Sự quan tâm, coi trọng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược của Đảng

Trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng và đất nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta đều coi trọng vai trò của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý tất cả các cấp. Trong xây dựng chủ nghĩa xã hội, cán bộ lãnh đạo, quản lý ở mỗi cấp, theo sự phân cấp, phân công, là lực lượng nòng cốt trong việc tham gia xây dựng và tổ chức thực hiện thắng lợi các nghị quyết, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước. Cùng với việc chăm lo đội ngũ cán bộ cơ sở, đề cao vai trò và trách nhiệm của cán bộ cơ sở, Đảng ta dành sự quan tâm đặc biệt đến đội ngũ cán bộ cấp chiến lược (với nhiều tên gọi khác nhau: đội ngũ cán bộ cấp cao, đội ngũ cán bộ cấp chiến lược, đội ngũ cán bộ cấp Trung ương, đội ngũ cán bộ diện Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý).

Nghị quyết số 12-NQ/TW, ngày 16-1-2012, của Hội nghị Trung ương 4 khóa XI, “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay”, nhận định, có một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, trong đó có những đảng viên giữ vị trí lãnh đạo, quản lý, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống với những biểu hiện khác nhau, “kể cả một số cán bộ cao cấp”. Đồng thời, Nghị quyết cũng chỉ ra một trong những hạn chế, yếu kém của công tác cán bộ là: “Đội ngũ cán bộ cấp trung ương, cấp chiến lược rất quan trọng, nhưng chưa được xây dựng một cách cơ bản. Công tác quy hoạch cán bộ mới tập trung thực hiện ở địa phương, chưa thực hiện được ở cấp trung ương, dẫn đến sự hẫng hụt, chắp vá, không đồng bộ và thiếu chủ động trong công tác bố trí, phân công cán bộ”⁽¹⁾. Trong nhiệm vụ xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, Trung ương nhấn mạnh “nhất là cấp trung ương” và trong thực hiện tự phê bình và phê bình, yêu cầu các đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương, ủy viên ban cán sự đảng, đảng đoàn, đảng ủy trực thuộc Trung ương, lãnh đạo các ban của Trung ương Đảng, ủy viên ban thường vụ các tỉnh ủy, thành ủy tiến hành kiểm điểm, đánh giá liên hệ bản thân về kết quả thực hiện nhiệm vụ được giao liên quan đến các vấn đề cấp bách trong công tác xây dựng Đảng; chủ trương triển khai thực hiện quy hoạch Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư và các chức danh cán bộ lãnh đạo chủ chốt của Đảng, Nhà nước. Trung ương cũng yêu cầu ban hành quy chế để hằng năm Ban Chấp hành Trung ương góp ý kiến, thể hiện sự tín nhiệm đối với tập thể và từng thành viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư; ban chấp hành đảng bộ các cấp góp ý kiến, thể hiện sự tín nhiệm đối với tập thể và từng thành viên ban thường vụ cấp ủy cấp mình;…

Nghị quyết của Hội nghị Trung ương 4 khóa XII, “Về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”, xác định quan điểm chỉ đạo trước hết cán bộ cấp cao, cán bộ chủ chốt, người đứng đầu các cấp phải là nòng cốt trong kiên quyết, kiên trì thực hiện với quyết tâm chính trị cao, nỗ lực lớn, chủ động, sáng tạo chủ trương này. Trong nhóm nhiệm vụ, giải pháp về công tác chính trị tư tưởng, tự phê bình và phê bình, Trung ương nêu nhiệm vụ hoàn thiện và thực hiện nghiêm túc quy định về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là các đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương và bí thư cấp ủy các cấp. Đặc biệt, trong Nghị quyết số 26-NQ/TW, ngày 19-5-2018, của Hội nghị Trung ương 7 khóa XII, “Về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ”, vấn đề xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược được đề cập trực tiếp, với nhiều nội dung quan trọng và giải pháp “tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược ngang tầm nhiệm vụ” là một trong tám nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, chủ yếu của toàn bộ công tác xây dựng đội ngũ cán bộ. Ngày 2-1-2020, Bộ Chính trị ban hành Quy định số 214-QĐ/TW, quy định “Khung tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí đánh giá cán bộ thuộc diện Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý” thay thế Quy định số 90-QĐ/TW, ngày 4-8-2017, của Bộ Chính trị, quy định “Tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí đánh giá cán bộ thuộc diện Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý”, với nhiều điểm bổ sung, sửa đổi quan trọng. Tiếp tục tinh thần này, Văn kiện Đại hội XIII của Đảng một lần nữa khẳng định sự chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược; gắn với xây dựng người đứng đầu các tổ chức, cơ quan, địa phương, đơn vị.

Sự quan tâm, chú trọng đặc biệt của Đảng đến đội ngũ cán bộ cấp chiến lược do đội ngũ cán bộ này là những người tham gia trực tiếp vào việc hoạch định đường lối, chủ trương, quyết sách lớn của Đảng và Nhà nước; trực tiếp tổ chức ở tầm vĩ mô việc thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước; sự gương mẫu của các cán bộ này về cả thực hiện chức trách, nhiệm vụ và đạo đức, lối sống là tấm gương sáng tạo ra ảnh hưởng chính trị lớn, có sức lan tỏa, truyền cảm hứng, động viên tinh thần sâu rộng trong toàn Đảng, bộ máy nhà nước và toàn xã hội. Ở chiều ngược lại, nếu chỉ một vài người trong đội ngũ này có vi phạm, dù vi phạm ở mức độ nào, cũng sẽ gây ảnh hưởng xấu đến uy tín của Đảng. Để xây dựng được đội ngũ cán bộ chiến lược có đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ, cần có chủ trương và các biện pháp mang tính đặc thù phù hợp, ngoài những chủ trương, biện pháp chung đối với toàn bộ đội ngũ cán bộ nói chung.

Những yêu cầu mới cao hơn đối với cán bộ cấp chiến lược

Ngoài các tiêu chuẩn chung và tiêu chuẩn chức danh cụ thể đã nêu trong Quy định số 214-QĐ/TW của Bộ Chính trị, Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đề cập tới một số tiêu chuẩn có yêu cầu cao hơn.

Về chính trị, tư tưởng: Các cán bộ cấp chiến lược phải không ngừng nâng cao lập trường, bản lĩnh chính trị, trí tuệ và tính chiến đấu; luôn tiên phong, gương mẫu; có khát vọng góp phần cùng từng ngành, từng địa phương và cả nước vượt qua mọi khó khăn, thách thức, đưa nước ta vươn lên trở thành nước phát triển vào năm 2045; có ý chí, năng lực nổi bật, dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn, thử thách, dám hành động vì lợi ích chung; kiên quyết đấu tranh phòng, chống có hiệu quả chủ nghĩa cơ hội, xét lại, giáo điều, bảo thủ, bè phái, những biểu hiện suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.   

Về đạo đức, lối sống: Cán bộ cấp chiến lược phải thấy rõ bổn phận và trách nhiệm của mình; luôn vững vàng trước mọi khó khăn, thách thức và không bị cám dỗ bởi vật chất, tiền tài, danh vọng; tự mình phòng, tránh và đấu tranh có hiệu quả với mọi biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân, bệnh quan liêu, cơ hội, cục bộ, bè phái, mất đoàn kết nội bộ; nêu cao ý thức tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng suốt đời; tự giác tu dưỡng, rèn luyện, tự điều chỉnh hành vi ứng xử trong công việc hằng ngày; thường xuyên “tự soi”, “tự sửa” và nêu cao danh dự, lòng tự trọng của người cán bộ lãnh đạo. Đặc biệt, cán bộ cấp chiến lược phải nêu cao tinh thần vì nhân dân phục vụ; thực hiện tốt các quy định về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên theo phương châm cán bộ có chức vụ càng cao càng phải gương mẫu; thực hiện nghiêm tự phê bình và phê bình; nghiêm túc tiếp thu ý kiến giám sát của các cơ quan dân cử, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân đối với việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của bản thân.

Về năng lực và uy tín: Cán bộ cấp chiến lược cần có năng lực nổi bật trong việc hoạch định đường lối, chủ trương của Đảng, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong tình hình mới, góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền của Đảng; có năng lực dự báo và ứng phó với các thách thức, diễn biến rất nhanh, khó lường của tình hình trong nước, thế giới, trên cơ sở bám sát và xuất phát từ thực tiễn; có năng lực thể chế hóa, cụ thể hóa và tổ chức thực hiện hiệu quả các nghị quyết, chủ trương của Đảng; kiên quyết khắc phục những yếu kém, trì trệ, không né tránh trách nhiệm trong công tác lãnh đạo, điều hành và tổ chức thực hiện; chú trọng công tác kiểm tra, giám sát việc tổ chức thực hiện. Các cán bộ cấp chiến lược là người đứng đầu có năng lực phát hiện, lựa chọn, thu hút, trọng dụng nhân tài; lựa chọn, giới thiệu với cấp có thẩm quyền để bầu cử, bổ nhiệm cấp phó của mình. Cán bộ cấp chiến lược xác lập uy tín bằng hiệu quả công tác thực tiễn, bằng việc thực hiện nghiêm, có hiệu quả các quy định về dân chủ ở cơ sở, công tác tiếp dân, đối thoại với nhân dân; thực hiện tốt phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”, “trọng dân, gần dân, tin dân, hiểu dân, học dân, dựa vào dân và có trách nhiệm với dân”, nắm bắt và giải quyết thỏa đáng, kịp thời tâm tư, nguyện vọng hợp pháp, chính đáng của các tầng lớp nhân dân.

Để xây dựng được đội ngũ cán bộ cấp chiến lược theo yêu cầu mới

Một là, chú trọng xây dựng cơ cấu đội ngũ cán bộ cấp chiến lược hợp lý, bảo đảm sự chuyển tiếp liên tục, vững vàng giữa các thế hệ cán bộ.

Đảng ta đã thực hiện công tác quy hoạch cán bộ lãnh đạo, quản lý được 17 năm kể từ Nghị quyết số 42-NQ/TW, ngày 30-11-2004, của Bộ Chính trị, “Về công tác quy hoạch cán bộ lãnh đạo, quản lý thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”. Trong các nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương và Bộ Chính trị các khóa đều nêu chủ trương trẻ hóa đội ngũ cán bộ các cấp, xây dựng cơ cấu cán bộ hợp lý, bảo đảm sự chuyển tiếp liên tục, vững vàng giữa các thế hệ cán bộ. Vì vậy, cần đặc biệt quan tâm chuẩn bị đội ngũ cán bộ cấp chiến lược và cán bộ kế cận trực tiếp để bảo đảm đội ngũ cán bộ này khi được bầu cử bổ nhiệm lần đầu, đủ tuổi công tác hai nhiệm kỳ trở lên, ít nhất là trọn một nhiệm kỳ; đến đại hội đảng các cấp và bầu cử đại biểu Quốc hội, hội đồng nhân dân các cấp có đủ cán bộ bố trí vào các vị trí công tác, mỗi vị trí có ít nhất hai ứng viên; tập trung xây dựng Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư và các chức danh lãnh đạo chủ chốt của Đảng, Nhà nước theo hướng có cơ cấu hợp lý, nâng cao chất lượng, lựa chọn những cán bộ thật sự tiêu biểu về mọi mặt, có uy tín cao trong toàn Đảng và xã hội.

Hai là, đổi mới, nâng cao chất lượng tất cả các khâu của công tác cán bộ đối với đội ngũ cán bộ đương chức và trong quy hoạch cán bộ cấp chiến lược.

Nhận thức đúng đắn, sâu sắc vai trò, trách nhiệm, yêu cầu, tiêu chuẩn đối với cán bộ cấp chiến lược và có chủ trương thích hợp, có tính riêng biệt nhất định, trong việc xây dựng đội ngũ cán bộ này. Tăng cường giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống cho cán bộ đương chức và trong quy hoạch cán bộ cấp chiến lược theo yêu cầu của tình hình mới. Đổi mới công tác đánh giá cán bộ để đánh giá chính xác nhân sự được quy hoạch, giới thiệu bầu cử, bổ nhiệm vào các chức danh cấp chiến lược. Đánh giá toàn diện, đa chiều, liên tục đối với cán bộ; coi trọng đánh giá chất lượng, hiệu quả thể hiện ở kết quả công tác thực tế theo chức trách, nhiệm vụ được giao và đối chiếu với trách nhiệm người đứng đầu.

Xây dựng cơ chế phát hiện, lựa chọn từ sớm, từ xa các cán bộ tiêu biểu, xuất sắc đã được đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện, thử thách qua thực tiễn, có thành tích nổi trội, thật sự có triển vọng phát triển để đưa vào nguồn quy hoạch cán bộ cấp chiến lược. Người đứng đầu phải giới thiệu được và chịu trách nhiệm về việc giới thiệu người có đức, có tài và uy tín vào vị trí cấp chiến lược. Định kỳ rà soát, bổ sung quy hoạch nhân sự Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư và các chức danh lãnh đạo chủ chốt của Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội.

Tổ chức thành nền nếp, bài bản, chú trọng chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ mọi mặt cho cán bộ đương chức, cán bộ mới và cán bộ quy hoạch chức danh cấp chiến lược theo chỉ dẫn của V.I. Lê-nin: “Cần tổ chức việc bồi dưỡng cho các ủy viên Ban chấp hành trung ương mới nắm được toàn bộ công tác của Ban chấp hành trung ương và công tác tìm hiểu các cơ quan cao cấp của nhà nước. Nếu như chúng ta làm chậm công việc này, thì chúng ta sẽ không thực hiện được một trong những trách nhiệm cơ bản của chúng ta, đó là trách nhiệm sử dụng việc nắm chính quyền…”⁽²⁾. Duy trì chế độ học tập lý luận chính trị, các nghị quyết mới của Đảng và các chính sách, pháp luật mới của Nhà nước bằng cả phương thức trực tiếp và trực tuyến. Quan tâm trang bị cho cán bộ cấp chiến lược những kiến thức mới về tầm nhìn chiến lược, chuyển đổi số, nền kinh tế số, chính phủ điện tử, quản trị quốc gia…; bồi dưỡng toàn diện cho cán bộ về kỹ năng công tác, nhất là kỹ năng công tác đảng, kỹ năng quản lý nhà nước; định kỳ cập nhật kiến thức mới theo từng nhóm đối tượng. Có kế hoạch, biện pháp cụ thể, thiết thực đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện, thử thách đối với các Ủy viên dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Người đứng đầu phải có kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cán bộ trong quy hoạch, nhất là cán bộ dự kiến thay thế mình.

Đẩy mạnh và nâng cao chất lượng công tác luân chuyển cán bộ quy hoạch chức danh cấp chiến lược. Phân biệt giữa luân chuyển cán bộ để đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện, thử thách, giúp cán bộ (trong quy hoạch, tuổi còn trẻ, có triển vọng phát triển xa) có đủ phẩm chất, năng lực và trải nghiệm trong thực tiễn đảm nhiệm được chức vụ lãnh đạo, quản lý theo quy hoạch và đem đến nhân tố mới cho địa phương, cơ quan nơi cán bộ đến luân chuyển, với việc điều động cán bộ do nhu cầu cán bộ của nơi thiếu hoặc do các yêu cầu khác. Quan tâm cả luân chuyển cán bộ từ các cơ quan trung ương về các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và ngược lại; chú trọng luân chuyển cán bộ đến những địa bàn khó khăn, lĩnh vực trọng yếu, nơi triển khai mô hình mới để thử thách, rèn luyện, nâng cao năng lực lãnh đạo toàn diện của cán bộ.

Làm tốt công tác bầu cử, bổ nhiệm, bố trí cán bộ cấp chiến lược; thực hiện nghiêm quy định cán bộ lãnh đạo chủ chốt cấp trên phải trải qua vị trí chủ chốt cấp dưới, trừ trường hợp đặc biệt do cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định; nhân sự không trúng cử cấp ủy cấp dưới thì không giới thiệu để bầu vào cấp ủy cấp trên. Xây dựng cơ chế khuyến khích và bảo vệ những cán bộ cấp chiến lược dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đương đầu với khó khăn, thử thách, quyết liệt trong hành động vì lợi ích chung.

Ba là, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật đảng, công tác bảo vệ chính trị nội bộ; thực hiện nghiêm việc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ, chống chạy chức, chạy quyền và các biểu hiện tiêu cực khác.

Kiểm soát chặt chẽ quyền lực trong từng khâu của công tác cán bộ, nhất là đối với người đứng đầu đảng đoàn, ban cán sự đảng, cấp ủy đồng thời là thủ trưởng cơ quan trung ương, chủ tịch ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Giữ vững kỷ luật, kỷ cương trong công tác cán bộ; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, phòng, chống các hiện tượng chạy chức, chạy quyền, chạy quy hoạch, chạy luân chuyển, chạy đi học lớp bồi dưỡng cán bộ nguồn… Kiên quyết không để lọt những người không xứng đáng, không bảo đảm đủ các tiêu chuẩn, điều kiện, có biểu hiện cơ hội chính trị, tham vọng quyền lực, suy thoái về đạo đức vào đội ngũ cán bộ đương chức và cán bộ quy hoạch cấp chiến lược. Xử lý nghiêm, đồng bộ giữa kỷ luật đảng với kỷ luật của Nhà nước và xử lý bằng pháp luật đối với cán bộ vi phạm, những cán bộ có động cơ sai trái, tư tưởng cục bộ, bè phái, “lợi ích nhóm”, gây mất đoàn kết nội bộ, kể cả khi đã chuyển công tác./.

--------------------

(1) Văn kiện Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương khóa XI, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2012, tr. 22
(2) V.I. Lê-nin: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2006, t. 45, tr. 511