Với nhận thức sâu sắc vai trò của hệ thống chính trị cơ sở là rất quan trọng trong việc tổ chức, vận động nhân dân thực hiện đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, tăng cường đoàn kết toàn dân, phát huy quyền làm chủ của dân, huy động mọi khả năng phát triển kinh tế - xã hội. Do đó, Đảng bộ tỉnh Ninh Thuận coi trọng việc thực hiện có hiệu quả Nghị quyết số 17-NQ/TW ngày 18-3-2002 của Hội nghị Trung ương 5 (khóa IX) về “đổi mới và nâng cao chất lượng hệ thống chính trị ở cơ sở xã, phường, thị trấn”. Cùng với việc ban hành các văn bản nhằm cụ thể hóa trong thực hiện, Tỉnh ủy đã chỉ đạo tổ chức quán triệt tinh thần Nghị quyết số 17-NQ/TW với nhiều hình thức đến các cấp ủy đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, đoàn thể các cấp. Qua đó, cán bộ, đảng viên đều nhận thức rõ hơn về ý nghĩa, tầm quan trọng của đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của hệ thống chính trị, góp phần thực hiện tốt công tác lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp, tạo sự đồng thuận trong xã hội, đoàn kết các dân tộc, đẩy mạnh phong trào cách mạng của quần chúng, thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ, mục tiêu đề ra.

Theo báo cáo của Tỉnh ủy Ninh Thuận, trong thời gian qua Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Ban Cán sự đảng Ủy ban nhân dân tỉnh và các huyện ủy và tương đương đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo hệ thống chính trị ở cơ sở xã, phường, thị trấn tăng cường đổi mới, nâng cao chất lượng của hệ thống chính trị; đảm bảo nguyên tắc tập trung dân chủ, phát huy dân chủ đi liền với củng cố, nâng cao kỷ luật, kỷ cương theo pháp luật; xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức ở cơ sở có năng lực; phát huy tốt quyền làm chủ của nhân dân. Vì thế, trong nhiều năm qua công tác lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy cơ sở ở địa phương này đã có nhiều đổi mới; các tổ chức cơ sở đảng xã, phường, thị trấn từng bước nâng cao nhận thức, thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ, phát huy vai trò là hạt nhân chính trị, lãnh đạo toàn diện các mặt công tác, chăm lo xây dựng Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể; công tác phát triển đảng viên, củng cố, kiện toàn các tổ chức đảng được thực hiện có hiệu quả, nên đến nay toàn tỉnh không còn thôn, khu phố trắng đảng viên.

Nhằm chuẩn hóa đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã đáp ứng nhiệm vụ trước yêu cầu mới, cấp ủy đảng, chính quyền đã quan tâm chỉ đạo, từng bước kiện toàn và nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã. Thông qua việc rà soát, đánh giá thực trạng đội ngũ cán bộ trong hệ thống chính trị đã tiến hành điều chỉnh, bổ sung quy hoạch cán bộ cơ sở; đồng thời, xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã đảm bảo tiêu chuẩn quy định. Hằng năm, tỉnh luôn coi trọng việc đánh giá năng lực, phẩm chất, trình độ, tiêu chuẩn, tín nhiệm của cán bộ khi bố trí, đề bạt, luân chuyển và bổ nhiệm. Đáng chú ý là, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội đã phối hợp với chính quyền địa phương triển khai thực hiện sâu rộng quy chế dân chủ ở cơ sở, bám sát nhiệm vụ chính trị của địa phương, tổ chức tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện tốt các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; phát huy được vai trò tham mưu cho cấp ủy, chính quyền ở cơ sở về công tác vận động quần chúng; làm cầu nối giữa Đảng, chính quyền với nhân dân, vận động nhân dân tham gia xây dựng Đảng, chính quyền trong sạch vững mạnh.

Trong đổi mới nội dung, phương thức lãnh đạo của tổ chức đảng ở cơ sở, với việc nhận thức rõ vị trí, vai trò hạt nhân chính trị, tổ chức cơ sở đảng ở các xã, phường, thị trấn đã thực hiện lãnh đạo toàn diện các mặt công tác ở cơ sở với phương châm nhiệm vụ phát triển kinh tế là trung tâm, xây dựng Đảng là then chốt, chăm lo xây dựng chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể. Đảng ủy các xã, phường, thị trấn đã lãnh đạo sâu sát, đảm bảo sự phối hợp chặt chẽ giữa cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể trong hệ thống chính trị, tuyên truyền, vận động và lãnh đạo quần chúng nhân dân thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, đưa nghị quyết của các cấp ủy đảng vào cuộc sống. Nhiều cấp ủy đã chủ động đổi mới nội dung, quy trình ban hành nghị quyết và xác định được những vấn đề trọng tâm, trọng điểm để ra nghị quyết lãnh đạo; việc sơ kết, tổng kết các chỉ thị, nghị quyết của Đảng được tổ chức thực hiện có chất lượng hơn. Các cấp ủy cơ sở đã cơ bản khắc phục tình trạng bao biện làm thay hoặc buông lỏng vai trò lãnh đạo. Điểm dễ nhận thấy nhất là sau các kỳ đại hội, các cấp ủy cơ sở luôn chú trọng bổ sung và hoàn thiện quy chế làm việc, xây dựng, thực hiện chương trình công tác; nhiều cấp ủy duy trì tốt việc tổ chức hội nghị giao ban định kỳ với các ban, ngành, đoàn thể và các khu dân cư; nội dung, hình thức và chất lượng sinh hoạt chi bộ có chuyển biến tích cực; các cấp ủy đều quy định thống nhất thời gian sinh hoạt chi bộ, chỉ đạo cải tiến nội dung, nhất là sinh hoạt chi bộ ở khu dân cư.

Đối với việc đổi mới và nâng cao hiệu lực quản lý của chính quyền cơ sở, nhìn chung hoạt động của hội đồng nhân dân cấp xã được đổi mới cả về nội dung và phương thức hoạt động, phát huy vai trò đại diện quyền làm chủ của nhân dân; chất lượng đại biểu hội đồng nhân dân cấp xã từng bước được nâng lên. Hội đồng nhân dân cấp xã hàng năm tổ chức 02 kỳ họp thường kỳ để quyết định những vấn đề quan trọng về phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, những vấn đề mà cử tri và nhân dân quan tâm. Công tác chuẩn bị kỳ họp được cải tiến từ việc phối hợp xây dựng chương trình, chuẩn bị nội dung, tổ chức tiếp xúc cử tri, thẩm tra đến việc chuẩn bị cơ sở vật chất; thông tin, tuyên truyền; công tác điều hành các kỳ họp thường xuyên được rút kinh nghiệm, có những cải tiến hợp lý, đem lại hiệu quả thiết thực, phát huy được tinh thần dân chủ và trí tuệ tập thể trong thảo luận, phát biểu ý kiến, bày tỏ quan điểm khi xem xét, quyết định các vấn đề quan trọng của địa phương. Bên cạnh đó, hoạt động của ủy ban nhân dân cấp xã có nhiều chuyển biến tiến bộ, nổi rõ là ban hành quy chế làm việc, phân công nhiệm vụ cho các thành viên; thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn bảo đảm đúng quy định của pháp luật. Hằng năm, các chủ trương, nghị quyết của cấp ủy và hội đồng nhân dân cấp xã đều được ủy ban nhân dân cùng cấp cụ thể hóa thành các chương trình, kế hoạch với nhiều giải pháp tích cực, kịp thời xử lý những vấn đề phát sinh, tạo môi trường thuận lợi để thúc đẩy kinh tế phát triển, do vậy dù gặp nhiều khó khăn nhưng năm 2017, tình hình kinh tế - xã hội của Ninh Thuận tiếp tục duy trì ổn định và đạt 12/15 chỉ tiêu đề ra. Trong quá trình hoạt động, ủy ban nhân dân cấp xã luôn chú trọng cải tiến lề lối làm việc, bổ sung điều kiện làm việc, tăng cường áp dụng tin học vào công tác quản lý, cải cách thủ tục hành chính, nâng cao năng lực, hiệu quả hoạt động của đội ngũ cán bộ, công chức... Vì thế, năng lực, hiệu quả quản lý điều hành của chính quyền cơ sở được nâng lên, từng bước đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ; phong cách, lề lối làm việc của cán bộ, công chức cấp xã, nhất là cán bộ chủ chốt có nhiều chuyển biến theo hướng sát dân, gần dân, cơ bản khắc phục tình trạng sách nhiễu, phiền hà nhân dân. Kết quả công tác tiếp công dân và giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân đạt tỷ lệ 95% số vụ việc mỗi năm.

Thời gian qua, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội đã đóng vai trò nòng cốt trong xây dựng, củng cố, phát huy khối đại đoàn kết toàn dân, xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư, thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở và không ngừng đổi mới nội dung, phương thức hoạt động; tích cực phát huy vai trò trong tham gia xây dựng chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước. Phối hợp tổ chức các cuộc tiếp xúc cử tri với đại biểu Quốc hội và đại biểu hội đồng nhân dân các cấp; phát huy vai trò giám sát của ban Thanh tra nhân dân nhằm tăng cường trách nhiệm của các cơ quan nhà nước, chính quyền cơ sở, thực hiện “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” đối với các lĩnh vực quản lý đất đai, tài nguyên, đầu tư xây dựng... Ngoài ra, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội còn tích cực tham gia xây dựng chính quyền, thực hiện giám sát, phản biện xã hội, góp phần đấu tranh phòng chống các biểu hiện tiêu cực, tham nhũng, lãng phí; phối hợp với các cơ quan chức năng tổ chức tập huấn chuyển giao các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất có hiệu quả nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống, góp phần xoá đói, giảm nghèo. Hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội ở cơ sở từng bước đổi mới nội dung, phương thức hoạt động, chú trọng hướng về cơ sở, động viên đoàn viên, hội viên và nhân dân, đoàn kết giúp nhau phát triển kinh tế, xây dựng đời sống văn hóa, tích cực tham gia các phong trào thi đua yêu nước, các hoạt động nhân đạo, từ thiện, góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương. Mặt trận Tổ quốc cấp xã đã tổ chức giám sát độc lập đối với một số dự án đầu tư phát triển kinh tế có ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của nhân dân trong vùng dự án, qua đó kiến nghị cấp thẩm quyền điều chỉnh một số nội dung chưa phù hợp, tạo được sự đồng thuận cao trong nhân dân. Hoạt động hòa giải của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể cũng góp phần giải quyết những mâu thuẫn phát sinh trong nội bộ nhân dân, giảm đáng kể các “điểm nóng” và tình trạng đơn thư khiếu nại vượt cấp (gần 80% số vụ việc xảy ra ở cơ sở đã được tổ chức hòa giải thành công).

Thực hiện Hướng dẫn số 25/HD-BTCTW ngày 06-3-2009 của Ban Tổ chức Trung ương về thí điểm chủ trương nhất thể hóa bí thư cấp ủy đồng thời là chủ tịch ủy ban nhân dân cấp xã, Tỉnh ủy chỉ đạo thực hiện thí điểm nhất thể hóa tại 02 đảng bộ cơ sở (xã Phước Thắng, huyện Bác Ái và xã Phước Thuận, huyện Ninh Phước). Việc nhất thể hóa chức danh này trong thời gian qua có ưu điểm tạo sự thuận lợi, thống nhất, kịp thời trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo điều hành của cấp ủy, chính quyền cấp xã, góp phần tinh gọn bộ máy. Tuy nhiên, do chưa quy định rõ chế độ chính sách, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và mối quan hệ công tác của bí thư cấp ủy đồng thời là chủ tịch ủy ban nhân dân xã, nên quá trình thực hiện nhiệm vụ còn lúng túng.

Năm 2017, Ninh Thuận thực hiện chương trình kiểm tra, giám sát năm với nhiều đổi mới, chất lượng từng bước công tác này được nâng lên. Đáng chú ý là việc kiểm tra, giám sát của cấp ủy, tạo thuận lợi cho việc thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, ngăn chặn đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, gắn với việc thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Theo đó công tác kiểm tra, giám sát của toàn tỉnh đã kiểm tra 16 đảng viên khi có dấu hiệu vi phạm và 87 tổ chức Đảng theo Điều lệ Đảng. Nhìn chung, công tác kiểm tra, giám sát tích cực chủ động nắm bắt tình hình, kịp thời phát hiện dấu hiệu vi phạm của cán bộ, đảng viên để giúp hạn chế các sai phạm xảy ra.

Nguyên nhân của những hạn chế và bài học kinh nghiệm

Cùng với những thành tựu đạt được, trong quá trình triển khai thực hiện nâng cao chất lượng hệ thống chính trị ở cơ sở tại tỉnh Ninh Thuận vẫn còn những hạn chế, vướng mắc cần khắc phục. Nguyên nhân nổi rõ là, Luật Cán bộ, công chức đã ban hành, nhưng một số nghị định, thông tư hướng dẫn chậm được sửa đổi bổ sung; quy định về tiêu chuẩn trình độ chuyên môn đối với cán bộ chuyên trách cấp xã theo Quyết định số 04/2004/QĐ-BNV ngày 16-01-2004 không còn phù hợp với thực tế. Một số quy định về tổ chức bộ máy, biên chế còn thiếu thống nhất, đồng bộ, kịp thời (như tiêu chí phân bổ biên chế, số lượng cấp phó; tiêu chuẩn, tiêu chí đánh giá cán bộ, công chức, viên chức…). Trách nhiệm của người đứng các cấp, các cơ quan, đơn vị về quản lý tổ chức bộ máy, biên chế chưa được quy định cụ thể. Chính sách về từ chức, thôi việc, tinh giản biên chế chưa được triển khai thực hiện có hiệu quả.

Trong khi đó, một số cấp ủy, chính quyền, cơ quan, đơn vị, nhất là người đứng đầu chưa quán triệt đầy đủ các quan điểm, mục tiêu nghị quyết của Trung ương về xây dựng tổ chức bộ máy tinh gọn, hiệu quả; do vậy chưa thực hiện tốt công tác tuyển chọn, đánh giá, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng, quản lý cán bộ, công chức. Nhiều đơn vị, địa phương còn lúng túng, chưa mạnh dạn trong việc đề xuất hướng giải quyết đối với số cán bộ, công chức hạn chế về phẩm chất, năng lực, không đủ chuẩn về trình độ chuyên môn nghiệp vụ.

Xuất phát từ thực tiễn, Đảng bộ tỉnh Ninh Thuận đã rút ra được một số bài học kinh nghiệm như sau:

1. Cấp ủy, tổ chức đảng phải nắm vững quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp nghị quyết của Trung ương về xây dựng tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hiệu quả; chấp hành, thực hiện nghiêm các quy định của Đảng và Nhà nước về chức năng nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế của các cơ quan trong hệ thống chính trị ở các cấp.

2. Phải có quyết tâm chính trị cao, tạo sự thống nhất, đồng thuận trong cả hệ thống chính trị, đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, nhất là trong tập thể lãnh đạo cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan, đơn vị; phương pháp lãnh đạo, chỉ đạo sát sao, quyết liệt; chú trọng thực hiện tốt công tác tư tưởng trong nhiệm vụ tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế.

3. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát; động viên, khen thưởng kịp thời tổ chức, cá nhân thực hiện tốt; xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân không thực hiện hoặc thực hiện không tốt chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về quản lý tổ chức bộ máy, biên chế, cán bộ, công chức, viên chức. Kịp thời loại ra khỏi bộ máy những cán bộ, công chức, viên chức yếu kém hoặc có vi phạm; đồng thời thực hiện tốt chính sách thu hút, sử dụng người có tài.

4. Tiếp tục quán triệt sâu sắc quan điểm, chủ trương của Đảng về công tác cán bộ, quan tâm xây dựng đội ngũ cán bộ; thực hiện tốt công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, tuyển dụng, quản lý và sử dụng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; tăng cường công tác giáo dục chính trị tư tưởng, nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức.

5. Tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế phải gắn với cải cách, đơn giản hóa thủ tục hành chính; xác định tiêu chuẩn, tiêu chí, chức năng nhiệm vụ cho từng cán bộ, công chức phải rõ ràng, cụ thể, gắn với cải cách chế độ tiền lương cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức.

Một số đề xuất, kiến nghị

Thực tiễn đã khẳng định, hệ thống chính trị cơ sở đóng vai trò quan trọng, quyết định trong việc triển khai chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Tuy nhiên, để quá trình xây dựng, đổi mới và nâng cao chất lượng hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở đạt được mục tiêu đề ra, Đảng bộ tỉnh Ninh Thuận đã nêu ra một số đề xuất kiến nghị với Trung ương như sau:

Một là, để tiếp tục tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế, đề nghị Trung ương có chủ trương, quy định cụ thể về việc nhất thể hóa một số tổ chức, một số chức danh trong hệ thống chính trị các cấp; nghiên cứu sửa đổi các quy định về chức năng, nhiệm vụ còn chồng chéo giữa các cơ quan chuyên môn trực thuộc ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện; rà soát, hoàn thiện các quy định của pháp luật chuyên ngành để bảo đảm thống nhất với quy định của pháp luật về quản lý tổ chức bộ máy, biên chế; quy định về quản lý biên chế thống nhất trong hệ thống chính trị.

Hai là, đề nghị Trung ương tiếp tục đẩy mạnh phân cấp thẩm quyền quản lý nhà nước giữa Trung ương và địa phương, giữa các cấp chính quyền địa phương nhằm giảm thủ tục hành chính, tăng tính chủ động, trách nhiệm, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, góp phần tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế.

Ba là, Trung ương tiếp tục quan tâm xây dựng tổ chức bộ máy hệ thống chính trị ở cơ sở xã, phường, thị trấn; nâng mức phụ cấp cho đội ngũ cán bộ không chuyên trách hiện đang công tác tại cơ sở; bổ sung chức danh công chức đối với cán bộ phụ trách văn phòng đảng ủy xã; ban hành chính sách để thu hút đội ngũ cán bộ trẻ có trình độ cao về công tác tại cơ sở nhằm trẻ hóa, nâng cao chất lượng cán bộ cơ sở đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong giai đoạn hiện nay./.