Tố cáo là một trong những quyền cơ bản của công dân, được quy định trong Hiến pháp và Luật Tố cáo. Trong nội bộ, Đảng Cộng sản Việt Nam quy định việc giải quyết tố cáo đối với tổ chức đảng và đảng viên là trách nhiệm của các cấp ủy, tổ chức đảng, của ủy ban kiểm tra các cấp. Công việc này được thực hiện theo quy định của Điều lệ Đảng, các quy định, hướng dẫn của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư và Ủy ban Kiểm tra Trung ương.

Thực hiện quy định của Điều lệ Đảng về giải quyết tố cáo và các văn bản có liên quan của Trung ương Đảng, thời gian qua, việc giải quyết tố cáo trong Đảng đã đạt được kết quả quan trọng. Chỉ tính từ nhiệm kỳ Đại hội X của Đảng đến nay, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã xem xét, giải quyết tố cáo đối với 25 tổ chức đảng và 352 đảng viên là cán bộ diện Trung ương quản lý. Ủy ban kiểm tra cấp ủy các địa phương, đơn vị đã xem xét, giải quyết tố cáo đối với 1.718 tổ chức đảng và 45.705 đảng viên. Nội dung tố cáo tổ chức đảng, đảng viên bao gồm các vi phạm chỉ thị, nghị quyết, quy định của Đảng; vi phạm chính sách, pháp luật của Nhà nước; thiếu trách nhiệm trong việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ, quyền hạn được giao; vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ và có hành vi bao che khuyết điểm, trù dập cá nhân; vi phạm quy định về phẩm chất đạo đức, lối sống; vi phạm những điều đảng viên không được làm; lạm dụng, lợi dụng quyền lực được giao, nhất là trong công tác cán bộ, quản lý đất đai, tài nguyên, khoáng sản, tài chính, đấu thầu, đầu tư xây dựng cơ bản... Nội dung tố cáo phần lớn liên quan đến hành vi lạm quyền, lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong thi hành công vụ để trục lợi, tham nhũng, vì “lợi ích nhóm”.

Việc giải quyết tố cáo trong Đảng của các cấp ủy, tổ chức đảng, ủy ban kiểm tra các cấp thời gian qua về cơ bản là đúng nguyên tắc, thẩm quyền, trình tự, thủ tục, thời gian theo quy định. Đặc biệt, các cấp ủy, tổ chức đảng, ủy ban kiểm tra các cấp đã tập trung giải quyết kịp thời, dứt điểm đơn tố cáo đối với nhân sự cấp ủy, nhân sự ứng cử đại biểu Quốc hội và hội đồng nhân dân các cấp các nhiệm kỳ, nhân sự các chức danh lãnh đạo, quản lý thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý; qua đó, góp phần quan trọng vào thành công của các kỳ đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng, đại hội đại biểu đảng bộ các cấp, các cuộc bầu cử Quốc hội và hội đồng nhân dân các cấp... Nhiều cấp ủy, ủy ban kiểm tra đã đổi mới phương pháp công tác, chú trọng giải quyết đơn, thư tố cáo đối với các vụ việc, lĩnh vực phức tạp, tham nhũng, tiêu cực... và xử lý nghiêm minh khi có vi phạm đến mức phải xử lý kỷ luật, hoặc minh oan cho một số đảng viên; phát huy vai trò và trách nhiệm của nhân dân tham gia thực hiện quyền tố cáo, góp phần xây dựng Đảng, Nhà nước, hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; giải quyết các tố cáo liên quan đến những tổ chức đảng, đảng viên có vi phạm, tham nhũng, tiêu cực, “lợi ích nhóm”, suy thoái về tư tưởng chính trị, chạy chức, chạy quyền...; qua đó, góp phần củng cố và tăng cường niềm tin của đảng viên và nhân dân đối với sự lãnh đạo của Đảng.

Từ thực tiễn giải quyết tố cáo thời gian qua của các cấp ủy, tổ chức đảng, ủy ban kiểm tra các cấp thông qua một số vụ việc phức tạp, nghiêm trọng, liên quan đến nhiều cấp, nhiều ngành, nhiều đối tượng ở một số bộ, ngành, địa phương; bước đầu, có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm để góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giải quyết tố cáo như sau:

Một là, chú trọng nâng cao nhận thức, tinh thần và thái độ trong thực hiện nhiệm vụ chính trị. Cấp ủy, ủy ban kiểm tra các cấp phải có nhận thức đúng về vai trò, trách nhiệm của mình và của nhân dân trong việc tố cáo, giải quyết tố cáo nói chung và tố cáo, giải quyết tố cáo tổ chức đảng, đảng viên nói riêng. Từ đó, tăng cường tuyên truyền, giáo dục để cán bộ, đảng viên và nhân dân hiểu rõ các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước về tố cáo, nhằm thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ trong tố cáo nói chung, tố cáo tổ chức đảng, đảng viên nói riêng với tinh thần trách nhiệm cao để xây dựng Đảng, Nhà nước trong sạch, vững mạnh. Các cấp, các ngành, các địa phương cần tích cực tuyên truyền sâu rộng và thấm nhuần, thực hiện tốt tư tưởng Hồ Chí Minh về khiếu nại, tố cáo; có biện pháp thích hợp để tuyên truyền, phổ biến cho nhân dân thấy rõ và thực hiện đúng quyền và trách nhiệm của mình trong tố cáo và giải quyết tố cáo. Điều đó sẽ khắc phục tình trạng tố cáo sai sự thật hoặc vu cáo, nhằm giữ nghiêm kỷ cương, kỷ luật của Đảng và pháp luật của Nhà nước.

Bên cạnh đó, các cấp, các bộ phận có liên quan cần hoàn chỉnh quy trình, phương pháp tiếp nhận và giải quyết đơn, thư tố cáo để nâng cao hơn nữa chất lượng, hiệu quả giải quyết tố cáo. Ủy ban kiểm tra các cấp cần tăng cường giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực toàn diện cho đội ngũ cán bộ kiểm tra; trong đó, chú trọng nâng cao trình độ chuyên môn, bản lĩnh, dũng khí của người cán bộ, nêu cao tinh thần kiên quyết, thận trọng, công tâm, khách quan, dân chủ trong giải quyết tố cáo các hành vi có dấu hiệu tha hóa quyền lực, tham nhũng, tiêu cực, “lợi ích nhóm”, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống.

Hai là, trong công việc phải biết dựa vào nhân dân, tôn trọng và phát huy vai trò của nhân dân. Biết dựa vào nhân dân, phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, các cấp, các ngành, đoàn thể nhân dân cùng tham gia phát hiện, phản ánh, tố cáo hành vi vi phạm của tổ chức đảng, đảng viên và sự tha hóa quyền lực, tham nhũng, tiêu cực, “lợi ích nhóm” sẽ bảo đảm cho cán bộ làm công tác kiểm tra thực hiện tốt nhiệm vụ được giao. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn: “... chúng ta phải phát động tư tưởng của quần chúng làm cho quần chúng khinh ghét tệ tham ô, lãng phí, quan liêu; biến hàng ức, hàng triệu con mắt, lỗ tai cảnh giác của quần chúng thành những ngọn đèn pha soi sáng khắp mọi nơi, không để cho tệ tham ô, lãng phí, quan liêu còn chỗ ẩn nấp”⁽¹⁾. Theo đó, mỗi công dân, cơ quan, đơn vị phải kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham ô, lãng phí, tệ chạy chức, chạy quyền, chạy phiếu bầu...; đồng thời, phải nâng cao trình độ văn hóa cho toàn xã hội, để văn hóa mới xã hội chủ nghĩa được lan tỏa, thấm sâu trong các tầng lớp nhân dân. Khi đó, văn hóa - nền tảng tinh thần của xã hội - sẽ có vai trò quan trọng, góp phần lên án, phê phán tệ lạm quyền, lợi dụng quyền lực, tham nhũng, thói lười biếng, phù hoa, xa xỉ, thói hư, tật xấu của con người. Văn hóa sẽ tạo điều kiện, góp phần làm cho mỗi cán bộ, đảng viên, công chức có tinh thần vì nước quên thân, vì dân phục vụ, luôn vì lợi ích chung mà hy sinh cống hiến; cùng với đó, mỗi người dân Việt Nam đều nhận thức sâu sắc, hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình.

Việc phát huy mạnh mẽ vai trò của nhân dân trong tham gia phát hiện, phản ánh, tố cáo những dấu hiệu tha hóa quyền lực, tham nhũng, tiêu cực, “lợi ích nhóm” có ý nghĩa hết sức quan trọng, bởi công tác đó vừa bảo đảm dân chủ được thực thi trên thực tế, vừa bảo đảm quyền lực nhà nước thực sự thuộc về nhân dân. Hơn nữa, tất cả hoạt động, mối quan hệ của cán bộ, đảng viên nói chung, kể cả sự tha hóa quyền lực, hành vi tham nhũng, tiêu cực, “lợi ích nhóm”... nói riêng đều khó tránh khỏi sự theo dõi, giám sát của cán bộ, đảng viên, “tai mắt” quần chúng nhân dân cả ở nơi công tác cũng như nơi cư trú. Vì thế, phát huy mạnh mẽ vai trò tham gia giám sát của quần chúng nhân dân sẽ tạo môi trường và điều kiện thuận lợi cho việc phát hiện và giải quyết tố cáo, mang lại hiệu quả cao.

Đồng thời, mỗi cơ quan, tổ chức và cán bộ khi thực hiện chức trách, nhiệm vụ phải có thái độ tôn trọng người tố cáo. Khi người tố cáo đến phản ánh, kiến nghị trực tiếp ở cơ quan tiếp công dân, cán bộ có chức trách, nhiệm vụ phải trân trọng lắng nghe ý kiến phản ánh của họ, ghi chép đầy đủ vào sổ theo dõi hoặc biên bản làm việc. Khi người tố cáo gửi đơn, cán bộ có trách nhiệm phải tiếp nhận, nghiên cứu, để tham mưu hoặc trực tiếp giải quyết theo đúng quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước; phải hướng dẫn người tố cáo thực hiện đúng quyền và trách nhiệm tố cáo của mình (không được ký đơn tập thể, không tố cáo mang tính bịa đặt, vu khống, không gửi đơn tố cáo đến nơi không có thẩm quyền giải quyết); khắc phục tình trạng thiếu thiện chí, né tránh (nếu có) đối với người tố cáo...

Ba là, nâng cao quyết tâm chính trị của cấp ủy, ủy ban kiểm tra và đoàn (tổ) giải quyết tố cáo (gọi chung là đoàn kiểm tra). Những đảng viên bị tố cáo thường là cán bộ có chức, có quyền, nên nếu ủy ban kiểm tra, đoàn kiểm tra, cán bộ kiểm tra thiếu bản lĩnh, dũng khí, trình độ và sự trong sạch, không công tâm, khách quan, trung thực thì sẽ khó vượt qua được các “sức ép”, áp lực từ nhiều phía trong quá trình giải quyết tố cáo. Vì thế, cần chú trọng nâng cao các phẩm chất cần thiết và quyết tâm chính trị của đoàn kiểm tra. Đồng thời, đoàn kiểm tra cần tổ chức nhiều kênh tiếp nhận thông tin, để đảng viên và nhân dân có điều kiện tố cáo, phản ánh về các dấu hiệu vi phạm, nhất là các hành vi lạm quyền, lộng quyền, lợi dụng quyền lực, tham nhũng, tiêu cực, “lợi ích nhóm”. Bố trí cán bộ đủ năng lực để tiếp công dân đến tố cáo, phản ánh nhằm hạn chế tố cáo sai sự thật hoặc giấu tên, mạo tên... Lãnh đạo cấp ủy, tổ chức đảng, mà trực tiếp là bí thư cấp ủy, cần bố trí lịch tiếp dân, thực hiện việc tiếp công dân đúng quy định và có biện pháp chỉ đạo, tổ chức việc giải quyết đơn, thư phản ánh, tố cáo thuộc thẩm quyền của cấp mình. Điều đó vừa thể hiện tinh thần thực hiện nghiêm chức trách, nhiệm vụ của cá nhân và tổ chức liên quan, vừa tạo sự tin tưởng của đảng viên và nhân dân đối với công tác kiểm tra, giải quyết tố cáo của Đảng.

Bốn là, bảo vệ người tố cáo đúng, xử lý nghiêm minh người tố cáo có dụng ý xấu, vu cáo hoặc tố cáo sai sự thật. Cấp ủy, tổ chức đảng, ủy ban kiểm tra và cán bộ kiểm tra phải trân trọng và bảo vệ người tố cáo có tâm huyết, vì muốn đóng góp vào sự nghiệp xây dựng Đảng nên đã phải đối mặt, vượt qua nhiều khó khăn, áp lực để dám báo cáo, tố cáo, phản ánh với Đảng những hành vi vi phạm, về hành vi lộng quyền, lạm quyền, lợi dụng quyền lực, tham nhũng, tiêu cực, “lợi ích nhóm” của tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên, công chức. Cần có cơ chế bảo vệ, khuyến khích và khen thưởng kịp thời những người thẳng thắn, dũng cảm đấu tranh, phê bình, tố cáo đúng, tích cực góp phần vào công cuộc xây dựng Đảng, chính quyền, hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Trên thực tế, việc trấn áp, trù dập người thẳng thắn, dũng cảm tố cáo, phản ánh đúng vẫn xảy ra ở một số tổ chức đảng, cơ quan nhà nước; nhiều ý kiến đóng góp, tố cáo đúng đắn, có giá trị của nhân dân bị xem nhẹ, vì nhiều nguyên nhân. Điều đó khiến cho khuyết điểm, vi phạm của tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên khi đã trở nên nghiêm trọng, trầm trọng thì mới được xem xét, giải quyết; dẫn đến hậu quả là vừa mất cán bộ, thiệt hại về tiền của, tài sản, vừa đánh mất uy tín của tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên. Vì vậy, xây dựng cơ chế hữu hiệu, thích hợp để bảo vệ người thẳng thắn, dũng cảm phát hiện, tố cáo hành vi tha hóa quyền lực, tham nhũng, tiêu cực, “lợi ích nhóm” là yêu cầu, nhiệm vụ rất quan trọng hiện nay.

Cấp ủy, tổ chức đảng, ủy ban kiểm tra, nhất là đoàn kiểm tra phải biết phân tích, nghiên cứu nắm bắt thái độ, tâm lý người tố cáo, có phong cách, phương pháp tiếp cận, ứng xử phù hợp để giúp cho họ yên tâm, nêu cao tinh thần trách nhiệm trong việc tố cáo, không lồng động cơ cá nhân vào trong tố cáo. Muốn vậy, phải phân tích thấu đáo để người tố cáo nhận thức, thấy rõ trách nhiệm chính trị, hành chính, hình sự của mình trước pháp luật, nếu những nội dung tố cáo mang tính vu cáo, bịa đặt, có dụng ý xấu; qua đó, định hướng cho họ chỉ cung cấp thông tin đúng sự thật, chứng cứ xác thực, tự điều chỉnh thông tin không xác thực, rút bỏ nội dung tố cáo vô căn cứ. Xử lý nghiêm minh đối với các trường hợp tố cáo sai sự thật, không chấp hành quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước, lợi dụng tố cáo để gây rối; đặc biệt là kiên quyết xử lý tổ chức, cán bộ, đảng viên thiếu tinh thần trách nhiệm trong tiếp công dân, giải quyết tố cáo, ra quyết định giải quyết tố cáo sai trái hoặc kết luận giải quyết tố cáo không đúng, không khách quan, không chặt chẽ, không đầy đủ.

Năm là, sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy trong việc giải quyết tố cáo đối với tổ chức đảng và đảng viên có vai trò rất quan trọng. Cấp ủy, nhất là người đứng đầu cấp ủy, phải nêu cao vai trò, trách nhiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo việc giải quyết tố cáo đối với tổ chức đảng và đảng viên thuộc cấp mình quản lý. Việc Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, đứng đầu là Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng trực tiếp chỉ đạo Ủy ban Kiểm tra Trung ương kiểm tra, giải quyết, kết luận rõ nội dung vi phạm trong một số vụ việc tố cáo nổi cộm và kiên quyết xử lý hoặc đề nghị tổ chức đảng có thẩm quyền xử lý kịp thời, nghiêm minh, đồng bộ cả kỷ luật đảng và kỷ luật chính quyền, đoàn thể, kể cả xử lý bằng pháp luật, đã nhận được sự đồng tình, ủng hộ, đánh giá cao của cán bộ, đảng viên và nhân dân.

Cấp ủy tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo việc kiểm tra, giám sát trách nhiệm, nhiệm vụ giải quyết tố cáo của cấp ủy, tổ chức đảng, ủy ban kiểm tra, đảng viên là thủ trưởng cơ quan hành chính nhà nước, cơ quan tư pháp và cán bộ, đảng viên có thẩm quyền giải quyết tố cáo sẽ hạn chế được tố cáo phức tạp, nghiêm trọng, kéo dài gây mất đoàn kết, bất ổn trong nội bộ. Cấp ủy cần chỉ đạo sát sao việc sơ kết, đánh giá việc chấp hành quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước về tố cáo và thường xuyên rút ra bài học kinh nghiệm, để chấn chỉnh, khắc phục kịp thời hạn chế, khuyết điểm.

Ủy ban kiểm tra các cấp chủ động trong công tác tham mưu, giúp cấp ủy lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện tốt việc tiếp công dân, giải quyết tố cáo thuộc thẩm quyền của cấp ủy. Đồng thời, việc ủy ban kiểm tra cấp trên tăng cường chỉ đạo, hướng dẫn, giúp đỡ và kiểm tra, giám sát ủy ban kiểm tra cấp dưới trong thực hiện nhiệm vụ tiếp công dân, giải quyết tố cáo đối với tổ chức đảng và đảng viên thuộc thẩm quyền, bảo đảm đúng nguyên tắc, thủ tục, quy trình, nhất là bảo đảm đúng thời gian quy định của Điều lệ Đảng, hướng dẫn của Trung ương sẽ góp phần hạn chế và khắc phục tình trạng đơn, thư tồn đọng, kéo dài làm người tố cáo hiểu lầm, hoặc né tránh, đùn đẩy cho cấp trên giải quyết. Đối với những vụ tố cáo phức tạp, liên quan tới nhiều đối tượng, nhiều cấp, nhiều ngành, ủy ban kiểm tra cấp trên cần tăng cường hỗ trợ cấp dưới về nhân lực, nghiệp vụ khi tiến hành giải quyết thì mới mang lại hiệu lực, hiệu quả thiết thực.

Hiện nay, theo quy định của Đảng, không giải quyết đơn, thư tố cáo nặc danh, giấu tên; tuy nhiên, trong trường hợp đơn, thư tố cáo không có tên, nhưng có nội dung cụ thể, có địa chỉ và tên người bị tố cáo rõ ràng, thì khi đó ủy ban kiểm tra phải chủ động nắm chắc tình hình và xem xét chuyển sang kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm và đây cũng là một bài học kinh nghiệm quý, đã giúp giải quyết được nhiều vụ việc tham nhũng, tiêu cực trong thực tế.

Sáu là, tăng cường sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, tổ chức có liên quan trong công tác giải quyết tố cáo. Phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức có trách nhiệm trong việc tiếp công dân, nhận đơn, thư, lắng nghe ý kiến phản ánh của cán bộ, đảng viên và công dân là công việc rất quan trọng. Thực tế cho thấy, sự phối hợp chặt chẽ giữa ủy ban kiểm tra các cấp với các tổ chức đảng có liên quan của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội trong việc giải quyết tố cáo đối với tổ chức đảng và đảng viên có vai trò, tác dụng quan trọng để nâng cao hiệu quả thực hiện nhiệm vụ này. Sự phối hợp từ nắm tình hình, việc triển khai quyết định giải quyết tố cáo đến việc tổ chức hội nghị triển khai thực hiện kế hoạch giải quyết tố cáo, trong công tác thẩm tra, xác minh, kết luận, triển khai thông báo kết luận giải quyết tố cáo và thông báo kết quả giải quyết tố cáo cho người tố cáo biết theo quy định, đã vừa nâng cao rõ rệt chất lượng, hiệu quả giải quyết tố cáo, vừa giảm bớt công sức, thời giờ của cơ quan chủ trì giải quyết tố cáo. Khi sự phối hợp giữa các tổ chức đảng có liên quan bảo đảm chặt chẽ, thông suốt thì sẽ tạo nên tâm lý thoải mái, tôn trọng, hiểu biết, cộng tác, tin tưởng lẫn nhau giữa các đơn vị; đồng thời, nêu cao ý thức tự phê bình, thể hiện sự tôn trọng và phát huy dân chủ trong tố cáo và giải quyết tố cáo sẽ tạo tâm lý thuận lợi, giúp đối tượng bị tố cáo tự giải trình, cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác, kịp thời, trung thực hơn, góp phần làm cho công việc được thực hiện hiệu quả.

Có thể thấy, việc phối hợp tốt, phát huy tự phê bình và phê bình trong giải quyết tố cáo đối với tổ chức đảng và đảng viên, biết khích lệ, động viên đối tượng bị tố cáo, sẽ giúp tổ chức đảng và cán bộ, đảng viên được giao nhiệm vụ giải quyết tố cáo nhanh chóng làm rõ sự thật và đối tượng cũng tự giác hợp tác hơn, giúp quá trình thẩm tra, xác minh, nhận xét, đánh giá, xem xét, kết luận có kết quả khách quan, chuẩn xác, xử lý kịp thời, nghiêm minh.

Những bài học kinh nghiệm về giải quyết tố cáo trong Đảng nêu trên được đúc rút qua thực tiễn thực hiện nhiệm vụ công tác kiểm tra, giám sát của Đảng thời gian qua, cần tiếp tục được kế thừa, vận dụng sáng tạo trong tình hình mới và sẽ góp phần vào việc nâng cao nhận thức, chất lượng, hiệu quả giải quyết tố cáo, thực hiện tốt hơn nhiệm vụ này trong thời gian tới, góp phần thiết thực vào công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh./.

-----------------