Trong văn kiện các kỳ Đại hội Đảng đều khẳng định mục tiêu phát triển lĩnh vực thể dục, thể thao nhằm nâng cao tinh thần và thể lực cho thế hệ trẻ, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực. Trong bối cảnh hiện nay, việc rèn luyện, nâng cao sức khoẻ và chǎm sóc sức khoẻ cho thanh niên là vấn đề cần được cấp ủy, chính quyền các cấp, các ngành coi trọng. Bởi vì, chỉ có nâng cao chất lượng thể lực của nguồn lực lao động trẻ mới đáp ứng được yêu cầu và đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Đồng thời, cùng với các giải pháp nâng cao dần chế độ dinh dưỡng, chăm sóc của hệ thống y tế các cấp, cần phát động và giáo dục ý thức tự rèn luyện, bồi bổ sức khoẻ của mỗi thanh niên theo tấm gương rèn luyện sức khỏe của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Để thực hiện chương trình sức khỏe Việt Nam, thời gian tới, Thủ tướng đã có những chỉ đạo cụ thể, yêu cầu tập trung triển khai các nhiệm vụ trọng tâm, trước hết là phải nâng cao nhận thức và đề cao ý thức trách nhiệm của các cấp, các ngành, của cả hệ thống chính trị và toàn dân đối với công tác chăm sóc sức khỏe. Tuyên truyền các hành vi, lối sống có lợi cho sức khỏe nhằm tạo ra phong trào có sức lan tỏa sâu rộng, bền vững, trở thành thói quen, nếp sống văn hóa trong cộng đồng dân cư.

Cùng với làm tốt công tác y tế dự phòng, phòng chống dịch bệnh, cần cung cấp đầy đủ các dịch vụ chăm sóc sức khỏe thiết yếu cho người dân, đặc biệt là tại tuyến cơ sở để mọi người dân được kiểm tra sức khỏe định kỳ, phát hiện sớm bệnh tật, được tư vấn, hướng dẫn, chăm sóc, điều trị, quản lý sức khỏe liên tục tại nơi sinh sống, nhất là đối với những người mắc các bệnh mãn tính và người cao tuổi. Mọi người phải được chăm sóc, quản lý sức khỏe ngay từ khi trong bụng mẹ. Thực hiện đồng bộ các giải pháp giảm thiểu các yếu tố nguy cơ có hại cho sức khỏe, trong đó chú trọng giảm tiêu thụ thuốc lá, đồ uống có cồn, nước ngọt có đường, thực phẩm chế biến sẵn và các sản phẩm có nguy cơ gây bệnh. Cải thiện và bảo vệ môi trường sống như đất, nước, không khí, rác thải, tiếng ồn, nhà vệ sinh, sóng điện tử… Phòng ngừa, giảm thiểu tai nạn giao thông, tai nạn lao động, đuối nước ở trẻ em… Đồng thời, khuyến khích tổ chức sản xuất kinh doanh, cung cấp thực phẩm an toàn, đủ dinh dưỡng cho từng lứa tuổi. Đặc biệt, lưu ý thực hiện tốt chương trình dinh dưỡng học đường, sữa học đường, giảm tỉ lệ suy dinh dưỡng, nhất là thể thấp còi.

Phát triển thể dục thể thao và tăng cường rèn luyện thân thể, trước hết là trong hệ thống giáo dục. Phát huy kết quả đạt được, tiếp tục đẩy mạnh giáo dục thể chất trong nhà trường, tạo sự lan tỏa sâu rộng, phát triển thể dục thể thao trong các cơ quan, các xí nghiệp và toàn xã hội. Tạo điều kiện khuyến khích người dân tiếp cận sử dụng không gian công cộng, cơ sở luyện tập thể dục thể thao. Thường xuyên kiểm tra sức khỏe, thực hiện đúng các hướng dẫn của bác sĩ, của thầy thuốc. Có chế độ ăn bảo đảm dinh dưỡng hợp lý, giảm muối trong bữa ăn hằng ngày, ăn nhiều rau xanh, không hút thuốc lá, hạn chế sử dụng rượu bia và điều quan trọng là thường xuyên vận động thể lực, rèn luyện thể dục”, Thủ tướng phát biểu.

Thực hiện được những việc này cũng chính là thực hiện lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Việc rèn luyện, tập thể dục, bồi bổ sức khỏe là bổn phận của mỗi người dân yêu nước, việc đó không tốn kém, khó khăn gì. Gái, trai, già, trẻ cũng nên làm và ai cũng làm được. Điều này càng có ý nghĩa khi năm nay chúng ta kỷ niệm 50 năm thực hiện Di chúc Bác Hồ./.